کلرامفنیکل یک آنتیبیوتیک با طیف گسترده است که به دلیل عوارض جانبی جدی هماتولوژیک، امروزه کاربرد سیستمیک آن به موارد خاص و تهدیدکننده حیات محدود شده است.
۱. موارد مصرف تأیید شده کلرامفنیکل برای درمان عفونتهای جدی و تهدیدکننده حیات که توسط ارگانیسمهای حساس ایجاد شدهاند، تأیید شده است، به ویژه زمانی که داروهای کمخطرتر بیاثر یا منع مصرف داشته باشند.
الف. تب تیفوئید و سایر عفونتهای سالمونلایی
- توضیحات کاربردی برای پزشک: کلرامفنیکل در گذشته داروی انتخابی برای تب تیفوئید بوده است. امروزه به دلیل مقاومت دارویی و در دسترس بودن داروهایی مانند فلوروکینولونها و سفالوسپورینهای نسل سوم، استفاده از آن محدود شده است. با این حال، در مناطقی که مقاومت به داروهای خط اول رایج است یا در صورت وجود گونههای مقاوم به چند دارو، همچنان یک گزینه مهم باقی میماند.
- ملاحظات بالینی: باید برای بیماران با کشت مثبت و علائم شدید در نظر گرفته شود.
ب. عفونتهای مننژیت باکتریایی
- توضیحات کاربردی برای پزشک: کلرامفنیکل به دلیل خاصیت حلالیّت بالا در چربی، میتواند به خوبی از سد خونی-مغزی عبور کرده و غلظتهای درمانی مؤثر در مایع مغزی-نخاعی ایجاد کند. این دارو در بیمارانی که به پنیسیلینها، سفالوسپورینها یا دیگر داروهای خط اول حساسیت دارند یا عفونتهای مقاوم به آنتیبیوتیکهای خط اول (مانند گونههایی از استرپتوکوک پنومونیه و هموفیلوس آنفولانزا) دارند، استفاده میشود.
- ملاحظات بالینی: اغلب در کشورهای در حال توسعه که دسترسی به داروهای خط دوم محدود است، استفاده میشود.
ج. عفونتهای ریکتزیایی
- توضیحات کاربردی برای پزشک: کلرامفنیکل یک درمان مؤثر برای بیماریهایی مانند تیفوس و تب خالدار کوههای راکی است، به ویژه در شرایطی که تتراسایکلینها (مانند داکسیسایکلین) منع مصرف دارند.
- ملاحظات بالینی: در زنان باردار و کودکان زیر ۸ سال مبتلا به تب خالدار کوههای راکی که تتراسایکلینها منع مصرف دارند، کلرامفنیکل یک گزینه مهم است.
ه. عفونتهای بیهوازی
- توضیحات کاربردی برای پزشک: این دارو علیه طیف گستردهای از باکتریهای بیهوازی (مانند گونههای باکتروئیدس فراژیلیس) فعال است و میتواند در درمان آبسه مغزی یا عفونتهای لگنی جدی استفاده شود، به خصوص اگر مترونیدازول یا کلیندامایسین قابل استفاده نباشند.
۲. موارد مصرف Off-Lablکلرامفنیکل معمولاً برای عفونتهای زیر نیز به عنوان یک گزینه نجات، زمانی که مقاومت یا منع مصرف به داروهای خط اول وجود دارد، در نظر گرفته میشود:
الف. آبسههای مغزی
- توضیحات کاربردی برای پزشک: به دلیل نفوذ عالی به دستگاه عصبی مرکزی و فعالیت علیه بیهوازیها، کلرامفنیکل میتواند در رژیمهای درمانی تجربی آبسههای مغزی که علل پاتوژنیک آنها مشخص نیست یا به درمانهای اولیه پاسخ نمیدهند، گنجانده شود.
- ملاحظات بالینی: استفاده از آن مستلزم پایش دقیق سطح دارو در سرم و شمارش کامل سلولهای خونی است.
ب. عفونتهای باکتریایی با سویههای مقاوم به چند دارو
- توضیحات کاربردی برای پزشک: در بیمارستانها، زمانی که ارگانیسمهای گرم منفی مقاوم به چندین دسته آنتیبیوتیکی (مانند برخی گونههای اشیریشیا کلی و کلبسیلا) شناسایی میشوند، کلرامفنیکل میتواند به عنوان یک داروی آخرین خط در نظر گرفته شود.
- ملاحظات بالینی: این تصمیم باید توسط تیمهای مدیریت آنتیبیوتیک و پس از تستهای حساسیت دقیق اتخاذ شود.
ج. عفونتهای ناشی از گونههای بارتونلا
- توضیحات کاربردی برای پزشک: در برخی موارد نادر، برای درمان عفونتهایی مانند بیماری خراش گربه ناشی از Bartonella henselae، به ویژه در فرمهای شدید و سیستمیک بیماری که تتراسایکلینها مؤثر نیستند، استفاده شده است.