فوسفومایسین یک آنتی‌بیوتیک باکتری‌کش وسیع‌الطیف است که از طریق مهار آنزیم انول‌پیروویل ترانسفراز در مرحله اولیه سنتز دیواره سلولی باکتری عمل می‌کند. این دارو به‌ویژه در درمان عفونت‌های دستگاه ادراری که اغلب توسط باکتری‌های گرم-منفی مقاوم ایجاد می‌شوند، مؤثر است.
موارد مصرف تأییدشده موارد مصرف تأییدشده فوسفومایسین معمولاً به صورت خوراکی و برای درمان عفونت‌های دستگاه ادراری تحتانی ساده در زنان استفاده می‌شود.
عفونت حاد و بدون عارضه مثانه در زنان:
- توضیحات بالینی و کاربردی: فوسفومایسین اغلب به‌صورت تک دوز برای درمان سیستیت حاد ناشی از سویه‌های مستعد اشریشیا کلی و انتروکوک فکالیس استفاده می‌شود. مزیت اصلی این دارو، دوز واحد بودن آن است که پایبندی بیمار به درمان را به شدت افزایش می‌دهد و خطر ایجاد مقاومت آنتی‌بیوتیکی را کاهش می‌دهد. این دارو یک گزینه خط اول ارزشمند برای سیستیت ساده است، به‌خصوص زمانی که شیوع مقاومت به داروهایی مانند تری‌متوپریم/سولفامتوکسازول یا فلوروکینولون‌ها بالا باشد. نکته مهم برای پزشک این است که فوسفومایسین مناسب پیلونفریت یا عفونت‌های پیچیده نیست، زیرا سطح سرمی و نفوذ بافتی آن در خارج از دستگاه ادراری اغلب برای عفونت‌های سیستمیک کافی نیست.
موارد مصرف خارج از برچسبفوسفومایسین به دلیل فعالیت در برابر عوامل بیماری‌زای مقاوم به چند دارو و اثرات هم‌افزایی با سایر آنتی‌بیوتیک‌ها، کاربردهای گسترده‌ای در خارج از برچسب دارد که برای پزشکان در محیط‌های بالینی پیچیده بسیار مهم است.
۱. عفونت‌های دستگاه ادراری عارضه‌دار
- توضیحات بالینی و کاربردی: اگرچه فرم خوراکی فوسفومایسین برای عفونت‌های ساده تأیید شده است، اما فرم داخل وریدی (IV) یا حتی خوراکی آن، به ویژه در دوزهای مکرر (نه تک دوز)، برای درمان عفونت‌های عارضه‌دار دستگاه ادراری، از جمله پروستاتیت باکتریایی مزمن و سیستیت‌های عارضه‌دار ناشی از پاتوژن‌های مقاوم مانند سودوموناس آئروژینوزا و اشریشیا کلی تولیدکننده بتالاکتامازهای وسیع‌الطیف استفاده می‌شود. دلیل این استفاده، توانایی آن در رسیدن به غلظت‌های بالا در ادرار و پتانسیل آن برای نفوذ مناسب به بافت پروستات است. پزشک باید در نظر داشته باشد که برای عفونت‌های عارضه‌دار، نیاز به درمان طولانی‌تر (معمولاً ۷ تا ۱۴ روز) برخلاف دوز واحد سیستیت ساده وجود دارد.
۲. عفونت‌های ناشی از عوامل مقاوم به چند دارو
- توضیحات بالینی و کاربردی: فوسفومایسین یک ابزار مهم در مدیریت عفونت‌های ناشی از باکتری‌های گرم-منفی بسیار مقاوم است، به ویژه سویه های مقاوم به کارباپنم و برخی سویه‌های مقاوم به آسینتوباکتر بومانی.
- درمان ترکیبی: در این موارد، فوسفومایسین اغلب به عنوان بخشی از درمان ترکیبی استفاده می‌شود، نه به صورت تک‌درمانی. ترکیب آن با داروهایی مانند آمینوگلیکوزیدها، پلی‌میکسین‌ها یا کارباپنم‌ها (در صورت حساسیت باکتری) می‌تواند هم‌افزایی ایجاد کرده و از ایجاد مقاومت جلوگیری کند. این امر در عفونت‌های جدی مانند پنومونی مرتبط با ونتیلاتور (VAP)، عفونت‌های جریان خون و عفونت‌های مفصل/استخوان در بیمارانی که گزینه‌های درمانی محدود دارند، کاربرد دارد.
۳. درمان اندوکاردیت و عفونت‌های استخوانی و مفصلی
- توضیحات بالینی و کاربردی: فوسفومایسین به دلیل نفوذ مناسب به بیوفیلم‌ها و غلظت‌های قابل قبول در بافت استخوان، به‌ویژه در درمان اندوکاردیت و استئومیلیت ناشی از پاتوژن‌های حساس، به‌صورت خارج از برچسب به‌کار می‌رود.
- جایگاه درمانی: این موارد کاربردی معمولاً توسط متخصصان بیماری‌های عفونی و در شرایطی که درمان استاندارد شکست خورده یا عامل بیماری‌زا مقاوم است، مورد بررسی قرار می‌گیرد. در این شرایط نیز معمولاً درمان ترکیبی برای به حداکثر رساندن اثربخشی و جلوگیری از مقاومت استفاده می‌شود.
ملاحظات بالینی برای پزشکان
- بررسی حساسیت: با توجه به شیوع مقاومت‌های نوظهور، برای تمام موارد مصرف، به‌ویژه در عفونت‌های پیچیده و خارج از برچسب، تست حساسیت آنتی‌بیوتیکی (AST) قبل از شروع درمان ضروری است.
- دوز و فرمولاسیون: پزشک باید توجه داشته باشد که دوز و فرمولاسیون (خوراکی در مقابل داخل وریدی) مورد نیاز برای عفونت‌های ساده (تک دوز خوراکی) و عفونت‌های پیچیده/سیستمیک (دوزهای مکرر وریدی یا خوراکی طولانی‌تر) کاملاً متفاوت است.
- ایمنی در بارداری: فوسفومایسین (خوراکی) اغلب به عنوان یک گزینه نسبتاً ایمن در دوران بارداری برای سیستیت حاد، به دلیل تک دوز بودن و پروفایل ایمنی نسبتاً خوب، در نظر گرفته می‌شود.
