آموکسی سیلین چیست؟
آموکسی سیلین یکی از آنتی بیوتیک های پرکاربرد از خانواده پنی سیلین ها است که برای درمان طیف وسیعی از عفونت های باکتریایی در نقاط مختلف بدن تجویز می شود. این دارو با مهار رشد باکتری ها عمل می کند و در درمان عفونت های ناشی از باکتری های حساس نقش مهمی دارد.
آموکسی سیلین برای چه بیماری هایی استفاده می شود؟
عفونت های دستگاه تنفسی فوقانی و تحتانی:
- شامل سینوزیت باکتریایی حاد، فارنژیت استرپتوکوکی (گلودرد چرکی)، لارنژیت، برونشیت باکتریایی، و ذات الریه (پنومونی).
- آموکسی سیلین به ویژه در کودکان و سالمندان برای درمان عفونت های تنفسی باکتریایی بسیار استفاده می شود.
عفونت های گوش، حلق و بینی:
- اوتیت مدیا (عفونت گوش میانی)
- تونسیلیت و التهاب لوزه ها
- سینوزیت حاد یا مزمن
- عفونت های نازوفارنژیال ناشی از باکتری های حساس
عفونت های دندانی و دهان:
- آبسه دندانی
- عفونت های لثه (پریودنتال)
- درمان کمکی پس از درمان های دندان پزشکی در بیماران مستعد عفونت
عفونت های دستگاه ادراری:
- شامل سیستیت (عفونت مثانه) و پیلونفریت خفیف تا متوسط، زمانی که عامل بیماری زا به آموکسی سیلین حساس باشد.
عفونت های پوست و بافت نرم:
- سلولیت (عفونت پوستی عمیق)
- زخم های پوستی آلوده
- فولیکولیت و عفونت های سطحی پوست
درمان زخم معده و عفونت های گوارشی:
- آموکسی سیلین در ترکیب با داروهایی مانند کلاریترومایسین و مهارکننده پمپ پروتون (مثل لانزوپرازول یا امپرازول) برای ریشه کنی باکتری هلیکوباکتر پیلوری و درمان زخم معده یا دوازدهه استفاده می شود.
عفونت های دستگاه تناسلی زنان و مردان:
- در برخی موارد خفیف عفونت های ادراری–تناسلی یا عفونت های ناشی از باکتری های حساس (مثل Enterococcus faecalis) ممکن است آموکسی سیلین تجویز شود.
عفونت های استخوان و مفصل (در موارد خفیف):
- گاهی برای درمان استئومیلیت یا عفونت مفصل، در صورت حساسیت باکتری، آموکسی سیلین به کار می رود.
آموکسی سیلین در اشکال مختلفی تولید میشود تا برای گروههای سنی و شرایط مختلف قابل استفاده باشد:
کپسول و قرص خوراکی: دوزهای رایج شامل ۲۵۰ میلیگرم و ۵۰۰ میلیگرم هستند که عمدتاً برای بزرگسالان و نوجوانان مناسبند. اخیر دوز 875 میلی گرم نیز در ایران تولید شده است
سوسپانسیون یا شربت: این شکل برای کودکان و افرادی که در بلع قرص مشکل دارند، مناسب است. غلظتهای معمول آن ۲۵۰ میلیگرم در هر ۵ میلیلیتر است
تفاوت شربت و قرص آموکسی سیلین چیست؟
تفاوت اصلی بین شربت و قرص (کپسول) در نحوه مصرف و دوزبندی است، نه در ماده فعال:
- شربت: مناسب برای کودکان است، زیرا بلع آن آسانتر است و دوز باید با دقت بسیار بالا و با استفاده از پیمانه یا سرنگ مدرج، بر اساس وزن کودک اندازهگیری شود
- قرص یا کپسول: مناسب برای بزرگسالان و نوجوانانی است که میتوانند دارو را به صورت جامد ببلعند و دوز به صورت یک واحد کامل مصرف میشود
اطلاعات تخصصی
موارد مصرف آموکسی سیلین
آموکسی سیلین یک آنتیبیوتیک پنیسیلینی نیمهصنعتی با طیف وسیع است که برای درمان طیف گستردهای از عفونتهای باکتریایی ناشی از سویههای حساس غیرتولیدکننده بتا-لاکتاماز تجویز میشود. درک موارد مصرف تأییدشده و خارج برچسب این دارو برای تصمیمگیری بالینی منطقی و مؤثر ضروری است.
موارد مصرف تأیید شده
موارد مصرف تأیید شده (توسط سازمانهای بینالمللی مانند سازمان غذا و داروی آمریکا) آموکسی سیلین برای درمان عفونتهای ناشی از میکروارگانیسمهای حساس (فقط سویههای غیرتولیدکننده بتا-لاکتاماز) در قسمتهای مختلف بدن است.
1- عفونتهای گوش، بینی و گلو:
- سینوزیت باکتریایی حاد: آموکسی سیلین خط اول درمان تجربی برای بیماران مبتلا به سینوزیت باکتریایی حاد در غیاب علائم شدید یا فاکتورهای خطر مقاومت آنتیبیوتیکی است. این دارو پوشش مؤثری در برابر شایعترین پاتوژنهای عامل این عفونتها مانند استرپتوکوک پنومونیه و هموفیلوس آنفلوآنزا (غیرتولیدکننده بتا-لاکتاماز) فراهم میکند.
