کاپسیتابین چیست و برای چه مواردی استفاده می شود؟

اطلاعات تخصصی

موارد مصرف کاپسیتابین

کپسیتابین یک پیش دارو است که به فلورواوراسیل در بافت های بدن تبدیل می شود. به صورت خوراکی در درمان سرطان کولورکتال متاستاتیک و سرطان پستان متاستاتیک و موضعی پیشرفته تجویز می شود. دوز روزانه توصیه شده g/m2 5/2 در دو دوز تقسیم شده و حدود 12 ساعت دور از غذا می باشد که به مدت 2 هفته تجویز می گردد و سپس با یک هفته استراحت دنبال می شود و با توجه به بروز مسمومیت دوزهای تجویزی باید اصلاح شوند. در بیماران مبتلا به اختلالات کلیوی دوز تجویزی دارو باید کاسته شود. تجویز این دارو در دیگر بدخیمی ها در حال بررسی است.

مکانیسم اثر کاپسیتابین

-کپسیتابین، پیش داروی فلورواوراسیل است و توسط تیمیدین فسفریلاز در بافت های سرطانی به آن تبدیل می شود. فلورواوراسیل، آنتی متابولیت پیریمیدینی فلورینه است که مکانیسم اثرات آن شامل موارد زیر می باشد (در فاز G1 و S در چرخه سلولی):
- مهار تیمیدیلات سنتتاز
- بلوک متیلاسیون دئوکسی اوریدیلیک اسید به تیمیدیلیک اسید
- اختلال در سنتز DNA (و سنتز RNA با شدت کمتر)

فارماکوکینتیک کاپسیتابین

جذب: سریع و کامل (سرعت و میزان جذب با غذا کاهش می¬ یابد.)
پیک پلاسمایی: 1.5 ساعت، فلورواوراسیل (*متابولیت فعال کپسیتابین) 2 ساعت
اتصال به پروتئین: کمتر از 60% (35% به آلبومین)
متابولیسم:
کبدی به متابولیت¬های غیر فعال
بافتی توسط آنزیم ها به فلوئورواوراسیل و سپس به متابولیت های فعال
نیمه عمر: 0.75 ساعت
دفع: ادرار (96%)، مدفوع (کمتر از 3%)

عوارض جانبی کاپسیتابین

عوارض شایع (%10<):
قلبی و عروقی: ادم
سیستم اعصاب مرکزی: خستگی، خواب رفتگی اندام، درد
پوستی: درماتیت، سندرم دست و پا (PPE)
گوارشی: اسهال، تهوع، استفراغ، درد شکمی، کاهش اشتها، التهاب دهان، بی اشتهایی، یبوست
هماتولوژی و انکولوژی: لنفوسیتوپنی، آنمی، نوتروپنی، ترومبوسیتوپنی
کبدی: افزایش بیلی روبین خون
عصبی، عضلانی و اسکلتی: سستی
چشمی: تحریک چشمی
متفرقه: تب
عوارض نسبتا شایع (%10-1):
قلبی و عروقی: ترومبوز وریدی، درد قفسه سینه، فیبریلاسیون دهلیزی، برادی کاردی، حوادث عروق مغزی، کلاپس، انقباضات زودرس، افزایش فشار خون، افت فشار خون، میوکاردیت، تجمع مایع در پریکارد، آمبولی ریوی، تاکی کاردی، انقباضات زودرس بطنی
سیستم اعصاب مرکزی: لتارژی، نوروپاتی اعصاب حسی محیطی، سردرد، بی خوابی، سرگیجه، آتاکسی، ‌گیجی، افسردگی، تغییرات خلق، اختلال در راه رفتن، دیس آرتری (گفتار فلجی)، دیسفازی (اختلال تکلم)، انسفالوپاتی، اختلال تعادل، تحریک پذیری، کاهش هوشیاری، ضعف عضلات، وضعیت بیهوشی
پوستی: بیماری ناخن، تغییر رنگ پوست، راش پوستی، ریزش مو، اریتم پوست، زخم پوستی، خارش
غدد درون ریز و متابولیسم: کم آبی بدن، کاشکسی (لاغری مفرط)، گرگرفتگی، افزایش تری گلیسیرید خون، کاهش پتاسیم خون، کاهش منیزیم خون، عطش، افزایش وزن، کاهش سطح سرمی کلسیم، افزایش سطح سرمی کلسیم
گوارشی: اختلال حرکتی دستگاه گوارش، التهاب دستگاه گوارش، ناراحتی دهان، سوء هاضمه، درد بالای شکم، انسداد روده، اختلال چشایی، خونریزی گوارشی، باد کردن شکم، اختلال در بلع، زخم معده، گاستروانتریت، درد مقعدی، مگاکولون توکسیک، التهاب گلو
هماتولوژی و انکولوژی: اختلال فاکتورهای هموستاتیک خون، خونریزی، لکوپنی، ادم لنفاوی، پان سیتوپنی (کاهش تمام سلول های خون)، گرانولوسیتوپنی، ترمبوسیتوپنی ایمونولوژیک (ITP)
کبدی: اختلال عملکرد کبدی، آسیت، هپاتیت کلستاتیک، فیبروز کبدی، هپاتیت، افزایش سطح سرمی آلانین آمینوترانسفراز، سرطان کولون
ازدیاد حساسیت: واکنش های ازدیاد حساسیت ناشی از دارو
عفونی: عفونت ویروسی، عفونت قارچی، سپسیس
عصبی، عضلانی و اسکلتی: کمر درد، درد عضلانی، درد مفاصل، درد دست و پا، آرتریت، استخوان درد، لرزش
چشمی: اختلال دید، کونژنکتیویت، کراتوکونژنکتیویت
کلیوی: بی کفایتی کلیه
تنفسی: سرفه، بیماری های حلق، آسم، برونشیت، برونکوپنومونی، تنگی نفس، علائم شبه آنفلوانز، هموپتزی (خلط خونی)، گرفتگی صدا، توده، پنومونی، دیسترس تنفسی، خون دماغ، لارنژیت
متفرقه: recall radiation phenomenon

