قطره چشمی زادیتن چیست؟
قطره چشمی زادیتن که با نام کتوتیفن نیز شناخته میشود، یک داروی تخصصی است که مستقیماً در چشم استفاده میشود. این دارو یک ضد حساسیت قوی است و تنها و اصلیترین کاربرد آن، تسکین علائم آزاردهنده ناشی از حساسیت چشم است.
کابردهای قطره چشمی زادیتن
تسکین خارش و قرمزی چشم آلرژیک:
تنها مورد مصرف قطره چشمی زادیتن، درمان و تسکین فوری علائم مرتبط با حساسیت چشم (ورم ملتحمه آلرژیک) است.
خارش شدید چشمها:
اگر چشمان شما به دلیل حساسیت (آلرژی) دچار خارش زیاد میشوند، زادیتن به سرعت این خارش را آرام میکند. این رایجترین و مهمترین علامتی است که زادیتن برای درمان آن استفاده میشود.
قرمزی و سوزش چشم:
زادیتن با کاهش واکنش التهابی، قرمزی و سوزشی را که در اثر تماس با مواد حساسیتزا ایجاد شده، کاهش میدهد.
اشکریزش ناشی از حساسیت:
اگر چشمان شما به دلیل آلرژی (و نه سرماخوردگی یا عفونت) آبریزش دارند، این قطره به کنترل این اشکریزش کمک میکند.
چه کسانی از زادیتن استفاده میکنند؟
زادیتن برای دو نوع حساسیت چشمی مفید است:
حساسیت فصلی: افرادی که در فصول خاصی (مثل بهار) به گرده گیاهان، علفها یا درختان حساسیت نشان میدهند.
حساسیت مزمن (دائمی): افرادی که در تمام طول سال به محرکهایی مانند گرد و غبار، شورهی حیوانات خانگی یا کپکها واکنش نشان میدهند.
زادیتن چگونه کار میکند؟
این دارو با دو روش اصلی به تسکین شما کمک میکند:
اثر سریع (ضد هیستامین): زادیتن بلافاصله ماده شیمیایی به نام هیستامین را در چشم شما مسدود میکند. از آنجایی که هیستامین عامل اصلی خارش است، این عمل باعث تسکین فوری خارش میشود.
اثر طولانیمدت (پیشگیریکننده): این قطره سلولهای حساسیتزای چشم را آرام میکند و جلوی آزاد شدن مواد شیمیایی التهابی در آینده را میگیرد. به همین دلیل، زادیتن هم علائم فعلی را درمان میکند و هم از بروز واکنشهای شدیدتر در طول روز جلوگیری میکند.
روش صحیح استفاده از قطره چشمی زادیتن
قطره چشمی زادیتن (کتوتیفن) برای تسکین خارش چشمهای آلرژیک تجویز میشود. استفاده صحیح از این قطره برای جلوگیری از آلودگی و دستیابی به بهترین نتیجه درمانی ضروری است.
روش استفاده گام به گام
- شستن دستها: قبل از لمس کردن قطره یا چشمان خود، دستها را کاملاً با آب و صابون بشویید و با یک دستمال تمیز خشک کنید. این مهمترین گام برای جلوگیری از عفونت است.
- آمادهسازی: درِ بطری قطره را باز کنید و آن را روی یک سطح تمیز قرار دهید.
- قرارگیری صحیح: سر خود را کمی به عقب خم کنید و به سقف نگاه کنید. این وضعیت کمک میکند تا قطره به خوبی در چشم شما بماند.
- باز کردن پلک: با استفاده از انگشت اشاره یک دست، پلک پایین خود را به آرامی به سمت پایین بکشید تا یک فضای کوچک (مانند یک کیسه) بین پلک و چشم ایجاد شود.
- چکاندن قطره: بطری را با دست دیگر بالای چشم نگه دارید. دقت کنید که نوک قطرهچکان به هیچ وجه با چشم، پلک یا مژههای شما تماس پیدا نکند، زیرا این کار باعث آلودگی دارو میشود. یک قطره را طبق دستور پزشک داخل فضای ایجاد شده بچکانید.
- بستن چشم: بلافاصله پس از ریختن قطره، چشم خود را به آرامی ببندید.
- جذب بهتر: برای اطمینان از جذب مؤثر دارو و جلوگیری از ورود آن به بینی و گلو، گوشه داخلی چشم (نزدیک بینی) را به آرامی با انگشت خود به مدت یک تا دو دقیقه فشار دهید.
