اطلاعات تخصصی
موارد مصرف گلی بنکلامید
گلیبنکلامید، از دسته سولفونیل اورههای نسل دوم است که با تحریک سلولهای بتا در لوزالمعده، ترشح انسولین را افزایش داده و در نتیجه قند خون را کاهش میدهد. این دارو به دلیل توان بالا و هزینه کم، همچنان در بسیاری از پروتکلهای درمانی به کار میرود.
۱. موارد مصرف تأیید شده
الف. دیابت نوع ۲ بزرگسالان
- کاربرد بالینی: گلیبنکلامید به عنوان یک درمان کمکی همراه با رژیم غذایی مناسب و ورزش، برای بهبود کنترل قند خون در بزرگسالان مبتلا به دیابت نوع ۲ تجویز میشود.
توضیحات کاربردی برای پزشک:
- خط دوم درمان: این دارو معمولاً به عنوان جایگزینی برای متفورمین در بیمارانی که متفورمین را تحمل نمیکنند یا منع مصرف دارند، و یا به عنوان یک ترکیب درمانی به همراه متفورمین، در صورتی که متفورمین به تنهایی کنترل قند خون کافی را فراهم نکند، در نظر گرفته میشود.
- مکانیسم عمل: گلیبنکلامید با مسدود کردن کانالهای پتاسیم حساس به آدنوزین تریفسفات در سلولهای بتا، باعث دپلاریزاسیون و ورود کلسیم و در نهایت ترشح انسولین میشود. این عمل برای اثربخشی نیازمند وجود سلولهای بتای عملکردی در لوزالمعده است.
- نکته دوزبندی: اگرچه دوزهای تا ۲۰ میلیگرم در روز برای آن تأیید شده، اما شواهد بالینی نشان میدهند که دوزهای بالاتر از ۱۰ میلیگرم در روز معمولاً افزایش قابل توجهی در اثربخشی کاهش قند خون ایجاد نمیکنند و تنها خطر افت قند خون را بالا میبرند. بنابراین، پزشک باید از افزایش دوزهای غیرضروری پرهیز کند.
ب. دیابت بارداری
- کاربرد بالینی: گلیبنکلامید در برخی دستورالعملهای بالینی، به عنوان یک جایگزین خوراکی برای انسولین در مدیریت دیابت بارداری (که معمولاً در سه ماهه دوم و سوم تشخیص داده میشود) مطرح شده است.
توضیحات کاربردی برای پزشک:
- احتیاط در بارداری: با وجود مطالعات متعدد، همچنان انسولین به عنوان استاندارد طلایی و خط اول درمان دیابت بارداری در نظر گرفته میشود. با این حال، گلیبنکلامید میتواند در مواردی که بیمار از تزریق انسولین امتناع میکند یا دسترسی به آن محدود است، تحت نظارت دقیق استفاده شود.
- نکات مربوط به جنین: مطالعات نشان دادهاند که گلیبنکلامید، بر خلاف نسل اول سولفونیل اورهها، به میزان کمتری از جفت عبور میکند. با این حال، پزشک باید خطر افزایش وزن نوزاد و احتمال افت قند خون نوزادی پس از زایمان را مد نظر قرار دهد.
۲. موارد مصرف خارج از برچسب
الف. دیابت نوزادی وابسته به جهش ژنی
- کاربرد بالینی: گلیبنکلامید برای درمان دیابت نوزادی، به خصوص آن دسته که ناشی از جهشهای فعالکننده در ژنهای کانال پتاسیم (مانند زیرواحد ۶.۲ کانال پتاسیم) هستند، به صورت خارج از برچسب و بر اساس دادههای ژنتیکی و بالینی استفاده میشود.
توضیحات کاربردی برای پزشک:
- پزشکی دقیق: کشف این جهشها، گلیبنکلامید را به یک نمونه موفق از "پزشکی دقیق" در دیابت تبدیل کرد. در این نوع دیابت، سلولهای بتای لوزالمعده انسولین تولید میکنند، اما جهش ژنی باعث بسته شدن دائمی کانالهای پتاسیم و جلوگیری از ترشح انسولین میشود.
- تغییر رژیم درمانی: در این بیماران، گلیبنکلامید میتواند جایگزین رژیمهای درمانی مبتنی بر انسولین شود و کنترل متابولیک بسیار عالی را فراهم کند. این کاربرد، اثربخشی و ایمنی خود را در این زیرگروه ژنتیکی خاص ثابت کرده است.