- التهاب حاد لوزه و حلق ناشی از استرپتوکوک: آموکسی سیلین یک انتخاب مؤثر برای درمان التهاب حلق ناشی از استرپتوکوک گروه A (استرپتوکوک پیوژنز) است و معمولاً به دلیل دوزدهی سادهتر و جذب بهتر از پنیسیلین ترجیح داده میشود، اگرچه پنیسیلین همچنان خط اول است. درمان برای جلوگیری از عوارض بعدی مانند تب روماتیسمی ضروری است.
- التهاب حاد گوش میانی: این دارو یک درمان استاندارد برای التهاب حاد گوش میانی، به ویژه در کودکان است. دوزهای بالاتر (۹۰ میلیگرم بر کیلوگرم در روز) برای مناطقی که مقاومت استرپتوکوک پنومونیه نسبت به پنیسیلین زیاد است یا برای عفونتهای شدید، توصیه میشود.
2- عفونتهای دستگاه تنفسی تحتانی:
عفونتهای دستگاه تنفسی تحتانی (مانند ذاتالریه اکتسابی از جامعه): آموکسی سیلین، به ویژه در دوزهای بالا، میتواند بخشی از درمان ذاتالریه اکتسابی از جامعه باشد، به ویژه هنگامی که پوشش استرپتوکوک پنومونیه مورد نیاز است.
3- عفونتهای دستگاه ادراری تناسلی:
عفونتهای دستگاه ادراری: این دارو برای درمان عفونتهای دستگاه ادراری ناشی از سویههای حساس اشریشیا کلی، پروتئوس میرابیلیس و انتروکوک فکالیس (غیرتولیدکننده بتا-لاکتاماز) تأیید شده است. با این حال، به دلیل افزایش مقاومت اشریشیا کلی، معمولاً برای عفونتهای ساده در صورتی استفاده میشود که الگوی حساسیت باکتریایی در جامعه مشخص باشد.
4- عفونتهای پوست و ساختار پوست:
برای عفونتهای ناشی از سویههای حساس استرپتوکوک یا استافیلوکوک (غیرتولیدکننده بتا-لاکتاماز) استفاده میشود.
5- ریشهکنی هلیکوباکتر پیلوری:
آموکسی سیلین بخشی جداییناپذیر از رژیمهای درمانی چنددارویی (مانلاً درمان سهگانه) برای ریشهکنی هلیکوباکتر پیلوری است که عامل اصلی زخم معده و دوازدهه است. این دارو به دلیل فعالیت سینرژیستیاش با مهارکنندههای پمپ پروتون و سایر آنتیبیوتیکها استفاده میشود.
6- پیشگیری از التهاب قلب عفونی:
به عنوان پیشگیری قبل از اقدامات دندانپزشکی در بیمارانی که در معرض خطر بالای التهاب قلب عفونی هستند و سابقه حساسیت به پنیسیلین ندارند، توصیه میشود.
موارد مصرف خارج برچسب
موارد مصرف خارج برچسب به مواردی اطلاق میشود که آموکسی سیلین برای آنها تأیید رسمی ندارد، اما شواهد بالینی یا راهنماهای درمانی معتبر بینالمللی از استفاده از آن پشتیبانی میکنند.
1- بیماری لایم:
درمان بیماری لایم در مراحل اولیه: آموکسی سیلین یک انتخاب درمانی استاندارد برای بیماری لایم موضعی زودرس، به ویژه در کودکان و زنان باردار است (در صورت عدم وجود ناهنجاریهای قلبی عروقی یا درگیری عصبی شدید که نیاز به درمان وریدی دارد).
2- سیاهزخم:
درمان سیاهزخم استنشاقی (به عنوان بخشی از درمان ترکیبی) و پیشگیری پس از قرار گرفتن در معرض: آموکسی سیلین ممکن است در رژیمهای درمانی ترکیبی برای درمان یا پیشگیری سیاهزخم در شرایطی که سویه به پنیسیلین حساس است یا به عنوان یک گزینه جایگزین در نظر گرفته شود.
3- تب تیفوئید و پاراتیفوئید:
این دارو میتواند برای درمان تب ناشی از سالمونلا تیفی و پاراتیفی (در صورت حساسیت) به عنوان یک جایگزین در نظر گرفته شود، هرچند فلوروکینولونها یا سفالوسپورینهای نسل سوم اغلب ترجیح داده میشوند.
4- سایر عفونتهای دستگاه ادراری:
پیشگیری از باکتریوری بدون علامت در دوران بارداری: در برخی راهنماها، آموکسی سیلین به عنوان یک گزینه برای درمان باکتریوری بدون علامت در زنان باردار توصیه میشود، زیرا درمان این وضعیت خطر عوارض جانبی بر مادر و جنین را کاهش میدهد.
5- آبسه دندانی با گسترش التهاب بافت همبند (سلولیت):
آموکسی سیلین (اغلب همراه با مهارکننده بتا-لاکتاماز یا به تنهایی) میتواند به عنوان درمان کمکی به اقدامات دندانپزشکی برای کنترل آبسههای دندانی که با گسترش التهاب بافت همبند همراه هستند، استفاده شود.
