بوسنتان یک داروی آنتاگونیست دوگانه گیرنده اندوتلین است که برای درمان بیماریهای عروقی با پاتوفیزیولوژی پیچیده استفاده میشود. این دارو با مسدود کردن عمل اندوتلین-۱ (یک پپتید قوی انقباضدهنده عروق) در گیرندههای ET_A و ET_B، باعث اتساع عروق میشود.
۱. موارد مصرف تأیید شدهمهمترین و اصلیترین مورد مصرف تأیید شده بوسنتان، مدیریت بیماریهای شدید عروق ریوی و اسکلرودرمی است:
۱. پرفشاری خون شریان ریوی
- توضیحات کاربردی: بوسنتان برای درمان پرفشاری خون شریان ریوی (گروه ۱ سازمان جهانی بهداشت) در بزرگسالان و کودکان ۳ سال به بالا تأیید شده است. هدف از درمان، بهبود توانایی ورزش و کاهش سرعت وخامت بالینی بیمار است.
- نکته بالینی: اثربخشی این دارو عمدتاً در بیمارانی با علائم بالینی کلاس عملکردی ۲ تا ۴ انجمن قلب نیویورک دیده شده است. این شامل بیمارانی با علل زیر است:
- پرفشاری خون شریان ریوی ایدیوپاتیک (بدون علت مشخص) یا ارثی.
- پرفشاری خون شریان ریوی مرتبط با بیماریهای بافت همبند (مانند اسکلرودرمی).
- پرفشاری خون شریان ریوی مرتبط با شنتهای سیستمیک به ریوی مادرزادی (مانند سندرم آیزنمنگر).
- اهمیت بالینی: بوسنتان با کاهش مقاومت عروقی ریوی، فشار شریان ریوی را پایین میآورد و بار کاری بطن راست قلب را کاهش میدهد، که مستقیماً به بهبود کیفیت زندگی و کاهش پیشرفت بیماری کمک میکند.
۲. کاهش بروز زخمهای دیجیتال در اسکلروز سیستمیک
- توضیحات کاربردی: بوسنتان در بزرگسالان مبتلا به اسکلروز سیستمیک (اسکلرودرمی) که گردش خون ضعیف منجر به ایجاد زخمهای انگشتی (دیجیتال) شده است، برای کاهش تعداد زخمهای جدید تأیید شده است.
- نکته بالینی: اسکلروز سیستمیک باعث باریک شدن عروق خونی کوچک در اندامها، به ویژه انگشتان دست و پا میشود. بوسنتان با اتساع این عروق از طریق مهار اندوتلین، جریان خون را بهبود میبخشد و از ایجاد زخمهای جدید جلوگیری میکند. این دارو در درمان زخمهای موجود، اثربخشی کمتری دارد و هدف اصلی پیشگیری است.
۲. موارد مصرف خارج از برچسب استفاده از بوسنتان در شرایط زیر بر اساس شواهد بالینی در حال بررسی یا محدود است و به قضاوت پزشک معالج بستگی دارد:
۱. سندرم آیزنمنگر
- توضیحات کاربردی: این سندرم یک شکل شدید از پرفشاری خون ریوی است که در نتیجه شنتهای بزرگ مادرزادی قلب از چپ به راست ایجاد میشود و در نهایت منجر به معکوس شدن جریان شنت (راست به چپ) میشود.
- نکته بالینی: مطالعات بالینی نشان دادهاند که آنتاگونیستهای گیرنده اندوتلین، از جمله بوسنتان، میتوانند در این بیماران مفید باشند. استفاده از بوسنتان در این سندرم با هدف کاهش مقاومت عروقی ریوی و بهبود توانایی ورزش در حال بررسی است. در حالی که PAH مرتبط با شنتهای مادرزادی تأیید شده است، استفاده در این سندرم خاص گاهی به عنوان خارج از برچسب تلقی میشود، مگر اینکه تحت PAH تأیید شده قرار گیرد.
۲. پدیده رینود اولیه و ثانویه
- توضیحات کاربردی: استفاده از بوسنتان در مواردی از پدیده رینود شدید که به درمانهای استاندارد پاسخ نمیدهند.
- نکته بالینی: پدیده رینود یک اختلال وازوپاسمی (انقباض عروق) است که منجر به تغییر رنگ و ایسکمی در انگشتان میشود. از آنجایی که اندوتلین-۱ در پاتوفیزیولوژی وازوپاسم نقش دارد، بوسنتان به صورت منطقی برای جلوگیری از انقباض و حملات ایسکمیک شدید، به ویژه در موارد ثانویه مرتبط با بیماریهای روماتولوژیک، استفاده میشود. شواهد بیشتری برای حمایت از استفاده گسترده در رینود اولیه مورد نیاز است.
۳. بیماری وریدی-انسدادی ریوی
- توضیحات کاربردی: در این شرایط نادر، انسداد وریدها و وریدهای کوچک ریوی منجر به پرفشاری خون ریوی میشود.
- نکته بالینی: درمان با گشادکنندههای عروقی مانند بوسنتان در بیماران PVOD با خطر بالای ادم ریوی همراه است، زیرا خون به سمت عروق ریوی باز شده رانده میشود اما قادر به تخلیه از طریق وریدهای مسدود شده نیست. لذا، در صورت وجود نشانههای ادم ریوی، پزشک باید به تشخیص PVOD مشکوک شود و قطع مصرف بوسنتان را در نظر بگیرد.
