دیکلوفناک یک داروی ضد التهاب غیر استروئیدی قوی است که برای مدیریت درد، التهاب و تب استفاده میشود. این دارو با مهار آنزیمهای سیکلواکسیژناز (COX) عمل میکند. در اینجا موارد مصرف اصلی دیکلوفناک با توضیحات کاربردی بالینی برای پزشکان ارائه شده است.
موارد مصرف تایید شده دیکلوفناک در فرمولاسیونهای مختلف (خوراکی، موضعی، تزریقی، چشمی و رکتال) برای موارد زیر تایید شده است:
درد و التهاب در آرتریت روماتوئید و استئوآرتریت:
- کاربرد بالینی: دیکلوفناک برای کاهش علائم و نشانههای آرتریت روماتوئید و استئوآرتریت به صورت مزمن تجویز میشود. هدف، بهبود تحرک بیمار و کاهش سفتی مفصل و درد است. دوز و شکل دارویی (آهسته رهش یا سریع رهش) باید بر اساس تحمل بیمار و شدت بیماری تنظیم شود.
درمان حاد نقرس:
- کاربرد بالینی: در دوره حاد نقرس، دیکلوفناک تزریقی یا خوراکی با دوز بالاتر برای کاهش سریع درد و التهاب شدید مفصلی ناشی از تجمع کریستالهای اورات، بسیار مؤثر است.
مدیریت حاد درد خفیف تا متوسط:
- کاربرد بالینی: این شامل دردهای ناشی از کشیدگیهای عضلانی، رگ به رگ شدن، آسیبهای ورزشی و دردهای پس از جراحیهای کوچک است. فرم خوراکی برای کنترل درد کوتاه مدت و فرم تزریقی (داخل عضلانی) برای دردهای حاد و شدید در مواقع اورژانسی استفاده میشود.
درد دیسمنوره اولیه (قاعدگی دردناک):
- کاربرد بالینی: دیکلوفناک میتواند با مهار تولید پروستاگلاندینها، دردهای قاعدگی را به طور مؤثر کاهش دهد. معمولاً درمان باید با شروع اولین علائم درد شروع شود.
درمان میگرن حاد (فرم پتاسیم):
- کاربرد بالینی: نمک پتاسیم دیکلوفناک به دلیل جذب سریع، برای تسکین حاد دردهای میگرنی استفاده میشود و باید بلافاصله پس از شروع حمله میگرن مصرف شود.
سنگ کلیه و کولیک صفراوی (فرم تزریقی):
- کاربرد بالینی: تزریق عضلانی دیکلوفناک برای کاهش درد شدید و اسپاسم مرتبط با کولیک کلیوی (سنگ کلیه) و کولیک صفراوی یک درمان استاندارد و بسیار مؤثر است.
درمان کراتوز اکتینیک (فرم موضعی):
- کاربرد بالینی: ژل دیکلوفناک موضعی برای درمان موضعی ضایعات کراتوز اکتینیک (ضایعات پوستی پیش سرطانی ناشی از آفتاب) به صورت روزانه به مدت چند ماه تجویز میشود.
درمان التهاب و درد پس از عمل جراحی چشم (فرم چشمی):
- کاربرد بالینی: قطرههای چشمی دیکلوفناک برای کاهش التهاب پس از جراحی آب مروارید و برای کنترل درد و التهاب پس از سایر اعمال جراحی چشمی استفاده میشوند.
موارد مصرف خارج برچسب این موارد توسط سازمانهای نظارتی تأیید نشدهاند اما بر اساس شواهد بالینی و تجربه پزشکی به طور گسترده استفاده میشوند:
کاهش تب در بزرگسالان:
- کاربرد بالینی: گرچه دیکلوفناک یک داروی ضد تب است، اما کمتر از استامینوفن یا ایبوپروفن برای کاهش تب استفاده میشود؛ با این حال، در محیط بیمارستانی برای کاهش تب شدید یا تبهای مقاوم به سایر درمانها، بهویژه در ترکیب با التهاب، میتواند به کار رود.
دردهای مزمن غیرسرطانی:
- کاربرد بالینی: برای انواع دردهای مزمن مانند کمردردهای مزمن، دردهای شانه و گردن که منشأ التهابی دارند و به سایر مسکنها پاسخ ندادهاند، دیکلوفناک به عنوان یک مسکن ضد التهاب تجویز میشود.
کمردرد حاد و سیاتیک:
- کاربرد بالینی: تزریق عضلانی دیکلوفناک اغلب به عنوان یک خط اول درمانی برای تسکین سریع دردهای حاد و شدید کمر و سیاتیک به دلیل خواص ضد التهابی قوی آن، استفاده میشود.
درمان التهاب اپیدیدیم (اپیدیدیمیت):
- کاربرد بالینی: دیکلوفناک به عنوان بخشی از درمان حمایتی، همراه با آنتیبیوتیکها، برای کاهش درد و التهاب حاد ناشی از التهاب اپیدیدیم استفاده میشود.
درد و التهاب ناشی از پریتونیت:
- کاربرد بالینی: در برخی موارد، دیکلوفناک تزریقی ممکن است برای کنترل درد و التهاب شدید در شرایطی مانند پریتونیت یا سایر عفونتهای داخل شکمی، به عنوان مکمل درمان آنتیبیوتیکی، به کار رود.
ملاحظات حیاتی برای پزشکان
استفاده از دیکلوفناک، به ویژه درازمدت یا دوزهای بالا، با افزایش خطر حوادث قلبی-عروقی جدی (مانند سکته قلبی و سکته مغزی) و عوارض گوارشی (مانند خونریزی، زخم و سوراخ شدن) همراه است. تجویز باید با کمترین دوز مؤثر و کوتاهترین زمان ممکن صورت گیرد. بیماران با سابقه بیماری قلبی، فشار خون بالا، یا سابقه زخم معده باید با احتیاط شدید تحت درمان قرار گیرند یا جایگزینهای کمخطرتر برای آنها در نظر گرفته شود.