توجه مهم برای پزشکان: استفاده از آموکسی سیلین، به ویژه در موارد خارج برچسب، باید با در نظر گرفتن الگوهای مقاومت محلی، شدت عفونت، و وضعیت کلی بیمار انجام شود. همیشه باید از درمان تک دارویی در مواردی که باکتریهای تولیدکننده بتا-لاکتاماز محتمل هستند، اجتناب کرد و در این شرایط به سراغ آموکسی سیلین/کلاوولانات یا سایر کلاسهای آنتیبیوتیکی رفت.
مکانیسم اثر آموکسی سیلین
آموکسی سیلین یک آنتیبیوتیک مهم از دسته آمینوپنیسیلینها است که در درمان طیف گستردهای از عفونتهای باکتریایی کاربرد دارد. درک ویژگیهای عملکردی و حرکتی این دارو در بدن برای یک پزشک جهت تنظیم دقیق رژیم درمانی ضروری است. آموکسی سیلین جزو داروهای ضدباکتریایی بتا-لاکتام طبقهبندی میشود و دارای یک اثر باکتریکش است که به زمان وابسته است. مکانیسم عمل آن بر جلوگیری از ساخت دیواره سلولی باکتری متمرکز است که به شرح زیر است:
- هدف قرار دادن پروتئینهای متصل شونده به پنیسیلین: آموکسی سیلین با اتصال برگشتناپذیر به آنزیمهای کلیدی موجود در غشای سیتوپلاسمی باکتری که به عنوان پروتئینهای متصل شونده به پنیسیلین شناخته میشوند، عمل میکند.
- مهار ترانسپپتیداز: این پروتئینها نقش آنزیمهای ترانسپپتیداز را ایفا میکنند که مسئول تشکیل پیوندهای متقاطع پپتیدی در زنجیرههای پپتیدوگلیکان (جزء ساختاری اصلی دیواره سلولی باکتری) هستند. آموکسی سیلین با تقلید از بخشی از ساختار پپتیدوگلیکان، به صورت کووالانسی به جایگاه فعال آنزیم متصل شده و آن را مهار میکند.
- تخریب دیواره سلولی و مرگ باکتری: مهار ترانسپپتیداز مانع از تشکیل یک دیواره سلولی ساختاریافته و پایدار میشود. این اختلال در تمامیت ساختاری دیواره سلولی منجر به ناپایداری اسمزی شده، باعث فعال شدن آنزیمهای خودتخریبکننده باکتری و در نهایت تخریب سلول و مرگ باکتری میشود.
- نکته بالینی: از آنجایی که مکانیسم اثر آموکسی سیلین وابسته به ساخت دیواره سلولی است، بیشترین اثربخشی را در برابر باکتریهایی دارد که در مرحله تکثیر فعال هستند. آموکسی سیلین در برابر سویههای باکتریایی تولیدکننده آنزیم بتا-لاکتاماز غیرفعال است، زیرا این آنزیم حلقه بتا-لاکتام دارو را شکسته و آن را خنثی میکند.
فارماکوکینتیک آموکسی سیلین
جذب
- آموکسی سیلین پس از مصرف خوراکی پایداری خوبی در برابر اسید معده دارد و به سرعت و به خوبی از دستگاه گوارش جذب میشود.
- فراهمی زیستی خوراکی بالایی دارد (تقریباً ۹۰ درصد).
- جذب آموکسی سیلین در حضور غذا به طور قابل توجهی تحت تأثیر قرار نمیگیرد و میتوان آن را همراه یا بدون غذا مصرف کرد. این ویژگی در مقایسه با سایر پنیسیلینها، تجویز آن را آسانتر میکند.
- اشباع جذب: جذب خوراکی آموکسی سیلین در دوزهای بالا ممکن است غیرخطی باشد، به این معنی که افزایش دوز همیشه منجر به افزایش متناسب غلظت حداکثری دارو یا ناحیه زیر منحنی نمیشود. این نکته بالینی میتواند در رژیمهای دوز بالا مهم باشد.
توزیع
- آموکسی سیلین به آسانی در بافتها و مایعات بدن منتشر میشود.
- پیوند پروتئینی پایینی دارد (حدود ۲۰ درصد). این خاصیت باعث میشود تا بخش بیشتری از دارو به صورت آزاد (فعال) در دسترس باشد.
- نفوذ محدود به مایع مغزی نخاعی: آموکسی سیلین در شرایط طبیعی فقط در حد پایین به مایع مغزی نخاعی نفوذ میکند، اما در صورت التهاب مننژ (مانند مننژیت)، نفوذ آن به طور قابل توجهی افزایش مییابد.
متابولیسم و دفع
- این دارو متابولیسم کبدی محدودی دارد.
- نیمهعمر حذف آموکسی سیلین معمولاً کوتاه است و حدود ۱ تا ۱.۵ ساعت میباشد.
- دفع اصلی دارو از طریق کلیهها انجام میشود. بین ۵۰ تا ۸۵ درصد دوز خوراکی به صورت دست نخورده از طریق فیلتراسیون گلومرولی و ترشح توبولی کلیوی در عرض ۶ ساعت از طریق ادرار دفع میشود.
