دیفن هیدرامین یک آنتیهیستامین نسل اول است که به طور گستردهای در بالین مورد استفاده قرار میگیرد. این دارو با مهار انتخابی گیرندههای هیستامین نوع یک (H1)، اثرات هیستامین درونزا را مسدود میکند. با این حال، به دلیل داشتن خواص قوی آنتیکولینرژیک و سداتیو، کاربردهای متنوعی فراتر از درمان صرف آلرژی پیدا کرده است. برای پزشکان، درک دقیق موارد مصرف تأیید شده و مصارف خارج برچسب این دارو، بهویژه با توجه به عوارض جانبی آنتیکولینرژیک که در سالمندان خطرناک است، حیاتی است.
موارد مصرف تایید شده (مصارف برچسبی)این موارد، کاربردهای اصلی دیفن هیدرامین هستند که توسط نهادهای نظارتی بینالمللی تأیید شدهاند و برای جامعه پزشکی از اهمیت بالایی برخوردارند:
۱. اختلالات آلرژیک و پاسخهای افزایش حساسیت
- تسکین علائم آلرژی فصلی و دائمی: دیفن هیدرامین برای کاهش موقت علائم ناشی از رینیت آلرژیک فصلی یا دائمی و آلرژیهای دستگاه تنفسی فوقانی، از جمله عطسه، آبریزش بینی، خارش چشم و گلو، و قرمزی چشم، مؤثر است.
- مدیریت کهیر و خارش: برای درمان موارد غیرپیچیده کهیر و خارش ناشی از شرایط مختلف پوستی و سیستمیک، به خصوص در موارد حاد که نیاز به کنترل سریع علائم و تسکین خارش (به دلیل اثر خوابآور) وجود دارد.
- درمان کمکی آنافیلاکسی: دیفن هیدرامین تزریقی (وریدی یا عضلانی)، به عنوان درمان کمکی به اپینفرین ، پس از کنترل علائم حاد آنافیلاکسی، برای مهار بیشتر واسطههای التهابی و کاهش علائم تأخیری به کار میرود.
- واکنشهای انتقال خون: برای پیشگیری و درمان واکنشهای خفیف تا متوسط آلرژیک ناشی از انتقال خون یا فرآوردههای پلاسمایی، بهویژه زمانی که تجویز خوراکی میسر نیست، استفاده میشود.
۲. اختلالات حرکتی و دیستونی
- واکنشهای دیستونیک حاد: این دارو برای درمان واکنشهای دیستونیک ناشی از مصرف داروهای آنتیسایکوتیک تیپیک، از جمله دیستونی گردن (تورتیکولی) و بحران اکولوژیریک، کاربرد بالینی اثبات شده و بسیار مؤثری دارد و اغلب بهصورت تزریقی در اورژانس تجویز میشود.
- پارکینسونیسم: به عنوان یک عامل کمکی در درمان علائم پارکینسونیسم، بهویژه در بیمارانی که تحمل عوامل قویتر را ندارند، استفاده میشود. اثرات آنتیکولینرژیک آن به کاهش ترمور (لرزش) و سفتی عضلات کمک میکند.
۳. بیماری حرکت و بیخوابی
- پیشگیری و درمان بیماری حرکت: دیفن هیدرامین به دلیل اثرات آنتیکولینرژیک مرکزی، در پیشگیری و درمان علائم مرتبط با بیماری حرکت مانند تهوع و استفراغ بسیار کارآمد است و باید پیش از شروع سفر تجویز شود.
- بیخوابی گذرا: به دلیل خاصیت آرامبخش قوی (سدیشن)، به عنوان کمککننده کوتاهمدت برای مدیریت بیخوابی موقتی در بزرگسالان تأیید شده است. با این حال، به دلیل ایجاد تحمل و خطر سوءمصرف، برای مدیریت مزمن بیخوابی توصیه نمیشود.
موارد مصرف خارج برچسب این موارد کاربردهای رایجی هستند که اگرچه تأییدیه رسمی برای آن کسب نشده، اما شواهد بالینی و استفاده گسترده در طبابت آنها را توجیه میکند و پزشکان از آن بهره میبرند:
۱. بیحس کننده موضعی جایگزین
- کاربرد بالینی: دیفن هیدرامین دارای خواص بیحسکننده موضعی است. از این خاصیت میتوان در بیمارانی استفاده کرد که به بیحس کنندههای رایج مانند لیدوکائین حساسیت (آلرژی) دارند. در این موارد، یک محلول یک درصدی (۱۰ میلیگرم در میلیلیتر) دیفن هیدرامین آماده و برای بیحسی موضعی در بخیهها یا مداخلات جزئی پوستی استفاده میشود.
- توجه بالینی: پزشک باید به پتانسیل بروز نکروز بافت در صورت استفاده نادرست یا غلظتهای بالاتر توجه داشته باشد.
۲. تسکین تهوع و استفراغ
- کاربرد بالینی: اگرچه دیفن هیدرامین در درجه اول یک ضدتهوع اصلی نیست، اما به دلیل اثرات آنتیکولینرژیک و آرامبخش قوی، گاهی در مدیریت تهوع و استفراغ، بهویژه در موارد ناشی از اختلالات دهلیزی یا پس از برخی جراحیها، به صورت کمکی استفاده میشود.
۳. آرامبخشی و کنترل تحریک
- کاربرد بالینی: در بخش اورژانس، دیفن هیدرامین تزریقی به تنهایی یا در ترکیب با سایر داروها (مانند هالوپریدول)، برای مدیریت تحریک حاد و اضطراب در بیمارانی که همکاری نمیکنند یا نیاز به آرامبخشی سریع دارند، به کار میرود. این استفاده بیشتر به دلیل اثر سداتیو قوی آنتیهیستامینهای نسل اول است.
نکته مهم برای پزشکان: ایمنی و عوارض جانبیبه عنوان یک داروی نسل اول، پروفایل ایمنی دیفن هیدرامین در مقایسه با آنتیهیستامینهای نسل دوم، ضعیفتر است. پزشک باید همواره به موارد زیر توجه کند:
- خطر آنتیکولینرژیک: عوارضی مانند خشکی دهان، تاری دید، احتباس ادراری و یبوست شایع است.
- خطر شناختی در سالمندان: بر اساس معیارهای بیرز، استفاده از دیفن هیدرامین در سالمندان به دلیل افزایش خطر گیجی ، دلیریوم و سقوط باید به حداقل برسد و در صورت لزوم، با دوزهای پایینتر و برای دورههای کوتاه تجویز شود.
- اثر خوابآور: اثر خوابآور این دارو میتواند مهارتهای رانندگی و کار با ماشینآلات سنگین را مختل کند.
برای اولین بار در مصرف شربت دیفن هیدرامین ساخت شرکتهای دارویی ایران با مصرف شربت ساخت شرکت شما احساس سوزش و گرمی آزار دهنده ای در پوست صورت و حتی اطراف پلک را در صورت را چند دقیقه پس از مصرف احساس کردم؟!! .چه ترکیبی استفاده می کنید که رنگ و بو و حتی طعم ان فی المثل از شربت مشابه شرکت الحاوی و جند شرکت دیگر که قبلا مصرف شده اینقدر متفاوت است؟ آیا اصلا" استاندارد هست؟! خدا عاقبت ا را با مصرف داروهای بی نظارت وزارت رها شده بهداشت و درمان به خیر کند.