فوسفومایسین چیست و برای چه مواردی استفاده می شود؟

اطلاعات تخصصی

موارد مصرف فوسفومایسین

فوسفومایسین یک آنتی‌بیوتیک باکتری‌کش وسیع‌الطیف است که از طریق مهار آنزیم انول‌پیروویل ترانسفراز در مرحله اولیه سنتز دیواره سلولی باکتری عمل می‌کند. این دارو به‌ویژه در درمان عفونت‌های دستگاه ادراری که اغلب توسط باکتری‌های گرم-منفی مقاوم ایجاد می‌شوند، مؤثر است.

موارد مصرف تأییدشده 
موارد مصرف تأییدشده فوسفومایسین معمولاً به صورت خوراکی و برای درمان عفونت‌های دستگاه ادراری تحتانی ساده در زنان استفاده می‌شود.

عفونت حاد و بدون عارضه مثانه در زنان:

• توضیحات بالینی و کاربردی: فوسفومایسین اغلب به‌صورت تک دوز برای درمان سیستیت حاد ناشی از سویه‌های مستعد اشریشیا کلی و انتروکوک فکالیس استفاده می‌شود. مزیت اصلی این دارو، دوز واحد بودن آن است که پایبندی بیمار به درمان را به شدت افزایش می‌دهد و خطر ایجاد مقاومت آنتی‌بیوتیکی را کاهش می‌دهد. این دارو یک گزینه خط اول ارزشمند برای سیستیت ساده است، به‌خصوص زمانی که شیوع مقاومت به داروهایی مانند تری‌متوپریم/سولفامتوکسازول یا فلوروکینولون‌ها بالا باشد. نکته مهم برای پزشک این است که فوسفومایسین مناسب پیلونفریت یا عفونت‌های پیچیده نیست، زیرا سطح سرمی و نفوذ بافتی آن در خارج از دستگاه ادراری اغلب برای عفونت‌های سیستمیک کافی نیست.

موارد مصرف خارج از برچسب
فوسفومایسین به دلیل فعالیت در برابر عوامل بیماری‌زای مقاوم به چند دارو و اثرات هم‌افزایی با سایر آنتی‌بیوتیک‌ها، کاربردهای گسترده‌ای در خارج از برچسب دارد که برای پزشکان در محیط‌های بالینی پیچیده بسیار مهم است.

۱. عفونت‌های دستگاه ادراری عارضه‌دار 

• توضیحات بالینی و کاربردی: اگرچه فرم خوراکی فوسفومایسین برای عفونت‌های ساده تأیید شده است، اما فرم داخل وریدی (IV) یا حتی خوراکی آن، به ویژه در دوزهای مکرر (نه تک دوز)، برای درمان عفونت‌های عارضه‌دار دستگاه ادراری، از جمله پروستاتیت باکتریایی مزمن و سیستیت‌های عارضه‌دار ناشی از پاتوژن‌های مقاوم مانند سودوموناس آئروژینوزا و اشریشیا کلی تولیدکننده بتالاکتامازهای وسیع‌الطیف استفاده می‌شود. دلیل این استفاده، توانایی آن در رسیدن به غلظت‌های بالا در ادرار و پتانسیل آن برای نفوذ مناسب به بافت پروستات است. پزشک باید در نظر داشته باشد که برای عفونت‌های عارضه‌دار، نیاز به درمان طولانی‌تر (معمولاً ۷ تا ۱۴ روز) برخلاف دوز واحد سیستیت ساده وجود دارد.

۲. عفونت‌های ناشی از عوامل مقاوم به چند دارو 

• توضیحات بالینی و کاربردی: فوسفومایسین یک ابزار مهم در مدیریت عفونت‌های ناشی از باکتری‌های گرم-منفی بسیار مقاوم است، به ویژه سویه های مقاوم به کارباپنم  و برخی سویه‌های مقاوم به آسینتوباکتر بومانی.
• درمان ترکیبی: در این موارد، فوسفومایسین اغلب به عنوان بخشی از درمان ترکیبی استفاده می‌شود، نه به صورت تک‌درمانی. ترکیب آن با داروهایی مانند آمینوگلیکوزیدها، پلی‌میکسین‌ها یا کارباپنم‌ها (در صورت حساسیت باکتری) می‌تواند هم‌افزایی ایجاد کرده و از ایجاد مقاومت جلوگیری کند. این امر در عفونت‌های جدی مانند پنومونی مرتبط با ونتیلاتور (VAP)، عفونت‌های جریان خون و عفونت‌های مفصل/استخوان در بیمارانی که گزینه‌های درمانی محدود دارند، کاربرد دارد.

