فلوتیکازون چیست و برای چه مواردی استفاده می شود؟

اطلاعات تخصصی

موارد مصرف فلوتیکازون

فلوتیکازون یک کورتیکواستروئید سنتزی با قدرت بالا و تمایل زیاد به گیرنده‌های گلوکورتیکوئیدی است که به دلیل اثرات ضدالتهابی قوی و فراهمی زیستی سیستمیک اندک در اشکال استنشاقی و موضعی، جایگاه ویژه‌ای در پروتکل‌های درمانی دارد.
در ادامه، تحلیل جامع موارد مصرف این دارو بر اساس مراجع معتبر بین‌المللی نظیر سازمان غذا و داروی آمریکا و دستورالعمل‌های جهانی ارائه می‌شود:
موارد مصرف تایید شده

۱. درمان نگهدارنده آسم:

• فلوتیکازون (به شکل استنشاقی) برای درمان پیشگیرانه و مداوم آسم در بزرگسالان و کودکان بالای ۴ سال تایید شده است. این دارو با کاهش التهاب مجاری هوایی، واکنش‌پذیری برونش‌ها را کم کرده و دفعات حملات آسم را کاهش می‌دهد. نکته بالینی مهم این است که فلوتیکازون نباید برای رفع برونکواسپاسم حاد استفاده شود و صرفاً یک درمان کنترل‌کننده است.

۲. مدیریت بیماری انسدادی مزمن ریوی (COPD):

• در بیماران مبتلا به بیماری انسدادی مزمن ریوی که دچار حملات مکرر می‌شوند، فلوتیکازون (معمولاً در ترکیب با داروهای گشادکننده برونش طولانی‌اثر) برای کاهش نرخ حملات و بهبود کیفیت زندگی تجویز می‌شود. استفاده از آن به تنهایی در این بیماری توصیه نمی‌شود.

۳. رینیت آلرژیک فصلی و دائمی:

• اسپری بینی فلوتیکازون برای کنترل علائم بینی ناشی از حساسیت، شامل احتقان، عطسه، خارش و آبریزش بینی در بزرگسالان و کودکان تایید شده است. این دارو یکی از موثرترین درمان‌ها برای رینیت آلرژیک محسوب می‌شود.

موارد مصرف Off-Label

۱. مری ائوزینوفیلیک:

• یکی از کاربردهای مهم خارج برچسب فلوتیکازون، درمان التهاب مری ناشی از ائوزینوفیل‌ها است. در این روش، بیمار دوزهای استنشاقی را به جای ریه، به داخل مری می‌بلعد تا دارو به صورت موضعی با مخاط مری تماس یافته و التهاب را کاهش دهد.

۲. مدیریت علائم پس از عفونت‌های ویروسی تنفسی:

• در برخی موارد، پزشکان برای کنترل سرفه‌های طولانی‌مدت و تحریکات مجاری تنفسی که پس از عفونت‌های ویروسی (مانند سرماخوردگی‌های شدید) باقی می‌ماند، از یک دوره کوتاه فلوتیکازون استنشاقی استفاده می‌کنند تا حساسیت بیش از حد مجاری هوایی را کنترل کنند.

۳. پیشگیری از عود پولیپ پس از جراحی:

• پزشکان متخصص گوش، حلق و بینی اغلب از شستشوی سینوس‌ها با محلول‌های حاوی فلوتیکازون پس از جراحی‌های سینوس استفاده می‌کنند تا از رشد مجدد پولیپ‌ها و التهاب بافت جراحی شده جلوگیری کنند.

۴. درماتیت آتوپیک شدید در کودکان زیر ۳ ماه:

• اگرچه تاییدیه رسمی برای کودکان زیر ۳ ماه وجود ندارد، اما در موارد شدید و تحت نظارت دقیق متخصص پوست، ممکن است از غلظت‌های بسیار پایین فلوتیکازون موضعی برای کنترل التهابات حاد پوستی در نوزادان استفاده شود.

ملاحظات بالینی برای پزشک

• پایش رشد در کودکان: در صورت مصرف طولانی‌مدت فلوتیکازون استنشاقی یا بینی در کودکان، پایش منظم سرعت رشد قد توصیه می‌شود، زیرا حتی دوزهای پایین ممکن است در برخی کودکان حساس باعث سرکوب خفیف رشد شود.
• پیشگیری از کاندیدیازیس: آموزش شستشوی دهان پس از مصرف شکل استنشاقی برای کاهش خطر برفک دهانی و تغییر صدا ضروری است.
• ارزیابی بینایی: در مصرف طولانی‌مدت دوزهای بالا، خطر بروز گلوکوم یا آب‌مروارید وجود دارد و انجام معاینات چشم‌پزشکی دوره‌ای در بیماران مستعد پیشنهاد می‌گردد.

مکانیسم اثر فلوتیکازون

فلوتیکازون یک کورتیکواستروئید سنتزی است که قدرت اتصال بسیار بالایی به گیرنده‌های گلوکورتیکوئیدی دارد. مکانیسم عملکرد آن در سطح سلولی و مولکولی به شرح زیر است:

۱. اثرات ضدالتهابی گسترده:

• این دارو با عبور از غشای سلول و اتصال به گیرنده‌های اختصاصی در سیتوپلاسم، باعث تغییر در رونویسی ژن‌ها می‌شود. فلوتیکازون تولید پروتئین‌های ضدالتهابی را افزایش داده و از سنتز واسطه‌های التهابی مانند سیتوکین‌ها، لکوترین‌ها و پروستاگلاندین‌ها جلوگیری می‌کند.

