سالمترول یک آگونیست گیرنده بتا-۲ آدرنرژیک با اثر طولانیمدت است که نقشی اساسی در مدیریت بیماریهای مزمن انسدادی راه های هوایی ایفا میکند. این دارو با تحریک انتخابی گیرندههای بتا-۲ در عضلات صاف برونش، باعث افزایش سطح آدنوزین مونوفسفات حلقوی و در نتیجه برونکودیلاتاسیون پایدار میشود.
در ادامه، جزئیات کاربردی این دارو بر اساس منابع معتبر بینالمللی مانند مدیریت غذا و داروی آمریکا و منابع فارماکولوژی بالینی ارائه شده است.
موارد مصرف تایید شدهمدیریت بلندمدت آسم
- سالمترول برای درمان نگهدارنده آسم و پیشگیری از برونکواسپاسم در بیماران بزرگسال و کودکان بالای چهار سال تجویز میشود. نکته بالینی حیاتی برای پزشکان این است که این دارو هرگز نباید به عنوان تکدرمانی در مدیریت آسم استفاده شود. به دلیل خطر افزایش مرگ و میر ناشی از آسم در صورت مصرف تنهایی، سالمترول حتما باید همراه با یک کورتیکواستروئید استنشاقی استفاده شود. این دارو برای تسکین حملات حاد آسم کاربردی ندارد و شروع اثر آن حدود ۱۰ تا ۲۰ دقیقه طول میکشد.
بیماری مزمن انسدادی ریه (COPD)
- این دارو برای درمان نگهدارنده انسداد جریان هوا در بیماران مبتلا به COPD، شامل برونشیت مزمن و آمفیزم تایید شده است. در این بیماران، سالمترول میتواند به صورت تکدرمانی یا در ترکیب با داروهای ضد موسکارینی تجویز شود. استفاده منظم از آن باعث بهبود عملکرد ریوی، کاهش دفعات حملات تشدید بیماری و بهبود کیفیت زندگی بیمار میشود. برخلاف آسم، در درمان COPD استفاده از آن بدون کورتیکواستروئید ممنوعیت مطلق ندارد، هرچند درمان ترکیبی اغلب موثرتر است.
پیشگیری از برونکواسپاسم ناشی از ورزش
- سالمترول برای پیشگیری از تنگی نفس ناشی از فعالیت بدنی در بیماران بالای چهار سال موثر است. پزشک باید به بیمار توصیه کند که دارو را حداقل ۳۰ دقیقه قبل از شروع فعالیت ورزشی استنشاق کند. اثرات محافظتی این دارو تا ۱۲ ساعت باقی میماند که برای ورزشکارانی که تمرینات طولانیمدت دارند بسیار مفید است. با این حال، اگر بیمار از قبل دوزهای منظم سالمترول را برای درمان آسم دریافت میکند، نباید دوز اضافی برای ورزش مصرف کند.
موارد مصرف خارج برچسبدیسپلازی برونکوپولمونری در نوزادان
- در برخی محیطهای مراقبت ویژه نوزادان، از سالمترول برای بهبود مکانیک ریوی در نوزادان نارس مبتلا به بیماریهای مزمن ریوی استفاده میشود. هدف از این درمان، کاهش مقاومت راههای هوایی و تسهیل جدا کردن نوزاد از دستگاه ونتیلاتور است. با این حال، به دلیل محدودیت دادههای ایمنی در این رده سنی، تجویز آن باید با احتیاط فراوان و پایش دقیق علائم حیاتی نوزاد انجام شود.
پیشگیری از ادم ریوی ناشی از ارتفاع زیاد
- برخی مطالعات بالینی نشان میدهند که آگونیستهای بتا-۲ استنشاقی مانند سالمترول میتوانند با تحریک پمپهای سدیم در اپیتلیوم آلوئولی، سرعت بازجذب مایع ریوی را افزایش دهند. پزشکان ممکن است این دارو را برای کوهنوردان یا افرادی که سابقه ادم ریوی در ارتفاعات بالا را دارند، جهت کاهش خطر تجمع مایع در ریه پیش از صعود تجویز کنند.
نکات کلیدی برای مدیریت بالینی - پایش قلبی: با توجه به اثرات سیستمیک احتمالی، در بیماران دارای سابقه آریتمی قلبی، فشار خون بالا یا نارسایی عروق کرونر، دارو باید با احتیاط تجویز شود.
- تعاملات غدد: در بیماران مبتلا به تیروتوکسیکوز یا دیابت، پزشک باید احتمال افزایش قند خون و تحریک تیروئید را در نظر داشته باشد.
- عدم استفاده اضطراری: آموزش به بیمار بسیار مهم است؛ بیمار باید کاملا آگاه باشد که در صورت بروز تنگی نفس ناگهانی، باید از اسپریهای سریعاثر (مانند سالبوتامول) استفاده کند و سالمترول جایگزین درمان اورژانسی نیست.
سالمترول یک آگونیست انتخابی و طولانیاثر گیرندههای بتا-۲ آدرنرژیک است که بر اساس منابع معتبر فارماکولوژی بالینی مانند دیتابیسهای مرجع بینالمللی، به عنوان یک درمان نگهدارنده در بیماریهای انسدادی ریه شناخته میشود. در ادامه، جزئیات مکانیسم اثر و ویژگیهای فارماکوکینتیک این دارو با رویکردی کاربردی برای پزشکان ارائه شده است.
