دیفنوکسیلات یک آگونیست گیرندههای مو(افیونی) است که فعالیت ضد اسهال خود را با کاهش حرکت بیش از حد روده و افزایش زمان عبور محتویات گوارشی اعمال میکند. این دارو معمولاً به صورت ترکیبی با آتروپین تجویز میشود که دوز پایین آتروپین جهت جلوگیری از سوء مصرف دارو به دلیل خواص افیونی دیفنوکسیلات اضافه شده است
۱. موارد مصرف تأیید شدهتنها مورد مصرف تأیید شده برای دیفنوکسیلات (معمولاً همراه با آتروپین)، درمان کمکی اسهال است
توضیحات کاربردی و بالینی برای پزشک:
- مدیریت اسهال حاد و مزمن: دیفنوکسیلات به عنوان یک درمان کمکی در مدیریت انواع اسهال، از جمله اسهال حاد غیرعفونی و همچنین موارد خاصی از اسهال مزمن مانند سندرم روده تحریکپذیر با غلبه اسهال، التهاب روده بزرگ (کولیت اولسراتیو)، و بیماری کرون تجویز میشود
- اهداف درمانی: هدف اصلی، کاهش دفعات دفع، بهبود قوام مدفوع، و کاهش فوریت اجابت مزاج است
- شرایط بالینی حیاتی: تجویز این دارو باید همراه با درمان مناسب مایعات و الکترولیتها باشد، به ویژه در موارد اسهال شدید. اگر بیمار دچار کمآبی یا عدم تعادل الکترولیتی شدید باشد، باید درمان اصلاحی قبل از شروع دیفنوکسیلات آغاز یا به طور همزمان اجرا شود
هشدارها و منع مصرف مهم:
- اسهال عفونی: در اسهال ناشی از عفونتهای باکتریایی تولیدکننده سم (مانند انتروکولیت با غشای کاذب یا اسهال ناشی از آنتیبیوتیک)، دیفنوکسیلات منع مصرف دارد. مهار حرکت روده در این شرایط میتواند منجر به احتباس سموم و افزایش خطر عوارض جدی مانند بزرگ شدن سمی روده بزرگ شود
- سن بیمار: مصرف در کودکان زیر ۶ سال به دلیل خطر بالای نارسایی تنفسی و مسمومیت مرگآور منع مصرف دارد
- مسمومیت شبه تریاک: در دوزهای بالا، دیفنوکسیلات میتواند عوارض افیونی مرکزی (مانند رخوت، افسردگی تنفسی) ایجاد کند. آتروپین اضافه شده در دوزهای بالاتر عوارض ناخوشایند آنتیکولینرژیک ایجاد میکند و به عنوان عامل بازدارنده از سوء مصرف عمل میکند
۲. موارد مصرف خارج از برچسب موارد مصرف خارج از برچسب دیفنوکسیلات در منابع پزشکی معتبر کمتر مورد مطالعه قرار گرفتهاند و معمولاً در مقایسه با سایر داروهای ضد اسهال قویتر، مانند لوپرامید، ترجیح داده نمیشوند.
توضیحات کاربردی و بالینی برای پزشک:کاهش حجم دفع و دفعات آن در بیماران دارای استوما:
- توضیح بالینی: دیفنوکسیلات ممکن است در بیماران دارای کیسه ایلئوستومی یا کولستومی برای کاهش حجم و آبکی بودن مدفوع خروجی و کاهش دفعات تخلیه کیسه مورد استفاده قرار گیرد. این کاربرد به بهبود کیفیت زندگی بیمار کمک میکند.
بیاختیاری مدفوع:
- توضیح بالینی: در برخی مطالعات کوچک، دیفنوکسیلات به عنوان گزینهای برای مدیریت بیاختیاری مدفوع مورد بررسی قرار گرفته است. با این حال، به نظر میرسد از نظر اثربخشی نسبت به لوپرامید پایینتر بوده و عوارض جانبی بیشتری داشته باشد. تجویز آن در این شرایط باید به صورت موردی و پس از شکست درمانهای خط اول مد نظر قرار گیرد.
اسهال ناشی از درمان سرطان (پرتو درمانی یا شیمی درمانی):
- توضیح بالینی: گاهی از دیفنوکسیلات، مشابه لوپرامید، برای مدیریت علامتی اسهال درجه ۲ یا ۳ ناشی از پرتو درمانی یا شیمی درمانی استفاده میشود. با این حال، لوپرامید همچنان به عنوان خط اول درمان در این شرایط شناخته میشود و دیفنوکسیلات به عنوان یک گزینه جایگزین یا کمکی مطرح است که دادههای بالینی محدودتری برای حمایت از اثربخشی آن وجود دارد.
توجه ویژه: در تجویز موارد خارج از برچسب، پزشک باید به طور کامل مدارک موجود، خطرات احتمالی (به خصوص پتانسیل سوء مصرف و عوارض جانبی) و جایگزینهای تأیید شده را ارزیابی کند.