اکس کاربازپین یک داروی ضدتشنج است که در مغز با کاهش فعالیت الکتریکی غیرطبیعی که باعث تشنج می‌شود، عمل می‌کند. این دارو خود و متابولیت فعال آن، منوهیدروکسی متابولیت، با مسدود کردن کانال‌های سدیمی حساس به ولتاژ در سلول‌های عصبی عمل می‌کنند که منجر به تثبیت غشاهای عصبی بیش‌فعال و سرکوب شلیک‌های عصبی تکراری می‌شود.
موارد مصرف تایید شده درمان تشنج‌های کانونی (تشنج‌های پارشیال)
این دارو در درجه اول برای درمان تشنج‌های کانونی در بزرگسالان و کودکان تایید شده است. تشنج‌های کانونی از یک ناحیه محدود در یک نیمکره مغز شروع می‌شوند. استفاده بالینی از اکس کاربازپین شامل موارد زیر است:
- درمان تک‌دارویی (مونوتراپی) یا درمان کمکی (ادجوانت تراپی) در بزرگسالان: این دارو می‌تواند به تنهایی یا همراه با سایر داروهای ضدتشنج برای کنترل تشنج‌های کانونی در بزرگسالان استفاده شود. این امر به ویژه برای تشنج‌هایی که شروع آنها به صورت کانونی است (شروع از یک ناحیه) و ممکن است ثانویه به تشنج‌های تونیک-کلونیک عمومی تبدیل شوند، کاربرد دارد.
- درمان تک‌دارویی در کودکان چهار سال و بالاتر: برای کودکان این رده سنی، اکس کاربازپین می‌تواند به عنوان تنها دارو برای تشنج‌های کانونی تجویز شود.
- درمان کمکی در کودکان دو سال و بالاتر: در کودکان دو ساله و بالاتر، از این دارو می‌توان به عنوان بخشی از یک رژیم درمانی ترکیبی برای تشنج‌های کانونی استفاده کرد.
نکات کاربردی برای پزشک:
- اکس کاربازپین اغلب به دلیل تحمل بهتر و القای کمتر آنزیم‌های کبدی نسبت به کاربامازپین، به عنوان یک گزینه خط اول یا دوم برای صرع با شروع کانونی در نظر گرفته می‌شود. با این حال، توجه به عارضه جانبی دوز وابسته هیپوناترمی (کاهش سدیم خون) در بیماران، به ویژه در سالمندان یا کسانی که از داروهای دیگری مانند دیورتیک‌ها استفاده می‌کنند، حیاتی است. پایش منظم سدیم سرم توصیه می‌شود.
موارد مصرف خارج برچسب ۱. اختلال دوقطبی (مانیک-دپرسیو)
- اکس کاربازپین به صورت گسترده‌ای به عنوان یک تثبیت کننده خلق و خو در روانپزشکی استفاده می‌شود، اگرچه تاییدیه رسمی از سازمان غذا و داروی ایالات متحده برای این مورد خاص ندارد.
- کاربرد بالینی: ممکن است در بیمارانی که به داروهای تثبیت کننده خلق و خوی استاندارد مانند لیتیوم یا والپروات پاسخ نداده‌اند یا آنها را تحمل نمی‌کنند، به عنوان یک جایگزین یا افزودنی استفاده شود. این دارو می‌تواند به ویژه در مدیریت دوره‌های مانیا یا به عنوان یک عامل کمکی در پیشگیری از عود اختلال دوقطبی نوع ۱ و ۲ مؤثر باشد.
۲. نورالژی عصب سه‌قلو (درد عصب سه شاخه صورت)
- نورالژی عصب سه‌قلو یک اختلال درد مزمن است که عصب سه‌قلو را تحت تأثیر قرار می‌دهد و باعث حملات ناگهانی و شدید درد صورت می‌شود. اکس کاربازپین یک آنالوگ شیمیایی کاربامازپین (که داروی خط اول برای این بیماری است) است و مکانیسم اثر مشابهی در کاهش تحریک‌پذیری عصبی دارد.
- کاربرد بالینی: در بیمارانی که کاربامازپین را تحمل نمی‌کنند یا در معرض خطر تداخلات دارویی قابل توجهی هستند، اکس کاربازپین می‌تواند به عنوان یک گزینه درمانی با تحمل بهتر (به ویژه به دلیل خطر کمتر آگرانولوسیتوز و واکنش‌های جدی پوستی در مقایسه با کاربامازپین) در نظر گرفته شود.
۳. درد نوروپاتیک
- به دلیل اثرات ضدتشنج و تثبیت غشای عصبی، اکس کاربازپین برای درمان انواع دیگر دردهای ناشی از آسیب عصبی نیز به صورت خارج برچسب استفاده می‌شود.
- کاربرد بالینی: شامل مواردی مانند نوروپاتی محیطی دردناک (به عنوان مثال، در بیماران دیابتی) یا رادیکولوپاتی (درد ناشی از فشردگی ریشه عصبی) می‌شود. شواهد بیشتری در مورد اثربخشی این دارو در این موارد نسبت به نورالژی سه‌قلو مورد نیاز است، اما ممکن است در بیمارانی که به سایر داروهای ضددرد نوروپاتیک مانند گاباپنتین یا پرگابالین پاسخ نداده‌اند، مفید باشد.
