تیوپنتال سدیم، که از داروهای باربیتورات با اثر فوق کوتاه است، یک داروی بیهوشی درون وریدی است که اثراتی همچون خوابآوری (هیپنوز) و ضد تشنج دارد، اما خواص ضد درد (آنالژزی) ندارد. توجه به این نکته برای پزشک بسیار حیاتی است که تیوپنتال سدیم به دلیل تنوع زیاد در پاسخ فردی به دارو، باید با دوزهای تنظیم شده و با احتیاط زیاد تجویز شود.
موارد مصرف تأیید شدهموارد مصرف تایید شده تیوپنتال سدیم که در شرایط بالینی برای پزشکان کاربرد دارند، در درجه اول مربوط به القاء و مکمل بیهوشی و همچنین کنترل حالات تشنجی است:
القای بیهوشی عمومی:
- این دارو به عنوان یک عامل بیهوشی منفرد برای عملهای جراحی کوتاهمدت (حدود ۱۵ دقیقه) استفاده میشود.
- بیشتر اوقات، تیوپنتال سدیم به عنوان دارویی برای القای سریع بیهوشی قبل از تجویز سایر داروهای بیهوشی استنشاقی یا وریدی به کار میرود.
- به دلیل شروع اثر سریع (حدود ۳۰ تا ۴۵ ثانیه) و مدت اثر کوتاه (۵ تا ۱۰ دقیقه پس از یک دوز کوچک)، یک انتخاب عالی برای القای بیهوشی سریع در بیماران مناسب است.
تکمیل بیهوشی منطقهای یا ترکیبی:
- تیوپنتال سدیم به منظور ایجاد خوابآوری (هیپنوز) در طول بیهوشی ترکیبی (بالانس) همراه با سایر داروهای بیهوشی مانند مسکنها و شلکنندههای عضلانی استفاده میشود. این کاربرد به پزشک اجازه میدهد تا عمق بیهوشی را در مواقع نیاز به آرامبخشی بیشتر، کنترل کند.
- این دارو میتواند به عنوان مکمل در بیهوشی منطقهای (رژیونال) نیز به کار رود تا بیمار آرامش و خوابآوری لازم را داشته باشد.
کنترل اختلالات تشنجی:
- تیوپنتال سدیم به عنوان درمان کمکی برای کنترل اختلالات تشنجی با علل مختلف استفاده میشود، از جمله تشنجهایی که توسط بیحسکنندههای موضعی ایجاد شدهاند.
- همچنین در مدیریت حالت صرعی مقاوم به درمان که به درمانهای اولیه (مانند بنزودیازپینها) پاسخ نمیدهد، نقش دارد و برای کنترل فعالیت تشنجی مشابه پروپوفول مؤثر است.
موارد مصرف خارج از برچسب تیوپنتال سدیم در برخی شرایط خاص با وجود اینکه در برچسب تایید شده دارو (لیبل) ذکر نشده است، اما به دلیل خواص فارماکولوژیک خود، به صورت گسترده در بالین و به خصوص در نورولوژی و مراقبتهای ویژه کاربرد دارد:
کاهش فشار داخل جمجمه (ICP) و محافظت عصبی:
- در بیماران مبتلا به افزایش شدید فشار داخل جمجمه، به ویژه پس از آسیبهای مغزی تروماتیک (TBI) یا خونریزیهای داخل مغزی که به درمانهای استاندارد پاسخ نمیدهند، از تیوپنتال سدیم برای کاهش فشار داخل جمجمه استفاده میشود.
- این اثر از طریق کاهش متابولیسم مغزی (کاهش میزان مصرف اکسیژن مغز) و انقباض عروق مغزی (واسوکانستریکشن) محقق میشود که منجر به کاهش حجم خون مغزی و در نتیجه کاهش فشار داخل جمجمه میگردد.
- برای دستیابی به این هدف، دوزهای بولوس متناوب معمولاً تجویز میشود و نیاز به تهویه کنترلشده برای بیمار است.
درمان حالت صرعی مقاوم به درمان:
- همانطور که ذکر شد، تیوپنتال در درمان حالت صرعی (تشنج مداوم) که به داروهای خط اول مقاوم است، به ویژه از طریق ایجاد کما باربیتوراتی، کاربرد دارد.
- هدف در این حالت، سرکوب کامل فعالیت تشنجی است که معمولاً با پایش مداوم الکتروانسفالوگرام (EEG) تا رسیدن به الگوی انفجار-سکوت یا مهار کامل فعالیت تشنجی انجام میشود.
- توجه پزشک به این نکته ضروری است که دوزهای بالاتر مورد نیاز در این شرایط، خطر افت شدید فشار خون و کاهش برونده قلبی را افزایش میدهد و نیاز به پایش دقیق همودینامیک دارد.
نکات مهم بالینی برای پزشکان:
- احتیاط در دوزینگ: دوز تیوپنتال سدیم باید کاملاً بر اساس پاسخ بیمار تنظیم شود، زیرا هیچ دوز ثابتی وجود ندارد. عواملی مانند سن، جنسیت، وزن، و وضعیت عمومی بیمار باید در نظر گرفته شود. بیماران مسنتر و کسانی که داروهای آرامبخش پیش از عمل دریافت کردهاند، معمولاً به دوز کمتری نیاز دارند.
- فقدان خاصیت ضد درد: تیوپنتال فاقد خاصیت ضد درد است؛ بنابراین، در صورت نیاز به تسکین درد برای جراحی، باید با یک داروی ضد درد (آنالژزیک) مناسب ترکیب شود تا از تحریک رفلکسهای ناخواسته جلوگیری شود.
- پایش همودینامیک: در استفاده از تیوپنتال، به ویژه در دوزهای بالا یا در بیماران با بیماریهای قلبی عروقی یا کاهش حجم خون (هیپوولمی)، خطر افت فشار خون و تضعیف تنفسی وجود دارد که نیاز به پایش مداوم دارد.