- فرمولاسیون: به دلیل ماهیت این بیماری در نوزادان و کودکان، گاهی اوقات از فرمولاسیونهای خوراکی مایع گلیبنکلامید، که برای این منظور توسعه داده شدهاند، استفاده میشود.
مکانیسم اثر گلی بنکلامید
گلیبنکلامید، از داروهای کاهنده قند خون خوراکی متعلق به دسته سولفونیل اورهها نسل دوم، به دلیل اثربخشی بالا و نیمهعمر نسبتاً طولانی، یک ابزار کلیدی در درمان دیابت نوع ۲ است. درک دقیق مکانیسم عمل و خصوصیات حرکات دارویی آن برای تجویز مطمئن و کاهش خطر افت قند خون، به ویژه در بیماران آسیبپذیر، ضروری است.
گلیبنکلامید عمدتاً با هدف قرار دادن سلولهای بتای لوزالمعده، ترشح انسولین را تحریک میکند. این عمل مستقل از سطوح گلوکز خون عمل میکند و نیاز به عملکرد نسبتاً کافی سلولهای بتا دارد.
- هدف اصلی: این دارو به گیرندههای خاصی به نام گیرندههای سولفونیل اوره ۱ که بر روی سطح کانالهای پتاسیم حساس به آدنوزین تریفسفات در سلولهای بتا قرار دارند، متصل میشود.
- بسته شدن کانال پتاسیم: اتصال گلیبنکلامید باعث بسته شدن این کانالهای پتاسیم میشود.
- دپولاریزاسیون غشاء: بسته شدن کانالها از خروج یونهای پتاسیم از سلول جلوگیری کرده و منجر به تجمع پتاسیم درون سلول و در نتیجه کاهش پتانسیل غشای سلولی میشود (دپولاریزاسیون).
- ورود کلسیم و ترشح انسولین: دپولاریزاسیون غشاء باعث باز شدن کانالهای کلسیم وابسته به ولتاژ شده و هجوم یونهای کلسیم به داخل سلول را تسهیل میکند. افزایش کلسیم درون سلولی، محرک نهایی برای آزاد شدن گرانولهای حاوی انسولین از سلول بتا به داخل جریان خون است.
- اثرات خارج از لوزالمعده: گلیبنکلامید همچنین ممکن است با افزایش حساسیت بافتهای محیطی (مانند عضلات و بافت چربی) به انسولین و کاهش تولید گلوکز کبدی، به کاهش قند خون کمک کند، هرچند که تحریک ترشح انسولین مکانیسم غالب آن است.
فارماکوکینتیک گلی بنکلامید
جذب
- پس از مصرف خوراکی، دارو به سرعت جذب میشود.
- حداکثر غلظت پلاسمایی معمولاً ۴ تا ۶ ساعت پس از مصرف رخ میدهد.
- به دلیل ماهیت لیپوفیلی بالا، میزان جذب از دستگاه گوارش زیاد است.
توزیع
- گلیبنکلامید به شدت به پروتئینهای پلاسما، بهویژه آلبومین، متصل میشود (بیش از ۹۸ درصد). این اتصال بالا، آن را مستعد تداخلات دارویی با سایر داروهایی میکند که رقابت بر سر اتصال به آلبومین دارند.
متابولیسم
- متابولیسم گسترده دارو در کبد و عمدتاً از طریق سیستم آنزیمی سیتوکروم $\text{P}450$، با نقش اصلی آنزیمهای $\text{CYP3A4}$ و $\text{CYP2C9}$ صورت میگیرد.
- متابولیتهای اصلی تولید شده شامل ۴-ترانس-هیدروکسیگلیبنکلامید و ۳-سیس-هیدروکسیگلیبنکلامید هستند.
- اهمیت بالینی متابولیتها: این متابولیتها فعال هستند و خاصیت کاهشدهنده قند خون دارند. این موضوع میتواند به طولانیتر شدن اثر دارو و افزایش خطر افت قند خون کمک کند، بهویژه اگر متابولیتها به دلیل اختلال در دفع، در بدن تجمع یابند.
دفع
- دفع دارو تقریباً به صورت برابر از طریق کلیهها (ادرار) و کبد (صفرا و مدفوع) انجام میشود.