۲. مهار سلول‌های ایمنی:

• فلوتیکازون باعث کاهش مهاجرت و فعالیت سلول‌هایی نظیر ائوزینوفیل‌ها، لنفوسیت‌های تی، ماست‌سل‌ها و ماکروفاژها در بافت هدف (مانند مخاط ریه یا بینی) می‌شود. این عمل منجر به کاهش ادم، ترشح مخاط و حساسیت بیش از حد مجاری تنفسی می‌گردد.

۳. اثر بر عروق و نفوذپذیری:

• این ماده با ایجاد انقباض در عروق خونی کوچک، نفوذپذیری مویرگ‌ها را کاهش داده و از نشت مایعات به بافت‌های اطراف جلوگیری می‌کند که در کنترل احتقان بینی و تورم راه های هوایی بسیار موثر است.

فارماکوکینتیک فلوتیکازون

جذب:

• فراهمی زیستی سیستمیک فلوتیکازون در صورت مصرف استنشاقی بسیار ناچیز و معمولاً کمتر از ۲ درصد است. بخش عمده‌ای از داروی استنشاق شده که بلعیده می‌شود، به دلیل حلالیت کم در آب و سوخت‌وساز عبور اول کبدی گسترده، جذب سیستمیک پیدا نمی‌کند. در مصرف از طریق بینی نیز فراهمی زیستی آن کمتر از ۲ درصد گزارش شده است که این ویژگی باعث کاهش چشمگیر عوارض جانبی سیستمیک می‌شود.

توزیع:

• فلوتیکازون پس از ورود به گردش خون، به میزان بسیار زیادی (حدود ۹۹ درصد) به پروتئین‌های پلاسما متصل می‌شود. این دارو حجم توزیع گسترده‌ای در حالت پایدار دارد که نشان‌دهنده تمایل بالای آن به بافت‌های بدن است.

متابولیسم:

• مسیر اصلی متابولیسم این دارو در کبد و از طریق آنزیم سیتوکروم ۳آ۴ است. این آنزیم فلوتیکازون را به یک مشتق اسید کربوکسیلیک غیرفعال تبدیل می‌کند. به دلیل نقش حیاتی این آنزیم، مصرف همزمان مهارکننده‌های قوی این سیستم آنزیمی می‌تواند باعث افزایش سطح خونی فلوتیکازون و بروز علائم سیستمیک کورتیکواستروئیدی شود.

دفع و نیمه‌عمر:

• مسیر اصلی دفع فلوتیکازون و متابولیت‌های آن از طریق مدفوع است و تنها مقدار بسیار ناچیزی (کمتر از ۵ درصد) از راه ادرار دفع می‌شود. نیمه‌عمر حذف نهایی دارو پس از تجویز وریدی حدود ۷ تا ۸ ساعت است، اما در اشکال استنشاقی، به دلیل جذب تدریجی از ریه، مدت اثر طولانی‌تری دارد.

ملاحظات کاربردی برای پزشک

• به دلیل سوخت‌وساز عبور اول کبدی بسیار قوی، فلوتیکازون نسبت به کورتیکواستروئیدهای قدیمی‌تر ایمنی بیشتری دارد، اما پایش بیماران در صورت مصرف همزمان با داروهای ضد قارچ خوراکی یا داروهای ضد ویروس ضروری است.
• حداکثر اثر درمانی در شکل استنشاقی و بینی ممکن است ۱ تا ۲ هفته پس از شروع منظم درمان حاصل شود، لذا آموزش بیمار برای تداوم مصرف اهمیت بالایی دارد.
• قدرت پیوند فلوتیکازون به گیرنده حدود ۱۸ برابر بیشتر از دگزامتازون است که کارایی بالای آن را در دوزهای بسیار اندک توجیه می‌کند.

منع مصرف فلوتیکازون

موارد منع مصرف در بیماری‌ها و شرایط بالینی
شناخت این محدودیت‌ها برای جلوگیری از عوارض سیستمیک و موضعی در بیماران ضروری است:

۱. حساسیت شدید:

• مصرف فلوتیکازون در بیمارانی که سابقه واکنش‌های حساسیتی شدید به این دارو یا هر یک از اجزای فرمولاسیون آن را دارند، ممنوع است. این موضوع به ویژه در مورد برخی پودرهای استنشاقی که حاوی پروتئین‌های شیر هستند، در بیماران با حساسیت شدید به شیر اهمیت دارد.

۲. درمان اولیه وضعیت‌های حاد تنفسی:

• استفاده از فلوتیکازون استنشاقی به عنوان تنها دارو برای درمان حملات حاد آسم یا سایر وضعیت‌های اضطراری که نیاز به مداخله فوری دارند، ممنوع است. این دارو یک درمان نگهدارنده است و شروع اثر آن برای موارد اورژانسی به اندازه کافی سریع نیست.