۳. درمان اندوکاردیت و عفونت‌های استخوانی و مفصلی 

• توضیحات بالینی و کاربردی: فوسفومایسین به دلیل نفوذ مناسب به بیوفیلم‌ها و غلظت‌های قابل قبول در بافت استخوان، به‌ویژه در درمان اندوکاردیت و استئومیلیت ناشی از پاتوژن‌های حساس، به‌صورت خارج از برچسب به‌کار می‌رود.
• جایگاه درمانی: این موارد کاربردی معمولاً توسط متخصصان بیماری‌های عفونی و در شرایطی که درمان استاندارد شکست خورده یا عامل بیماری‌زا مقاوم است، مورد بررسی قرار می‌گیرد. در این شرایط نیز معمولاً درمان ترکیبی برای به حداکثر رساندن اثربخشی و جلوگیری از مقاومت استفاده می‌شود.

ملاحظات بالینی برای پزشکان

• بررسی حساسیت: با توجه به شیوع مقاومت‌های نوظهور، برای تمام موارد مصرف، به‌ویژه در عفونت‌های پیچیده و خارج از برچسب، تست حساسیت آنتی‌بیوتیکی (AST) قبل از شروع درمان ضروری است.
• دوز و فرمولاسیون: پزشک باید توجه داشته باشد که دوز و فرمولاسیون (خوراکی در مقابل داخل وریدی) مورد نیاز برای عفونت‌های ساده (تک دوز خوراکی) و عفونت‌های پیچیده/سیستمیک (دوزهای مکرر وریدی یا خوراکی طولانی‌تر) کاملاً متفاوت است.
• ایمنی در بارداری: فوسفومایسین (خوراکی) اغلب به عنوان یک گزینه نسبتاً ایمن در دوران بارداری برای سیستیت حاد، به دلیل تک دوز بودن و پروفایل ایمنی نسبتاً خوب، در نظر گرفته می‌شود.

مکانیسم اثر فوسفومایسین

فوسفومایسین یک آنتی‌بیوتیک باکتری‌کش است که با هدف قرار دادن یک مرحله حیاتی و بسیار ابتدایی در سنتز دیواره سلولی باکتری عمل می‌کند.

• هدف مولکولی: فوسفومایسین به طور خاص آنزیم انول‌پیروویل ترانسفراز که با نام MurA نیز شناخته می‌شود را مهار می‌کند.
• عملکرد آنزیم MurA: این آنزیم مسئول کاتالیز کردن مرحله اول سنتز پپتیدوگلیکان، جزء اصلی دیواره سلولی باکتری، است. MurA با انتقال یک گروه انول‌پیروویل از فسفوانول‌پیرووات (PEP) به اوریدین دی‌فسفات N-استیل‌گلوکزآمین (UDP-GlcNAc) عمل می‌کند.
• مکانیسم مهار: فوسفومایسین ساختاری شبیه به فسفوانول‌پیرووات دارد و به صورت یک بازدارنده سوبسترای تقلیدی عمل می‌کند. این دارو با تشکیل یک اتصال کووالانسی پایدار و برگشت‌ناپذیر با ریشه سیستئین فعال در آنزیم MurA، آن را غیرفعال می‌سازد.
• نتیجه بالینی: با مهار MurA، تولید پیش‌سازهای پپتیدوگلیکان متوقف می‌شود، در نتیجه دیواره سلولی ناقص و آسیب‌پذیر باقی می‌ماند. این نقص در نهایت منجر به مرگ سلولی باکتری می‌شود.
• اهمیت بالینی: این مکانیسم عمل منحصر به فرد به فوسفومایسین اجازه می‌دهد تا بدون مقاومت متقاطع با آنتی‌بیوتیک‌های بتا-لاکتام یا آمینوگلیکوزید که مراحل بعدی سنتز دیواره سلولی را هدف قرار می‌دهند، کار کند.

فارماکوکینتیک فوسفومایسین

فارماکوکینتیک فوسفومایسین بسته به فرمولاسیون (خوراکی به صورت نمک ترومتامین برای عفونت‌های ادراری یا تزریقی به صورت نمک دی‌سدیم برای عفونت‌های سیستمیک) تفاوت دارد. تمرکز اصلی بر فرم خوراکی است.

۱. جذب

• فرم خوراکی (فوسفومایسین ترومتامین): این فرم به سرعت از دستگاه گوارش جذب می‌شود. ترومتامین به عنوان یک نمک، به بهبود جذب کمک می‌کند.
• فراهمی زیستی: فراهمی زیستی خوراکی حدود ۳۷ درصد است.
• اثر غذا: مصرف دارو همراه با غذا یا تأخیر در دفع محتویات معده می‌تواند جذب را کند کرده و سطح اوج غلظت پلاسمایی را کاهش دهد، اما میزان کل جذب (AUC) را به طور قابل توجهی تغییر نمی‌دهد.

