دگزامتازون چشمی چیست و برای چه مواردی استفاده می شود؟

اطلاعات تخصصی

موارد مصرف دگزامتازون چشمی

-التهاب چشمی(مدیریت شرایط التهابی که به  استروئیدها پاسخ می‌دهند مانند ورم ملتحمه آلرژیک، التهاب عنبیه، یاسیکلیت، درمان علامتی آسیب قرنیه ناشی از سوختگی های شیمیایی، تشعشعی، حرارتی یا نفوذ اجسام خارجی)

-خارش چشم ناشی از التهاب ملتحمه آلرژیک(Intracanalicular-insert فرم کاشتنی)

-التهاب،درد و خارش چشمی پس از عمل جراحی( Intracanalicular-insert فرم کاشتنی)

-التهاب گوش(گوش خارجی)

-ادم ماکولار دیابتی یا ادم ماکولار(ایمپلنت داخل زجاجیه)

-یووئیت غیرعفونی(ایمپلنت/داخل زجاجیه)

دگزامتازون یک کورتیکواستروئید پرکاربرد می‌باشد که در موارد التهابی بسیاری مصرف دارد و جهت مصارف چشمی درفرم پماد، محلول و سوسپانسیون چشمی تولید می‌شود.
توجه شود که سوسپانسیون در دو دوز متفاوت از این دارو در منابع وجود دارد:سوسپانسیون ۰/۱درصد جهت مصرفموضعی و سوسپانسیون ۹درصد با نام تجاری Dexycuجهت مصارف داخل چشمی در عمل‌های جراحی چشم می‌باشد.

امروزه از دگزامتازون فرآورده‌های نوین دارویی ساخته شده‌است برای مثال فرم ایمپلنت چشمی این دارو (Ozurdex )نیزساخته شده است و در مواردی از ادم ماکولار در داخل چشم استفاده می‌شود.
یا فرم کاشتنی داخل کانالی یا Intracanalicular-insert دگزامتازون با نام تجاری Dextenza در مواردی از التهاباتپس از جراحی‌ها قابل استفاده است.
همچنین از قطره‌ی دگرامتازون چشمی می‌توان در التهابات گوش نیز استفاده کرد.

مکانیسم اثر دگزامتازون چشمی

درغلظت هاي بالاي موضعي كورتيكواستروئيدها اثرمستقيم برروي غشاء دارند.كورتيكواستروئيدها، اگزوداي سلولي و فيبريني و انفيلتراسيون بافتي را كاهش مي دهند. ممانعت از فعاليت تشكيل كلاژن و بافت همبند، تاخير در توليد مجدد سلول هاي اپي تليال، كاهش تشكيل عروق جديد پس از التهاب وكاهش نفوذپذيري مويرگ هاي متورم از ديگر اثرات اين دارو مي باشد.

فارماکوکینتیک دگزامتازون چشمی

متابولیسم:بیشتر به صورت موضعی، کبدی CYP450:سوبسترای 3A4(به علت جذب مختصر بسیار کم)

دفع: بیشتر از طریق ادرار

نیمه عمر:۱/۸تا۳/۵ساعت؛ نیمه عمر بیولوژیک ۳۶تا۵۴ساعت

مدت زمان شروع اثر: در مصرف کنندگان ایمپلنت، بهبودی در 20 تا 30 درصد بیماران در 2 ماه اول پس از تزریق داخلزجاجیه مشاهده شده است و اثرات به مدت ۱تا۳ماه باقی مانده‌است.

منع مصرف دگزامتازون چشمی

انواع موضعی چشمی(پماد، قطره چشمی):
-حساسیت به دگزامتازون یا هر جزء از فرمولاسیون یا فرآورده
-حساسیت به سولفیت
-بیماری ویروسی قرنیه و ملتحمه (از جمله کراتیت هرپس سیمپلکس اپیتلیال، واکسینیا، واریسلا)
-عفونت مایکوباکتریایی یا قارچی چشم
-عفونت های باکتریایی حاد چرکی و درمان نشده چشمی
-در صورت وجود سوراخ یا پارگی پرده‌ی گوش(در موراد استعمال در گوش)