- تنظیم دوز: به دلیل دفع قابل توجه کلیوی، در بیمارانی که اختلال عملکرد کلیه دارند (مانند نارسایی کلیوی)، نیمهعمر دارو طولانی شده و تنظیم دوز ضروری است تا از تجمع دارو و افزایش خطر مسمومیت جلوگیری شود.
منع مصرف آموکسی سیلین
منع مصرف در بیماریها
تصمیم برای تجویز آموکسی سیلین باید همواره با در نظر گرفتن موارد منع مصرف مطلق و احتیاطهای ویژه در بیماریهای زمینهای بیمار همراه باشد.
- حساسیت شدید به آنتیبیوتیکهای پنیسیلینی: مهمترین و مطلقترین منع مصرف، وجود سابقه واکنش آلرژیک شدید و فوری به هر نوع آنتیبیوتیک پنیسیلینی است. این شامل واکنشهایی مانند آنافیلاکسی، سندرم استیونز-جانسون، یا نکروز اپیدرمی سمی میشود.
- نکته بالینی: به دلیل احتمال واکنش متقاطع بین پنیسیلینها و سایر آنتیبیوتیکهای بتا-لاکتام مانند سفالوسپورینها، در صورت وجود حساسیت به پنیسیلینها، باید با احتیاط زیاد سفالوسپورینها را تجویز کرد یا از کلاسهای دیگر آنتیبیوتیکی استفاده نمود.
- مونونوکلئوز عفونی: تجویز آموکسی سیلین در بیمارانی که به طور قطعی مبتلا به مونونوکلئوز عفونی هستند (یا مشکوک به آن) شدیداً منع میشود.
- توضیح بالینی: مصرف آموکسی سیلین در این بیماران با شیوع بسیار بالای راش اریتماتوز ماکولوپاپولار (راش پوستی) همراه است که اگرچه معمولاً آلرژی حقیقی نیست، میتواند به اشتباه تشخیص آلرژی به پنیسیلین را برای بیمار ایجاد کند و مدیریت آینده آنتیبیوتیکها را پیچیده سازد.
- نارسایی شدید کلیوی: برای اشکال دارویی با آزادسازی طولانیمدت آموکسی سیلین، نارسایی شدید کلیوی یک منع مصرف محسوب میشود. در مورد سایر اشکال، نارسایی شدید کلیوی یک احتیاط مهم است و دوز دارو باید بر اساس درجه عملکرد کلیه (کلیرانس کراتینین) تنظیم شود تا از تجمع دارو جلوگیری گردد.
موارد منع مصرف در بارداری و شیردهی
آموکسی سیلین یکی از پنیسیلینهایی است که به دلیل سابقه طولانی و ایمنی نسبی، جزء داروهای خط اول برای درمان عفونتهای باکتریایی حساس در دوران بارداری و شیردهی محسوب میشود.
بارداری:
- آموکسی سیلین به طور کلی در بارداری ایمن تلقی میشود. این دارو در مطالعات حیوانی و تجربیات بالینی گسترده در انسان، شواهدی مبنی بر افزایش خطر نقایص مادرزادی عمده یا اثرات تراتوژنیک نشان نداده است.
- طبقهبندی خطر: این دارو معمولاً در ردهای قرار میگیرد که نشاندهنده ایمنی نسبی در دوران بارداری است.
- ملاحظه بالینی: با وجود ایمنی عمومی، همیشه باید استفاده از هر آنتیبیوتیکی در دوران بارداری محدود به مواردی باشد که منفعت درمانی برای مادر، خطر احتمالی (هرچند کم) برای جنین را توجیه کند. برخی مطالعات در مورد خطر احتمالی شکاف کام با مصرف در سهماهه اول متناقض هستند، اما اکثریت دادهها ایمنی را تأیید میکنند.
شیردهی:
- آموکسی سیلین در مقادیر بسیار اندک وارد شیر مادر میشود.
- ایمنی: مصرف آن در دوران شیردهی معمولاً قابل قبول است.
- عوارض احتمالی در نوزاد: با این حال، باید نوزاد از نظر بروز عوارض جانبی خفیف مانند اسهال، کاندیدیاز دهانی (برفک) یا راش پوستی تحت نظر باشد، زیرا مقادیر جزئی دارو میتواند بر فلور طبیعی روده نوزاد تأثیر بگذارد.
موارد منع مصرف در جمعیت کودکان
- آموکسی سیلین به دلیل نیمهعمر مناسب، جذب خوب و طعمپذیری بالا (به ویژه در فرم سوسپانسیون)، یک آنتیبیوتیک بسیار پرکاربرد در جمعیت کودکان است.
- موارد مصرف کلیدی: این دارو به طور گسترده برای عفونتهای شایع دوران کودکی از جمله التهاب حاد گوش میانی، سینوزیت باکتریایی و التهاب حلق ناشی از استرپتوکوک استفاده میشود.