- تمیزکاری: اگر قطره اضافی روی پوست شما ریخت، آن را با دستمال تمیز پاک کنید.
- پوشاندن: درِ بطری را محکم ببندید.
توصیههای دارویی مهم (مخصوص بیمار)
برای اثربخشی کامل و ایمنی، لطفاً نکات زیر را به دقت رعایت کنید:
استفاده از لنز تماسی (نکته حیاتی)
- اگر از لنزهای تماسی نرم استفاده میکنید: قبل از هر بار ریختن قطره، حتماً لنزهای خود را خارج کنید.
- دلیل: قطره زادیتن حاوی ماده نگهدارنده است که میتواند توسط لنزهای نرم جذب شده و به آنها آسیب برساند.
- زمان قرارگیری مجدد: حداقل ۱۵ دقیقه پس از ریختن قطره صبر کنید، سپس میتوانید لنزهای خود را دوباره در چشم قرار دهید.
برنامه و مدت مصرف
- نظم در مصرف: دوز معمول دو بار در روز (صبح و عصر) است. دارو را هر روز و سر ساعتهای مشخص مصرف کنید تا اثر ضد حساسیت آن به طور مداوم در چشم شما حفظ شود.
- دوز فراموش شده: اگر یک دوز را فراموش کردید، به محض یادآوری آن را بریزید، مگر اینکه زمان دوز بعدی خیلی نزدیک باشد (در این صورت دوز فراموش شده را رها کرده و برنامه عادی را ادامه دهید. هرگز برای جبران، دوز را دو برابر نکنید).
- استفاده از چندین قطره: اگر پزشک برای شما چند نوع قطره چشمی تجویز کرده است، بین هر قطره حداقل ۵ تا ۱۰ دقیقه فاصله بگذارید.
-
نگهداری و انقضا
- تاریخ باز شدن: تاریخ باز شدن بطری را روی آن یادداشت کنید. بعد از باز شدن، قطره فقط برای مدت محدودی (معمولاً ۴ هفته) قابل استفاده است تا از آلودگی جلوگیری شود. پس از این مدت، حتی اگر دارو تمام نشده باشد، آن را دور بریزید.
شرایط نگهداری: قطره را در دمای اتاق و دور از دسترس کودکان نگهداری کنید.
عوارض جانبی و احتیاطها
- تاری دید موقت: ممکن است بلافاصله پس از ریختن قطره دچار تاری دید موقت یا سوزش خفیف شوید. صبر کنید تا دید شما کاملاً واضح شود، سپس رانندگی یا کار با ماشینآلات را انجام دهید.
- واکنش شدید: در صورت مشاهده هرگونه تورم شدید پلکها، بثورات پوستی یا بدتر شدن ناگهانی قرمزی چشم، مصرف دارو را قطع کرده و بلافاصله با پزشک خود تماس بگیرید.
منع مصرف و احتیاطات قطره چشمی زادیتن
منع مصرف در بیماریهای زمینهای
منع مصرف مطلق برای قطره چشمی زادیتن بسیار محدود است و اغلب به واکنشهای حساسیتی فردی محدود میشود.
- حساسیت مفرط: تنها منع مصرف مطلق، وجود سابقه حساسیت مفرط (آلرژی شدید) شناخته شده به کتوتیفن یا هر یک از اجزای تشکیل دهنده قطره چشمی است.
- عفونت فعال چشم: اگرچه منع مصرف مطلق نیست، اما زادیتن برای درمان عفونتهای چشمی (مانند عفونتهای باکتریایی یا ویروسی) مناسب نیست و نباید جایگزین درمانهای ضد میکروبی شود. در صورت وجود عفونت فعال، باید ابتدا عفونت درمان شود.
بارداری:
- ردهبندی خطر: کتوتیفن معمولاً در رده C در بارداری طبقهبندی میشود. این بدان معناست که مطالعات کافی و کنترلشدهای روی انسانها انجام نشده است.
- توصیه بالینی: اگرچه دادههای انسانی موجود، خطر جدی و مشخصی را در مصرف موضعی (قطره چشمی) نشان نمیدهند، اما به دلیل جذب سیستمیک بسیار کم از طریق چشم، خطر آن برای جنین ناچیز تلقی میشود. با این حال، استفاده از این دارو در دوران بارداری تنها باید در صورتی انجام شود که نفع آن برای مادر، بر خطر احتمالی آن برای جنین برتری داشته باشد. تصمیمگیری باید با مشورت پزشک متخصص صورت گیرد.
