وندتینیب یک داروی مهارکننده خوراکی مولتی کیناز است که با هدف قرار دادن گیرندههای خاصی مانند گیرنده عامل رشد اندوتلیال عروقی، گیرنده عامل رشد اپیدرمی، و مهمتر از همه، پروتوآنکوژن گیرنده رت، اثر ضد سرطانی خود را اعمال میکند. این دارو با توجه به پتانسیل بالای خود در ایجاد عوارض جانبی جدی، دارای برنامه ارزیابی و کاهش خطر است و تجویز آن نیازمند پایشهای دقیق است.
۱. موارد مصرف تایید شده وندتینیبتنها اندیکاسیون تایید شده وندتینیب، درمان یک نوع نادر و تهاجمی از سرطان تیروئید است.
الف. درمان سرطان مدولاری تیروئید پیشرفته یا علامتدار
- توضیح کاربردی: وندتینیب برای درمان سرطان مدولاری تیروئید در بیماران مبتلا به بیماری پیشرفته موضعی یا متاستاتیک (گسترش یافته به سایر نقاط بدن) که قابل برداشتن با جراحی نیست و بیماری آنها علامتدار یا پیشرونده است، تایید شده است.
- رویکرد بالینی: این دارو اغلب به عنوان یک درمان خط اول برای سرطان مدولاری تیروئید پیشرونده در نظر گرفته میشود. قبل از شروع درمان، پزشک باید به دقت سرعت پیشرفت بیماری و علائم بیمار را ارزیابی کند.
توجهات حیاتی برای پزشک: - خطر عوارض قلبی: وندتینیب میتواند فاصله کیوتی را در نوار قلب به صورت وابسته به غلظت افزایش دهد، که میتواند منجر به آریتمیهای جدی مانند تورساد دو پوینت و حتی مرگ ناگهانی شود. شروع درمان در بیمارانی که فاصله کیوتی اصلاح شده آنها بیشتر از ۴۵۰ میلیثانیه است، یا کسانی که سابقه سندرم کیو تی طولانی دارند، ممنوع است.
- پایش دقیق: ارزیابی نوار قلب، فشار خون و الکترولیتها (مانند کلسیم، منیزیم و پتاسیم) در ابتدا، دو هفته پس از شروع درمان، پس از هر تغییر دوز و به صورت دورهای در طول درمان ضروری است. کاهش یا قطع دوز بر اساس طولانی شدن فاصله کیوتی یا بروز سایر عوارض درجه ۳ یا بالاتر الزامی است.
- انتخاب بیمار: به دلیل خطرات قابل توجه دارو، استفاده از وندتینیب در بیماران با بیماری خاموش، بدون علامت یا با پیشرفت آهسته، باید پس از بررسی بسیار دقیق خطرات و مزایای آن صورت گیرد.
۲. موارد مصرف خارج از برچسب وندتینیباستفاده از وندتینیب برای سایر سرطانها که گیرندههای کینازی مشابه را هدف قرار میدهند، در مطالعات بالینی و برخی دستورالعملهای درمانی غیر تایید شده مطرح شده، اما به طور رسمی توسط نهادهای نظارتی بینالمللی تایید نشده است.
الف. درمان سرطانهای تمایزیافته تیروئید مقاوم به ید رادیواکتیو
- توضیح کاربردی: در برخی دستورالعملهای جامع سرطان، وندتینیب به صورت خارج از برچسب برای درمان سرطانهای تمایزیافته تیروئید (مانند کارسینوم فولیکولار، پاپیلاری، یا سلول هرتل) که به ید رادیواکتیو پاسخ نمیدهند و متاستاتیک یا غیر قابل جراحی هستند، در نظر گرفته میشود.
- رویکرد بالینی: این اندیکاسیون عمدتاً بر اساس فعالیت چندگانه وندتینیب در مهار مسیرهای گیرنده عامل رشد اندوتلیال عروقی و گیرنده عامل رشد اپیدرمی است که در این تومورها نیز فعال هستند. پزشک زمانی این گزینه را مطرح میکند که سایر درمانهای هدفمند (مانند مهارکنندههای مولتی کیناز تایید شده برای این تومورها) شکست خورده یا منع مصرف داشته باشند.
ب. کاربرد در انواع دیگر تومورهای دارای فعالسازی گیرنده رت
- توضیح کاربردی: از آنجایی که وندتینیب یک مهارکننده قوی گیرنده رت است، استفاده از آن در تومورهای دیگر که جهشها یا فعالسازیهای رت در پاتوژنز آنها نقش دارد (به ویژه سرطانهایی که به دنبال جهش یا بازآرایی رت هستند)، مورد مطالعه قرار گرفته است.
- رویکرد بالینی: این استفاده بسیار تجربی است و معمولاً تنها در چارچوب کارآزماییهای بالینی یا در شرایطی که هیچ گزینه درمانی تایید شده دیگری وجود ندارد، پس از مشاوره تخصصی و بررسی پروفایل مولکولی تومور بیمار، انجام میشود. با ظهور مهارکنندههای اختصاصی رت، این کاربرد خارج از برچسب کمتر مورد توجه قرار گرفته است.