- دوزبندی بر اساس وزن: دوز دارو در کودکان زیر ۴۰ کیلوگرم باید بر اساس وزن بدن محاسبه شود تا غلظت درمانی کافی در محل عفونت تضمین شود. رژیمهای دوز بالاتر (مانند ۹۰ میلیگرم بر کیلوگرم در روز) برای مناطقی با مقاومت بالای استرپتوکوک پنومونیه یا عفونتهای شدید رایج است.
- احتیاط در نوزادان: در نوزادان، به ویژه نوزادان نارس یا با سن پس از تولد کم، به دلیل عدم تکامل کامل کلیهها، کلیرانس دارو کندتر است.
- نکته بالینی: در این جمعیت، نیمهعمر طولانیتر است و دوزبندی باید بر اساس سن حاملگی و سن پس از تولد تنظیم شود. مطالعات فارماکوکینتیک در نوزادان نشان میدهد که رژیمهای دو بار در روز با دوز مناسب ممکن است به اندازه رژیمهای سه یا چهار بار در روز مؤثر باشند و اغلب ترجیح داده میشوند.
- واکنشهای پوستی: در کودکان، راش پوستی ناشی از مصرف آموکسی سیلین (به ویژه در صورت مونونوکلئوز یا سایر عفونتهای ویروسی) یک تظاهر شایع است که تمایز آن با آلرژی حقیقی مهم است.
عوارض جانبی آموکسی سیلین
۱. عوارض جانبی شایع (بیش از ۱٪)
شایعترین واکنشهای جانبی که در کارآزماییهای بالینی با قرص، کپسول یا سوسپانسیون خوراکی آموکسی سیلین مشاهده شدهاند، معمولاً شامل عوارض دستگاه گوارش و واکنشهای پوستی هستند:
- اسهال: یکی از شایعترین عوارض جانبی است و ممکن است در بیش از ۱٪ بیماران رخ دهد. در برخی مطالعات، شیوع آن حدود ۲٪ گزارش شده است. این عارضه در بیشتر موارد خفیف و خود محدود شونده است.
- راش پوستی: شیوع راش پوستی (اگزانتم) نیز معمولاً بیش از ۱٪ است و میتواند به عنوان یکی از شایعترین واکنشها ظاهر شود. در برخی منابع، شیوع کلی واکنشهای آلرژیک خفیف مانند راش پوستی حدود ۹٪ تا ۱۰٪ نیز ذکر شده است.
- نکته بالینی: در بیماران مبتلا به مونونوکلئوز عفونی، بروز راش ماکولوپاپولار (نوعی جوش مسطح و برجسته) پس از مصرف آموکسی سیلین به طور قابل توجهی بالاتر است.
- تهوع و استفراغ: این عوارض نیز جزء واکنشهای گوارشی شایع هستند و در بیش از ۱٪ بیماران گزارش میشوند.
۲. عوارض جانبی غیرشایع (بین ۰.۱٪ تا ۱٪)
- کهیر و خارش: واکنشهای پوستی مانند کهیر و خارش، در مقایسه با راشهای خفیفتر، با فراوانی کمتری رخ میدهند.
- برفک واژینال: عفونتهای قارچی (کاندیدیازیس) در واژن نیز ممکن است در این محدوده شیوع یابد.
- درد شکمی و سوء هاضمه: سایر ناراحتیهای گوارشی که شیوع کمتری دارند.
۳. عوارض جانبی بسیار نادر (کمتر از ۰.۰۱٪ یا با فراوانی نامشخص)
این دسته شامل جدیترین و مهمترین واکنشهای جانبی است که نیازمند توجه فوری و قطع مصرف دارو هستند، اگرچه شیوع بسیار پایینی دارند:
- واکنشهای شدید آلرژیک: واکنشهای آنافیلاکسی که تهدیدکننده حیات هستند، بسیار نادرند و در حدود ۰.۰۱٪ از بیماران رخ میدهند.
- عوارض خونی: مواردی مانند کمخونی همولیتیک، ترومبوسیتوپنی (کاهش پلاکتها)، لکوپنی (کاهش گلبولهای سفید)، و آگرانولوسیتوزیس (کاهش شدید نوتروفیلها) به صورت بسیار نادر گزارش شدهاند.
- عوارض کبدی: اختلالات کبدی از جمله افزایش سطح آنزیمهای کبدی، هپاتیت و یرقان کلستاتیک نیز جزو عوارض بسیار نادر هستند.
- عوارض کلیوی: نفریت بینابینی حاد و کریستالوری آموکسی سیلین (تشکیل بلور در ادرار) به ویژه در مصرف دوزهای بالا، در گروه عوارض بسیار نادر قرار میگیرند.
- عوارض سیستم عصبی مرکزی: تشنج، سرگیجه، و بیشفعالی برگشتپذیر، به ویژه در بیمارانی با نارسایی کلیوی یا دریافت دوزهای بسیار بالا، به صورت بسیار نادر مشاهده شدهاند.
- واکنشهای شدید پوستی: سندرم استیونز-جانسون، نکروز اپیدرمی سمی و پوسچولوز اگزانتماتوز حاد منتشر نیز با شیوع بسیار نادر رخ میدهند.
