تامسولوسین یک مسدودکننده اختصاصی گیرنده‌های آلفا-۱ آدرنرژیک است. این دارو به طور انتخابی گیرنده‌های آلفا-۱آ و آلفا-۱دی را مهار می‌کند که عمدتاً در عضله صاف پروستات، کپسول پروستات، گردن مثانه و مجرای ادرار پروستاتی متمرکز شده‌اند. این ویژگی انتخابی، باعث شل شدن این عضلات و کاهش مقاومت جریان ادرار می‌شود.
۱. موارد مصرف تایید شدهموارد مصرفی که توسط سازمان‌های نظارتی بین‌المللی (مانند سازمان غذا و دارو) برای تامسولوسین به تأیید رسیده‌اند، کاملاً مشخص و محدود به اختلالات ادراری مرتبط با پروستات است.
هیپرپلازی خوش‌خیم پروستات
- تامسولوسین برای درمان علائم و نشانه‌های هایپرپلازی خوش‌خیم پروستات تأیید شده است.
- توضیحات کاربردی برای پزشک: این دارو صرفاً بر علائم ادراری تحتانی (مانند کاهش جریان ادرار، تکرر ادرار، شب‌ادراری، احساس تخلیه ناقص) ناشی از انسداد جریان ادرار تأثیر می‌گذارد و اندازه پروستات را کاهش نمی‌دهد.
نکات بالینی:
- تشخیص: قبل از شروع درمان، ارزیابی کامل بیمار برای رد سایر شرایطی که می‌توانند علائم مشابه هایپرپلازی خوش‌خیم پروستات ایجاد کنند (مانند سرطان پروستات، عفونت، مثانه عصبی)، ضروری است.
- اثربخشی: تسکین علائم معمولاً طی دو تا چهار هفته پس از شروع درمان مشاهده می‌شود.
- مکانیسم عمل: با مسدود کردن گیرنده‌های آلفا، تنش و فشار در ناحیه گردن مثانه و پروستات کاهش یافته و دفع ادرار تسهیل می‌شود.
۲. موارد مصرف خارج از برچسب تامسولوسین به دلیل خواص شل‌کننده عضلات صاف مجاری ادراری، به طور گسترده برای مدیریت شرایط بالینی فراتر از تأییدیه رسمی استفاده می‌شود.
الف. درمان کمکی برای دفع سنگ‌های حالب
- استفاده از تامسولوسین به عنوان درمان کمکی برای تسهیل دفع سنگ‌های حالب تحتانی (درمان دفع طبی) بسیار شایع است.
- توضیحات کاربردی برای پزشک: این کاربرد بر اساس این فرضیه است که مسدود کردن گیرنده‌های آلفا در حالب، به ویژه در حالب تحتانی، باعث شل شدن عضلات صاف دیواره حالب شده و حرکت سنگ را به داخل مثانه تسهیل می‌کند.
- نکات بالینی: این درمان در سنگ‌های کوچک‌تر از ۱۰ میلی‌متر، به‌ویژه آن‌هایی که در حالب میانی یا تحتانی گیر کرده‌اند، بیشترین اثربخشی را دارد و می‌تواند نیاز به مداخلات تهاجمی را کاهش دهد. تجویز دارو باید در اسرع وقت پس از تشخیص سنگ صورت گیرد.
ب. مدیریت احتباس ادراری حاد پس از کاتترگذاری
- از تامسولوسین می‌توان برای افزایش موفقیت در برداشتن کاتتر مجرای ادرار پس از احتباس ادراری حاد یا پس از جراحی‌های خاص، استفاده کرد.
- توضیحات کاربردی برای پزشک: تامسولوسین با شل کردن مجرای ادرار و گردن مثانه، مقاومت خروجی را کاهش داده و احتمال احتباس مجدد ادرار را پس از برداشتن کاتتر کم می‌کند. این کاربرد به ویژه در مردان مسن‌تر که خطر زمینه ای هایپرپلازی خوش‌خیم پروستات دارند، مفید است.
ج. دردهای مزمن لگنی و سندرم مثانه دردناک
- در برخی پروتکل‌ها، از تامسولوسین به صورت تجربی برای درمان علائم در بیماران مبتلا به سندرم مثانه دردناک یا درد مزمن لگنی (به ویژه در مردان) استفاده می‌شود.
- توضیحات کاربردی برای پزشک: این فرضیه بر اساس توانایی دارو در شل کردن عضلات صاف لگنی و کاهش علائم ادراری آزاردهنده است، اگرچه داده‌های بالینی قطعی برای این موارد هنوز محدود است و نیاز به ارزیابی دقیق پاسخ بیمار به درمان دارد.
توجه حیاتی: در هنگام تجویز تامسولوسین، پزشک باید به خطر افت فشار خون وضعیتی و همچنین عارضه جدی سندرم عنبیه شل حین عمل جراحی آب مروارید توجه داشته باشد و بیمار را از این خطرات مطلع سازد.
