دکس آمفتامین چیست و برای چه مواردی استفاده می شود؟

اطلاعات تخصصی

موارد مصرف دکس آمفتامین

دگزامفتامین یک سیمپاتومیمتیک با فعالیت غیر مستقیم است با فعالیت آگونسیتی آلفا و بتا- آدرنرژیک. اثر تحریکی قابل توجهی بر سیستم عصبی مرکزی و به ویژه بر کورتکس مغزی دارد.
دگزامفتامین در درمان خواب آلودگی کاربرد دارد. در درمان چاقی نیز نقش دارد اگرچه دیگر آمفتامین ها جهت رفع کسالت و خستگی مصرف می شده اند اما این مصرف نیز مطلوب به شمار نمی رود. دگزامفتامین به صورت سولفات و به طریق خوراکی مصرف می شود. در درمان بی خوابی دوز معمول آغازین 5 تا 10 میلی گرم در روز در دوزهای تقسیم شده می باشد که در صورت لزوم 5 تا 10 میلی گرم با فواصل هفته ای تا حداکثر 60 میلی گرم در روز به آن افزوده می شود. در افراد مسن کمترین دوز آغازین یعنی5 میلی گرم تجویز می شود و برای افزایش آن نیز باید 5 میلی گرم باشد. در کودکان بیش فعال بالای 6 سال دوز معمول آغازین 5 میلی گرم و یکبار یا 2 بار در روز است و در صورت لزوم با فواصل هفته ای می توان آن را 5 میلی گرم تا حداکثر20 میلی گرم در روز افزایش داد اگرچه ممکن است کودکان بزرگتر به دوز 40 میلی گرم و یا بیشتر در روز نیاز داشته باشند. اگرچه تجویز این دارو در بعضی از کشورها و از جمله انگلستان در مورد کودکان زیر 6 سال مجاز است اما سازمان بهداشت جهانی مصرف آن را در کودکان زیر 5 سال توصیه نمی کند.

مکانیسم اثر دکس آمفتامین

*-آمفتامین ها، آمین مقلد سمپاتیک و غیرکاتکول آمینی می باشند.
- افزایش آزادسازی ذخایر کاتکول آمین ها (عمدتا دوپامین و نوراپی نفرین) از پایانه های نورون پیش سیناپسی
- بلوک بازجذب کاتکول آمین ها (از طریق مهار رقابتی)

فارماکوکینتیک دکس آمفتامین

*شروع اثر: 1.5-1 ساعت
طول اثر:
سریع رهش 6-4 ساعت
پیوسته رهش 8 ساعت
پیک پلاسمایی:
سریع رهش 3 ساعت
آهسته رهش 8 ساعت
متابولیسم: کبدی (توسط CYP2D6)
نیمه عمر: بزرگسالان 12 ساعت
دفع: ادرار (وابسته به PH؛ افزایش ترشح ادراری در PH اسیدی)

عوارض جانبی دکس آمفتامین

عوارض با درصد نامشخص:
قلبی عروقی: میوپاتی قلب، افزایش فشار خون، تپش قلب، تاکی کاردی
سیستم اعصاب مرکزی: رفتار تهاجمی، سرگیجه، دیسفوری، سرخوشی، تشدید تیک عصبی، سندرم توره، سردرد، بی خوابی، مانیا (شیدایی)، تحریک پذیری شدید، روان پریشی، بی قراری
پوستی: ریزش مو، کهیر
غدد درون ریز و متابولیسم: تغییر در میل جنسی، کاهش وزن
گوارشی: بی اشتهایی، یبوست، اسهال، طعم ناخوشایند در دهان، خشکی دهان
ادراری تناسلی: نعوظ مکرر، ضعف جنسی، نعوظ طولانی
عصبی، عضلانی و اسکلتی: رابدومیولیز، لرزش، دیس‌کینزی
چشمی: اختلال تطابق، تاری دید

تداخلات دارویی دکس آمفتامین

*مشخصات کلی تداخلات:
- سوبسترای CYP2D6
- حساس به pH معده (تداخل با داروهایی که pH معده را تغییر می‌دهند، بررسی شود.)
- تشدید اثرات افزاینده فشارخون
- تداخل با اثر آنالوگ‌های نوراپی نفرین رادیو نشان شده
- کاهش‌آستانه‌ تشنج
-تشدید اثرات سروتونرژیک
- امکان ایجاد تداخل با ترکیبات حساس به PH ادرار


تداخلات رده X (پرهیز):
آسبروفیلین، فراورده‌های رادیو دارو آیوبنگوان، مهارکننده‌های مونوآمینواکسیداز

کاهش اثرات داروها توسط دگزامفتامین:
آنتی‌هیستامین‌ها ، داروهای ضد فشارخون، اتوسوکسیمید، فراورده‌های رادیو دارو آیوبنگوان، آیوفلوپان ید 123
، فنوباربیتال، فنی‌توئین