تداخلات دارویی کاپسیتابین

*مشخصات کلی تداخلات:
- مهارکننده CYP2C9 (ضعیف)
- عامل انکولوژیک سرکوب‌کننده سیستم ایمنی
- عامل انکولوژیک سرکوب‌کننده مغز استخوان

تداخلات رده X (پرهیز):
آلوپورینول، ب.ث.ژ (داخل مثانه‌ای)، بریوودین، کلادریبین، دیپیرون، جیمراسیل، ناتالیزومب، پیمکرولیموس، تاکرولیموس (موضعی)، اوپاداسیتینیب، واکسن‌ (زنده)

کاهش اثرات داروها توسط کپسیتابین:
ب.ث.ژ (داخل مثانه‌ای)، کلادریبین، تست پوستی کوکسیدیوئید ایمیت، لنوگراستیم، لیپگفیلگراستیم، نیوولومب، پیدوتیمود، سیپولوسل-تی، واکسن آبله و آبله میمونی (زنده)، واکسن‌ (غیرفعال)، واکسن‌ (زنده)

کاهش اثرات کپسیتابین توسط داروها:
آلوپورینول، اکیناسه، مهارکننده‌های پمپ پروتون

افزایش اثرات داروها توسط کپسیتابین:
باریسیتینیب، کلوزاپین، دفریپرون، فینگولیمود، فوس فنی‌توئین-فنی‌توئین، هالوپریدول، لفلونامید، ناتالیزومب، اوزانیمود، عوامل طولانی کننده‌ی فاصله QT (بالاترین خطر)، سیپونیمود، توفاسیتینیب، اوپاداسیتینیب، واکسن‌ (زنده)، آنتاگونیست ویتامین کا

افزایش اثرات کپسیتابین توسط داروها:
بریوودین، کلرامفنیکل (چشمی)، سایمتیدین، کلادریبین، دنوزومب، دیپیرون، فولیک اسید، جیمراسیل، اینبلیزومب، لوکوورین کلسیم-لولوکوورین، مزالامین، مترونیدازول (سیستمیک)، اوکرلیزومب، پالیفرمین، پیمکرولیموس، پرومازین، رفلومیلاست، تاکرولیموس (موضعی)، تراستوزومب

تداخل با غذا:
مصرف همراه با غذا منجر به کاهش سرعت و مقدار جذب کپسیتابین می‌شود.
راهکار: دارو در فاصله 30 دقیقه پس از غذا مصرف گردد.

هشدار ها کاپسیتابین

1- عملکرد کلیوی بیمار، پیش از شروع درمان جهت تعیین دوز دارو ارزیابی شود.
2- تست بارداری پیش از شروع درمان، در زنانی که در سنین باروری می باشند، الزامی است.
3- شمارش افتراقی سلول های خونی (CBC with diff)، عملکرد کلیوی (مانند سطح کراتینین) و کبدی در ابتدای درمان و سپس به صورت دوره ای پایش گردد.
4- در بیماران مصرف کننده وارفارین، INR و PT به دقت پایش شود.
5- بیمار از لحاظ سایر عوارض جانبی (از جمله اسهال، کم آبی بدن، سندرم دست و پا، سندرم استیونس جانسون، نکروز توکسیک اپیدرمال، التهاب دهان و سمیت قلبی) در طول دوره درمان پایش شود تا در صورت نیاز، تنظیم دوز صورت گیرد.
- ضرورت مصرف منظم دارو و تکمیل دوره درمان به بیمار گوشزد شود.