۲. توزیع

• اتصال به پروتئین: فوسفومایسین دارای اتصال به پروتئین بسیار پایین (تقریباً صفر تا ۳ درصد) است. این ویژگی سبب می‌شود که داروی فعال به میزان بالا در دسترس باشد.
• نفوذ بافتی: توزیع آن به طور گسترده‌ای در بافت‌ها صورت می‌گیرد، اگرچه غلظت‌های بالا به طور خاص در ادرار و بافت کلیه به دست می‌آید. فوسفومایسین همچنین به غلظت‌های مناسبی در مایعات بافتی و بافت‌های دیگر مانند پروستات (در صورت مصرف دوزهای مکرر) می‌رسد، که این موضوع آن را برای موارد مصرف خارج از برچسب (مانند پروستاتیت مزمن) ارزشمند می‌سازد.

۳. متابولیسم و حذف

• متابولیسم: فوسفومایسین در بدن انسان متابولیسم قابل توجهی ندارد.
• نیمه عمر: نیمه عمر حذفی پلاسمایی نسبتاً کوتاه و حدود ۴ تا ۸ ساعت است.
• مسیر دفع: دارو به طور عمده و به صورت بدون تغییر از طریق فیلتراسیون گلومرولی در کلیه‌ها دفع می‌شود.
• غلظت ادراری: مهم‌ترین ویژگی فارماکوکینتیک فوسفومایسین، دستیابی به غلظت‌های بسیار بالای ادراری است. این غلظت بالا برای ۲۴ تا ۴۸ ساعت پس از مصرف تک دوز خوراکی حفظ می‌شود، که اساس منطقی استفاده از آن به صورت تک دوز برای سیستیت حاد و بدون عارضه است.
• تنظیم دوز در نارسایی کلیوی: با توجه به اینکه مسیر اصلی دفع کلیوی است، در بیماران مبتلا به نارسایی شدید کلیوی (CrCl کمتر از ۴۰ میلی‌لیتر در دقیقه) معمولاً نیاز به تنظیم دوز فرم تزریقی است. هرچند که برای تک دوز خوراکی درمانی، به دلیل مدت زمان کوتاه درمان، تنظیم دوز در نارسایی خفیف تا متوسط معمولاً ضروری نیست، اما در نارسایی شدید باید احتیاط کرد.

منع مصرف فوسفومایسین

۱. موارد منع مصرف در بیماری‌ها

حساسیت مفرط:

• توضیحات بالینی و کاربردی: منع مصرف مطلق در بیمارانی که سابقه واکنش‌های حساسیت مفرط شناخته‌شده (مانند آنافیلاکسی، آنژیوادم یا راش شدید) به فوسفومایسین یا هر یک از اجزای فرمولاسیون (به ویژه در مورد فرم ترومتامین) دارند. در صورت بروز هرگونه واکنش آلرژیک، دارو باید قطع شود.

عفونت دستگاه ادراری فوقانی و پیچیده:

• توضیحات بالینی و کاربردی: فرم خوراکی تک دوز فوسفومایسین برای درمان عفونت‌های حاد کلیه (پیلونفریت)، آبسه دور کلیه، یا سایر عفونت‌های عارضه‌دار دستگاه ادراری در مردان یا زنان منع مصرف دارد. دلیل این امر، عدم دستیابی به غلظت‌های سرمی و بافتی کافی در خارج از ادرار است. استفاده از آن در این موارد منجر به شکست درمانی و پیشرفت عفونت می‌شود. برای عفونت‌های پیچیده و سیستمیک، باید از فرمولاسیون وریدی (در صورت حساسیت و موجود بودن) و در دوره‌های طولانی‌تر استفاده کرد.

نارسایی شدید کلیوی:

• توضیحات بالینی و کاربردی: در بیماران با کلیرانس کراتینین کمتر از ۱۰ میلی‌لیتر در دقیقه، فرم خوراکی فوسفومایسین منع مصرف دارد. در این شرایط، دارو به خوبی دفع نمی‌شود و نیمه عمر آن به شدت افزایش می‌یابد، اگرچه به دلیل دفع کلیوی، تجمع فوسفومایسین فعال می‌تواند اتفاق بیفتد که منجر به افزایش پتانسیل عوارض جانبی سیستمیک شود. در نارسایی شدید کلیوی، دوز فوسفومایسین وریدی باید با احتیاط تنظیم شود.