کاهش اثرات دگزامفتامین توسط داروها:
آمونیوم کلرید، داروهای ضد سایکوز، آسکوربیک اسید، ترکیبات اسیدی‌کننده دستگاه گوارش، متنامین، مولتی ویتامین/ فلورید ( همراه آ، دی و ای ) ، مولتی ویتامین/ مینرال ( همراه آ، دی، ای، کا و فولات، آهن)، مولتی ویتامین/ مینرال ( همراه آ و ای ، بدون آهن)، پگ اینترفرون آلفا-b۲، ترکیبات اسیدی‌کننده ادرار

افزایش اثرات داروها توسط دگزامفتامین:
آمیفاپپریدین، دوکسوفیلین، آیوهگزول، آیومپرول، آیوپامیدول، آگونیست های اوپیوئیدی، کینولون ها، مهارکننده‌های باز جذب انتخابی سروتونین ( مهارکننده‌های قوی CYP2D6 )، عوامل سروتونرژیک ( با خطر بالا)، سولریامفتول، ترکیبات سمپاتومیمتیک، داروهای ضدافسردگی سه حلقه‌ای

افزایش اثرات دگزامفتامین توسط داروها:
آسبروفیلین، آجمالین، ترکیبات قلیایی کننده، آنتی‌اسیدها، آتوموکستین، بوپروپیون، ترکیبات حاوی کانابینوئید، مهارکننده‌های کربنیک انهیدراز، کوکائین ( موضعی)، مهارکننده‌های متوسط تا شدید CYP2D6، اسکتامین، گوانتیدین، مهارکننده‌های مونوآمینواکسیداز، اوزانیمود، مهارکننده‌های پمپ پروتون، مهارکننده‌های انتخابی باز جذب سروتونین ( مهارکننده‌های قوی CYP2D6 )، تدیزولید، داروهای ضدافسردگی سه حلقه‌ای

تداخل با غذا:
در صورت مصرف همزمان با غذاها و آبمیوه‌های اسیدی و یا ویتامین سی، سطح سرمی آمفتامین افزایش می‌یابد.
راهکار: پاسخ به دارو در صورت مصرف همزمان با غذاهای اسیدی، پایش شود.

هشدار ها دکس آمفتامین

*1- لازم است که پیش از تجویز دارو، خطر سوء مصرف بیمار ارزیابی شود و در طول درمان، از لحاظ سوء مصرف یا اعتیاد پایش گردد.
2- ارزیابی های قلبی عروقی در ابتدای درمان و در صورت بروز علایمی از قبیل درد شدید قفسه سینه، سنکوپ غیر قابل توضیح و دیگر علایم بیماری های قلبی در طول دوره درمان، ضرورت دارد.
3- علایم حیاتی، فشار خون و ضربان قلب بیمار در ابتدای درمان، به دنبال افزایش دوز و سپس به صورت دوره ای در طول درمان پایش شود.
4- میزان رشد (قد و وزن) و اشتهای کودکان در ابتدای درمان و سپس به صورت دوره ای ارزیابی شود. هم چنین وزن بزرگسالان نیز پایش گردد (احتمال کاهش وزن وجود دارد).
5- سابقه اقدام به خودکشی، تغییرات رفتاری و خواب بیمار پایش شود.
6- علایم واسکولوپاتی محیطی بیمار (مانند تغییرات انگشت) پایش شود.
7- در بیماران مبتلا به دیابت، سطح گلوکز خون به دقت ارزیابی شود (احتمال تغییر دوز داروهای دیابت توسط آمفتامین ها وجود دارد).
8- نیاز بیمار به ادامه درمان به صورت دوره ای ارزیابی شود.
- هنگام قطع دارو، کاهش تدریجی دوز ضرورت دارد.

توصیه های دارویی دکس آمفتامین

-از رانندگی و انجام کارهایی که به هوشیاری کامل نیاز است در ابتدای مصرف این دارو و تا هنگامی که اثرات این دارو برای شما مشخص شود خودداری کنید.
-فشار و ضربان قلب خود را طبق گفته ی پزشک چک کنید.
-قبل از مصرف داروهای بدون نسخه که احتمال دارد فشار خون شما را بالا ببرد از جمله داروهای سرماخوردگی، داروهای لاغری ، مسکن ها ، داروهای محرک ، ... به پزشک یا داروساز خود اطلاع دهید.
-در کودکان زیر سه سال با نظر پزشک مصرف کنید.
-در صورت داشتن ضربان قلب غیرمعمول، سردرد شدید، لرزش، تغییر در توانایی جنسی، ادرار تیره، ناتوانی در دفع ادرار، درد عضلانی، کبودی، تغییر در بینایی، اختلال در صحبت کردن، عدم تعادل، درد قفسه سینه، تنگی نفس، گیجی زیاد، علایم افسردگی یا عصبی شدن به پزشک یا داروساز خود اطلاع دهید.
-دارو را صبح ها مصرف کنید.
-دارو را با آبمیوه مصرف نکنید.
-دارو هر روز در وقت معینی استفاده شود.