نوع کاشتنی داخل کانالی:
عفونت های فعال قرنیه، ملتحمه یا کانالیکولار، از جمله کراتیت هرپس سیمپلکس اپیتلیال (کراتیت دندریتیک)، ویروسواکسینیا و واریسلا، عفونت های مایکوباکتریایی، بیماری قارچی چشم و داکریوسیستیت

سوسپانسیون۹درصد داخل چشمی:
منع مصرف ندارد

ایمپلنت چشمی:
حساسیت به دگزامتازون یا هر جزء از فرمولاسیون یا فرآورده، گلوکوم با نسبت کاپ به دیسک > 0.8، عفونت های چشمییا دور چشمی فعال یا مشکوک از جمله اکثر بیماری های ویروسی قرنیه و ملتحمه،کراتیت هرپس سیمپلکس فعال اپیتلیال(کراتیت دندریتیک)، واکسینیا، واریسلا، عفونت های مایکوباکتریایی و بیماری های قارچی، در بیماران دارای کپیول لنزخلفی که پاره شده است.

عوارض جانبی دگزامتازون چشمی

احساس ناراحتی چشم، حساسیت چشم

افزایش فشار چشمی، التهاب عنبیه، افزایش فشارخون(ایمپلنت)، کاتاراکت(ایمپلنت و استفاده طولانی مدت)، خونریزیملتحمه(ایمپلنت)، ادم قرنیه(تزریق، ایمپلنت)، آنوریسم(اینپلنت)، سردرد(ایمپلنت)

عوارض جدی: 
احساس غیرطبیعی در چشم، تاری دید، التهاب ملتحمه، پوسته شدن پلک، سندرم خشکی چشم، کراتیت، پرخونی چشم،فتوفوبیا، عفونت ثانویه چشمی، سردرد، سرگیجه، آب مروارید، کاهش حدت بینایی، سوراخ شدن چشم، گلوکوم (با آسیبعصب بینایی)، سوزش چشم، کاهش میدان بینایی، نشت زخم از زیر ملتحمه، بلفاروپتوز، فرسایش قرنیه، اندوفتالمیت، دردچشم، هیپوتونی چشم (همراه با نشت زجاجیه ناشی از تزریق)، آسیب به نواحی چشم (ناشی از عوارض قرار دادندستگاه که منجر به آسیب بافت چشم از جمله صلبیه، لنز زیر ملتحمه و شبکیه می شود)، میدریاز، جداشدگی شبکیه

تداخلات دارویی دگزامتازون چشمی

مکانیسم کلی تداخلات: 
-سوبسترای CYP3A4(مینور)

منع مصرف همزمان(کنترا اندیکه):  
تداخل معناداری گزارش نشده است.

افزایش اثرداروها توسط دگزامتازون: 
تداخل معناداری گزارش نشده است.

داروهایی که سطح خونی دگزامتازون چشمی را بالا می برند: 
مهارکنندگان قوی CYP3A4، داروهای ضددرد غیراستروئیدی چشمی

کاهش اثرات داروها توسط دگزامتازون چشمی: 
تداخل معناداری گزارش نشده است.

داروهایی که سطح دگزامتازون چشمی را کاهش می دهند: 
تداخل معناداری گزارش نشده است.

تداخل با غذا:
ذکر نشده است.

هشدار ها دگزامتازون چشمی

موارد احتیاط: 
-افراد با نقص ایمنی 
-سابقه ی هرپس سیمپلکس چشمی
-افراد با سیستم ایمنی ضعیف
-کاتاراکت
-سابقه یا ریسک گلوکوم
-HSVچشمی
-فشارچشمی بالا IOP
-افراد استفاده کننده از لنزهای تماسی
-مصرف بیشتر از ده روز
-نازکی قرنیه یا صلبیه
-جراحی کاتاراکت

هشدارها: 
-استفاده طولانی مدت از این دارو ممکن است خطر عفونت های ثانویه چشمی را افزایش دهد، علائم عفونت را بپوشاند یاعفونت موجود را تشدید کند. همچنین لازم است احتمال عفونت قارچی قرنیه پایدار پس از استفاده طولانی مدت، در نظرگرفته شود. کورتیکواستروئیدها نباید جهت درمان هرپس سیمپلکس چشمی استفاده شوند. فعال شدن مجدد عفونتویروسی ممکن است رخ دهد.

