موارد مصرف تأیید شده پیوگلیتازونپیوگلیتازون عضوی از دسته داروهای تیازولیدیندیونها است و به عنوان یک عامل ضددیابت خوراکی، مورد تأیید برای مدیریت قند خون در بزرگسالان مبتلا به دیابت نوع ۲ قرار گرفته است.
۱. بهبود کنترل گلیسمیک در دیابت شیرین نوع ۲
- کاربرد اصلی: پیوگلیتازون به عنوان یک درمان مکمل در کنار رژیم غذایی و ورزش، برای بهبود کنترل گلیسمیک (کنترل قند خون) در بزرگسالان مبتلا به دیابت شیرین نوع ۲ تأیید شده است.
- مکانیسم کاربردی (عملکرد): پیوگلیتازون با فعالسازی یک گیرنده هستهای به نام گیرنده فعالکننده تکثیرکننده پراکسیزوم گاما (PPARγ) عمل میکند. این فعالسازی باعث میشود:
- افزایش حساسیت به انسولین: مقاومت به انسولین در بافتهای مهم مانند بافت چربی، عضله اسکلتی و کبد کاهش یابد. این امر باعث میشود بدن از انسولین تولید شده (داخلی) به طور مؤثرتری استفاده کند.
- کاهش تولید گلوکز کبدی: تولید گلوکز توسط کبد کاهش مییابد.
رژیم درمانی:
- تکدرمانی (مونوتراپی): میتواند در بیمارانی که به دلیل منع مصرف یا عدم تحمل، نمیتوانند متفورمین مصرف کنند، به تنهایی استفاده شود.
- درمان ترکیبی: پیوگلیتازون میتواند به صورت ترکیبی با سایر داروهای ضددیابت خوراکی (مانند متفورمین یا سولفونیل اورهها) و همچنین با انسولین برای دستیابی به کنترل بهتر قند خون استفاده شود.
- ملاحظه بالینی: انتخاب پیوگلیتازون به ویژه در بیمارانی که مقاومت به انسولین برجسته دارند و همچنین در بیماران مبتلا به بیماری کبد چرب غیرالکلی، میتواند سودمند باشد، زیرا اثرات مفیدی بر متابولیسم چربیها و التهاب کبدی دارد.
۲. بهبود پروفایل لیپیدی
توضیحات کاربردی: اگرچه بهبود کنترل گلیسمیک هدف اصلی است، پیوگلیتازون همچنین به دلیل مکانیسم عملکردش بر گیرنده PPARγ، اثرات مثبتی بر چربیهای سرم دارد:
- کاهش تریگلیسیریدها: سطح تریگلیسیرید سرم را به طور متوسط کاهش میدهد.
- افزایش کلسترول لیپوپروتئین با چگالی بالا (HDL): سطح HDL (چربی خوب) را افزایش میدهد.
نکته بالینی: این تغییرات در پروفایل لیپیدی ممکن است به کاهش برخی از شاخصهای خطر قلبی-عروقی و تصلب شرایین (آترواسکلروز) در بیماران دیابتی کمک کند.
موارد مصرف خارج از برچسب پیوگلیتازون
اثرات پیوگلیتازون بر حساسیت به انسولین و متابولیسم التهاب، کاربردهایی فراتر از دیابت نوع ۲ را مطرح کرده است.
۱. درمان کبد چرب غیرالکلی و استئاتوهپاتیت غیرالکلی (NASH)
- کاربرد: پیوگلیتازون به صورت خارج از برچسب برای درمان بیمارانی که دچار استئاتوهپاتیت غیرالکلی (نوع التهابی کبد چرب) هستند، به ویژه در بیماران دیابتی و غیردیابتی، مورد استفاده و بررسی قرار گرفته است.
- توجیه بالینی: مقاومت به انسولین نقش کلیدی در آسیبشناسی کبد چرب دارد. پیوگلیتازون با بهبود حساسیت به انسولین و کاهش التهاب کبدی، نشان داده است که میتواند به طور مؤثری:
- کاهش التهاب کبد: سطوح آنزیمهای کبدی (آمینازها) را بهبود بخشد.
- کاهش چربی کبد: میزان چربی جمعشده در کبد را کاهش دهد.
- بهبود بافتشناسی: در برخی مطالعات، بهبود نمرات بافتشناسی التهاب و بالونینگ سلولهای کبدی مشاهده شده است.
- ملاحظه تخصصی: استفاده در این موارد معمولاً نیازمند تشخیص بافتشناسی (بیوپسی کبد) و نظارت دقیق بر عوارض جانبی دارو است.
۲. سندرم تخمدان پلیکیستیک (PCOS)
- کاربرد: پیوگلیتازون به صورت خارج از برچسب برای بهبود مقاومت به انسولین و علائم مرتبط در زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلیکیستیک استفاده میشود.
- توجیه بالینی: مقاومت به انسولین عامل کلیدی در ایجاد پرمویی، اختلالات قاعدگی و عدم تخمکگذاری در زنان مبتلا به PCOS است. پیوگلیتازون با افزایش حساسیت به انسولین، میتواند:
- بهبود حساسیت: مقاومت به انسولین را در این بیماران کاهش دهد.
- تنظیم تخمکگذاری: ممکن است منجر به از سرگیری تخمکگذاری و بهبود نرخ باروری در زنان مبتلا به بیتخمکگذاری (آنوولاسیون) شود.
۳. بیماریهای روانی (افسردگی شدید و اختلال دوقطبی)
- کاربرد: برخی تحقیقات محدود، استفاده از پیوگلیتازون را به عنوان درمان کمکی برای دورههای افسردگی در بیماران مبتلا به اختلال دوقطبی و افسردگی شدید بررسی کردهاند.
- توجیه بالینی: این فرضیه بر اساس شواهد رو به رشد است که التهاب و اختلال عملکرد میتوکندری در پاتوفیزیولوژی اختلالات خلقی نقش دارند. اثرات پیوگلیتازون بر روی PPARγ، نه تنها بر متابولیسم تأثیر میگذارد، بلکه ممکن است دارای اثرات ضدالتهابی و محافظتکننده عصبی باشد.
- وضعیت شواهد: شواهد در این زمینه هنوز محدود است و برای تأیید این کاربردها نیاز به تحقیقات بیشتر و با کیفیت بالاتر وجود دارد.