وانکومایسین یک آنتیبیوتیک گلیکوپپتیدی است که عمدتاً برای درمان عفونتهای جدی ناشی از باکتریهای گرم مثبت مقاوم، به ویژه کوکسیهای گرم مثبت مقاوم به متیسیلین، استفاده میشود.
۱. موارد مصرف تأیید شدهسازمانهای معتبر دارویی، وانکومایسین را برای درمان عفونتهای زیر تأیید کردهاند:
الف) عفونتهای سیستمیک ناشی از استافیلوکوک اورئوس مقاوم به متیسیلین
- توضیحات بالینی و کاربردی: وانکومایسین به عنوان درمان خط اول برای عفونتهای شدید ناشی از استافیلوکوک اورئوس مقاوم به متیسیلین (MRSA) در بیمارانی که مصرف پنیسیلینها یا سفالوسپورینها در آنها ناموفق بوده یا منع مصرف دارند، تجویز میشود.
موارد بالینی:
- اندوکاردیت: درمان عفونت دریچههای قلب ناشی از MRSA یا استرپتوکوک در بیماران حساسیتزا به پنیسیلین.
- سپتیسمی: درمان عفونتهای خونی شدید.
- عفونتهای استخوانی و مفصلی (استئومیلیت و آرتریت سپتیک): به ویژه در مواردی که کاشتنیهای فلزی یا پروتز وجود دارد.
- مننژیت: در صورتی که علت آن پنوموکوک مقاوم به پنیسیلین یا MRSA باشد.
- عفونتهای پوستی و بافت نرم شدید: از جمله سلولیت یا فاسئیت نکروزان، به ویژه در بیماران بستری.
ب) کولیت مرتبط با کلستریدیوم دیفیسیل (خوراکی)
- توضیحات بالینی و کاربردی: وانکومایسین خوراکی (نه وریدی) برای درمان کولیت مرتبط با کلستریدیوم دیفیسیل (CDI)، از جمله اشکال شدید آن و موارد مقاوم به مترونیدازول، تأیید شده است.
- ملاحظه بالینی: این تنها موردی است که وانکومایسین به صورت خوراکی مصرف میشود؛ زیرا دارو باید مستقیماً به روده برسد و از طریق مخاط روده جذب نشود. در کولیت دیفیسیل، وانکومایسین وریدی هیچ تأثیری ندارد.
ج) عفونتهای ناشی از انتروکوک مقاوم (در ترکیب با سایر داروها)
- توضیحات بالینی و کاربردی: وانکومایسین در ترکیب با یک آمینوگلیکوزید (مانند جنتامایسین) برای درمان اندوکاردیت و سایر عفونتهای جدی ناشی از انتروکوک مقاوم به پنیسیلین استفاده میشود.
- ملاحظه بالینی: این ترکیب درمانی برای دستیابی به اثر سینرژیستی (همافزایی) و ریشهکنی کامل عامل عفونت ضروری است.
د) پروفیلاکسی در جراحی
- توضیحات بالینی و کاربردی: برای پیشگیری از عفونت در جراحیهای بزرگ (مانند جراحی قلب، ارتوپدی، یا کاشت پروتز) در بیمارانی که احتمال بالایی برای آلودگی به MRSA دارند یا بیمارانی که حساسیت مفرط به پنیسیلین یا سفالوسپورینها دارند.
۲. موارد مصرف خارج از برچسب این موارد بر اساس شواهد و تجربههای بالینی تجویز میشوند، اما تأییدیه رسمی سازمانهای دارویی را ندارند:
الف) درمان ترکیبی عفونتهای جدی MRSA (افزودن دوزهای اولیه)
- توضیحات بالینی و کاربردی: در برخی مراکز، برای عفونتهای جدی MRSA (مانند پنومونی یا سپتیسمی) که علائم شوک سپتیک دیده میشود، پزشکان ممکن است وانکومایسین را به صورت تجربی و در ترکیب با آنتیبیوتیکهای دیگر (مانند یک کارباپنم یا لینزولید) تجویز کنند تا پوشش گستردهتری فراهم شود.
- هدف درمانی برای پزشکان: این رویکرد برای شروع سریع درمان در بیماران بدحال پیش از مشخص شدن کشت نهایی استفاده میشود.
ب) درمان عفونتهای کاتتری مرتبط با میکروکوکسیهای کوآگولاز منفی
- توضیحات بالینی و کاربردی: وانکومایسین به طور گسترده برای درمان عفونتهای مرتبط با کاتتر (مانند کاتترهای وریدی مرکزی) که اغلب ناشی از استافیلوکوکهای کوآگولاز منفی (CoNS) مانند استافیلوکوک اپیدرمیدیس مقاوم به متیسیلین هستند، استفاده میشود.
- ملاحظه بالینی: این استفاده به دلیل شیوع بالای مقاومت CoNS به متیسیلین در محیطهای بیمارستانی رایج است.
ج) پروفیلاکسی برای همودیالیز
- توضیحات بالینی و کاربردی: در برخی بیماران همودیالیزی که دسترسی عروقی آنها (مانند فیستول یا گرافت) عفونتهای مکرر داشته یا کلونیزاسیون MRSA دارند، وانکومایسین ممکن است به عنوان پروفیلاکسی استفاده شود.
- ملاحظه بالینی: این کاربرد به دلیل نگرانی از ایجاد مقاومت، تنها باید در موارد با ریسک بسیار بالا و پس از ارزیابی دقیق ریسک/منفعت انجام شود.