-افزایش IOP یا فشار داخل چشم ممکن است با استفاده طولانی مدت رخ دهد. مشاهده شده است که افزایش فشارداخل چشم در کودکان وابسته به دوز می‌باشد و همچنین در کودکان کمتر از 6 سال فشار چشم بیشتری نسبت به کودکانبزرگتر ایجاد می‌شود.

توصیه های دارویی دگزامتازون چشمی

-این دارو تنها جهت مصارف چشمی (و در مواردی گوش ) می‌باشد. به بیمار تاکید شود پیش از مصرف  محلول چشمی،لنزهای تماسی را بردارد و پس از مصرف نیز پیش از قرار دادن مجدد لنزها، ۱۵ دقیقه صبر کند.

-چنانچه پس از 7-5 روز بهبودي حاصل نشد و يا وضع چشم يا گوش بدتر شد، به پزشك مراجعه شود. 

-در صورت تجویز دارو برای گوش مي توان آن را به طور مستقيم در گوش ريخت و يا توسط گاز آغشته با دارو و يا فتيلهپنبه اي در سوراخ گوش گذاشت. اين فتيله را هر 24-12 ساعت يك بار، بايد تعويض نمود.

-نحوه‌ی صحیح مصرف پماد چشمی: یک لایه‌ی نازک از پماد، ۳تا۴مرتبه در روز بر روی پلک پایین استعمال شود.چنانچهپس از یک هفته علائم بهبود و پیشرفت ظاهر نشد، مصرف دارو قطع گردد.

-نحوه‌ی صحیح مصرف محلول چشمی: ۱تا۲قطره در چشم چکانده شود(می‌توان هر یک ساعت در طی روز و‌ یک ساعتدر میان در طول شب  مصرف نمود و در صورت مشاهده ی بهبودی، فواصل مصرف را بیشتر کرد) چنانچه پس از یک هفتهعلائم بهبود و پیشرفت ظاهر نشد، مصرف دارو قطع گردد.

-مصرف طولانی مدت این دارو می‌تواند منجر به فشار خون چشمی و/یا گلوکوم چشمی، با آسیب به عصب بینایی، کاهش  بینایی و میدان دید، و ایجاد آب مروارید (کاتاراکت) شود.همچنین ممکن است باعث تاری دید یا سایر اختلالات بیناییشود. -معاینات چشم پزشکی جهت ارزیابی مشکلات احتمالی از جمله آب مروارید، گلوکوم یا بیماری های نادر مانندکوریورتینوپاتی سروزی مرکزی (CSCR) در نظر گرفته‌شود.

-کورتیکواستروئیدهای چشمی ممکن است جذب سیستمیک داشته باشند. اگرچه خطر اثرات سیستمیک با تجویز چشمیدر مقایسه با کورتیکواستروئیدهای خوراکی بسیار کمتر است، جذب کورتیکواستروئیدهای چشمی ممکن است باعثتظاهرات سندرم کوشینگ، سرکوب آدرنال یا سرکوب رشد در کودکان شود.

-برخی محلول های چشمی ممکن است حاوی بنزآلکونیوم ‌باشد که می‌تواند توسط لنزهای تماسی نرم جذب شود.به همینخاطر لازم است لنز تماسی پیش از مصرف قطره از چشم خارج شود و تا ۱۵دقیقه پس از مصرف گذاشته نشود.

-مصرف تک دوز قطره ی دگزامتازون چشمی در دوران شیردهی مشکلی ندارد اما تصمیم به شیردهی در طول درمان بایدبا ارزیابی خطر مواجهه ی نوزاد، فواید شیردهی برای نوزاد و مزایای درمان برای مادر را گرفته شود.

-در صورت نیاز به داروهای چشمی در دوران بارداری، حداقل دوز موثر استفاده شود. همچنین در زمان مصرف، انسدادمجرای اشکی با انگشت احتمال جذب سیستمیک و آسیب احتمالی به جنین را کاهش می‌دهد.