- نیمهعمر: نیمهعمر حذف دارو تقریباً ۱۰ ساعت است. با این حال، با توجه به وجود متابولیتهای فعال و پتانسیل تجمع، اثر بالینی کاهش قند خون میتواند طولانیتر از نیمهعمر باشد، به خصوص در مصرف طولانیمدت.
نکات کاربردی در اختلال عملکرد اندامها:
- اختلال کلیوی: از آنجایی که دفع متابولیتهای فعال عمدتاً کلیوی است، در بیماران مبتلا به کاهش عملکرد کلیه، این متابولیتها تجمع یافته و خطر افت قند خون شدید و طولانیمدت را به میزان زیادی افزایش میدهند. بنابراین، استفاده از گلیبنکلامید در مراحل پیشرفته بیماری مزمن کلیوی (نرخ فیلتراسیون گلومرولی کمتر از ۶۰ میلیلیتر در دقیقه) توصیه نمیشود و یا منع مصرف دارد.
- اختلال کبدی: اختلال در عملکرد کبد، توانایی بدن برای متابولیسم گلیبنکلامید و دفع آن را کاهش داده و منجر به افزایش غلظت داروی مادر و خطر افت قند خون میشود، بنابراین نیاز به تنظیم دوز و نظارت دقیق دارد.
منع مصرف گلی بنکلامید
۱. منع مصرف در بیماریهای خاص
استفاده از گلیبنکلامید در چندین وضعیت بالینی به دلیل افزایش خطر عوارض جانبی جدی یا عدم کارآیی منع شده است:
- دیابت نوع ۱ و کتواسیدوز دیابتی: گلیبنکلامید در درمان دیابت نوع ۱ و عوارض حاد آن مانند کتواسیدوز دیابتی منع مصرف مطلق دارد. مکانیسم اثر دارو وابسته به وجود حداقل عملکرد سلولهای بتای لوزالمعده است، در حالی که در دیابت نوع ۱ و کتواسیدوز، ترشح انسولین به شدت کاهش یافته یا وجود ندارد، و درمان ضروری انسولین است.
- نارسایی شدید کلیوی: با توجه به اینکه متابولیتهای فعال گلیبنکلامید از طریق کلیهها دفع میشوند، این دارو در نارسایی شدید کلیوی، معمولاً با نرخ فیلتراسیون گلومرولی کمتر از ۳۰ میلیلیتر در دقیقه، منع مصرف دارد. تجمع متابولیتها در این شرایط میتواند منجر به افت قند خون طولانیمدت و خطرناک شود. حتی در نارسایی خفیف تا متوسط کلیوی، باید احتیاط فراوان و کاهش دوز لحاظ شود.
- نارسایی شدید کبدی: کبد محل اصلی متابولیسم گلیبنکلامید است. در صورت وجود بیماری شدید کبدی، اختلال در فرآیند متابولیسم باعث افزایش غلظت داروی مادر در خون و در نتیجه افزایش خطر افت قند خون و عوارض کبدی نادر نظیر یرقان کلستاتیک میشود.
- حساسیت مفرط: منع مصرف در بیمارانی که به گلیبنکلامید یا سایر سولفونیل اورهها و مشتقات سولفونامیدی حساسیت دارند، ضروری است.
- شرایط حاد استرسزا: در مواقع استرس شدید مانند عفونتهای حاد و شدید، تب، تروما، جراحیهای بزرگ، و سایر شرایط حاد، کنترل قند خون ممکن است مختل شود. در این موارد، درمان با گلیبنکلامید باید موقتاً قطع شده و برای دستیابی به کنترل دقیق متابولیک، درمان با انسولین جایگزین شود.
۲. بارداری و شیردهی
بارداری:
- گلیبنکلامید به طور کلی در طول بارداری توصیه نمیشود.
- این دارو قادر است از جفت عبور کند و در دوزهای بالا، با خطر بروز افت قند خون در نوزاد مرتبط است.
- اگرچه برخی سازمانهای متخصص، مصرف آن را به عنوان یک گزینه جایگزین در دیابت بارداری در صورت عدم تحمل یا منع مصرف انسولین مجاز میدانند، اما انسولین همچنان به عنوان خط اول درمان و انتخاب ارجح در طول بارداری برای کنترل دیابت شناخته میشود، زیرا از جفت عبور نمیکند.
- در زنانی که قصد بارداری دارند یا باردار شدهاند، باید بلافاصله درمان با گلیبنکلامید قطع و درمان با انسولین جایگزین شود.
