تریپل سولفا (ترکیبی از سولفادیازین، سولفامرازین و سولفامتازین) یک داروی ضد باکتری از گروه سولفانامیدها است که امروزه کاربرد اصلی آن محدود به موارد موضعی زنان شده است.
۱. موارد مصرف تأیید شده (بالینی و کاربردی)موارد مصرف تأیید شده برای تریپل سولفا، بر اساس منابع معتبر بینالمللی، محدود به مصرف موضعی واژینال برای درمان برخی عفونتهای باکتریایی است.
عفونت واژینال باکتریایی ناشی از گاردنرلا واژینالیس
- توضیح کاربردی: این دارو به صورت کرم یا شیاف واژینال تجویز میشود و به دلیل خواص ضد باکتریایی، باکتریهای عامل واژینوز باکتریایی را از بین میبرد. در عمل بالینی، به دلیل گسترش مقاومتهای میکروبی و دسترسی به داروهای موثرتر و هدفمندتر (مانند مترونیدازول یا کلیندامایسین موضعی/خوراکی)، استفاده از تریپل سولفا برای این منظور بسیار کاهش یافته است. با این حال، در پروتکلهای درمانی قدیمیتر و برخی مناطق، همچنان ممکن است به عنوان یک گزینه موضعی باقی بماند.
۲. موارد مصرف خارج برچسب (بالینی و کاربردی)با توجه به این که تریپل سولفا یک فرمولاسیون قدیمی است و امروزه فرم خوراکی آن به دلیل خطر بالای عوارض جانبی کلیوی و خونی (به ویژه به دلیل وجود سولفاتیازول) دیگر به طور گسترده برای عفونتهای سیستمیک استفاده نمیشود، موارد مصرف خارج برچسب آن بر اساس فرمولاسیون موضعی یا در محیطهای بالینی خاص است:
درمان ترکیبی برخی عفونتهای موضعی پوستی (تاریخی یا محدود)
- توضیح کاربردی: اگرچه تریپل سولفا بیشتر به عنوان یک داروی واژینال شناخته میشود، در گذشته از ترکیبات سولفانامیدی (مانند سولفاتیازول به تنهایی یا در ترکیب) برای درمان موضعی عفونتهای پوستی و سوختگیها استفاده میشد. امروزه، سولفادیازین نقره در درمان سوختگیها جایگزین آن شده است. استفاده موضعی از تریپل سولفا برای عفونتهای پوستی یک کاربرد خارج برچسب تلقی میشود که در مراکز بالینی مدرن به ندرت توصیه میگردد، مگر در موارد خاص و نادر که توجیه بالینی داشته باشد.
استفاده در درمان توکسوپلاسموزیس (استفاده از سولفادیازین به عنوان جزء ترکیب)
- توضیح کاربردی: یکی از اجزای تریپل سولفا، یعنی سولفادیازین، به خودی خود داروی مهمی است و در ترکیب با پیریمتامین (به ویژه در بیماران با نقص ایمنی) برای درمان توکسوپلاسموزیس (مانند توکسوپلاسموزیس مغزی) استفاده میشود. با این حال، برای این منظور، از تریپل سولفای موضعی استفاده نمیشود، بلکه از فرم خوراکی سولفادیازین و پیریمتامین به صورت جداگانه استفاده میشود. بنابراین، اگرچه تریپل سولفا حاوی سولفادیازین است، استفاده از خود محصول تریپل سولفا برای توکسوپلاسموزیس یک کاربرد خارج برچسب و نامناسب است و پزشک باید از فرمولاسیون استاندارد تک دارویی استفاده کند.
نکته بالینی حیاتی:
پزشکان باید توجه داشته باشند که در حوزه آنتیبیوتیکها، استفاده از فرمولاسیونهای قدیمی مانند تریپل سولفا برای عفونتهای سیستمیک قویاً توصیه نمیشود و امروزه جایگزینهای ایمنتر و موثرتری مانند کوتریموکسازول (سولفامتوکسازول و تریمتوپریم) برای عفونتهای باکتریایی سیستمیک در دسترس هستند.