۲. موارد منع مصرف در بارداری و شیردهی

بارداری

• توضیحات بالینی و کاربردی: فوسفومایسین در طبقه‌بندی بارداری سازمان غذا و داروی ایالات متحده (FDA) در گروه B قرار می‌گیرد.
• منع مصرف مطلق ندارد، اما توصیه می‌شود که استفاده از آن در دوران بارداری تنها زمانی صورت گیرد که نیاز بالینی مشخصی وجود داشته باشد و منافع آن بر خطرات احتمالی بیشتر باشد.
• فوسفومایسین اغلب به عنوان یک گزینه قابل قبول برای درمان عفونت‌های حاد مثانه (سیستیت) در زنان باردار، به ویژه در موارد مقاومت به آنتی‌بیوتیک‌های خط اول (مانند نیتروفورانتوئین یا سفالکسین)، در نظر گرفته می‌شود.
• نکته مهم: همیشه باید ابتدا گزینه‌های با داده‌های ایمنی بیشتر در بارداری را در نظر گرفت.

شیردهی

• توضیحات بالینی و کاربردی: فوسفومایسین در شیر مادر ترشح می‌شود.
• اگرچه شواهد مشخصی مبنی بر آسیب جدی به نوزاد شیرخوار وجود ندارد، اما منع مصرف مطلق ذکر نشده است.
• با این حال، مانند بسیاری از آنتی‌بیوتیک‌ها، توصیه می‌شود که پزشک در مورد ادامه شیردهی در طول درمان احتیاط کند و وضعیت نوزاد را از نظر بروز عوارض گوارشی (مانند اسهال یا کاندیدیازیس دهانی) تحت نظر داشته باشد. در صورت لزوم، تصمیم به مصرف باید پس از سنجش دقیق خطر در مقابل فایده اتخاذ گردد.

۳. موارد منع مصرف در کودکان

محدودیت سنی:

• توضیحات بالینی و کاربردی: فرمولاسیون خوراکی فوسفومایسین (تک دوز ترومتامین) برای درمان عفونت‌های دستگاه ادراری تحتانی تأییدیه مصرف در کودکان زیر ۱۲ سال را ندارد.
• دلیل: ایمنی و اثربخشی این فرمولاسیون در این گروه سنی به طور کامل ثابت نشده است. بنابراین، در بیماران زیر ۱۲ سال، مصرف آن منع مصرف نسبی دارد و باید از درمان‌های جایگزین دارای تأییدیه سنی استفاده شود.
• توجه: این محدودیت عمدتاً مربوط به استفاده از فرم خوراکی تک دوز برای سیستیت ساده است. استفاده از فرم وریدی در کودکان، در موارد خاص و تحت شرایط بیمارستانی و با دوز تنظیم شده توسط متخصص بیماری‌های عفونی، ممکن است به صورت خارج از برچسب برای درمان عفونت‌های مقاوم انجام پذیرد.

عوارض جانبی فوسفومایسین

۱. عوارض جانبی شایع

این عوارض در بیش از ۱ درصد از بیماران رخ می‌دهد:

• اختلالات گوارشی: شایع‌ترین عوارض جانبی مرتبط با فوسفومایسین هستند.
• اسهال: شیوع تقریباً بین ۲ تا ۹ درصد است. معمولاً خفیف و خودبه‌خود برطرف می‌شود.
• تهوع: شیوع حدود ۲ تا ۴ درصد.
• درد شکمی: شیوع حدود ۱ تا ۲ درصد.

اختلالات سیستم عصبی:

• سردرد: شیوع تقریباً بین ۲ تا ۱۰ درصد است و یکی از شایع‌ترین عوارض جانبی غیرگوارشی است.
• سرگیجه: شیوع حدود ۱ تا ۳ درصد.

سایر عوارض:

• واژینیت: شیوع در زنان تقریباً ۵ تا ۸ درصد است. این امر به دلیل تغییر در فلور میکروبی طبیعی واژن رخ می‌دهد.

 

۲. عوارض جانبی کمتر شایع 

این عوارض در کمتر از ۱ درصد از بیماران رخ می‌دهد:

اختلالات پوستی و حساسیتی:

• بثورات جلدی یا خارش: شیوع کمتر از ۱ درصد است.
• واکنش‌های آلرژیک: شامل کهیر و آنژیوادم. این واکنش‌ها اگرچه نادرند، اما مهم هستند.

اختلالات گوارشی:

• سوء هاضمه یا استفراغ: شیوع کمتر از ۱ درصد.