۳. عفونت‌های درمان‌نشده:

• استفاده از فلوتیکازون (به ویژه در اشکال بینی و موضعی پوستی) در حضور عفونت‌های قارچی، ویروسی یا باکتریایی درمان‌نشده در محل مصرف، منع مصرف دارد. کورتیکواستروئیدها می‌توانند پاسخ ایمنی را سرکوب کرده و منجر به گسترش عفونت شوند.

۴. وضعیت‌های خاص بینی:

• در مورد اسپری‌های بینی، وجود زخم‌های تازه در مخاط بینی، جراحی اخیر بینی یا آسیب‌های بافتی تا زمان بهبودی کامل از موارد منع مصرف نسبی جدی است، زیرا کورتیکواستروئیدها فرآیند ترمیم زخم را مهار می‌کنند.

موارد مصرف در دوران بارداری و شیردهی
ارزیابی خطر و فایده در این دوران بسیار حساس است و بر اساس شواهد بین‌المللی به شرح زیر است:

بارداری:

• فلوتیکازون در رده‌بندی ایمنی بارداری در دسته‌ای قرار دارد که داده‌های انسانی برای آن کافی نیست. مطالعات حیوانی با دوزهای سیستمیک بالا نشان‌دهنده اثرات سمی بر جنین بوده‌اند، اما به دلیل جذب سیستمیک بسیار ناچیز در مصرف استنشاقی و بینی، خطر در انسان پایین در نظر گرفته می‌شود. با این حال، مصرف آن تنها زمانی توصیه می‌شود که مزایای کنترل آسم یا آلرژی برای مادر به وضوح بر خطرات احتمالی برای جنین برتری داشته باشد. کنترل ضعیف آسم در بارداری خود خطر بزرگتری برای جنین محسوب می‌شود.

شیردهی:

• مشخص نیست که آیا فلوتیکازون در شیر مادر ترشح می‌شود یا خیر. با توجه به غلظت پلاسمایی بسیار پایین پس از مصرف دوزهای معمول استنشاقی یا بینی، احتمال ترشح مقادیر معنادار در شیر بسیار کم است. با این وجود، توصیه می‌شود در دوران شیردهی با احتیاط تجویز شود و مزایای بالینی برای مادر در مقابل خطرات احتمالی برای نوزاد سنجیده شود.

موارد منع مصرف و محدودیت‌ها در کودکان
استفاده از این دارو در سنین پایین نیازمند دقت در دوزبندی و نوع دستگاه است:

۱. محدودیت‌های سنی:

• استفاده از اسپری بینی برای کودکان زیر ۲ سال و استفاده از پودرهای استنشاقی برای کودکان زیر ۴ سال معمولاً توصیه نمی‌شود، زیرا ایمنی و اثربخشی آن‌ها در این گروه‌های سنی به طور کامل اثبات نشده است.

۲. خطر سرکوب محور فوق‌کلیوی:

• کودکان به دلیل نسبت بیشتر سطح بدن به وزن، در معرض خطر بیشتری برای جذب سیستمیک کورتیکواستروئیدها و در نتیجه سرکوب غده فوق‌کلیوی قرار دارند. استفاده از دوزهای بالا یا طولانی‌مدت باید با احتیاط فراوان انجام شود.

۳. تأثیر بر رشد طولی:

• یکی از نگرانی‌های اصلی در کودکان، پتانسیل کاهش سرعت رشد است. اگرچه فلوتیکازون نسبت به سایر کورتیکواستروئیدها جذب سیستمیک کمتری دارد، اما پایش منظم قد در کودکانی که تحت درمان طولانی‌مدت هستند الزامی است. در صورت مشاهده کندی رشد، باید دوز دارو به کمترین مقدار موثر کاهش یابد.

عوارض جانبی فلوتیکازون

۱. عوارض تنفسی و موضعی دهان:

• عفونت مجاری تنفسی فوقانی: در حدود ۱۲ تا ۱۶ درصد بیماران گزارش شده است
• التهاب گلو و بینی: حدود ۸ تا ۱۴ درصد بیماران این عارضه را تجربه می‌کنند
• برفک دهانی و حلق: به دلیل اثر موضعی کورتیکواستروئید، در حدود ۲ تا ۵ درصد بیماران رخ می‌دهد
• تغییر صدا و گرفتگی صدا: در ۱ تا ۳ درصد موارد دیده می‌شود
• سرفه و سوزش گلو: در حدود ۳ تا ۶ درصد بیماران گزارش شده است
• ذات‌الریه: در بیماران مبتلا به بیماری انسدادی مزمن ریوی، خطر بروز این عارضه بین ۵ تا ۸ درصد برآورد می‌شود

• سردرد: در حدود ۵ تا ۱۱ درصد بیماران مشاهده شده است
• درد عضلانی و اسکلتی: در حدود ۲ تا ۵ درصد موارد گزارش شده است
• تهوع و استفراغ: در ۱ تا ۳ درصد بیماران رخ می‌دهد

عوارض جانبی فلوتیکازون بینی
این عوارض مربوط به استفاده از اسپری‌های بینی برای درمان رینیت آلرژیک است:

۱. عوارض موضعی بینی:

• سوزش و تحریک بینی: شایع‌ترین عارضه موضعی است که در حدود ۵ تا ۱۰ درصد بیماران گزارش شده است
• خون‌دماغ شدن: در حدود ۴ تا ۸ درصد موارد مشاهده می‌شود که معمولاً خفیف و گذرا است
• خشکی مخاط بینی: در حدود ۳ تا ۷ درصد بیماران رخ می‌دهد
• زخم مخاط بینی: در کمتر از ۱ درصد بیماران دیده می‌شود که نیازمند معاینه بالینی است