تداخلات دارویی آموکسی سیلین
۱. تداخلات دارویی با آموکسی سیلین
تداخلات دارویی آموکسی سیلین میتواند شامل افزایش سطح خونی خود آموکسی سیلین، کاهش اثربخشی سایر داروها و یا افزایش خطر بروز عوارض جانبی باشد. مهمترین تداخلات عبارتند از:
پروبنسید:
- نوع تداخل: اصلی (افزایش سطح خونی آموکسی سیلین).
- توضیحات: پروبنسید که برای درمان نقرس استفاده میشود، ترشح توبولی کلیوی آموکسی سیلین را کاهش میدهد. مصرف همزمان منجر به افزایش و طولانی شدن سطوح خونی آموکسی سیلین میشود. این تداخل میتواند در برخی موارد برای دستیابی به غلظتهای بالاتر درمانی مفید باشد، اما باید با احتیاط و نظارت انجام شود.
داروهای ضد انعقاد خوراکی (مانند وارفارین، آسنوکومارول):
- نوع تداخل: متوسط (افزایش خطر خونریزی).
- توضیحات: گزارشهایی مبنی بر افزایش غیرطبیعی نسبت نرمال شده بینالمللی زمان پروترومبین در بیماران تحت درمان همزمان با آموکسی سیلین و ضد انعقادهای خوراکی وجود دارد. این احتمالاً به دلیل تأثیر آموکسی سیلین بر فلور روده و متابولیسم ویتامین کا است. در صورت مصرف همزمان، نظارت دقیق بر زمان پروترومبین یا نسبت نرمال شده بینالمللی و تنظیم دوز ضد انعقاد ضروری است.
آلوپورینول:
- نوع تداخل: متوسط (افزایش خطر راش پوستی).
- توضیحات: مصرف همزمان آلوپورینول که آن نیز برای نقرس استفاده میشود، با افزایش شیوع راشهای پوستی در مقایسه با مصرف آموکسی سیلین به تنهایی همراه است.
داروهای ضدبارداری خوراکی (حاوی استروژن/پروژسترون):
- نوع تداخل: متوسط (کاهش اثربخشی ضدبارداری).
- توضیحات: آموکسی سیلین ممکن است با تغییر فلور روده، جذب مجدد استروژن را کاهش داده و در نتیجه اثربخشی داروهای ضدبارداری خوراکی ترکیبی را کاهش دهد. توصیه میشود برای جلوگیری از بارداری ناخواسته، از روشهای ضدبارداری جایگزین یا کمکی استفاده شود.
سایر داروهای ضدباکتری:
- نوع تداخل: بالقوه کاهش اثربخشی.
- توضیحات: داروهایی مانند کلرامفنیکل، تتراسایکلینها، ماکرولیدها و سولفونامیدها دارای اثر ضدباکتریایی ایستا (مهار رشد باکتری) هستند. از نظر تئوری، این داروها ممکن است در اثر ضدباکتریایی کشنده آموکسی سیلین تداخل ایجاد کنند. اگرچه اهمیت بالینی این تداخل کاملاً مشخص نیست، اما به طور کلی توصیه میشود از ترکیب داروهای ضدباکتری ایستا و کشنده خودداری شود.
۲. تداخل با غذا
- عدم تداخل قابل توجه: جذب آموکسی سیلین به طور قابل ملاحظهای تحت تأثیر غذا قرار نمیگیرد.
- توصیه بالینی: آموکسی سیلین را میتوان همراه یا بدون غذا مصرف کرد. مصرف آن همراه با غذا میتواند تحمل گوارشی را بهبود بخشد و ناراحتیهای خفیف گوارشی را کاهش دهد.
۳. تداخل در آزمایشات آزمایشگاهی
آزمایش گلوکز ادرار:
- نوع تداخل: ایجاد نتیجه مثبت کاذب.
- توضیحات: غلظتهای بالای آموکسی سیلین در ادرار ممکن است منجر به نتایج مثبت کاذب در تستهای غیرآنزیمی اندازهگیری گلوکز ادرار شود. این تستها شامل محلولهای کلینیتست، بندیکت یا فهلینگ هستند. به پزشکان توصیه میشود برای بیماران تحت درمان با آموکسی سیلین، از روشهای تست گلوکز ادرار مبتنی بر واکنشهای آنزیمی (مانند تستهای گلوکز اکسیداز) استفاده شود.
استریول کونژوگه در پلاسما:
- نوع تداخل: کاهش موقت سطح.
- توضیحات: در زنان باردار، تجویز آموکسی سیلین ممکن است منجر به کاهش گذرا در غلظت پلاسمایی استریول کونژوگه، استریول-گلوکورونید و استرادیول شود. این موضوع باید هنگام تفسیر تستهای پایش بارداری مورد توجه قرار گیرد.
هشدار ها آموکسی سیلین
۱. واکنشهای ازدیاد حساسیت و آنافیلاکسی
- سابقه حساسیت: قبل از شروع درمان، باید در مورد سابقه حساسیت قبلی بیمار به پنیسیلینها، سفالوسپورینها یا سایر داروهای بتا-لاکتام، سؤال دقیق و جامعی پرسیده شود. واکنشهای جدی و گاه کشنده ازدیاد حساسیت (آنافیلاکسی) در بیمارانی که پنیسیلین مصرف کردهاند، گزارش شده است.