اختلالات سیستم ادراری تناسلی:

• عفونت دستگاه ادراری فوقانی: در موارد عدم کفایت درمان سیستیت، ممکن است عفونت به سمت بالا پیشرفت کند.

سایر:

• خستگی یا ضعف: شیوع کمتر از ۱ درصد.
• پارستزی: احساس سوزن سوزن شدن یا بی‌حسی در اندام‌ها، که نادر است.

۳. عوارض جانبی نادر و جدی 
این عوارض بسیار نادرند اما نیازمند توجه فوری پزشکی هستند:

• واکنش‌های حساسیتی جدی: مانند آنافیلاکسی یا شوک آنافیلاکتیک. اگرچه شیوع آن کمتر از ۰.۱ درصد است، اما یک وضعیت اورژانسی محسوب می‌شود.
• اسهال مرتبط با کلستریدیوم دیفیسیل: شیوع دقیق آن مشخص نیست اما می‌تواند در هر زمان پس از درمان آنتی‌بیوتیکی رخ دهد. در صورت بروز اسهال شدید و مداوم، این تشخیص باید قویاً مطرح شود.
• اثرات کبدی: افزایش خفیف و موقت در آنزیم‌های کبدی (ترانس‌آمینازها) ممکن است گزارش شود، اما آسیب کبدی جدی بسیار نادر است.
• آپلازی مغز استخوان یا کم‌خونی آپلاستیک: این عوارض عمدتاً در ارتباط با فرمولاسیون‌های قدیمی‌تر یا مصرف طولانی‌مدت وریدی فوسفومایسین گزارش شده‌اند و در فرم تک دوز خوراکی برای درمان سیستیت بسیار نادر هستند.
• نکته کاربردی برای پزشکان: با توجه به شیوع بالای عوارض گوارشی و واژینیت، لازم است بیمار را از قبل در مورد این علائم آگاه ساخت و در صورت بروز، اطمینان داد که اغلب خفیف و گذرا هستند. در صورت بروز اسهال شدید، ارزیابی برای CDAD ضروری است.

تداخلات دارویی فوسفومایسین

مشخصات کلی تداخلات:

• تحت تاثیر تاخیر در تخلیه ی معده
• تغییر در فلور نرمال دستگاه گوارش
• اختلال در پاسخ ایمنی در مقابل عوامل باکتریایی

تداخلات رده X (پرهیز):

ب.ث.ژ (داخل مثانه‌ای)، واکسن وبا

کاهش اثرات داروها توسط فسفومایسین:

واکسن ب.ث.ژ (داخل مثانه‌ای)، واکسن ب.ث.ژ (ایمنی‌زا)، واکسن وبا، لاکتوباسیلوس و استریول، سدیم پیکوسولفات، واکسن حصبه

کاهش اثرات فسفومایسین توسط داروها:

داروهای معدی – روده‌ای (پروکینتیک)

افزایش اثرات داروها توسط فسفومایسین:

تداخل قابل‌توجهی مشخص نشده است.

افزایش اثرات فسفومایسین توسط داروها:

تداخل قابل‌توجهی مشخص نشده است.

 تداخلات دارویی مهم 
تداخلات دارویی فوسفومایسین عمدتاً از نوع فارماکوکینتیک هستند که بر جذب دارو تأثیر می‌گذارند و باید با برنامه‌ریزی دقیق زمان مصرف مدیریت شوند.

متوکلوپرامید

• نوع تداخل: کاهش غلظت پلاسمایی و ادراری فوسفومایسین.
• توضیحات کاربردی: متوکلوپرامید یک داروی پروکینتیک (افزایش‌دهنده حرکت روده) است. مصرف همزمان آن سرعت تخلیه معده را افزایش داده و در نتیجه جذب خوراکی فوسفومایسین را به طور قابل توجهی کاهش می‌دهد. این امر می‌تواند منجر به کاهش اثربخشی و شکست درمانی سیستیت شود.
• مدیریت بالینی: توصیه می‌شود از مصرف همزمان این دو دارو اجتناب شود؛ در غیر این صورت، حداقل ۲ تا ۳ ساعت بین مصرف فوسفومایسین و متوکلوپرامید فاصله زمانی ایجاد کنید.

داروهای ضد اسید (مانند آلومینیوم هیدروکسید) و مکمل‌های حاوی کلسیم یا منیزیم

• نوع تداخل: کاهش جذب فوسفومایسین.
• توضیحات کاربردی: کاتیون‌های فلزی دو ظرفیتی موجود در این ترکیبات (مانند آلومینیوم، کلسیم و منیزیم) می‌توانند با فوسفومایسین در دستگاه گوارش پیوند برقرار کرده (تشکیل شلات) و میزان جذب سیستمیک آن را کاهش دهند.
• مدیریت بالینی: جهت تضمین جذب کافی، فوسفومایسین باید حداقل ۲ تا ۳ ساعت قبل یا بعد از مصرف داروهای ضد اسید و مکمل‌های معدنی حاوی کاتیون‌های دو ظرفیتی مصرف شود.