۲. عوارض عمومی:

• سردرد: در حدود ۳ تا ۷ درصد بیماران گزارش شده است
• سرگیجه: در کمتر از ۱ درصد موارد مشاهده می‌شود

عوارض جانبی فلوتیکازون موضعی
این عوارض مربوط به استفاده از کرم یا پماد فلوتیکازون بر روی پوست است:

• سوزش و گزش در محل مصرف: در حدود ۲ تا ۳ درصد بیماران گزارش شده است
• خارش پوست: در کمتر از ۲ درصد موارد مشاهده می‌شود
• نازک شدن پوست: در صورت مصرف طولانی‌مدت یا در نواحی حساس، در حدود ۱ درصد بیماران رخ می‌دهد
• فولیکولیت یا التهاب ریشه مو: در کمتر از ۱ درصد موارد دیده شده است

نکات کاربردی و بالینی برای پزشک

• کاهش عوارض موضعی: آموزش شستشوی دقیق دهان و گلو با آب پس از هر بار استنشاق می‌تواند میزان بروز برفک دهانی و گرفتگی صدا را تا حد زیادی کاهش دهد.
• پایش در کودکان: در صورت مصرف طولانی‌مدت، پایش قد در کودکان (به دلیل احتمال سرکوب رشد در کمتر از ۱ درصد موارد در دوزهای بالا) توصیه می‌شود.
• خطر عفونت در ریه: در بیماران با بیماری انسدادی مزمن ریوی، پزشک باید نسبت به علائم ذات‌الریه هوشیار باشد، زیرا این بیماران مستعدتر از بیماران آسمی هستند.
• تکنیک استفاده از اسپری بینی: برای پیشگیری از خون‌دماغ شدن، به بیمار آموزش دهید که نوک اسپری را به سمت دیواره خارجی بینی (دور از تیغه میانی) متمایل کند.

تداخلات دارویی فلوتیکازون

مشخصات کلی تداخلات: 

• سوبسترای CYP3A4 
• تشدید اثرات سرکوب‌کننده سیستم ایمنی 

تداخلات رده X (پرهیز): 

استنشاقی:دسموپرسین، لووکتوکونازول،آلدسلوکین، فکسینیدازول، فوزیدیک اسید(سیستمیک)، لوگزاپین، مهارکنندگانقوی CYP3A4(نازال)

تداخلات ماژور: 

بلزوتیفان، بمیپارین، بوسپرویر، بوپروپیون، سرتینیب، کلاریترومایسین، کلونیگزین، کوبیسیستات،کانیواپتان، داسابوویر، دوولیسیب، فدراتینیب، فکسینیدازول، فلروکساسین، فلوکتافنین، فلومکوئین،فوس‌نتوپیتانت، ایدلالیسیب، ایندیناویر، ایتراکونازول، ایووسیدنیب، کتوکونازول، لاروترکتینیب،لفامولین، لوپیناویر، لورلاتینیب، لوماکافتور، ماسیمورلین، نادروپارین، نفازودون، نلفیناویر، نتوپیتانت،نیرماتلویر، پارسیتینیب، پوساکونازول، ریتوناویر، ساکوئیناویر، سارگراموستیم، تلاپرویر،تلیترومایسین، تیپراناویر، وریکونازول

تداخلات متوسط: 

آپالوتامید، آرانوفین، فلوکونازول، گلیسرول فنیل بوتیرات، انسولین(انواع)، تستوسترون

کاهش اثرات داروها توسط فلوتیکازون: 

آلدسلوکین، کوزینتروپین، اسکتامین(نازال)

کاهش اثرات فلوتیکازون توسط داروها: 

تنباکو(کشیدن سیگار و قلیان)،

افزایش اثرات داروها توسط فلوتیکازون: 

دسموپرسین، لوگزاپین 

افزایش اثرات فلوتیکازون توسط داروها: 

مهارکننده‌های CYP3A4 (متوسط و قوی)، کلوفازیمین، اردافیتینیب، فکسینیدازول، فوزیدیک‌اسید(سیستمیک)،کلوفازیمین(نازال)

تداخلات دارویی و نوع اثر متقابل

تداخلات فلوتیکازون عمدتاً مربوط به داروهایی است که فعالیت آنزیم‌های مسئول تجزیه آن در کبد را تغییر می‌دهند:

• مهارکننده‌های قوی آنزیم سیتوکروم ۳آ۴: داروهایی مانند ریتوناویر، آتازانویر، کلاریترومایسین، تلیترومایسین، کتوکونازول، ایتراکونازول و نفازودون باعث مهار شدید تجزیه فلوتیکازون در کبد می‌شوند. این تداخل منجر به افزایش قابل توجه سطح خونی فلوتیکازون می‌گردد که می‌تواند باعث بروز علائم سندرم کوشینگ و سرکوب شدید غده فوق‌کلیوی شود. مصرف همزمان فلوتیکازون با ریتوناویر به طور خاص منع مصرف دارد مگر در موارد بسیار ضروری.
• داروهای ضد ویروس برای درمان اچ‌آی‌وی: بسیاری از داروهای مهارکننده پروتئاز که در درمان ایدز به کار می‌روند، تداخل شدیدی با فلوتیکازون دارند. این داروها با افزایش فراهمی زیستی سیستمیک دارو، حتی در دوزهای استنشاقی یا بینی کم، ریسک نارسایی غده فوق‌کلیوی را به شدت بالا می‌برند.
• داروهای ضد قارچ قوی: مصرف همزمان فلوتیکازون (به ویژه در دوزهای بالا) با داروهایی نظیر وریکونازول می‌تواند منجر به افزایش جذب سیستمیک استروئید شود. در این موارد، پایش علائم سیستمیک کورتیکواستروئیدی مانند افزایش فشار خون یا تغییرات خلقی توصیه می‌شود.
• کورتیکواستروئیدهای سیستمیک: مصرف همزمان فلوتیکازون با داروهای خوراکی یا تزریقی این خانواده مانند پردنیزولون، هیدروکورتیزون یا دگزامتازون، اثرات سرکوب‌کننده بر محور هیپوتالاموس-هیپوفیز-آدرنال را تشدید کرده و ریسک پوکی استخوان و سایر عوارض طولانی‌مدت استروئیدها را افزایش می‌دهد.

تداخل با مواد غذایی و نوشیدنی‌ها

از آنجایی که فلوتیکازون عمدتاً به صورت استنشاقی، بینی یا موضعی مصرف می‌شود، تداخلات غذایی کمتری نسبت به داروهای خوراکی دارد، اما موارد زیر حائز اهمیت است:

• آب گریپ‌فروت: این نوشیدنی مهارکننده آنزیم سیتوکروم ۳آ۴ در دیواره روده و کبد است. مصرف مقادیر زیاد آن می‌تواند جذب سیستمیک بخشی از فلوتیکازون که بلعیده شده است را افزایش دهد. اگرچه این اثر در دوزهای معمول استنشاقی ضعیف است، اما در مصرف طولانی‌مدت دوزهای بالا باید احتیاط شود.
• مکمل‌های کلسیم و ویتامین دی: این تداخل از نوع مثبت است. پزشکان اغلب توصیه می‌کنند بیماران تحت درمان طولانی‌مدت با فلوتیکازون، از منابع کافی کلسیم و ویتامین دی استفاده کنند تا خطر کاهش تراکم استخوان خنثی شود.

تداخل در آزمایش‌های تشخیصی و آزمایشگاهی

پزشک باید در تفسیر آزمایش‌های زیر برای بیماران مصرف‌کننده فلوتیکازون دقت کافی داشته باشد:

• آزمایش عملکرد غده فوق‌کلیوی: آزمایش‌های پایش سطح کورتیزول پلاسما در صبحگاه یا آزمایش تحریک با هورمون آدرنوکورتیکوتروپیک ممکن است در اثر مصرف فلوتیکازون (به ویژه دوزهای بالا) مقادیر کمتری از حد طبیعی را نشان دهند که نشانه سرکوب محور آدرنال است.
• شمارش سلول‌های خون: کورتیکواستروئیدها می‌توانند باعث افزایش تعداد گلبول‌های سفید (به ویژه نوتروفیل‌ها) و کاهش تعداد ائوزینوفیل‌ها و لنفوسیت‌ها در نتایج آزمایش خون شوند. این تغییرات لزوماً نشانه عفونت حاد نیست و می‌تواند اثر مستقیم دارو باشد.
• قند خون و ادرار: در بیماران دیابتی یا افراد مستعد، فلوتیکازون ممکن است باعث افزایش سطح قند خون شود. در برخی موارد نادر، وجود قند در ادرار نیز ممکن است مشاهده شود که نیاز به تنظیم مجدد داروهای ضد دیابت دارد.
• تراکم‌سنجی استخوان: نتایج آزمایش سنجش تراکم استخوان در بیمارانی که سال‌ها از دوزهای بالای فلوتیکازون استفاده کرده‌اند، ممکن است نشان‌دهنده کاهش توده استخوانی باشد که باید در پیش‌گیری از شکستگی‌ها لحاظ گردد.

هشدار ها فلوتیکازون

هشدارهای جامع و کاربردی بالینی
در هنگام تجویز فلوتیکازون در اشکال مختلف، پزشک باید به نکات احتیاطی زیر توجه داشته باشد تا از بروز عوارض ناخواسته سیستمیک و موضعی جلوگیری شود:

۱. سرکوب محور فوق‌کلیوی:

• اگرچه فلوتیکازون استنشاقی فراهمی زیستی سیستمیک کمی دارد، اما مصرف دوزهای بالاتر از حد مجاز یا استفاده طولانی‌مدت می‌تواند منجر به سرکوب غده فوق‌کلیوی شود. این وضعیت در شرایط استرس‌زا مانند جراحی، تروما یا عفونت‌های شدید می‌تواند بحران حاد ایجاد کند. پزشک باید در صورت انتقال بیمار از استروئیدهای خوراکی به استنشاقی، این انتقال را بسیار تدریجی انجام دهد.

