وانکومایسین چیست و برای چه مواردی استفاده می شود؟

وانکومایسین چیست؟
وانکومایسین یک داروی آنتی بیوتیک می باشد که جهت درمان برخی عفونت های باکتریایی مانند عفونت های گوارشی ناشی از باکتری کلستریدیوم دیفیسیل،عفونت های شدید ناشی از استافیلو کوک ها در شرایطی که سایر آنتی بیوتیک های معمول قابل تجویز نباشند و... تجویز می گردد.
عفونت‌های ناشی از کلستریدیوم دیفیسیل از شایع ترین عفونت ها در بیمارانی که اخیراً به مدت طولانی آنتی بیوتیک مصرف نموده اند یا در بیمارستان بستری بوده اند می باشد.
در برخی افراد باکتری کلستریدیوم دیفیسیل به تعداد محدود در حالت عادی در دستگاه گوارش وجود دارد و به فرد آسیبی نمی‌زند.
با این وجود چنانچه تعداد این باکتریها در بدن افزایش یابد می تواند مشکل آفرین باشد. مهمترین علت شایع ابتلا به عفونت های کلستریدیوم دیفیسیلی مربوط به مصرف بی رویه ی آنتی بیوتیک ها می باشد. همانگونه که آنتی بیوتیک می‌تواند باکتری‌های عامل عفونت ها را درمان کند، می تواند بر روی باکتری های بی ضرر که در بدن فرد سالم وجود دارند نیز موثر باشد.
با از بین رفتن این باکتری های بی ضرر، بدن فرد مستعد عفونت می شود و بدین ترتیب باکتریهای بیماریزا می توانند جایگزین باکتری های مفید بدن گردند که به این بیماری‌ها، عفونت‌های فرصت‌طلب گفته می‌شود.
علائم ابتلا به عفونت کلستریدیوم دیفیسیل متغیر است. می‌تواند از یک اسهال خفیف یا یک التهاب و خارش شدید تهدید کننده ی حیات آغاز گردد.
موارد خفیف ممکن است نیاز به درمان خاصی نداشته باشند و عفونت خود به خود با دخالت سیستم ایمنی فرد برطرف گردد. (البته مصرف مایعات به مقدار کافی به برطرف شدن عفونت کمک می‌کند.)با این وجود درمان با داروهای آنتی‌بیوتیک خاص مانند ونکومایسین در موارد جدی تر انجام می گیرد.
این دارو برخی مواقع جهت پیشگیری از بروز عفونت های جدی نظیر عفونت قلبی (اندوکاردیت)تجویز می شود.
ونکومایسین آنتی بیوتیک مهم و قوی می باشد که تنها باید در بیمارستان و در عفونتهای جدی با نظر پزشک متخصص عفونی تجویز گردد. این دارو با متوقف کردن رشد باکتری هایی مانند کلستریدیوم دیفیسیل، به درمان و کنترل عفونت می پردازد.

پیش از شروع مصرف وانکومایسین
-در صورت بارداری یا شیردهی به پزشک خود اطلاع دهید.
-چنانچه سابقه ی مشکلات شنوایی دارید، پزشک را در جریان قرار دهید.
-چنانچه مبتلا به بیماری های التهابی روده می باشید و یا سابقه ی اختلالات کبدی و کلیوی دارید، حتماً پزشک را در جریان قرار دهید.
-لیست کلیه ی داروهای مصرفی شما باید در اختیار پزشک تجویز کننده و پرستار قرار بگیرد. زیرا ونکومایسین می‌تواند با برخی داروها تداخل جدی ایجاد نماید.
-سابقه ) حساسیت به این دارو یا سایر داروها (خصوصاً آنتی بیوتیک ها را به پزشک اطلاع دهید.)