واکسن‌های خوراکی باکتریایی زنده (مانند واکسن حصبه خوراکی)

• نوع تداخل: کاهش اثربخشی واکسن.
• توضیحات کاربردی: فوسفومایسین به عنوان یک آنتی‌بیوتیک باکتری‌کش می‌تواند باکتری‌های زنده موجود در واکسن‌های خوراکی را از بین ببرد و پاسخ ایمنی مورد انتظار را کاهش دهد.
• مدیریت بالینی: باید واکسیناسیون خوراکی حداقل ۲۴ ساعت پس از اتمام دوز درمانی فوسفومایسین انجام شود.

۲. تداخل با غذا 

• نوع تداخل: کاهش سرعت و میزان جذب.
• توضیحات کاربردی: مصرف فوسفومایسین خوراکی همراه با غذا، به ویژه غذاهای پرچرب، می‌تواند غلظت اوج پلاسمایی (Cmax) دارو را کاهش داده و زمان رسیدن به آن را به تأخیر بیندازد. اگرچه میزان کلی جذب (AUC) ممکن است کمی تغییر کند، اما کاهش Cmax می‌تواند برای اثربخشی درمان تک دوز علیه عوامل بیماری‌زا اهمیت داشته باشد.
• توصیه به بیمار: برای اطمینان از دستیابی سریع و کامل به غلظت‌های بالای ادراری، توصیه می‌شود فوسفومایسین با معده خالی (۲ تا ۳ ساعت فاصله از غذا) مصرف شود و بهترین زمان، قبل از خواب (پس از تخلیه مثانه) است.

۳. تداخل در آزمایشات
فوسفومایسین به طور معمول با آزمایش‌های روتین خون و ادرار تداخل شیمیایی مستقیم و مهمی ندارد، با این حال، یک تداخل نادر گزارش شده است:

آزمایش گلوکز ادرار:

• نوع تداخل: نتیجه مثبت کاذب.
• توضیحات کاربردی: گزارش‌هایی وجود دارد که فوسفومایسین ممکن است با برخی از روش‌های قدیمی اندازه‌گیری گلوکز ادرار که بر اساس کاهش مس عمل می‌کنند (مانند تست‌های بندیکت یا فهلینگ)، تداخل ایجاد کرده و منجر به نتیجه مثبت کاذب در بیماران غیردیابتی شود.
• مدیریت بالینی: در بیماران، به‌ویژه بیماران دیابتی که از این دارو استفاده می‌کنند، برای ارزیابی قند ادرار باید از روش‌های آنزیمی (مانند روش‌های مبتنی بر گلوکز اکسیداز) استفاده شود تا از تفسیر نادرست جلوگیری شود.

هشدار ها فوسفومایسین

۱. واکنش‌های حساسیت مفرط شدید

• توضیحات بالینی و کاربردی: واکنش‌های حساسیتی جدی، از جمله آنافیلاکسی و شوک آنافیلاکتیک، به ندرت با مصرف فوسفومایسین گزارش شده است. پزشکان باید از بیمار در مورد سابقه آلرژی دارویی سؤال کنند. در صورت بروز علائم حساسیت شدید (مانند دیسترس تنفسی، آنژیوادم یا افت ناگهانی فشار خون)، باید بلافاصله دارو قطع شده و درمان اورژانسی با اپی‌نفرین، آنتی‌هیستامین‌ها و کورتیکواستروئیدها آغاز شود.

۲. اسهال مرتبط با کلستریدیوم دیفیسیل

• توضیحات بالینی و کاربردی: تقریباً تمام عوامل آنتی‌باکتریال، از جمله فوسفومایسین، می‌توانند تعادل فلور طبیعی روده را مختل کرده و منجر به اسهال مرتبط با کلستریدیوم دیفیسیل شوند. این وضعیت می‌تواند در شدت‌های مختلف، از اسهال خفیف تا کولیت کشنده، متغیر باشد.
• نکته مهم: اگر بیمار پس از درمان با فوسفومایسین دچار اسهال شدید یا مداوم شود، باید احتمال CDAD در نظر گرفته شده و تشخیص تأیید گردد. در صورت تشخیص، درمان آنتی‌بیوتیکی فوسفومایسین باید قطع و مدیریت مناسب آغاز شود.