شیردهی:
- اطلاعات محدود و متناقضی در مورد دفع گلیبنکلامید به شیر مادر وجود دارد.
- به دلیل احتمال ایجاد خطر افت قند خون در نوزاد شیرخوار، استفاده از گلیبنکلامید در دوران شیردهی توصیه نمیشود.
- در صورت نیاز به ادامه درمان کاهنده قند خون، یا باید مصرف گلیبنکلامید قطع شود و داروهای ایمنتر در شیردهی جایگزین گردند، یا مادر باید شیردهی را متوقف کند.
۳. استفاده در کودکان
- دیابت نوع ۲: ایمنی و اثربخشی گلیبنکلامید در کودکان و نوجوانان زیر ۱۸ سال مبتلا به دیابت نوع ۲ به طور کامل اثبات نشده است و به طور کلی برای این جمعیت به عنوان خط اول درمان توصیه نمیشود.
- دیابت نوزادی: یک استثنای مهم، استفاده از گلیبنکلامید در درمان دیابت دائم نوزادی است. این بیماری ناشی از جهش در کانالهای پتاسیم حساس به آدنوزین تریفسفات سلولهای بتا است. در این شرایط، گلیبنکلامید خوراکی، با وجود اینکه برای این جمعیت سنی تاییدیه رسمی ندارد، در بسیاری از مراکز تخصصی به عنوان یک درمان مؤثر و جایگزین انسولین استفاده میشود. تجویز در این مورد باید تحت نظر متخصص غدد کودکان و با ارزیابی دقیق ژنتیکی و پایش دقیق سطح قند خون انجام گیرد.
عوارض جانبی گلی بنکلامید
۱. عوارض جانبی بسیار شایع و شایع (با شیوع بالا)
- افت قند خون (هیپوگلیسمی): این مهمترین و شایعترین عارضه جانبی است. مطالعات مختلف نشان میدهند که شیوع افت قند خون در بیماران تحت درمان با گلیبنکلامید میتواند در بازه گستردهای قرار گیرد. در برخی بررسیها، حدود ۱۲ تا ۲۰ درصد از بیماران تحت درمان با سولفونیل اورهها، از جمله گلیبنکلامید، ممکن است طی یک دوره ششماهه، یک بار دچار افت قند خون شوند. در مقایسه با سایر داروهای ترشحکننده انسولین، گلیبنکلامید با خطر بالاتری از افت قند خون، به ویژه نوع شدید و طولانیمدت، همراه است.
- افزایش وزن: افزایش وزن یکی از عوارض متابولیک شایع سولفونیل اورهها است. این عارضه در برخی مطالعات تا حدود ۴ درصد گزارش شده، اما در مجموع، افزایش وزن جزو عوارض مورد انتظار این دسته دارویی محسوب میشود.
- اختلالات گوارشی: این موارد معمولاً خفیف هستند و شامل علائمی مانند حالت تهوع، سوزش سردل و ناراحتی شکمی میشوند. شیوع دقیق در تمامی مطالعات ذکر نشده است، اما در کل این موارد شایع تلقی میگردند.
۲. عوارض جانبی غیرشایع و نادر (با شیوع پایین)
این عوارض در بخش کوچکی از بیماران مشاهده میشوند، اما از نظر بالینی اهمیت زیادی دارند:
واکنشهای حساسیتی و پوستی:
- بثورات جلدی و خارش
- حساسیت به نور (قرار گرفتن در معرض نور خورشید)
- واکنشهای جدیتر پوستی مانند اریتم مولتیفرم یا سندرم استیونز-جانسون بسیار نادر هستند.
اختلالات کبدی:
- افزایش آنزیمهای کبدی (ترانسآمینازها): گزارشهایی در مورد افزایش این آنزیمها در حدود ۱۳ تا ۱۶ درصد از بیماران در برخی منابع وجود دارد، اما معمولاً بدون علامت بالینی است.
- یرقان کلستاتیک یا التهاب کبدی سمی: این عارضه بسیار نادر است، اما جدی تلقی میشود.
- اختلالات خونی: این موارد جزو عوارض بسیار نادر سولفونیل اورهها هستند، اما به دلیل اهمیت بالینی، باید مورد توجه قرار گیرند. شامل کاهش سلولهای خونی مانند لکوپنی، ترومبوسیتوپنی و کمخونی همولیتیک (به ویژه در افراد با کمبود آنزیم گلوکز ۶-فسفات دهیدروژناز) است.
