کاپسیتابین یک پیش‌داروی خوراکی از فلوروپیریمیدین است که در بدن به شکل فعال فلوئورواوراسیل (۵-اف‌یو) تبدیل می‌شود و در درمان انواع سرطان‌ها نقش کلیدی دارد. آگاهی از موارد مصرف تأیید شده و همچنین موارد مصرف رایج خارج برچسب، برای تصمیم‌گیری‌های بالینی ضروری است.
۱. موارد مصرف تأیید شدهموارد زیر کاربردهایی هستند که بر اساس شواهد بالینی قوی تأییدیه رسمی دریافت کرده‌اند و به طور گسترده‌ای در پروتکل‌های درمانی سرطان استفاده می‌شوند:
الف) سرطان روده بزرگ (کولورکتال)
درمان کمکی سرطان کولون مرحله III: - کاربرد بالینی: کاپسیتابین به صورت تک‌عاملی یا به عنوان جزء یک رژیم شیمی‌درمانی ترکیبی (مانند رژیم کپس-اوگزالی‌پلاتین) پس از جراحی تومور اولیه و برداشت کامل آن، برای کاهش خطر عود بیماری در بیمارانی که در معرض خطر بالا هستند، استفاده می‌شود.
درمان سرطان کولورکتال غیرقابل جراحی یا متاستاتیک: - کاربرد بالینی: می‌تواند به صورت تک‌دارویی یا در ترکیب با سایر داروهای شیمی‌درمانی (مانند اگزالی پلاتین در رژیم کپس-اگزالی پلاتین)، به عنوان درمان خط اول یا خطوط بعدی، برای کنترل بیماری و بهبود بقا تجویز شود.
ب) سرطان رکتوم (راست روده)
درمان پیش یا پس از عمل جراحی سرطان رکتوم پیشرفته موضعی: - کاربرد بالینی: کاپسیتابین به عنوان جزء یک رژیم همزمان با پرتودرمانی (کمورادیوتراپی) برای کاهش اندازه تومور قبل از جراحی یا پس از آن، به منظور بهبود شانس برداشت کامل تومور و کاهش خطر عود موضعی، استفاده می‌شود.
ج) سرطان پستان
درمان سرطان پستان پیشرفته یا متاستاتیک: - کاربرد بالینی تک‌عاملی: در بیمارانی که تومور آن‌ها به هر دو رژیم حاوی داروهای آنتراسیکلین و تاکسان مقاوم شده است یا در بیمارانی که درمان‌های حاوی آنتراسیکلین یا تاکسان برای آن‌ها مناسب نیست، به صورت تک دارویی تجویز می‌شود.
- کاربرد بالینی ترکیبی: در ترکیب با داروی دوسه تاکسل برای درمان بیمارانی که پس از دریافت شیمی‌درمانی حاوی آنتراسیکلین، بیماری‌شان پیشرفت کرده است، استفاده می‌شود.
د) سرطان‌های دستگاه گوارش فوقانی
درمان سرطان‌های غیرقابل جراحی یا متاستاتیک معده، مری، یا محل اتصال مری-معده:
- کاربرد بالینی: کاپسیتابین به عنوان جزء یک رژیم شیمی‌درمانی ترکیبی (غالباً با داروهای حاوی پلاتین) برای کنترل بیماری و افزایش بقا در این بدخیمی‌های پیشرفته، استفاده می‌شود.
درمان آدنومای سرطان معده یا محل اتصال مری-معده (با بیان بیش از حد گیرنده ۲ فاکتور رشد اپیدرمی انسانی):
- کاربرد بالینی: در بیمارانی که درمان سیستمیک قبلی برای بیماری متاستاتیک دریافت نکرده‌اند، کاپسیتابین به عنوان جزء رژیم‌های ترکیبی برای هدف قرار دادن تومورهای با بیان بیش از حد این گیرنده استفاده می‌شود.
ه) سرطان لوزالمعده (پانکراس)
درمان کمکی آدنومای سرطان لوزالمعده:
- کاربرد بالینی: کاپسیتابین به عنوان جزء یک رژیم شیمی‌درمانی ترکیبی پس از جراحی با هدف درمانی، برای از بین بردن سلول‌های سرطانی باقیمانده و کاهش خطر عود بیماری، تجویز می‌شود.
۲. موارد مصرف خارج برچسباین موارد کاربردهایی هستند که شواهد بالینی از اثربخشی آن‌ها حمایت می‌کند و ممکن است توسط پزشکان و بر اساس راهنماهای بالینی جامع، در شرایط خاص استفاده شوند، اما هنوز تأییدیه رسمی از نهادهای بین‌المللی اصلی برای این اندیکاسیون‌ها دریافت نکرده‌اند:
کارسینوم سلول‌های سنگفرشی سر و گردن
- کاربرد: کاپسیتابین در برخی رژیم‌های شیمی‌درمانی، اغلب به صورت ترکیبی با پرتودرمانی (مانندی که در سرطان رکتوم استفاده می‌شود) برای بهبود نتایج درمانی در سرطان‌های موضعی پیشرفته سر و گردن مورد استفاده قرار می‌گیرد.
تومورهای غدد عصبی درون‌ریز پیشرفته
- کاربرد: کاپسیتابین بخشی از رژیم شیمی‌درمانی خوراکی تموزولوماید-کاپسیتابین است که برای درمان تومورهای غدد عصبی درون‌ریز با درجه افتراق خوب، به ویژه آن‌هایی که از پانکراس منشأ گرفته‌اند، کاربرد گسترده‌ای دارد. این رژیم در بسیاری از مراکز درمانی به عنوان یک استاندارد درمانی پذیرفته شده است.
سرطان دهانه رحم متاستاتیک
- کاربرد: در برخی موارد، کاپسیتابین در ترکیب با رژیم‌های استاندارد شیمی‌درمانی برای درمان سرطان دهانه رحم پیشرفته یا متاستاتیک مورد مطالعه قرار گرفته و استفاده می‌شود.
کارسینوم سلول کلیوی
- کاربرد: در حالی که درمان‌های هدفمندتری برای سرطان کلیه وجود دارد، در رژیم‌های ترکیبی خاص یا در بیمارانی که درمان‌های استاندارد را تحمل نمی‌کنند، کاپسیتابین به عنوان یک فلوروپیریمیدین خوراکی مورد توجه بالینی قرار گرفته است.
