ریلوزول دارویی است که عمدتاً برای تأثیر بر مسیرهای عصبی گلوتامات و کاهش آسیب سلولهای عصبی طراحی شده است. این دارو با تکیه بر منابع معتبر بینالمللی، دارای یک مورد مصرف تأیید شده و کاربردهای بالینی محدودی به صورت خارج از برچسب است که در ادامه به تفصیل برای پزشکان ارائه میشود.
۱. موارد مصرف تأیید شده تنها مورد مصرف تأیید شده ریلوزول توسط سازمانهای نظارتی بزرگ برای درمان یک بیماری خاص عصبی است:
اسکلروز جانبی آمیوتروفیک
توضیحات کاربردی و بالینی: - ALS که به عنوان بیماری نورون حرکتی (MND) نیز شناخته میشود، یک بیماری پیشرونده عصبی است که با تخریب تدریجی نورونهای حرکتی در مغز و نخاع، منجر به ضعف عضلانی، ناتوانی و در نهایت مرگ (اغلب به دلیل نارسایی تنفسی) میشود.
- هدف درمانی: ریلوزول درمان قطعی برای ALS نیست، اما نشان داده شده است که طول عمر بیمار را افزایش داده یا زمان مورد نیاز برای تهویه مکانیکی (نیاز به تراکئوستومی) را به تأخیر میاندازد.
- مکانیسم احتمالی: اعتقاد بر این است که ALS ممکن است تا حدی به دلیل سمیت ناشی از افزایش سطح گلوتامات (یک انتقالدهنده عصبی تحریکی) ایجاد شود که منجر به آسیب به سلولهای عصبی میشود. ریلوزول با مهار آزادسازی گلوتامات و احتمالاً تداخل در رویدادهای پس از اتصال گلوتامات به گیرندهها، اثرات آسیبزای تحریکی بیش از حد را کاهش میدهد.
نکات بالینی: - این دارو باید توسط متخصص مغز و اعصاب با تجربه در مدیریت ALS شروع شود.
- بیشترین اثربخشی آن در مراحل اولیه بیماری و در بیمارانی با سابقه بیماری کوتاهتر از ۵ سال مشاهده شده است.
- دوز توصیه شده معمولاً ۱۰۰ میلیگرم در روز (به صورت دو دوز ۵۰ میلیگرمی هر ۱۲ ساعت) است.
- مطالعات نشان دادهاند که ریلوزول به طور متوسط بقای بیمار را بین ۲ تا ۱۹ ماه افزایش میدهد.
۲. موارد مصرف خارج از برچسب بررسیهای گسترده ملی و بینالمللی نشان دادهاند که هیچ مورد مصرف خارج از برچسب دیگری برای ریلوزول که به صورت گسترده یا محلی تأیید شده باشد، وجود ندارد. با این حال، به دلیل مکانیسم اثر دارو (مهار گلوتامات و خاصیت محافظت عصبی)، تحقیقات و کارآزماییهای محدودی در زمینههای زیر صورت گرفته است، اگرچه این موارد هنوز تأیید نشده و توصیه بالینی قطعی ندارند:
الف. سایر انواع بیماری نورون حرکتی
- توضیحات بالینی: از آنجایی که ریلوزول به طور خاص برای نوع ALS مورد مطالعه و تأیید قرار گرفته است، مصرف آن در سایر اشکال بیماری نورون حرکتی که ALS نیستند (مانند آتروفی عضلانی پیشرونده یا فلج بولبار پیشرونده) خارج از برچسب محسوب میشود و اثربخشی آن در این زیرگروهها به وضوح مشخص نشده است.
ب. حفاظت عصبی در بیماریهای دیگر
- توضیحات بالینی: با توجه به مکانیسم محافظت عصبی و مهار تحرکپذیری ناشی از گلوتامات، محققان به صورت محدود در مدلهای تجربی بیماریهایی مانند مالتیپل اسکلروزیس یا بیماری هانتینگتون پتانسیل استفاده از ریلوزول را بررسی کردهاند، اما نتایج بالینی قابل توجهی برای توجیه مصرف خارج از برچسب در انسان به دست نیامده است.
- نتیجهگیری بالینی: در عمل پزشکی، ریلوزول تقریباً منحصراً برای درمان تأیید شده ALS استفاده میشود و مصرف آن در هر بیماری دیگری، فاقد پشتوانه قوی علمی یا راهنمای تأیید شده است.