۲. عفونت‌های قارچی دهان و حلق:

• بروز برفک دهانی ناشی از کاندیدا در بیماران مصرف‌کننده شکل استنشاقی شایع است. پزشک باید به بیمار آموزش دهد که پس از هر بار مصرف، دهان خود را با آب بشوید و آب را بیرون بریزد. در صورت بروز عفونت، درمان ضدقارچ موضعی شروع شده و در موارد شدید ممکن است نیاز به قطع موقت فلوتیکازون باشد.

۳. اثرات بر تراکم استخوان و بینایی:

• مصرف طولانی‌مدت کورتیکواستروئیدهای استنشاقی با دوز بالا ممکن است منجر به کاهش تراکم مواد معدنی استخوان شود، به ویژه در بیمارانی که عوامل خطر دیگری برای پوکی استخوان دارند. همچنین خطر بروز گلوکوم و آب‌مروارید در این بیماران وجود دارد که نیازمند معاینات دوره‌ای چشم‌پزشکی است.

۴. خطر عفونت‌ها و نقص ایمنی:

• فلوتیکازون می‌تواند پاسخ ایمنی موضعی را تضعیف کرده و علائم عفونت را بپوشاند. در بیماران مبتلا به سل فعال یا نهفته، عفونت‌های قارچی سیستمیک، و یا عفونت‌های ویروسی مانند تبخال چشمی، مصرف این دارو باید با احتیاط فراوان و پایش دقیق انجام شود.

۵. برونکواسپاسم پارادوکسیکال:

• مانند سایر داروهای استنشاقی، فلوتیکازون نیز می‌تواند باعث انقباض ناگهانی مجاری هوایی بلافاصله پس از مصرف شود. در این صورت باید مصرف دارو قطع شده و از داروهای گشادکننده برونش سریع‌الاثر استفاده گردد.

مسمومیت و مدیریت درمان آن
بیش‌مصرف با فلوتیکازون معمولاً به دو شکل حاد و مزمن تظاهر می‌یابد:

مسمومیت حاد:

استنشاق یا مصرف موضعی مقادیر بسیار زیاد فلوتیکازون در یک نوبت معمولاً منجر به مسمومیت تهدیدکننده زندگی نمی‌شود. به دلیل فراهمی زیستی سیستمیک پایین، جذب ناگهانی مقادیر سمی بعید است. با این حال، ممکن است علائم گذرا نظیر سوزش گلو یا اختلالات گوارشی خفیف رخ دهد. در این موارد، درمان معمولاً حمایتی است و نیاز به اقدامات تهاجمی ندارد.

مسمومیت مزمن:

این حالت زمانی رخ می‌دهد که بیمار برای هفته‌ها یا ماه‌ها دوزهایی فراتر از حد مجاز مصرف کند. در این شرایط، علائم هیپرکورتیزولیسم یا سندرم کوشینگ دارویی ظاهر می‌شود که شامل موارد زیر است:

• گرد شدن صورت و تجمع چربی در ناحیه پشت گردن
• افزایش وزن مرکزی و نازک شدن پوست
• ضعف عضلانی و افزایش فشار خون
• سرکوب شدید غده فوق‌کلیوی

مدیریت و درمان مسمومیت مزمن:

• کاهش تدریجی دوز: دوز دارو نباید به طور ناگهانی قطع شود، زیرا خطر بروز نارسایی حاد غده فوق‌کلیوی وجود دارد. کاهش دوز باید تحت نظارت دقیق پزشک و به صورت پلکانی انجام شود.
• ارزیابی عملکرد فوق‌کلیوی: انجام آزمایش‌های تحریکی برای بررسی توانایی تولید کورتیزول توسط بدن ضروری است.
• درمان جایگزین در شرایط استرس: در صورتی که آزمایش‌ها نشان‌دهنده نارسایی آدرنال باشد، ممکن است بیمار در دوره‌های استرس (مانند جراحی) به کورتیکواستروئیدهای سیستمیک جبرانی نیاز داشته باشد.

توصیه های دارویی فلوتیکازون

توصیه‌های دارویی اختصاصی ویژه پزشک
در مدیریت بالینی بیمارانی که فلوتیکازون دریافت می‌کنند، رعایت نکات زیر از سوی پزشک برای حفظ ایمنی بیمار ضروری است:

استراتژی کاهش دوز:

• در درمان آسم و رینیت، هدف باید دستیابی به کنترل علائم با کمترین دوز موثر باشد. پس از تثبیت وضعیت بیمار به مدت سه ماه، تلاش برای کاهش تدریجی دوز فلوتیکازون جهت حداقل رساندن خطر سرکوب محور فوق‌کلیوی و پوکی استخوان توصیه می‌شود.

پایش قد در کودکان:

• برای تمام کودکانی که به صورت مزمن از فلوتیکازون استنشاقی یا بینی استفاده می‌کنند، باید نمودار رشد قد به صورت دقیق و دوره‌ای پایش شود. در صورت مشاهده هرگونه انحراف از نمودار رشد، باید دوز دارو بازنگری شده و احتمال جذب سیستمیک بررسی گردد.

ارزیابی عفونت‌های چشمی و بینایی:

• در بیمارانی که دوزهای بالای فلوتیکازون را برای مدت طولانی مصرف می‌کنند، یا در مواردی که دارو در نزدیکی چشم استفاده می‌شود، معاینات دوره‌ای برای بررسی فشار داخل چشم و پیشرفت احتمالی آب‌مروارید ضروری است.

