انسولین یک هورمون پپتیدی حیاتی است که برای مدیریت کنترل قند خون و جلوگیری از عوارض حاد و مزمن ناشی از هایپرگلیسمی تجویز میشود.
۱. موارد مصرف تأیید شده
موارد مصرف تأیید شده اصلی انسولین در حوزه مدیریت اختلالات قند خون و شرایط حاد ناشی از آن قرار میگیرد:
دیابت شیرین نوع یک:
- توضیحات بالینی: در این بیماری، تخریب سلولهای بتا در لوزالمعده منجر به کمبود مطلق انسولین میشود. انسولین درمانی برای تمامی بیماران نوع یک حیاتی و تنها راه درمان است. رژیمهای درمانی شامل تزریقهای متعدد روزانه یا استفاده از پمپهای انسولین با هدف تقلید ترشح فیزیولوژیک انسولین (ترکیب دوز پایه و دوز غذایی) انجام میشود.
دیابت شیرین نوع دو:
- توضیحات بالینی: انسولین برای بیمارانی با دیابت نوع دو که کنترل قند خون کافی را با استفاده از داروهای خوراکی، داروهای تزریقی غیر انسولینی و تغییرات شیوه زندگی به دست نیاوردهاند، مورد تأیید است. شروع درمان معمولاً با انسولین پایه (Basal Insulin) و سپس افزودن انسولینهای سریعالاثر برای وعدههای غذایی (Bolus Insulin) انجام میشود.
کتواسیدوز دیابتی و وضعیت هایپرگلیسمی هیپراسمولار:
- توضیحات بالینی: اینها اورژانسهای پزشکی تهدیدکننده حیات هستند که با بالا رفتن شدید قند خون و دهیدراتاسیون مشخص میشوند. انسولین در این شرایط به صورت تزریق وریدی مداوم برای کاهش قند خون، مهار تولید کتون (در کتواسیدوز) و جبران مایعات به همراه پایش دقیق الکترولیتها (به ویژه پتاسیم) تجویز میشود.
دیابت بارداری:
- توضیحات بالینی: در مواردی که دیابت تشخیص داده شده در طول بارداری با رژیم غذایی و فعالیت بدنی کنترل نمیشود، انسولین به عنوان درمان ارجح برای مدیریت قند خون مادر توصیه میشود. دلیل ارجحیت، عدم عبور انسولین از جفت و در نتیجه عدم ایجاد خطر برای جنین است.
۲. موارد مصرف خارج از برچسب
مدیریت قند خون در بیماران بستری (هایپرگلیسمی استرس):
- توضیحات بالینی: حتی در بیماران غیر دیابتی که به دلیل جراحی، تروما، یا عفونتهای شدید در بیمارستان بستری هستند، ممکن است هایپرگلیسمی (افزایش قند خون ناشی از استرس) رخ دهد. در بخش مراقبتهای ویژه یا در بیماران با بیماریهای حاد، انسولین به صورت رژیمهای دقیق وریدی یا زیرجلدی برای حفظ قند خون در محدوده هدف و کاهش عوارض و مرگ و میر ناشی از قند خون بالا استفاده میشود.
درمان هیپرکالمی شدید (افزایش پتاسیم خون):
- توضیحات بالینی: انسولین رگولار (همراه با دکستروز برای جلوگیری از افت قند خون) میتواند برای درمان اورژانسی هیپرکالمی شدید تجویز شود. انسولین با فعال کردن پمپ سدیم-پتاسیم در سلولها، باعث انتقال سریع پتاسیم از فضای خارج سلولی به داخل سلول شده و سطح پتاسیم سرم را به سرعت پایین میآورد.
مسمومیت با مسدودکنندههای کانال کلسیم و بتا-بلاکها:
- توضیحات بالینی: در مسمومیتهای شدید با این داروها که منجر به شوک قلبی (کاهش فشار خون و کاهش عملکرد قلب) میشوند، درمان با دوز بالای انسولین و گلوکز ممکن است به عنوان یک گزینه نجاتدهنده به کار رود. مکانیسم اثر بر افزایش جذب سوبستراهای قلبی و اثرات کرونوتروپیک و اینوتروپیک مثبت قلب است.
استفاده کمکی در دیابت نوع یک:
- توضیحات بالینی: در برخی بیماران نوع یک که کنترل قند خون ضعیفی دارند، داروهایی مانند آگونیستهای گیرنده پپتید شبه گلوکاگون-۱ یا مهارکنندههای کوترانسپورتر سدیم-گلوکز ۲ به عنوان درمانهای کمکی در کنار انسولین، به صورت خارج از برچسب تجویز میشوند تا کنترل قند خون بهبود یابد و نیاز به دوز کلی انسولین کاهش یابد. این کاربردها نیازمند پایش دقیق خطر کتواسیدوز دیابتی هستند.