نحوه ی صحیح مصرف وانکومایسین
-این دارو به صورت کپسول خوراکی و آمپول تزریقی در بازار دارویی دنیا موجود می باشد.
-چنانچه فرم خوراکی ونکومایسین برای شما تجویز گردید، کپسول‌ها را دقیقاً طبق دستور پزشک در ساعت مشخص مصرف نمایید.( معمولاً درمان به صورت ۱۲۵ میلی گرم هر ۶ ساعت می باشد و ۱۰ الی ۱۴ روز به طول می‌انجامد.)
در عفونت های شدید ممکن است پزشک مقدار مصرف دارو را تا ۵۰۰ میلی گرم هر ۶ ساعت برای ۱۰ الی ۱۴ روز افزایش دهد. در هر صورت مقدار مصرف دارو به صورت دقیق با توجه به آزمایشات، شرایط کلیوی، نوع عفونت و وزن شما توسط پزشک محاسبه و تعیین می گردد.
-برای مصرف دارو در ساعات مشخص، بهتر است یک پیام یادآور بگذارید تا با مصرف منظم دارو روند بهبودی را تکمیل و تصحیح نمایید. همچنین مصرف دارو را حتی در صورت احساس بهبودی و برطرف شدن علائم تا پایان مدتی که پزشک تجویز نموده است، ادامه دهید.
-در صورت قطع زودهنگام مصرف دارو، ممکن است عفونت شما مجدداً عود نماید و این بار قطعاً درمان آن سخت تر خواهد بود.
-می‌توانید کپسول وانکومایسین را همراه یا پس از غذا مصرف نمایید.
-در صورت فراموشی یک نوبت مصرف، به محض یادآوری دارو را مصرف نمایید و سعی کنید تعداد کپسول تجویز شده در روز را به درستی مصرف نمایید اما از دو برابر نمودن مقدار مصرف در یک نوبت خودداری نمایید.
-چنانچه فرم تزریقی وانکومایسین برای شما تجویز شده است، لازم است بدانید که تزریق دارو حتماً باید در بیمارستان و تحت شرایط خاصی انجام شود. تزریق این دارو به صورت آهسته ی وریدی می باشد و سرعت نامناسب تزریق می‌تواند عوارض جدی در بر داشته باشد. به همین خاطر سرعت تزریق به صورت دقیق توسط پزشک محاسبه می گردد و توسط فرد مجرب انجام می گیرد. لذا در مدت تزریق صبور بوده و از تغییر در سرعت تزریق خودداری نمایید.

توصیه ها
-مصرف مایعات به مقدار کافی در روند درمان اسهال بسیار موثر می باشد.
لذا به توصیه ی پزشک جهت مصرف مایعات و آب جهت جایگزینی مواد از دست رفته توجه فرمایید.
-در مدت مصرف این دارو لازم است تحت نظر پزشک باشید تا روند بهبود و بروز عوارض جانبی تحت نظر وی بررسی گردد و آزمایشات خونی لازم جهت ادامه‌ی درمان انجام شود.
-تا زمانی که عفونت به طور کامل درمان نشده، باید با توجه به نوع عفونت نکات بهداشتی را به صورت کامل رعایت نمایید تا از شیوع عفونت در اطرافیان جلوگیری نمایید.
- پایان درمان و بهبودی کامل تنها توسط پزشک متخصص و پس از انجام آزمایشات لازم اعلام می گردد.
-چنانچه نیاز به جراحی یا هرگونه خدمات درمانی داشتید، درمانگر خود را در جریان مصرف ونکومایسین قرار دهید.
-این داروی آنتی بیوتیک می‌تواند بر روی فعالیت برخی واکسن ها از جمله واکسن تیفوئید اثر بگذارد.لذا پیش از هرگونه واکسیناسیون، فرد مسئول را در جریان مصرف ونکومایسین قرار دهید.
-پیش از خرید هر گونه دارو با داروساز خود مشورت نمایید.
-هرگز این دارو را بیشتر از مقدار تجویز شده توسط پزشک مصرف نکنید و چنانچه آن را بیش از اندازه مصرف نموده اید، سریع به مرکز درمانی مراجعه نمایید.
-تزریق این دارو به صورت وریدی آهسته(معمولا طی ۶۰ تا۹۰ دقیقه) می باشد و در صورتی که سرعت تزریق افزایش یابد، ممکن است عوارض جدی برای بیمار داشته باشد.( از جمله شوک و سندروم مرد قرمز که در آن بدن بیمار قرمز و کبود می گردد.)
-این دارو تنها برای شما و برای درمان بیماری فعلی شما تجویز شده است لذا مصرف آن را به اطرافیان توصیه ننمایید.