اثرات متابولیک دیگر:
اختلال الکترولیتها، از جمله هیپوناترمی (کاهش سدیم خون).
نکته بالینی مهم: با توجه به نیمهعمر طولانی گلیبنکلامید و متابولیتهای فعال آن، افت قند خون میتواند تا ۱۲ تا ۷۲ ساعت پس از مصرف طول بکشد. این ویژگی اهمیت بستری شدن و پایش طولانیمدت (۲۴ تا ۴۸ ساعت) را برای هرگونه افت قند خون شدید ناشی از گلیبنکلامید تأکید میکند.
تداخلات دارویی گلی بنکلامید
در درمان بیماران با گلیبنکلامید، مدیریت دقیق تداخلات دارویی و پایش عوامل مؤثر بر قند خون ضروری است، زیرا این دارو پتانسیل بالایی برای ایجاد افت قند خون شدید دارد.
۱. تداخلات دارویی مهم با افزایش خطر افت قند خون
مصرف همزمان گلیبنکلامید با داروهای زیر، خطر افت قند خون را به طور قابل توجهی افزایش میدهد و نیازمند پایش دقیق و کاهش دوز گلیبنکلامید است:
- داروهای مهارکننده آنزیمهای کبدی (به ویژه CYP2C9): این داروها تجزیه و دفع گلیبنکلامید را کند میکنند و سطح آن را در خون بالا میبرند:
- ضدقارچهای آزولی: مانند فلوکونازول و میکونازول.
- برخی آنتیبیوتیکها: مانند کلرامفنیکل، سولفونامیدها و مترونیدازول.
- داروهای ضد انعقاد: وارفارین (مکانیسم پیچیدهای با مهار آنزیمهای مشترک دارد).
داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی (NSAIDs):
- دیکلوفناک، ایبوپروفن، ایندومتاسین، کتوپروفن، فنیلبوتازون و سالیسیلاتها (مانند آسپیرین با دوز بالا). این داروها ممکن است باعث جابهجایی گلیبنکلامید از اتصال به پروتئینهای پلاسما شوند، که منجر به افزایش میزان داروی فعال در گردش خون میشود.
عوامل ترشحکننده انسولین یا افزایشدهنده حساسیت:
- مهارکنندههای آنزیم مبدل آنژیوتانسین: این داروها ممکن است حساسیت بافت به انسولین را افزایش دهند.
- سایر داروهای ضددیابت خوراکی: مانند آگونیستهای گیرنده پپتید شبه گلوکاگون ۱ و مهارکنندههای دیپپتیدیل پپتیداز ۴ به دلیل اثرات افزایشی، ریسک افت قند خون را بالا میبرند و معمولاً نیاز به تعدیل دوز گلیبنکلامید دارند.
داروهای دیگر:
- مسدودکنندههای بتا (بتابلاکرها): نه تنها خطر افت قند خون را دارند، بلکه میتوانند علائم هشداردهنده افت قند خون (مانند لرزش و تپش قلب) را نیز بپوشانند.
۲. تداخلات دارویی مهم با کاهش اثربخشی گلیبنکلامید
مصرف همزمان با داروهای زیر میتواند اثر کاهش قند خون گلیبنکلامید را تضعیف کرده و منجر به افزایش قند خون شود:
داروهای افزایشدهنده قند خون:
- کورتیکواستروئیدها (مانند پردنیزولون).
- دیورتیکهای تیازیدی (مانند هیدروکلروتیازید).
- داروهای سمپاتومیمتیک (مانند اپینفرین).
- هورمونهای تیروئیدی.
داروهای القاکننده آنزیمهای کبدی (به ویژه CYP2C9): این داروها سرعت دفع گلیبنکلامید را افزایش میدهند:
- ریفامپین.
- فنوباربیتال.
- کاربامازپین.
- فرآوردههای گیاهی: مانند علف چای (سنت جانز ورت).
داروهای کاهشدهنده جذب:
- رزینهای متصل شونده به اسیدهای صفراوی (مانند کلستیرامین): جذب گلیبنکلامید را کاهش میدهند. توصیه میشود گلیبنکلامید حداقل چهار ساعت قبل از این داروها مصرف شود.