- افراد آتوپیک: این واکنشها در افرادی که سابقه حساسیت به پنیسیلین و یا سابقه حساسیت به آلرژنهای متعدد دارند، بیشتر احتمال دارد رخ دهد.
- اقدام فوری: در صورت بروز هرگونه واکنش آلرژیک، از جمله کهیر، خارش، تنگی نفس یا تورم صورت و گلو، باید فوراً مصرف آموکسی سیلین قطع شده و درمان حمایتی مناسب برای آنافیلاکسی انجام شود.
۲. واکنشهای شدید پوستی
- نظارت دقیق: آموکسی سیلین میتواند منجر به واکنشهای شدید و تهدیدکننده حیات پوستی شود که به طور جمعی به عنوان واکنشهای جانبی شدید پوستی شناخته میشوند. این شامل سندرم استیونز-جانسون، نکروز اپیدرمی سمی و پوسچولوز اگزانتماتوز حاد منتشر است.
- نحوه مدیریت: در صورت مشاهده هرگونه راش پوستی، به خصوص اگر پیشرونده باشد یا با علائم سیستمیک مانند تب، التهاب غدد لنفاوی، یا درگیری مخاط همراه باشد، باید بلافاصله مصرف دارو قطع شود و بیمار به دقت تحت نظر قرار گیرد.
۳. اسهال ناشی از کلستریدیوم دیفیسیل
- سابقهگیری: تقریباً تمامی آنتیبیوتیکها، از جمله آموکسی سیلین، میتوانند باعث ایجاد اسهال مرتبط با باکتری شوند که ممکن است از اسهال خفیف تا کولیت کشنده متغیر باشد.
- زمان وقوع: این وضعیت میتواند در طول درمان یا حتی تا دو ماه پس از قطع آنتیبیوتیک رخ دهد.
- اقدام بالینی: تشخیص این نوع اسهال در بیمارانی که با اسهال آبکی یا خونی، همراه با تب و کرامپ شکمی مراجعه میکنند، ضروری است. در صورت مشکوک بودن، باید آموکسی سیلین قطع و اقدامات تشخیصی و درمانی مناسب انجام شود.
۴. عوارض مرتبط با کلیه
- تنظیم دوز در نارسایی کلیه: از آنجایی که دفع آموکسی سیلین عمدتاً از طریق کلیهها انجام میشود، در بیماران مبتلا به نارسایی کلیوی (به ویژه نارسایی شدید) باید دوز دارو تعدیل شود. عدم تنظیم دوز میتواند منجر به تجمع دارو و افزایش خطر مسمومیت و تشنج گردد.
- کریستالوری: به خصوص در دوزهای بالا، احتمال تشکیل کریستالهای آموکسی سیلین در ادرار وجود دارد که ممکن است منجر به نارسایی کلیوی شود. حفظ هیدراسیون مناسب در بیمارانی که دوزهای بالا دریافت میکنند، برای جلوگیری از این عارضه ضروری است.
۵. سندرم انتروکولیت ناشی از دارو
- جمعیت هدف: سندرم انتروکولیت ناشی از دارو، یک واکنش ازدیاد حساسیت غیروابسته به آنتیبادی ای است که عمدتاً در کودکان رخ میدهد.
- تظاهرات بالینی: مشخصه این سندرم، استفراغ طولانیمدت (معمولاً ۱ تا ۴ ساعت پس از مصرف دارو) در غیاب علائم پوستی یا تنفسی است. ممکن است با رنگپریدگی، سستی، افت فشار خون و شوک همراه باشد.
- درمان: در صورت تشخیص، باید فوراً آموکسی سیلین قطع و اقدامات حمایتی انجام شود.
۶. تداخل با داروهای ضدبارداری خوراکی
- کاهش اثربخشی: آموکسی سیلین ممکن است اثر داروهای ضدبارداری هورمونی خوراکی را کاهش دهد.
- توصیه: لازم است به بیماران توصیه شود که در طول دوره درمان و تا مدتی پس از آن، از یک روش ضدبارداری فیزیکی کمکی (مانند کاندوم) استفاده کنند.
۷. تداخل در آزمایشهای آزمایشگاهی
- آزمایش قند ادرار: در بیماران دیابتی، آموکسی سیلین میتواند منجر به نتیجه مثبت کاذب در برخی از تستهای اندازهگیری قند ادرار شود. توصیه میشود در طول درمان از روشهای تست مبتنی بر آنزیم (مانند تستهای گلوکز اکسیداز) استفاده شود.
توصیه های دارویی آموکسی سیلین
۱. توصیههای دارویی ویژه بیمار
مواردی که باید به روشنی به بیمار آموزش داده شوند:
- کامل کردن دوره درمان: به بیمار تأکید کنید که باید تمام دوره درمان آنتیبیوتیک را دقیقاً طبق تجویز کامل کند، حتی اگر احساس بهبودی کامل داشته باشد. قطع زودهنگام دارو میتواند منجر به عود عفونت و توسعه مقاومت میکروبی شود.
- زمانبندی منظم دوزها: دارو باید در فواصل زمانی مساوی در طول روز مصرف شود (مثلاً هر ۸ ساعت یا هر ۱۲ ساعت) تا سطح دارویی ثابت و مؤثر در خون حفظ شود.
