آلومینیوم هیدروکساید یک داروی بدون نسخه و نسخهای است که از دیرباز در درمان اختلالات گوارشی استفاده میشود. این دارو عمدتاً به عنوان یک ضداسید عمل میکند، اما دارای کاربردهای تخصصیتر در مدیریت بیماران مبتلا به نارسایی کلیوی مزمن نیز هست. این راهنمای جامع بر اساس منابع بالینی بینالمللی برای استفاده پزشکان تدوین شده است.
۱. موارد مصرف تأیید شدهموارد مصرف تأیید شده آلومینیوم هیدروکساید به دو دسته اصلی تقسیم میشوند: مدیریت اسیدیته دستگاه گوارش و مدیریت اختلالات الکترولیتی در نارسایی کلیوی.
الف. ضداسید
توضیحات کاربردی و بالینی: - مکانیسم اثر: آلومینیوم هیدروکساید یک باز ضعیف است که با اسید کلریدریک معده (HCl) واکنش داده و آن را خنثی میکند. این واکنش منجر به تشکیل نمکهای خنثی و آب میشود و به سرعت pH معده را بالا میبرد.
موارد استفاده: - سوزش سر دل و سوءهاضمه اسیدی: تسکین سریع علائم ناشی از افزایش اسیدیته معده.
- بیماری رفلاکس معدی-مری (GERD): کنترل علائم موقت رفلاکس.
- زخمهای پپتیک و اثنی عشر: کاهش درد و کمک به بهبود مخاط با کاهش سطح اسید معده. آلومینیوم هیدروکساید اغلب به صورت ترکیبی با منیزیم هیدروکساید برای متعادل کردن عوارض جانبی گوارشی (یبوست در برابر اسهال) تجویز میشود.
ب. فسفات بایندر در نارسایی کلیوی مزمن
توضیحات کاربردی و بالینی: - مکانیسم اثر: در بیماران مبتلا به نارسایی کلیوی مزمن، دفع فسفات از طریق کلیهها مختل میشود و سطح فسفات خون (هیپرفسفاتمی) افزایش مییابد. آلومینیوم هیدروکساید با فسفات رژیمی در دستگاه گوارش پیوند برقرار کرده و یک ترکیب نامحلول (آلومینیوم فسفات) تشکیل میدهد که از طریق مدفوع دفع میشود.
- اهمیت بالینی: کنترل هیپرفسفاتمی حیاتی است، زیرا سطوح بالای فسفات میتواند منجر به هیپرپاراتیروئیدیسم ثانویه و کلسیفیکاسیون خارج استخوانی (عروقی) شود. آلومینیوم هیدروکساید یک فسفات بایندر بسیار قوی است، اما به دلیل خطر تجمع آلومینیوم (سمیّت)، استفاده مزمن آن در این مورد محدود شده و معمولاً به صورت کوتاهمدت یا به عنوان درمان خط آخر تجویز میشود.
۲. موارد مصرف خارج از برچسب به دلیل خواص منحصر به فرد پیوند با فسفات و خنثیسازی اسید، آلومینیوم هیدروکساید در برخی موارد دیگر نیز کاربرد دارد:
الف. کنترل پرکاری پاراتیروئید ثانویه
توضیحات کاربردی و بالینی: - هدف: این وضعیت یک عارضه شایع در نارسایی کلیوی مزمن (CKD) است که در آن غدد پاراتیروئید به دلیل پایین بودن سطح کلسیم و بالا بودن سطح فسفات، هورمون پاراتیروئید بیشتری ترشح میکنند.
- کاربرد خارج از برچسب: با کنترل دقیق سطح فسفات خون (همان مکانیسم فسفات بایندر)، آلومینیوم هیدروکساید به طور غیرمستقیم به تنظیم تعادل کلسیم و کاهش تحریک غدد پاراتیروئید کمک میکند. با این حال، استفاده از آن برای این منظور در حال حاضر تا حد زیادی توسط فسفات بایندرهای غیر آلومینیومی (مانند کربنات کلسیم یا فسفات بایندرهای بدون کلسیم) جایگزین شده است.
ب. سوءهاضمه ناشی از مصرف داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs)
توضیحات کاربردی و بالینی: - هدف: NSAIDs میتوانند باعث آسیب مستقیم به مخاط معده و افزایش اسیدیته شوند.
- کاربرد خارج از برچسب: تجویز آلومینیوم هیدروکساید (معمولاً همراه با منیزیم هیدروکساید) برای کاهش اسیدیته و ایجاد یک لایه حفاظتی (سیتوپروتکتیو) بر روی مخاط معده، به کاهش علائم سوءهاضمه و پیشگیری از زخمهای ناشی از NSAIDs کمک میکند. این کاربرد به ویژه زمانی که مهارکنندههای پمپ پروتون یا مسدودکنندههای H}_2$ در دسترس نباشند، مطرح است.