۳. محدودیت در درمان عفونت‌های عارضه‌دار و سیستمیک

• توضیحات بالینی و کاربردی: فوسفومایسین خوراکی فقط برای درمان سیستیت حاد و بدون عارضه در زنان تأیید شده است.
• هشدار کلیدی: پزشک باید در نظر داشته باشد که غلظت‌های سرمی به‌دست‌آمده پس از دوز خوراکی برای درمان عفونت‌های عارضه‌دار دستگاه ادراری (مانند عفونت در مردان، پیلونفریت، یا عفونت‌های سیستمیک) کافی نیست. استفاده از آن در این موارد به عنوان تک دوز، منجر به شکست درمانی و احتمالاً پیشرفت عفونت خواهد شد.

۴. مقاومت آنتی‌بیوتیکی

• توضیحات بالینی و کاربردی: تجویز فوسفومایسین در غیاب عفونت باکتریایی ثابت شده یا مشکوک، خطر توسعه سویه‌های مقاوم دارویی را افزایش می‌دهد.
• رهنمودهای استفاده: برای به حداقل رساندن خطر مقاومت، پزشک باید از فوسفومایسین فقط برای پاتوژن‌هایی که حساسیت اثبات شده دارند یا برای درمان‌های تجربی که احتمال حساسیت باکتری بالاست، استفاده کند.

۵. تداخلات دارویی

• توضیحات بالینی و کاربردی: مصرف همزمان فوسفومایسین با داروهایی که حرکت دستگاه گوارش را افزایش می‌دهند (مانند متوکلوپرامید)، باید با احتیاط صورت گیرد.
• اثر بالینی: متوکلوپرامید می‌تواند با تسریع تخلیه معده، جذب خوراکی فوسفومایسین را کاهش دهد و در نتیجه غلظت ادراری آن را به طور قابل توجهی پایین بیاورد. این امر می‌تواند منجر به کاهش اثربخشی و شکست درمانی شود. پزشک باید حداقل ۲ تا ۳ ساعت بین مصرف این داروها فاصله بگذارد یا از مصرف همزمان خودداری کند.

اوردوز فوسفومایسین و درمان
اطلاعات بالینی درباره اوردوز عمدی یا تصادفی با فوسفومایسین نسبتاً محدود است، اما اصول کلی مدیریت مسمومیت اعمال می‌شود.

۱. علائم و نشانه‌های اوردوز

در صورت مصرف دوزهای بسیار بالا، انتظار می‌رود عوارض جانبی شناخته‌شده دارو به صورت شدیدتر بروز یابد. این علائم می‌توانند شامل موارد زیر باشند:

• اثرات گوارشی: اسهال شدید، تهوع و درد شکمی.
• اثرات سیستمیک: اختلال در تعادل آب و الکترولیت‌ها (به دلیل اسهال).
• اثرات نورولوژیک: در دوزهای بسیار بالا (به ویژه در فرم وریدی یا در بیماران با نارسایی کلیوی)، احتمال بروز علائم عصبی مانند سرگیجه، سردرد، پارستزی (بی‌حسی یا سوزن سوزن شدن) و حتی تشنج گزارش شده است.

۲. مدیریت و درمان اوردوز 

• درمان حمایتی: مدیریت اوردوز فوسفومایسین عمدتاً حمایتی و متناسب با علائم بالینی است.
• باید راه هوایی، تنفس و گردش خون بیمار ارزیابی و تثبیت شود.
• نظارت دقیق بر علائم حیاتی و وضعیت الکترولیت‌ها (به ویژه سدیم، پتاسیم و کلر) ضروری است.
• شستشوی گوارشی: از آنجایی که فوسفومایسین به سرعت جذب می‌شود، شستشوی معده یا تجویز ذغال فعال تنها در صورتی که بیمار مدت کوتاهی پس از مصرف دوز بسیار بالا مراجعه کرده باشد، ممکن است در نظر گرفته شود.
• همودیالیز: فوسفومایسین به دلیل اتصال پایین به پروتئین و وزن مولکولی نسبتاً کم، قابل دیالیز است. در موارد اوردوز شدید همراه با نارسایی کلیوی یا مسمومیت جدی، همودیالیز می‌تواند برای تسریع حذف دارو از جریان خون و کاهش سطح سرمی مورد استفاده قرار گیرد.

توصیه های دارویی فوسفومایسین

۱. توصیه‌های دارویی ویژه بیمار
نحوه مصرف صحیح فوسفومایسین خوراکی (ساشه ترومتامین) کلید موفقیت درمان با این دوز واحد است.