مدیریت انتقال از استروئید خوراکی به استنشاقی:

• این انتقال حساس‌ترین مرحله درمان است. به دلیل خطر نارسایی حاد غده فوق‌کلیوی، استروئید خوراکی نباید ناگهان قطع شود. بیمار باید به تدریج دوز خوراکی را کم کرده و همزمان مصرف فلوتیکازون استنشاقی را شروع کند. در شرایط استرس‌زا (جراحی یا عفونت شدید)، این بیماران ممکن است مجدداً به دوزهای جبرانی استروئید سیستمیک نیاز پیدا کنند.

پایش تداخلات دارویی:

• همیشه لیست داروهای مصرفی بیمار را از نظر وجود مهارکننده‌های قوی آنزیم‌های کبدی (مانند داروهای ضد قارچ یا ضد ویروس) بررسی کنید. مصرف همزمان این داروها با فلوتیکازون می‌تواند فراهمی زیستی آن را چندین برابر کرده و منجر به سندرم کوشینگ دارویی شود.

بررسی سلامت مخاط در مصرف بینی:

• در ویزیت‌های دوره‌ای بیمارانی که از اسپری بینی استفاده می‌کنند، معاینه مخاط بینی برای اطمینان از عدم وجود زخم یا تحلیل رفتن بافت مخاطی توصیه می‌شود.