- مصرف با یا بدون غذا: بیمار میتواند آموکسی سیلین را همراه یا بدون غذا مصرف کند. اگر دارو باعث ناراحتی معده یا تهوع میشود، توصیه کنید آن را با غذا مصرف کند.
- فراموش کردن دوز:اگر بیمار دوز دارو را فراموش کرد، به محض یادآوری آن را مصرف کند و اگر تقریباً زمان دوز بعدی فرا رسیده است، دوز فراموش شده را حذف کرده و برنامه عادی را دنبال کند. هیچگاه نباید برای جبران دوز فراموش شده، دو دوز را همزمان مصرف کند.
- هشدار درباره واکنشهای آلرژیک: بیمار باید فوراً در صورت مشاهده علائم واکنش آلرژیک جدی، از جمله راش، کهیر، خارش، تورم صورت، لبها، زبان یا گلو، یا مشکل در تنفس با پزشک تماس بگیرد یا به مرکز درمانی مراجعه کند.
- تغییر رنگ دندان: به ویژه در کودکان، مصرف سوسپانسیونهای خوراکی ممکن است باعث تغییر رنگ موقت دندان (به رنگ زرد، قهوهای یا خاکستری) شود. بیمار را مطمئن سازید که این وضعیت معمولاً با مسواک زدن یا درمانهای دندانپزشکی برطرف میشود.
- تأثیر بر داروهای ضدبارداری: به زنان در سنین باروری که از قرصهای ضدبارداری خوراکی استفاده میکنند، اطلاع دهید که آموکسی سیلین ممکن است اثربخشی آنها را کاهش دهد و باید در طول دوره درمان و تا یک هفته پس از آن، از روشهای ضدبارداری کمکی استفاده کنند.
۲. توصیههای دارویی مخصوص پزشک
این نکات برای اطمینان از ایمنی و اثربخشی در طول تجویز و پایش بیمار طراحی شدهاند:
- تأکید بر تشخیص باکتریایی: آموکسی سیلین فقط برای درمان یا پیشگیری از عفونتهای تأیید شده یا با احتمال قوی باکتریایی تجویز شود. استفاده از آن برای عفونتهای ویروسی (مانند سرماخوردگی یا آنفلوانزا) باعث توسعه مقاومت میشود.
- بررسی سوابق آلرژی: قبل از شروع درمان، حتماً سابقه حساسیت بیمار به پنیسیلینها یا سایر آنتیبیوتیکهای بتالاکتام (مانند سفالوسپورینها) را به دقت بررسی کنید، زیرا خطر واکنشهای متقاطع وجود دارد.
- تنظیم دوز در نارسایی کلیوی: در بیمارانی که دچار نارسایی کلیوی شدید هستند، دوز آموکسی سیلین باید تنظیم شود تا از تجمع دارو و افزایش خطر عوارض جانبی (به ویژه عوارض عصبی یا کریستالوری) جلوگیری شود.
- نکته فنی: در دوزهای بالا، حفظ مصرف مایعات کافی و برونده ادراری مناسب ضروری است تا احتمال کریستالوری آموکسی سیلین به حداقل برسد.
نظارت بر تداخلات حیاتی:
- ضد انعقادها (مثل وارفارین): در صورت تجویز همزمان، نظارت منظم بر نسبت نرمال شده بینالمللی ضروری است و در صورت لزوم دوز ضد انعقاد باید تعدیل شود.
- متوترکسات: آموکسی سیلین میتواند دفع متوترکسات را کاهش داده و بالقوه سمیت آن را افزایش دهد. باید با احتیاط فراوان مصرف شود و بیمار از نظر مسمومیت پایش شود.
- بررسی عوارض گوارشی شدید: در صورت بروز اسهال شدید یا مداوم، به ویژه اگر حاوی خون باشد، احتمال عفونت کلستریدیوم دیفیسیل وجود دارد و باید بررسیهای لازم انجام و درمان مناسب جایگزین شود.
دارو های هم گروه آموکسی سیلین
منابع معتبر برای کسب اطلاعات بیشتر آموکسی سیلین
Medscape
برای دسترسی به اطلاعات تخصصی و جامع در زمینه مقدارمصرف، فارماکولوژی،تداخلات دارویی و راهنماییهای کلینیکی،از وبسایت
Medscape
استفاده کنید.
Drugs.com
برای بررسی دقیق دوزها،عوارض جانبی،هشدارها و جزئیات کاربرد داروها،میتوانید به وبسایت
Drugs.com
مراجعه کنید.
مصرف در بارداری آموکسی سیلین
گروه B
قابل استفاده در بارداری: با مطالعات حیوانی شواهدی دال بر خطرناک بودن این دارو مشاهده نشده است. مطالعات انسانی به اندازه کافی در دست نیست
من دندونم عفونت داشت نزدیک ب ۲۰ روز آموکسی سیلین استفاده کردم یه هو بعد ۲۰ روز بدنم کهیر زد ایا میتونه از اون باشه ؟؟
سلام مدت خیلی زیادی استفاده کردید ممکنه واکنش به دارو باشه