فلوتیکازون یک کورتیکواستروئید سنتزی با قدرت بالا و تمایل زیاد به گیرندههای گلوکورتیکوئیدی است که به دلیل اثرات ضدالتهابی قوی و فراهمی زیستی سیستمیک اندک در اشکال استنشاقی و موضعی، جایگاه ویژهای در پروتکلهای درمانی دارد.
در ادامه، تحلیل جامع موارد مصرف این دارو بر اساس مراجع معتبر بینالمللی نظیر سازمان غذا و داروی آمریکا و دستورالعملهای جهانی ارائه میشود:
موارد مصرف تایید شده۱. درمان نگهدارنده آسم:
- فلوتیکازون (به شکل استنشاقی) برای درمان پیشگیرانه و مداوم آسم در بزرگسالان و کودکان بالای ۴ سال تایید شده است. این دارو با کاهش التهاب مجاری هوایی، واکنشپذیری برونشها را کم کرده و دفعات حملات آسم را کاهش میدهد. نکته بالینی مهم این است که فلوتیکازون نباید برای رفع برونکواسپاسم حاد استفاده شود و صرفاً یک درمان کنترلکننده است.
۲. مدیریت بیماری انسدادی مزمن ریوی (COPD):
- در بیماران مبتلا به بیماری انسدادی مزمن ریوی که دچار حملات مکرر میشوند، فلوتیکازون (معمولاً در ترکیب با داروهای گشادکننده برونش طولانیاثر) برای کاهش نرخ حملات و بهبود کیفیت زندگی تجویز میشود. استفاده از آن به تنهایی در این بیماری توصیه نمیشود.
۳. رینیت آلرژیک فصلی و دائمی:
- اسپری بینی فلوتیکازون برای کنترل علائم بینی ناشی از حساسیت، شامل احتقان، عطسه، خارش و آبریزش بینی در بزرگسالان و کودکان تایید شده است. این دارو یکی از موثرترین درمانها برای رینیت آلرژیک محسوب میشود.
۴. درماتوزهای پاسخدهنده به کورتیکواستروئید:
- شکل موضعی (کرم یا پماد) فلوتیکازون برای تسکین علائم التهابی و خارش در بیماریهای پوستی نظیر اگزما، پسوریازیس و درماتیت تماسی در بزرگسالان و کودکان بالای ۳ ماه کاربرد دارد.
۵. پولیپ بینی:
- فلوتیکازون به شکل اسپری بینی یا قطره برای کاهش اندازه پولیپهای بینی و بهبود انسداد ناشی از آنها در بزرگسالان مورد استفاده قرار میگیرد.
موارد مصرف خارج برچسب۱. مری ائوزینوفیلیک:
- یکی از کاربردهای مهم خارج برچسب فلوتیکازون، درمان التهاب مری ناشی از ائوزینوفیلها است. در این روش، بیمار دوزهای استنشاقی را به جای ریه، به داخل مری میبلعد تا دارو به صورت موضعی با مخاط مری تماس یافته و التهاب را کاهش دهد.
۲. مدیریت علائم پس از عفونتهای ویروسی تنفسی:
- در برخی موارد، پزشکان برای کنترل سرفههای طولانیمدت و تحریکات مجاری تنفسی که پس از عفونتهای ویروسی (مانند سرماخوردگیهای شدید) باقی میماند، از یک دوره کوتاه فلوتیکازون استنشاقی استفاده میکنند تا حساسیت بیش از حد مجاری هوایی را کنترل کنند.
۳. پیشگیری از عود پولیپ پس از جراحی:
- پزشکان متخصص گوش، حلق و بینی اغلب از شستشوی سینوسها با محلولهای حاوی فلوتیکازون پس از جراحیهای سینوس استفاده میکنند تا از رشد مجدد پولیپها و التهاب بافت جراحی شده جلوگیری کنند.
۴. درماتیت آتوپیک شدید در کودکان زیر ۳ ماه:
- اگرچه تاییدیه رسمی برای کودکان زیر ۳ ماه وجود ندارد، اما در موارد شدید و تحت نظارت دقیق متخصص پوست، ممکن است از غلظتهای بسیار پایین فلوتیکازون موضعی برای کنترل التهابات حاد پوستی در نوزادان استفاده شود.
ملاحظات بالینی برای پزشک - پایش رشد در کودکان: در صورت مصرف طولانیمدت فلوتیکازون استنشاقی یا بینی در کودکان، پایش منظم سرعت رشد قد توصیه میشود، زیرا حتی دوزهای پایین ممکن است در برخی کودکان حساس باعث سرکوب خفیف رشد شود.
- پیشگیری از کاندیدیازیس: آموزش شستشوی دهان پس از مصرف شکل استنشاقی برای کاهش خطر برفک دهانی و تغییر صدا ضروری است.
- ارزیابی بینایی: در مصرف طولانیمدت دوزهای بالا، خطر بروز گلوکوم یا آبمروارید وجود دارد و انجام معاینات چشمپزشکی دورهای در بیماران مستعد پیشنهاد میگردد.