۳. تداخل با غذا و سبک زندگی
- الکل: مصرف الکل، به ویژه مصرف زیاد و حاد، میتواند با مهار تولید گلوکز در کبد (گلوکونئوژنز) و اثر مستقیم بر خود دارو، خطر افت قند خون شدید و طولانیمدت را به طور غیرقابل پیشبینی افزایش دهد.
- زمان مصرف: گلیبنکلامید باید همزمان یا بلافاصله پس از اولین وعده غذایی اصلی روز (معمولاً صبحانه) مصرف شود تا بیشترین اثربخشی را داشته باشد و با فراهم کردن گلوکز در خون، خطر افت قند خون ناشی از ترشح سریع انسولین را کاهش دهد.
۴. تداخل در آزمایشات بالینی
گلیبنکلامید ممکن است بر نتایج برخی آزمایشات بیوشیمیایی، چه به دلیل اثرات واقعی فیزیولوژیک در بدن و چه به دلیل تداخلهای روشهای آزمایشگاهی، تأثیر بگذارد:
تغییرات متابولیک (اثر واقعی در بدن):
- کاهش: کاهش واقعی سطح گلوکز خون.
- تغییرات چربی: برخی مطالعات کاهش تریگلیسیریدها را نشان دادهاند.
تداخل در روشهای اندازهگیری (اثر کاذب):
- برخی آزمایشات نشان دادهاند که گلیبنکلامید میتواند به صورت کاذب بر خوانشهای آزمایشگاهی پارامترهایی مانند اوره، کراتینین و آنزیمهای کبدی تأثیر بگذارد، هرچند این تداخلات معمولاً به روش آزمایشگاهی بستگی دارند و کمتر در عمل مشاهده میشوند.
- بیماران دیابتی باید از تداخل برخی مواد در دستگاههای پایش قند خون خانگی (مانند برخی ویتامینها و مواد شیمیایی) آگاه باشند، هرچند تداخل مستقیم گلیبنکلامید در این زمینه معمولاً جزو تداخلات رایج دستگاهها نیست.
هشدار ها گلی بنکلامید
گلیبنکلامید یک داروی سولفونیل اوره نسل دوم است که با تحریک ترشح انسولین از لوزالمعده عمل میکند. به دلیل نیمهعمر طولانی و خطر بالای عوارض جانبی جدی، تجویز آن نیازمند آگاهی کامل پزشک از هشدارهای زیر و پایش دقیق بیمار است.
۱. هشدار اصلی: افت قند خون شدید و طولانیمدت
- خطر اصلی: مهمترین و شایعترین عارضه سولفونیل اورهها، به ویژه گلیبنکلامید، افت قند خون شدید است که ممکن است طولانی و حتی تهدیدکننده حیات باشد. این خطر در مقایسه با سایر داروهای ترشحکننده انسولین بیشتر است.
عوامل افزایشدهنده خطر:
- سن بالا: بیماران بالای ۶۵ سال به شدت مستعد افت قند خون هستند. در این جمعیت، علائم افت قند خون ممکن است مبهم یا نامشخص باشد و دوز اولیه و نگهدارنده باید بسیار محافظهکارانه تنظیم شود.
- نارسایی کلیوی و کبدی: اختلال در عملکرد کلیهها یا کبد، دفع دارو و متابولیتهای آن را کاهش داده و خطر تجمع و افت قند خون طولانیمدت را به شدت بالا میبرد. در نارسایی شدید این اندامها، دارو منع مصرف دارد.
- سوء تغذیه: بیماران ضعیف، یا کسانی که وعدههای غذایی نامنظم دارند، در خطر بیشتری قرار دارند.
- مصرف الکل: مصرف حاد یا مزمن الکل به طور غیرقابل پیشبینی اثر کاهش قند خون گلیبنکلامید را تشدید یا تضعیف میکند و منع مصرف دارد.
۲. ملاحظات قلبی و عروقی
- مرگومیر قلبی-عروقی: مطالعات اپیدمیولوژیک نشان دادهاند که مصرف سولفونیل اورهها، از جمله گلیبنکلامید، ممکن است با افزایش خطر مرگومیر کلی و قلبی-عروقی در مقایسه با متفورمین یا سایر داروهای ضددیابت همراه باشد. این امر به ویژه در بیماران با سابقه بیماری عروق کرونر یا خطر بالای قلبی-عروقی مورد توجه است.