سایر نکات 

• دوز روزانه‌ی فلوتیکازون را بر اساس شدت علائم، به طور معمول به شرح زیر تعیین کنید: دوزهای پایین برای آسم پایدارخفیف، دوزهای کم تا متوسط برای آسم پایدار متوسط؛ و دوزهای بالا برای آسم شدید و مزمن. 
• در درمان نگهدارنده‌ی آسم، در بیمارانی که علائم آنها پس از 2 تا 4 هفته درمان به اندازه مطلوب کنترل نمی شود،می‌توان درمان کنترل کننده را به صورت گام به گام افزایش داد. برای بیمارانی که علائم آنها به مدت 3 تا 6 ماه با یک رژیمدرمانی ثابت به خوبی کنترل می شود، می‌توان درمان کنترل کننده را به صورت گام به گام کاهش داد.
• جهت جلوگيري از خشن شدن صدا، التهاب گلو و ايجاد كانديدياز، بعد از هر بار مصرف، دهان بايد باآب شسته شود.
• در صورت ابتلا به دیابت، قند خون خود را به طور مرتب چک کنید. 
• به بیمار تاکید شود که در صورت تب، عفونت یا جراحی به پزشک یا داروساز اطلاع دهد. 
• از آنجا كه درمدت درمان با اين دارو احتمال ابتلا به عفونت ها  بيشتر مي شود ،اصول بهداشتي را رعايت كرده و ازتماس با افراد بيمار (مخصوصا آبله مرغان و سرخک) تا حدامكان خودداري گردد. 
• قبل از اقدام به هرگونه واکسیناسیون به پزشک اطلاع داده‌شود. 
• محتوی اسپری استنشاقی با نفس عمیق و آهسته به ریه منتقل شود و از قورت دادن اسپری پرهیز شود.(مگر در موردازوفاژیت)
• کورتیکواستروئیدهای نازال و استنشاقی در دوران شیردهی برای مادر قابل استفاده می‌باشند.اطلاعات انسانی کافیوجود ندارد با این حال عوارض خطرناک جنینی با توجه به جذب مختصر سیستمیک مورد انتظار نیست.
• در صورت مصرف طولانی مدت قد کودکان و نوجوانان به صورت منظم و دوره‌ای ارزیابی شود.
• چنانچه بیمار نیاز به مصرف فرم نازال به مدت بیش از دوماه دارد، معاینات بینی به صورت دوره‌ای انجام شود.
• به بیمار آموزش داده شود که در صورت مشاهده ی علائم حساسیت به دارو(آنژیوادم، برونکواسپاسم، راش و کهیر) بهپزشک مراجعه کند تا در صورت نیاز دارو قطع شود.
• استفاده طولانی مدت از کورتیکواستروئیدها ممکن است احتمال بروز عفونت ثانویه را افزایش دهد. عفونت های حاد (ازجمله عفونت های قارچی) را پنهان کند، عفونت های ویروسی را طولانی یا تشدید کند، یا پاسخ به واکسن ها را محدود کند. در صورت امکان در بیماران مبتلا به تبخال چشمی، سل تنفسی فعال یا نهفته، یا عفونت های سیستمیک ویروسی، قارچی،انگلی یا باکتریایی درمان نشده استفاده نشود. از قرار گرفتن بیمار در معرض آبله مرغان و سرخک اجتناب شود و درصورت مواجهه با بیمار مبتلا به سرخک یا واریسلا، با ایمونو‌گلوبولین واریسلا زوستر یا ایمونوگلوبولین داخل عضلانیتلفیقی جهت پیشگیری استفاده شود. اگر آبله مرغان ایجاد شود، می‌توان درمان با عوامل ضد ویروسی را در نظر گرفت.
• عفونت های موضعی کاندیدا آلبیکنس حلقی-دهانی در مصرف کنندگان این دارو گزارش شده است. اگر این اتفاق افتاد،در حین ادامه ی درمان، درمان مناسب آغاز شود.بیمار تحت نظر باشد.
• پیش از قطع درمان لازم است دوز مصرفی به صورت تدریجی کاهش یابد. با کاهش تدریجی دوز، درمان سیستمیککورتیکواستروئید را متوقف کنید. عملکرد ریه، مصرف بتا آگونیست، علائم آسم و علائم و نشانه‌های نارسایی آدرنال (مانندخستگی، بی‌حالی، ضعف، تهوع/استفراغ، افت فشار خون) را در طول قطع مصرف کنترل کنید.
• کورتیکواستروئیدهای استنشاقی که برای درمان آسم استفاده می شود نباید در بیمارانی که قصد بارداری دارند قطعشود . درمان با کمترین دوز موثر ادامه یابد.
• FEV1و سایر تست‌های ریوی به صورت منظم و دوره‌ای انجام شود.
• کورتیکواستروئیدهای استنشاقی برای درمان آسم در دوران بارداری توصیه می شوند. درمان با کمترین دوزی که باعثکنترل آسم می شود باید ادامه یابد. لازم است علائم آسم مادر به صورت ماهانه در دوران بارداری کنترل شود.
• در صورت وجود خطر سرکوب محور HPA، تست تحریک ACTH، تست کورتیزول صبحگاهی پلاسما و تست کورتیزولآزاد ادراری داده شود.
• عارضه جانبی مهم این دارو که می‌تواند درمان‌های دندان پزشکی را با چالش مواجه کند، کاندیدیازیس دهان، خشکیدهان (جریان طبیعی بزاق پس از قطع دارو مجدد از سر گرفته می شود)، خشکی بینی و خشکی گلو می‌باشد. عفونتهای موضعی با کاندیدا آلبیکنس یا آسپرژیلوس نایجر اغلب در دهان و حلق با استفاده مکرر از یک کورتیکواستروئیداستنشاقی رخ می دهد. ممکن است بیمار نیاز به درمان با داروهای ضد قارچ مناسب یا قطع استفاده از دارویاستنشاقی داشته باشد. بروز درد دهانی‌حلقی و موارد نادر تغییر حس چشایی نیز گزارش شده‌است.
• تراکم استخوان در صورت مصرف طولانی‌مدت، بی تحرکی طولانی، سابقه‌ی خانوادگی استئوپروز یا مصرف مزمنداروهای کاهنده‌ی تراکم استخوانی به صورت دوره‌ای ارزیابی شود.
• وضعیت رشد و قد کودکان و نوجوانان تحت درمان با این دارو به صورت دوره‌ای و‌منظم چک شود.
• معاینات چشمی در صورت مصرف طولانی یا تغییرات در بینایی و سابقه‌ی گلوکوم/کاتاراکت/IOP/به صورت منظم ودوره‌ای انجام شود.
• معاینه‌ی دهانی به صورت منظم و دوره‌ای انجام شود و اطلاعات لازم جهت پیشگیری از ضایعات دهانی و عفونت قارچیبه بیمار داده‌شود.
• در صورت استفاده از فرم نازال در صورت عدم مشاهده‌ی پیشرفت درمانی در پولیپ‌ها در عرض ۳هفته، درمان با ایندارو‌قطع گردد.
• به دلیل اینکه مصرف این دارو روند ترمیم زخم‌های بینی را به تاخیر می‌اندازد، در مصرف فرم نازال در مواردی که زخم دردیواره یا تیغه ی بینی وجود دارد یا بینی تحت جراحی یا ضربه قرار گرفته،  خودداری شود.
• مصرف فرم نازال فلوتیکازون در بارداری و شیردهی با نظر پزشک و داروساز امکان‌پذیر است.
• در مواردی که از این دارو جهت کنترل ازوفاژیت ائوزینوفیلی استفاده می‌شود، بیمار باید اسپری استنشاقی را بدون کمکدم‌یار یا اسپیسر، در گلو اسپری کند، در هنگام مصرف از انجام عمل دم خودداری نماید و در عوض دوز دارو را ببلعد و تانیم تا یک ساعت پس از آن از شستشوی دهان، خوردن و آشامیدن پرهیز کند.
• از آنجا که فرآورده‌های استنشاقی بسیار متنوعی حاوی فلوتیکازون وجود دارد، حتماً روش صحیح مصرف اختصاصیداروی تجویز شده، به صورت عملی به بیمار آموزش داده شود.
• از استفاده از دیسک استنشاقی با اسپیسر یا دم‌یار خودداری شود.از بازدم در دیسک خودداری شود.از شستشو یاجداکردن اجزای دیسک خودداری شود و دستگاه در حالت عمودی نگهداری شود.پس از باز شدن، در مدت زمان توصیهشده توسط کارخانه‌ی سازنده(معمولا۶هفته در دوز۵۰و ۲ماه در دوزهای بالاتر) مصرف شود. زمانی‌که نشانگر دوز صفر رانشان می‌دهد، دورانداخته شود.
• اگرچه تجویز فلوتیکازون برای کودکان بالای 12 سال و نوجوانان توصیه می شود، اما استفاده از دوزهای بالاتر (پنجبرابر) در کودکان کمتر از 12 سال اثربخشی معناداری نشان نداده است و از طرفی ممکن است با خطر بالاتر عوارضجانبی نیز همراه باشد.