کلسیتونین هورمونی پپتیدی است که عمدتاً توسط سلولهای پارافولیکولار (سلولهای C) غده تیروئید تولید میشود. عمل اصلی آن کاهش سطح کلسیم خون است. درمانی که به صورت دارویی استفاده میشود معمولاً شکل سنتتیک سالمون کلسیتونین است که قدرت و ماندگاری اثر بیشتری نسبت به کلسیتونین انسانی دارد.
موارد مصرف تایید شده موارد زیر کاربردهای اصلی و تایید شده کلسیتونین هستند که در بالین برای پزشکان مفیدند:
۱. درمان هایپرکلسمی
- کلسیتونین با مهار سریع فعالیت استئوکلاستها (سلولهای تجزیهکننده استخوان) و افزایش دفع کلیوی کلسیم عمل میکند.
- توضیحات کاربردی: این دارو به ویژه برای درمان بحران هایپرکلسمی و هایپرکلسمی متوسط تا شدید، به خصوص در نارسایی کلیوی که در آن داروهای بیسفسفوناتها ممکن است منع مصرف داشته باشند یا اثرشان کند باشد، یک گزینه بسیار حیاتی است. اثر آن سریع است (طی ۲ ساعت)، اما معمولاً اثرش موقتی است و پس از ۴۸ تا ۷۲ ساعت پدیدهای به نام تاکیفیلاکسی یا کاهش پاسخدهی رخ میدهد؛ بنابراین، اغلب به عنوان یک درمان پُل استفاده میشود تا داروهای طولانیاثرتر (مانند بیسفسفوناتها) زمان کافی برای اثرگذاری داشته باشند.
۲. درمان بیماری پاژه استخوان
- این بیماری با افزایش غیرعادی چرخه بازسازی استخوان مشخص میشود که منجر به استخوانهای بزرگ، ضعیف و تغییر شکل یافته میشود. کلسیتونین به طور مستقیم فعالیت غیرطبیعی استئوکلاستها را مهار میکند.
- توضیحات کاربردی: گرچه بیسفسفوناتهای جدیدتر خط اول درمان هستند، اما کلسیتونین برای بیمارانی که عدم تحمل یا منع مصرف بیسفسفوناتها را دارند یا نیاز به تسکین سریع درد استخوانی یا درمان فشردگی عصب دارند، همچنان یک گزینه است. همچنین برای کنترل درد مرتبط با ضایعات لیتیک (تجزیهکننده) در این بیماری استفاده میشود.
۳. مدیریت پوکی استخوان پس از یائسگی
- کلسیتونین میتواند تراکم مواد معدنی استخوان را افزایش دهد و خطر شکستگیهای مهرهای را کاهش دهد.
- توضیحات کاربردی: کلسیتونین به صورت اسپری بینی برای این کاربرد مورد تأیید است. مزیت اصلی آن در این است که میتواند به طور همزمان تسکین درد حاد مرتبط با شکستگیهای مهرهای ناشی از پوکی استخوان را نیز فراهم کند. با این حال، به دلیل نگرانیهای مرتبط با افزایش جزئی خطر بدخیمی، معمولاً به عنوان خط اول درمان در نظر گرفته نمیشود و کاربرد آن محدود به بیمارانی است که سایر درمانها را تحمل نمیکنند یا در صورت نیاز به تسکین درد شکستگی حاد، استفاده میشود.
موارد مصرف خارج از برچسب این موارد، کاربردهایی هستند که توسط نهادهای نظارتی تایید نشدهاند، اما شواهدی مبنی بر اثربخشی آنها در متون علمی وجود دارد و میتوانند در شرایط بالینی خاص مورد استفاده قرار گیرند:
۱. تسکین درد حاد شکستگیهای فشاری مهرهای
- جدای از درد مرتبط با پوکی استخوان، کلسیتونین به دلیل اثرات ضددرد مرکزی (احتمالاً از طریق افزایش بتا-اندورفینها) برای تسکین درد ناشی از شکستگیهای حاد مهرهای، به خصوص در مراحل اولیه، استفاده میشود.
- توضیحات کاربردی: در بیماران با شکستگیهای فشاری حاد و دردناک، تجویز کلسیتونین میتواند به سرعت باعث بهبود کنترل درد شود. این خاصیت ضددرد مستقل از اثرات متابولیک استخوان آن است. این درمان میتواند به موبیل شدن زودهنگام بیمار کمک کند و جایگزین مناسبی برای درمانهای ضددرد سنتی در برخی موارد باشد.
۲. سندرم درد منطقهای مرکب
- این سندرم یک بیماری درد مزمن است که معمولاً پس از یک آسیب رخ میدهد و با درد شدید، تورم، و تغییرات پوستی همراه است.
- توضیحات کاربردی: مطالعات نشان دادهاند که کلسیتونین، به ویژه در مراحل اولیه (فاز حاد) CRPS نوع ۱، میتواند باعث کاهش درد و علائم وازوموتور (مربوط به رگها) شود. مکانیسم عمل احتمالاً مربوط به توانایی آن در تعدیل بازجذب استخوان (که در CRPS افزایش مییابد) و همچنین اثرات ضددرد مرکزی آن است. تجویز آن باید در اسرع وقت پس از تشخیص CRPS آغاز شود.
ملاحظات کلیدی برای پزشکان
- راه تجویز: کلسیتونین بسته به اندیکاسیون و شکل دارویی (ویال تزریقی یا اسپری بینی) به صورت زیر جلدی، داخل عضلانی، یا داخل بینی تجویز میشود.
- آزمایشها: در درمان هایپرکلسمی، مانیتورینگ دقیق سطح کلسیم سرم ضروری است.
- هشدار: به دلیل احتمال افزایش خطر بدخیمی، استفاده طولانیمدت از اسپری بینی کلسیتونین برای پوکی استخوان به طور کلی توصیه نمیشود و باید مزایای آن در مقابل خطرات احتمالی سنجیده شود.
دکتر محسن صنیعی - داروساز، مدیر وب سایت دارویاب (1398/9/29)
سلام ایا در زمان استفاده اسپری میتونیم از قرصهای کلسیم هم استفاده کنیم یا این مدت قرصهای کلسیم رو استفاده نکنیم
سلام، اگر برای مشکل پوکی استخوان مصرف میکنید و مواد غذایی حاوی مقدار کافی کلسیم نمیخورید، حتما باید مکمل کلسیم و ویتامین دی در کنار این اسپری استفاده بشه.