سالبوتامول یک آگونیست انتخابی گیرندههای بتای ۲ آدرنرژیک با اثر کوتاه است که از طریق تحریک مستقیم این گیرندهها در عضلات صاف مجاری تنفسی، باعث گشاد شدن برونشها میشود.
موارد مصرف تایید شده (توضیحات کاربردی و بالینی)این موارد شامل اندیکاسیونهای رسمی است که در مدیریت بیماریهای انسدادی ریه نقش حیاتی دارند:
درمان حاد اسپاسم برونش:
- سالبوتامول داروی خط اول برای رفع سریع علائم تنگی نفس در بیماران مبتلا به آسم و بیماری انسدادی مزمن ریوی است. برای پزشکان در محیطهای اورژانس، استفاده از نبولایزر یا افشانه استنشاقی همراه با محفظه دمیار اولویت دارد. دوز استاندارد معمولا ۲.۵ تا ۵ میلیگرم در محلول نبولایزر است که در موارد شدید میتواند هر ۲۰ دقیقه تکرار شود. پایش جریان بازدمی اوج برای ارزیابی پاسخ به درمان الزامی است.
پیشگیری از آسم ناشی از ورزش:
- تجویز دارو به میزان ۲ پاف، حدود ۱۰ تا ۱۵ دقیقه قبل از شروع فعالیت بدنی، از انسداد مجاری هوایی ناشی از فعالیت جلوگیری میکند. این روش برای بیماران ورزشکاری که کنترل آسم آنها در حالت عادی مطلوب است، بسیار موثر است.
مدیریت بیماری انسدادی مزمن ریوی:
- در این بیماران، سالبوتامول به عنوان درمان تسکینی برای بهبود حملات تنگی نفس و افزایش ظرفیت عملکردی استفاده میشود. اگرچه این دارو بر روند التهابی بیماری تأثیری ندارد، اما به عنوان یک درمان نجاتبخش در کنار داروهای طولانیاثر تجویز میگردد.
موارد مصرف خارج از برچسب (توضیحات کاربردی و بالینی)این موارد کاربردهایی هستند که با وجود عدم ثبت رسمی در برچسب دارو، توسط شواهد علمی قوی در منابع بینالمللی تایید شدهاند:
درمان اورژانسی هایپرکالمی (افزایش سطح پتاسیم خون):
- سالبوتامول از طریق تحریک پمپ سدیم-پتاسیم، باعث انتقال پتاسیم از فضای خارج سلولی به داخل سلول میشود. در شرایطی که سطح پتاسیم خون به مرزهای خطرناک (بیش از ۶.۵ میلیاکیوالان در لیتر) میرسد، تجویز ۱۰ تا ۲۰ میلیگرم سالبوتامول از طریق نبولایزر میتواند سطح پتاسیم را به میزان ۰.۵ تا ۱.۵ واحد کاهش دهد. این اثر معمولا طی ۳۰ دقیقه ظاهر شده و تا ۲ ساعت باقی میماند. این روش باید به عنوان درمان کمکی در کنار انسولین و گلوکز استفاده شود.
درمان کمکی در دیسترس تنفسی نوزادان:
- در برخی پروتکلهای مراقبتهای ویژه نوزادان، از سالبوتامول برای بهبود تخلیه مایع ریوی و کاهش مقاومت مجاری هوایی در نوزادان دچار نارسایی تنفسی استفاده میشود، هرچند دوزبندی در این موارد باید با دقت بسیار بالا و بر اساس وزن نوزاد انجام گیرد.
توقف موقت انقباضات زودرس رحم (توکولیز):
- در موارد خاص که دسترسی به داروهای خط اول برای جلوگیری از زایمان زودرس محدود است، سالبوتامول وریدی ممکن است برای به تأخیر انداختن زایمان به مدت ۴۸ ساعت جهت تجویز کورتیکواستروئیدهای بلوغ ریه جنین استفاده شود. با این حال، به دلیل خطر بروز ادم ریوی و تاکیکاردی شدید در مادر، این کاربرد امروزه با احتیاط بسیار زیادی همراه است.
نکات کلیدی برای مدیریت بیمار توسط پزشک - پایش تاکیکاردی و لرزش: به دلیل تحریک گیرندههای بتای محیطی، لرزش دست و افزایش ضربان قلب از عوارض شایع هستند. در بیماران با سابقه بیماریهای ایسکمیک قلب یا آریتمی، دوز دارو باید با احتیاط تنظیم شود.
- پدیده تحمل دارویی: استفاده مکرر (بیش از ۲ روز در هفته) نشاندهنده عدم کنترل بیماری زمینهای است. پزشک باید در این شرایط درمان با استروئیدهای استنشاقی را آغاز یا دوز آنها را تعدیل کند، زیرا وابستگی بیش از حد به سالبوتامول با افزایش خطر مرگ و میر ناشی از آسم مرتبط است.
- تداخلات الکترولیتی: در دوزهای بالا، علاوه بر کاهش پتاسیم، احتمال افت منیزیم خون نیز وجود دارد که باید در بیماران بستری پایش شود.
سلام اسپری تنگی نفس