شیردهی:
- ترشح در شیر مادر: مشخص نیست که کتوتیفن پس از استفاده موضعی (قطره چشمی) به چه میزان در شیر مادر ترشح میشود. اگرچه جذب سیستمیک بسیار کم است، اما احتیاط لازم است.
- توصیه بالینی: بسیاری از منابع استفاده از قطره چشمی کتوتیفن را در دوران شیردهی مجاز میدانند؛ زیرا میزان جذب سیستمیک و در نتیجه غلظت آن در شیر مادر، بسیار ناچیز است و انتظار نمیرود که عوارض جانبی جدی برای نوزاد شیرخوار ایجاد کند. با این حال، همواره توصیه میشود قبل از مصرف با پزشک مشورت شود.
مصرف در اطفال
- ایمنی و اثربخشی: قطره چشمی زادیتن به طور گسترده برای تسکین و درمان ورم ملتحمه آلرژیک در اطفال استفاده میشود.
- محدوده سنی: ایمنی و اثربخشی این دارو معمولاً برای کودکان ۳ سال به بالا در مطالعات بالینی تأیید شده است.
- زیر ۳ سال: استفاده از این دارو در کودکان زیر ۳ سال، اگرچه ممکن است توسط برخی پزشکان در شرایط خاص تجویز شود، اما عموماً توسط سازمانهای نظارتی دارویی توصیه نمیشود؛ زیرا دادههای کافی در مورد ایمنی و دوز مناسب در این گروه سنی وجود ندارد.
احتیاطات ویژه (توجه به ماده نگهدارنده)
- لنزهای تماسی: قطره چشمی زادیتن حاوی بنزالکونیوم کلرید (BAK) است که یک ماده نگهدارنده رایج است. BAK میتواند توسط لنزهای تماسی نرم جذب شود. بنابراین، بیمار باید حتماً لنزها را قبل از ریختن قطره خارج کرده و ۱۵ دقیقه بعد از مصرف، دوباره استفاده کند.
هشدار مهم برای بیمار
فقط برای آلرژی: قطره چشمی زادیتن برای درمان عفونتهای چشمی (مثل چشم صورتی عفونی)، خشکی چشم ساده یا تحریکات غیر آلرژیک مناسب نیست.
اگر مطمئن نیستید که علت قرمزی و ناراحتی چشمهای شما حساسیت است، حتماً قبل از شروع مصرف، با پزشک یا داروساز مشورت کنید.
توصیههای بالینی (مخصوص پزشک)
ملاحظات دوزینگ و اثربخشی
- دوز استاندارد: دوز مجاز ۱ قطره (۰.۲۵ میلیگرم بر میلیلیتر) دو بار در روز در چشم درگیر است. افزایش دفعات دوز به بیشتر از دو بار در روز معمولاً مزیت درمانی اضافی در تحقیقات نشان نمیدهد.
- شروع اثر: اثر آنتیهیستامینی کتوتیفن برای تسکین خارش سریع است، اما اثر کامل تثبیت ماستسل (که برای پیشگیری طولانیمدت مهم است) ممکن است نیاز به چندین روز تا یک هفته مصرف مداوم داشته باشد.
- مدیریت طولانیمدت: کتوتیفن برای مدیریت علائم آلرژیک مزمن یا طولانیمدت فصلی مناسب است و از نظر ایمنی در استفاده طولانیمدت وضعیت مطلوبی دارد.
ملاحظات ویژه دارویی
- جذب سیستمیک: جذب سیستمیک کتوتیفن از طریق راه چشمی حداقل است و عوارض جانبی سیستمیک یا تداخلات دارویی مهمی (مانند تداخل با داروهای ضد افسردگی) گزارش نشده است.
- ماده نگهدارنده (BAK): بسیاری از فرمولاسیونهای کتوتیفن حاوی بنزالکونیوم کلرید (BAK) هستند. در بیمارانی که سابقه سندرم خشکی چشم شدید یا آسیبهای طولانیمدت سطح قرنیه دارند، تجویز طولانیمدت قطره حاوی BAK باید با احتیاط صورت گیرد، زیرا BAK ممکن است در پایداری لایه اشکی اختلال ایجاد کند.
- اطفال: این دارو معمولاً برای استفاده در کودکان بالای ۳ سال ایمن و مؤثر تلقی میشود.