عوارض ناخواسته دارویی وانکومایسین
-فرم خوراکی وانکومایسین عموماً جذب خون می گردد و عوارض کمی در بر دارد اما احتمال بروز عوارض ناخواسته ی دارویی با فرم تزریقی ونکومایسین بیشتر است.
-در صورت بروز علایم حساسیت مانند لکه های پوستی، کهیر، خارش، قرمزی، ورم، لکه همراه با پوسته ریزی، حس خس سینه، احساس سنگینی در ناحیه قفسه سینه تا گلو، تنگی نفس و تغییر صدا یا تورم دهان، صورت، زبان و لب سریع فرد مسئول (پرستار یا پزشک) را در جریان حالات خود قرار دهید.
-در صورت احساس درد یا هرگونه مشکل در دفع ادرار و تغییر در حجم ادرار، حتماً به پزشک اطلاع دهید. زیرا این علائم می‌تواند ناشی از عوارض کلیوی این دارو باشد که باید هرچه سریعتر پیگیری شود.
-ممکن است در مدت مصرف ونکومایسین تا حدی شنوایی شما کاهش یابد.البته احتمال بروز این عارضه در مصرف طولانی مدت دارو بیشتر است. لذا در صورت احساس تغییر در شنوایی پزشک را در جریان قرار دهید.

*توصیه ی حین تزریق
-این دارو در صورت نشت کردن از عروق در زمان تزریق ممکن است موجب آسیب به بافت پوست گردد.
لذا در صورت احساس قرمزی، سوزش، درد و تورم، زخم در محل تزریق یا هرگونه نشت دارو بر روی پوست، حتماً پرستار را در جریان قرار دهید تا اقدامات لازم انجام گیرد.
-در مدت درمان با این دارو ابتلا به اسهال خفیف امری شایع می‌باشد. اما در موارد نادری اسهال ناشی از کلستریدیوم دیفیسیل می‌تواند موجب کولیت و مشکلات گوارشی تهدید کننده ی حیات گردد. این نوع اسهال می‌تواند در طول مدت درمان با این دارو یا مدتی پس از قطع درمان رخ دهد.لذا تا چند ماه پس از درمان با ونکومایسین، چنانچه دچار دل درد و دل پیچه و اسهال آبکی و شدید (همراه یا بدون خون) شدید، حتماً به مرکز درمانی مراجعه نموده و پزشک مربوطه را در جریان مصرف ونکومایسین قرار دهید و از درمان اسهال بدون بررسی پزشک خودداری نمایید.
-در مدت درمان با این دارو، سطح پتاسیم در عضلات کاهش می یابد و ممکن است علائمی همچون ضعف یا درد و کشیدگی عضلات مشاهده گردد. در صورت شدید بودن این حالات و یا بروز ضربان قلب نامنظم، حتماً پزشک را در جریان قرار دهید.
-ورم ناحیه پا و بازو می‌تواند از عوارض مصرف این دارو باشد.
-نفخ، احساس خستگی و ضعف، کمر درد و سردرد، ممکن است در مدت مصرف این دارو به صورت خوراکی رخ دهد. در صورتی که این علائم ادامه دار یا شدید شد پزشک خود را در جریان قرار دهید.

اطلاعات تخصصی

موارد مصرف وانکومایسین

وانکومایسین در موارد محدودی از جمله در پیشگیری و درمان آندوکاردیت و سایر عفونت های جدی ناشی از کوکسی های گرم مثبت ( مانند استافیلوکوک مقاوم به پنی سیلین ها ) مصرف می شود. وانکومایسین از راه خوراکی در درمان عفونت های سیستمیک موثر نیست، اما به طور خوراکی در درمان کولیت پسودوممبران ناشی از آنتی بیوتیک ها مصرف می شود .