مصرف کامل دوز واحد:

• به بیمار تأکید کنید که کل محتویات ساشه (بسته) فوسفومایسین باید به صورت یک دوز واحد مصرف شود. این دارو یک دوره درمانی کامل را در یک نوبت پوشش می‌دهد و نباید دوز تقسیم شود یا برای روزهای بعد نگه داشته شود.

روش تهیه و حل کردن:

• پودر را باید کاملاً در نصف یک لیوان آب سرد (حدود ۱۲۰ میلی‌لیتر) حل کرد. نوشیدنی‌های گرم، آب میوه یا مایعات دیگر نباید برای حل کردن استفاده شوند. پس از حل شدن کامل، محلول باید فوری نوشیده شود تا از کاهش غلظت جلوگیری شود.

زمان و تداخل با غذا:

• دارو باید با معده خالی مصرف شود. بهترین زمان مصرف، ۲ تا ۳ ساعت بعد یا قبل از غذا است.
• توصیه می‌شود دارو را قبل از خواب (پس از تخلیه مثانه) مصرف کند تا اطمینان حاصل شود که دارو برای بیشترین زمان ممکن در مثانه در غلظت بالا باقی می‌ماند.

تداخل با داروهای دیگر:

• به بیمار گوشزد کنید که همزمان با مصرف فوسفومایسین، از مصرف داروهای ضد اسید (آنتی‌اسیدها) یا داروهایی که حرکت روده را افزایش می‌دهند مانند متوکلوپرامید، خودداری کند. این داروها می‌توانند جذب فوسفومایسین را کاهش داده و درمان را با شکست مواجه کنند.

پیگیری علائم:

• بهبود علائم عفونت ادراری ممکن است تا ۲ یا ۳ روز پس از مصرف دوز واحد طول بکشد.
• در صورت عدم بهبود یا بدتر شدن علائم (مانند تب، لرز، یا درد در ناحیه پهلو/کمر)، بیمار باید فوراً با پزشک تماس بگیرد، زیرا این علائم می‌توانند نشانه عفونت پیچیده‌تر باشند.

۲. توصیه‌های دارویی مخصوص پزشک
این نکات برای حفظ اثربخشی، کاهش مقاومت و تجویز ایمن فوسفومایسین حیاتی هستند.

اندیکاسیون‌های (موارد مصرف) تأییدشده را رعایت کنید:

• فوسفومایسین خوراکی فقط برای درمان سیستیت حاد و بدون عارضه در زنان تأیید شده است.
• هشدار: به هیچ وجه از دوز واحد خوراکی برای درمان پیلونفریت (عفونت کلیه)، عفونت‌های عارضه‌دار دستگاه ادراری، یا عفونت ادراری در مردان استفاده نکنید، زیرا غلظت سرمی و بافتی آن برای این موارد ناکافی است و منجر به شکست درمانی می‌شود.

تأکید بر کشت و حساسیت:

• در صورت عود عفونت، یا اگر بیمار سابقه عفونت با پاتوژن‌های مقاوم (مانند E. coli تولیدکننده ESBL) دارد، قبل از تجویز، حتماً کشت ادرار و تست حساسیت آنتی‌بیوتیکی (AST) انجام دهید تا حساسیت میکروارگانیسم به فوسفومایسین تأیید شود.

تنظیم دوز در نارسایی کلیوی:

• اگرچه برای تک دوز معمولاً نیاز به تنظیم نیست، اما در بیماران با نارسایی شدید کلیوی (کلیرانس کراتینین کمتر از ۱۰ میلی‌لیتر در دقیقه) مصرف فوسفومایسین خوراکی توصیه نمی‌شود. در صورت لزوم استفاده از فرم وریدی برای عفونت‌های سیستمیک، دوز باید بر اساس عملکرد کلیوی تنظیم شود.

مصرف در بارداری:

• فوسفومایسین (رده B بارداری) می‌تواند یک گزینه مناسب برای درمان سیستیت بدون عارضه در زنان باردار باشد، به ویژه در مواردی که مقاومت به داروهای خط اول وجود دارد یا نیاز به پرهیز از تری‌متوپریم/سولفامتوکسازول در سه‌ماهه اول وجود دارد.

مدیریت مقاومت و مصرف خارج از برچسب:

• هنگام استفاده از فرم وریدی (خارج از برچسب) برای عفونت‌های ناشی از ارگانیسم‌های بسیار مقاوم (مانند CRE)، فوسفومایسین باید همیشه به عنوان بخشی از درمان ترکیبی ستفاده شود تا از ایجاد مقاومت جلوگیری شود و اثربخشی افزایش یابد.