- اختلال عملکرد قلب: گلیبنکلامید ممکن است به دلیل تأثیر بر کانالهای پتاسیم حساس به آدنوزین تریفسفات در قلب، اثرات محافظتی پدیده پیرایش ایسکمی را کاهش دهد، هرچند دادهها در این زمینه متناقض هستند.
۳. تنظیم دوز در جمعیتهای خاص
- بیماران مسن: به دلیل حساسیت بیشتر به افت قند خون، باید درمان با پایینترین دوز ممکن (مثلاً ۱.۲۵ یا ۲.۵ میلیگرم در روز) شروع شود و پایش دقیق قند خون و عملکرد کلیوی به صورت منظم انجام گیرد.
- نارسایی اندامها: در نارسایی خفیف تا متوسط کلیوی یا کبدی، دوز اولیه باید کاهش یابد و پایش دقیق برای جلوگیری از تجمع دارو انجام شود. در نارسایی شدید این اندامها، دارو منع مصرف دارد.
۴. تداخلات دارویی مهم
- افزایش خطر افت قند خون: داروهایی که ممکن است اثرات گلیبنکلامید را تشدید کنند و خطر افت قند خون را افزایش دهند، شامل:
مهارکنندههای آنزیمهای سیتوکروم P450 به ویژه CYP2C9، مانند فلوکونازول یا مترونیدازول.
- داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی.
- مهارکنندههای بتا.
- برخی از آنتیبیوتیکها، مانند سولفونامیدها و کلرامفنیکل.
کاهش اثر کاهنده قند خون: داروهایی که میتوانند اثربخشی گلیبنکلامید را کاهش داده و منجر به افزایش قند خون شوند، شامل:
- کورتیکواستروئیدها.
- دیورتیکهای تیازیدی.
- داروهای سمپاتومیمتیک.
تداخل خاص: مصرف همزمان با بوسنتان به دلیل افزایش خطر مسمومیت کبدی و کاهش اثربخشی هر دو دارو، منع مصرف دارد.
۵. هشدارهای دیگر
- شرایط استرسزا: در مواقع استرس شدید مانند عفونت، تب، جراحی یا تروما، احتمالاً نیاز به قطع موقت گلیبنکلامید و جایگزینی با درمان انسولین برای کنترل بهتر قند خون وجود دارد.
- حساسیتهای متقاطع: بیمارانی که به داروهای حاوی سولفونامیدها (مانند برخی آنتیبیوتیکها) حساسیت دارند، ممکن است نسبت به گلیبنکلامید نیز واکنش آلرژیک نشان دهند.
- بیماریهای خونی نادر: در بیماران با کمبود آنزیم گلوکز ۶-فسفات دهیدروژناز، سولفونیل اورهها میتوانند منجر به بروز کمخونی همولیتیک شوند.
توصیه های دارویی گلی بنکلامید
۱. توصیههای دارویی حیاتی به بیمار
پزشک باید نکات زیر را با جزئیات کامل به بیمار آموزش دهد تا از عوارض جدی جلوگیری شود:
نحوه مصرف دارو:
- دارو را باید همراه یا بلافاصله پس از اولین وعده غذایی اصلی روز (معمولاً صبحانه) مصرف کنید. هرگز دارو را با شکم خالی مصرف نکنید.
- اگر دوز مصرفی شما بیش از ۱۰ میلیگرم در روز است، معمولاً به صورت تقسیم شده در دو نوبت در روز مصرف میشود.
مدیریت دوز فراموششده:
اگر یک نوبت مصرف دارو را فراموش کردید، اگر زمان کمی گذشته باشد، آن را بلافاصله مصرف کنید. اما اگر تقریباً زمان دوز بعدی است، از دوز فراموششده صرف نظر کنید و دوز بعدی را در زمان مقرر مصرف نمایید. هیچگاه برای جبران دوز فراموششده، دوز مصرفی را دو برابر نکنید.
شناسایی و درمان افت قند خون:
- مهمترین خطر این دارو، افت قند خون است. علائم آن شامل لرزش، تعریق ناگهانی، رنگپریدگی، گرسنگی شدید، تپش قلب، سرگیجه یا گیجی است.
- بیمار باید همیشه یک منبع قند سریعالاثر مانند آب نبات، نوشیدنی شیرین (غیررژیمی) یا قرص گلوکز به همراه داشته باشد.