مکانیسم اثر وانکومایسین

مهار بیوسنتز دیواره سلولی؛ از طریق اتصال محکم به بخش D-alanyl-D-alanine دیواره سلولی موجب مهار پلیمریزاسیون گلیکوپپتید می گردد.

فارماکوکینتیک وانکومایسین

وانکوماسین پس از انفوزین به طور گسترده در بافتها و مایعات بدن منتشر می شود. از آنجا که اثر دارو نسبتاً طولانی مدت است، می توان آن را هر 12 ساعت مصرف نمود. نیمه عمر دارو در بزرگسالان 11-4 ساعت است که در صورت عیب کار کلیه ممکن است به 10-6 روز برسد. دفع این دارو عمدتاً کلیوی است.

منع مصرف وانکومایسین

در صورت وجود سابقه اختلالات شنوایی از مصرف این دارو باید خودداری کرد .

عوارض جانبی وانکومایسین

تزریقی:
عوارض شایع (%10<):
قلبی عروقی: افت فشارخون (همراه با گرگرفتگی)
عوارض نسبتا شایع (%10-1):
قلبی عروقی: فلبیت موضعی
سیستم اعصاب مرکزی: لرز، تب دارویی
پوستی: راش پوستی
هماتولوژی و انکولوژی: افزایش سطح ائوزینوفیل، نوتروپنی (برگشت پذیر)
سایر عوارض (درصد نامشخص):
قلبی عروقی: گرگرفتگی صورت و گردن (سندرم مرد قرمز؛ ممکن است ناشی از انفوزیون باشد)

خوراکی
عوارض شایع (%10<):
گوارشی: درد شکمی، اختلال چشایی، تهوع
عوارض نسبتا شایع (%10-1):
قلبی عروقی: ادم محیطی
سیستم اعصاب مرکزی: خستگی، سردرد
گوارشی: اسهال، نفخ، استفراغ
ادراری تناسلی: عفونت مجاری ادراری
عصبی، عضلانی و اسکلتی: کمردرد
کلیوی: سمیت کلیوی
متفرقه‌: تب

تداخلات دارویی وانکومایسین

مشخصات کلی تداخلات:
- تغییر در فلور نرمال دستگاه گوارش
- اختلال در پاسخ ایمنی در برابر عوامل باکتریایی
- تشدید سمیت کلیوی
- تشدید سمیت گوشی

تداخلات رده X (پرهیز):
ب.ث.ژ (داخل مثانه‌ای)، واکسن وبا

کاهش اثرات داروها توسط ونکومایسین:
ب.ث.ژ (داخل مثانه‌ای)، واکسن ب.ث.ژ (ایمنی‌زا)، واکسن وبا، لاکتوباسیلوس و استریول، سدیم پیکوسولفات، واکسن حصبه

کاهش اثرات ونکومایسین توسط داروها:
عوامل کمپلکس ساز اسیدهای صفراوی

افزایش اثرات داروها توسط ونکومایسین:
آمینوگلیکوزیدها، کولیستیمتات، داروهای بلاک کننده عصبی – عضلانی

افزایش اثرات ونکومایسین توسط داروها:
داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی، پیپراسیلین

تداخل با غذا:
ذکر نشده است.

هشدار ها وانکومایسین

1-انفوزیون سریع این دارو با خطر واکنش های آنافیلاکتیک همراه است و باید از آن اجتناب کرد.
2-محل تزریق دارو در هر بار انفوزیون باید تغییر داده شود.
3-مصرف این دارو در بیماران مبتلا به نارسایی کلیه و در سالخوردگان باید با احتیاط فراوان صورت گیرد .
4-آزمون های شمارش سلول های خون%، آنالیز ادرار و سنجش کار کلیه در طول درمان با این دارو ضروری است. آزمون سنجش شنوایی در طول مصرف این دارو در بیماران سالخورده یا مبتلا به عیب کار کلیه باید انجام شود.