آسپرین با اثرگذاری چندگانه خود به عنوان یک داروی ضد التهاب غیر استروئیدی، ضد تب، ضد درد و مهارکننده تجمع پلاکتی، جایگاه حیاتی در طب بالینی دارد. مکانیسم اثر آن از طریق مهار برگشت‌ناپذیر آنزیم سیکلواکسیژناز در پلاکت‌ها است که تولید ترومبوکسان آ۲ را سرکوب می‌کند.
۱. موارد مصرف تأیید شده
این موارد توسط مراجع معتبر بین‌المللی بر اساس شواهد قوی بالینی تأیید شده‌اند و به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند:
الف) خواص ضد التهابی، ضد درد و ضد تب (دوزهای معمول)
- تسکین درد، تب و التهاب: آسپرین در دوزهای معمول (مانند ۳۲۵ تا ۱۰۰۰ میلی‌گرم) برای مدیریت کوتاه‌مدت علائم ناشی از بیماری‌های مختلف مانند سرماخوردگی، سردرد، دندان‌درد، دردهای عضلانی، التهاب مفاصل و روماتیسم مفصلی استفاده می‌شود.
- نکته بالینی: در بیماری‌هایی مانند تب روماتیسمی و بیماری کاوازاکی، دوزهای بالاتر آسپرین به دلیل خواص ضد التهابی قوی آن، تجویز می‌شوند.
- تسکین دردهای میگرنی: فرمولاسیون‌های با دوز بالا یا ترکیبی آسپرین برای تسکین درد میگرن و علائم همراه آن مانند ترس از نور و صدا، کاربرد دارند.
ب) خواص ضد پلاکتی (دوزهای پایین)
پیشگیری ثانویه از حوادث قلبی-عروقی:
- سکته قلبی حاد: برای کاهش خطر مرگ‌ومیر عروقی در بیماران مشکوک به سکته قلبی حاد (انفارکتوس میوکارد) یا آنژین ناپایدار، تجویز فوری آسپرین حیاتی است.
- سابقه‌دارها: کاهش خطر عود سکته قلبی و مرگ‌ومیر ناشی از آن در بیماران با سابقه سکته قلبی قبلی یا آنژین ناپایدار.
- سکته مغزی و حملات ایسکمیک گذرا: کاهش خطر سکته مغزی ایسکمیک و حملات ایسکمیک گذرا در بیماران پرخطر.
- پس از اقدامات عروقی: کاهش خطر ترومبوز ورید عمقی و آمبولی در بیمارانی که تحت عمل جراحی تعویض مفصل (مانند لگن) قرار گرفته‌اند.
پیشگیری اولیه از حوادث قلبی-عروقی:
- کاهش خطر اولین سکته قلبی غیر کشنده در افرادی که پزشک آنها را در معرض خطر کافی می‌داند.
- توجه مهم: در این کاربرد، فایده آسپرین (کاهش خطر سکته قلبی) باید در مقابل خطرات خونریزی (مانند خونریزی گوارشی یا سکته مغزی هموراژیک) به دقت سنجیده شود. در بزرگسالان ۶۰ ساله و بالاتر بدون سابقه بیماری قلبی-عروقی، شروع آسپرین برای پیشگیری اولیه عموماً توصیه نمی‌شود، اما برای افراد ۴۰ تا ۵۹ ساله با خطر ۱۰ ساله بیماری قلبی-عروقی ۱۰ درصد یا بالاتر، باید به صورت فردی و با احتیاط در نظر گرفته شود.
۲. موارد مصرف خارج از برچسب
این موارد کاربردهای رایج آسپرین هستند که شواهد بالینی قوی آنها را تأیید می‌کند اما لزوماً در برچسب رسمی دارو توسط نهادهای نظارتی ذکر نشده‌اند.
پیشگیری از پره اکلامپسی و محدودیت رشد داخل رحمی:
- کاربرد بالینی: تجویز آسپرین با دوز پایین به زنان باردار که دارای ریسک فاکتورهای بالا برای پره اکلامپسی (مانند سابقه قبلی پره اکلامپسی، دیابت نوع یک یا دو، بیماری‌های خودایمنی یا کلیوی) هستند، توصیه می‌شود.
- نکته بالینی: بهترین زمان شروع درمان آسپرین قبل از هفته ۱۶ بارداری است تا بیشترین تأثیر در کاهش خطر پره اکلامپسی و محدودیت رشد جنین به دست آید.
پیشگیری از سقط مکرر در سندرم آنتی فسفولیپید:
- کاربرد بالینی: آسپرین با دوز پایین، اغلب در ترکیب با هپارین با وزن مولکولی پایین، برای جلوگیری از سقط مکرر در زنان با تشخیص سندرم آنتی فسفولیپید تأیید شده، استفاده می‌شود.
پیشگیری از برخی سرطان‌ها (شیمی درمانی پیشگیرانه):
- کاربرد بالینی: شواهد بالینی در حال ظهور نشان می‌دهد که مصرف روزانه آسپرین با دوز پایین برای چندین سال ممکن است خطر بروز و مرگ‌ومیر ناشی از سرطان روده بزرگ را کاهش دهد. همچنین کاهش خطر در سرطان‌های مری و معده نیز مشاهده شده است.
- نکته بالینی: این کاربرد به عنوان یک توصیه عمومی برای پیشگیری از سرطان برای افراد سالم هنوز به طور رسمی تأیید نشده است و باید با توجه به خطرات خونریزی و سایر عوامل، با دقت فراوان ارزیابی شود.