- در صورت بروز علائم، بلافاصله ۱۵ گرم قند سریعالاثر مصرف کنید و پس از ۱۵ دقیقه، قند خون را دوباره اندازهگیری نمایید. در صورت بهبود نیافتن، این روند را تکرار کنید. پس از بهبود علائم، یک وعده غذایی یا میان وعده حاوی کربوهیدرات مصرف نمایید.
پرهیز از الکل:
مصرف الکل میتواند خطر افت قند خون را به شدت افزایش داده و طولانی کند. بنابراین، از مصرف الکل در حین درمان خودداری شود.
اطلاعرسانی به کادر درمان:
همیشه لیست کامل داروهای مصرفی، از جمله داروهای بدون نسخه و مکملهای گیاهی، را به پزشک و دندانپزشک خود اطلاع دهید، زیرا بسیاری از داروها با گلیبنکلامید تداخل دارند.
رژیم غذایی و فعالیت بدنی:
این دارو جایگزین رژیم غذایی مناسب و ورزش منظم نیست. برنامه غذایی و ورزشی توصیهشده توسط پزشک یا متخصص تغذیه را حتماً دنبال کنید.
۲. توصیههای دارویی ویژه برای پزشک
تجویز گلیبنکلامید نیازمند ارزیابی دقیق ریسک و منفعت در هر بیمار است:
انتخاب بیمار مناسب:
- گلیبنکلامید باید به عنوان خط دوم درمان دیابت نوع ۲ در بیمارانی در نظر گرفته شود که متفورمین را تحمل نمیکنند یا در آنها منع مصرف دارد.
- این دارو برای بیماران جوانتر از ۶۰ سال و بدون ریسک بالای افت قند خون مناسبتر است.
منع مصرف و احتیاط شدید:
- افراد مسن: از مصرف گلیبنکلامید در بیماران بالای ۶۵ سال، به ویژه بیماران شکننده، به شدت اجتناب کنید. در صورت لزوم، داروهای کوتاهاثرتر ترجیح داده میشوند.
- نارسایی کلیوی و کبدی: در بیماران با اختلال شدید عملکرد کلیه یا کبد، به دلیل خطر تجمع دارو و افت قند خون طولانیمدت، منع مصرف دارد.
- بارداری و شیردهی: معمولاً در دوران بارداری از انسولین استفاده میشود و در دوران شیردهی نیز این دارو منع مصرف دارد.
- بیماریهای خاص: در دیابت نوع ۱ و کتواسیدوز دیابتی منع مصرف دارد.
دوز و تعدیل آن:
- دوز شروع باید پایین باشد (به طور مثال ۲٫۵ میلیگرم یک بار در روز) و به آرامی و با پایش قند خون در فواصل یک تا دو هفته، تیتر شود.
- دوزهای بالای ۱۰ میلیگرم در روز اغلب با اثربخشی افزایشیافته ناچیزی همراه هستند، اما به شدت خطر افت قند خون را بالا میبرند. دوز روزانه را به دو قسمت تقسیم کنید تا از رسیدن به دوزهای بالا در یک نوبت جلوگیری شود.
پایش بالینی:
- بیمار را به طور منظم برای علائم افت قند خون، به ویژه در هفتههای ابتدایی و پس از هر تغییر دوز یا تغییر داروی همزمان، پایش کنید.
- به دلیل خطر نارسایی کلیه در بیماران دیابتی، عملکرد کلیه بیمار باید به طور دورهای کنترل شود.
دارو های هم گروه گلی بنکلامید
منابع معتبر برای کسب اطلاعات بیشتر گلی بنکلامید
Medscape
برای دسترسی به اطلاعات تخصصی و جامع در زمینه مقدارمصرف، فارماکولوژی،تداخلات دارویی و راهنماییهای کلینیکی،از وبسایت
Medscape
استفاده کنید.
Drugs.com
برای بررسی دقیق دوزها،عوارض جانبی،هشدارها و جزئیات کاربرد داروها،میتوانید به وبسایت
Drugs.com
مراجعه کنید.
مصرف در بارداری گلی بنکلامید
گروه C
در شرايط خاص و نظارت ويژه پزشك قابل استفاده است: مطالعات حیوانی مواردی از عارضه جانبی برای جنین نشان داده است و مطالعات انسانی به اندازه کافی در دست نیست. منافع دارو در مقابل خطرات احتمالی، تعیین کننده مصرف یا عدم مصرف این دارو در دوران بارداری است.
سلام من گلی بن کلامید را همراه با داروهای گیاهی مصرف میکنم به تظر شما خطری نداره