ریواروکسابان یک داروی ضد انعقاد خوراکی مستقیم است که به طور انتخابی فاکتور Xa را مهار می‌کند. این دارو به دلیل دوزبندی ساده و عدم نیاز به پایش روتین انعقادی، به طور گسترده برای پیشگیری و درمان ترومبوآمبولی استفاده می‌شود.
۱. موارد مصرف تأیید شده
این موارد مصرف توسط سازمان‌های بین‌المللی معتبر بهداشت، مانند سازمان غذا و داروی ایالات متحده تأیید شده‌اند و شواهد بالینی قوی آن‌ها را حمایت می‌کند:
کاهش خطر سکته مغزی و آمبولی سیستمیک در فیبریلاسیون دهلیزی غیردریچه‌ای:
- کاربرد بالینی: ریواروکسابان در این جمعیت بیماران که در معرض خطر بالایی از تشکیل لخته در دهلیز و حرکت آن به سمت مغز یا سایر اعضای حیاتی هستند، تجویز می‌شود. دوز معمولاً یک بار در روز و همراه با وعده غذایی عصر مصرف می‌شود. تنظیم دوز بر اساس عملکرد کلیوی بیمار (بررسی کلیرانس کراتینین) برای به حداکثر رساندن اثربخشی و به حداقل رساندن خطر خونریزی ضروری است.
درمان ترومبوز ورید عمقی و آمبولی ریه:
- کاربرد بالینی: ریواروکسابان برای درمان حوادث حاد ترومبوآمبولی وریدی (لخته در وریدهای عمقی پا و/یا ریه) تأیید شده است. مزیت مهم این دارو نسبت به درمان‌های سنتی، امکان شروع درمان با یک داروی خوراکی بدون نیاز به تزریق اولیه هپارین (در اکثر بیماران با ثبات همودینامیک) است. دوز درمانی معمولاً با یک رژیم دو بار در روز شروع شده و پس از چند هفته به یک دوز نگه‌دارنده یک بار در روز تغییر می‌یابد.
کاهش خطر عود ترومبوز ورید عمقی و آمبولی ریه:
- کاربرد بالینی: پس از تکمیل دوره اولیه درمان (حداقل ۶ ماه) در بیمارانی که همچنان در معرض خطر عود ترومبوآمبولی وریدی هستند، ریواروکسابان می‌تواند به عنوان یک درمان ضدانعقاد طولانی مدت یا نامحدود با دوز پایین‌تر (معمولاً ۱۰ میلی‌گرم یک بار در روز) تجویز شود تا خطر عود کاهش یابد.
پیشگیری از ترومبوز ورید عمقی پس از جراحی‌های ارتوپدی:
- کاربرد بالینی: برای پیشگیری از تشکیل لخته در بیمارانی که تحت جراحی‌های بزرگ ارتوپدی (مانند تعویض کامل مفصل زانو یا مفصل ران) قرار می‌گیرند، ریواروکسابان به صورت دوز پیشگیرانه و کوتاه مدت پس از جراحی تجویز می‌شود. این مورد برای کاهش احتمال آمبولی ریه ناشی از این جراحی‌ها حیاتی است.
کاهش خطر حوادث قلبی عروقی در بیماری عروق کرونر یا شریان محیطی:
- کاربرد بالینی: ریواروکسابان با دوز بسیار پایین (۲.۵ میلی‌گرم دو بار در روز) در ترکیب با آسپیرین، برای کاهش خطر حوادث ماژور قلبی عروقی (شامل مرگ قلبی عروقی، سکته قلبی و سکته مغزی) در بیماران مبتلا به بیماری‌های مزمن عروق کرونر یا شریان محیطی تأیید شده است. این رژیم درمانی بر اساس شواهد جدید، یک استراتژی جدید برای مدیریت خطر آتروترومبوتیک بالا محسوب می‌شود.
پیشگیری از ترومبوآمبولی وریدی در بیماران حاد بستری:
- کاربرد بالینی: برای بیمارانی که به دلیل بیماری حاد پزشکی بستری شده‌اند و به دلیل محدودیت حرکتی و سایر عوامل خطر، در معرض خطر بالای ترومبوآمبولی هستند (و البته خطر خونریزی بالایی ندارند)، ریواروکسابان برای پیشگیری از لخته در طول بستری و پس از ترخیص به صورت کوتاه‌مدت تجویز می‌شود.
۲. موارد مصرف خارج برچسب
اگرچه این موارد به طور رسمی توسط سازمان‌های نظارتی بزرگ تأیید نشده‌اند، اما شواهد بالینی فزاینده یا دستورالعمل‌های برخی جوامع پزشکی از آن‌ها حمایت می‌کنند و ممکن است توسط پزشکان متخصص مورد استفاده قرار گیرند:
ترومبوز مرتبط با سرطان:
- کاربرد بالینی: درمان ترومبوآمبولی وریدی در بیماران مبتلا به بدخیمی فعال، به دلیل نیاز به درمان ضد انعقاد مؤثر و نگرانی از تزریق طولانی‌مدت هپارین با وزن مولکولی پایین، از موارد رایج استفاده خارج برچسب است. مطالعاتی وجود دارد که ریواروکسابان را به عنوان یک گزینه خوراکی مؤثر و ایمن در این جمعیت نشان می‌دهند.
پیشگیری از ترومبوآمبولی در فیبریلاسیون دهلیزی دریچه‌ای:
- کاربرد بالینی: اگرچه ریواروکسابان و سایر ضد انعقادهای خوراکی مستقیم برای فیبریلاسیون دهلیزی ناشی از تنگی شدید میترال یا در حضور دریچه‌های مصنوعی مکانیکی قلب تأیید نشده‌اند، اما در برخی بیماران با سایر انواع بیماری‌های دریچه‌ای (غیر از موارد مذکور) که فیبریلاسیون دهلیزی دارند، ممکن است بر اساس قضاوت بالینی به جای وارفارین استفاده شود.
ترومبوز وریدی سطحی حاد:
- کاربرد بالینی: ترومبوز وریدهای سطحی معمولاً عارضه خوش‌خیم‌تری نسبت به ترومبوز ورید عمقی است، اما خطر گسترش آن به سیستم وریدی عمقی وجود دارد. استفاده از ریواروکسابان با دوز پایین‌تر از دوز درمانی ترومبوز ورید عمقی برای کاهش احتمال گسترش لخته یا عود، از موارد استفاده خارج برچسب است که در برخی محیط‌های بالینی پذیرفته شده است.
ترومبوز ناشی از کاتتر وریدی مرکزی:
- کاربرد بالینی: در بیمارانی که به دلیل حضور کاتترهای وریدی مرکزی دچار ترومبوز می‌شوند، ریواروکسابان به عنوان یک عامل ضد انعقاد خوراکی جایگزین هپارین‌های تزریقی یا وارفارین، در برخی پروتکل‌های درمانی خارج برچسب استفاده می‌شود.
