استروژن کونژوگه چیست و برای چه مواردی استفاده می شود؟

قرص پریکوئین محصول شرکت آتی فامد

اطلاعات تخصصی

موارد مصرف استروژن کونژوگه

استروژن کونژوگه (که معمولاً به صورت خوراکی و واژینال مصرف می‌شود)، یک ترکیب دارویی از استروژن‌های محلول در آب است که از منابع طبیعی مشتق شده است.

۱. درمان علائم وازوموتور متوسط تا شدید مرتبط با یائسگی (گرگرفتگی)

• توضیح بالینی: این شایع‌ترین و اصلی‌ترین کاربرد درمانی است. این دارو برای کاهش شدت و تکرار علائم وازوموتور (تغییرات عروقی حرکتی) مانند گرگرفتگی (Hot Flashes) و تعریق شبانه در زنانی که به دلیل یائسگی (طبیعی، جراحی یا نارسایی تخمدان) دچار کمبود استروژن شده‌اند، تأیید شده است.
• اثر بالینی: استروژن‌ها با تثبیت مرکز تنظیم دمای بدن در هیپوتالاموس، این علائم را به طور مؤثری بهبود می‌بخشند.
• نکته بالینی برای پزشک: برای زنانی که رحم دارند، استروژن باید حتماً همراه با یک پروژستین (مانند مدروکسی پروژسترون استات) تجویز شود تا خطر هیپرپلازی آندومتر و سرطان آندومتر کاهش یابد.

۲. درمان آتروفی ولو و واژنیک (سندرم ادراری-تناسلی یائسگی)

• توضیح بالینی: این دارو برای درمان آتروفی واژن (خشکی، سوزش، خارش، دیسپارونی یا درد هنگام نزدیکی) و آتروفی دستگاه ادراری تحتانی (فوریت، تکرر و عفونت‌های مکرر ادراری) مرتبط با کمبود استروژن، تأیید شده است.
• اشکال دارویی: این مورد مصرف بیشتر با فرم‌های موضعی (واژینال) استروژن کونژوگه (مانند کرم) انجام می‌شود که جذب سیستمیک کمتری دارد و عوارض جانبی سیستمیک را کاهش می‌دهد.
• اثر بالینی: استروژن‌ها با بازسازی اپیتلیوم واژن و افزایش جریان خون، سلامت بافت‌های تناسلی-ادراری را بهبود می‌بخشند.

۳. پیشگیری از پوکی استخوان (استئوپروز) پس از یائسگی

• توضیح بالینی: استروژن کونژوگه برای پیشگیری از پوکی استخوان و کاهش خطر شکستگی‌های ناشی از پوکی استخوان (به ویژه ستون فقرات و لگن) در زنانی که در معرض خطر بالا هستند و نمی‌توانند از درمان‌های جایگزین استفاده کنند، تأیید شده است.
• نکته بالینی برای پزشک: با توجه به هشدارهای جدی در مورد خطرات قلبی-عروقی و سرطان پستان مرتبط با درمان‌های طولانی‌مدت، استروژن درمانی خط اول پیشگیری از پوکی استخوان نیست و معمولاً برای زنانی که نیاز به درمان علائم وازوموتور نیز دارند، در نظر گرفته می‌شود.

۴. درمان هیپواستروژنیسم ناشی از سایر علل

• توضیح بالینی: این شامل درمان کمبود استروژن ناشی از هیپوگنادیسم (کم‌کاری غدد جنسی)، عقیم‌سازی اولیه یا نارسایی تخمدان (مانند سندرم ترنر) است.
• اثر بالینی: هدف، جایگزینی هورمون‌های از دست رفته برای القای خصوصیات جنسی ثانویه و حفظ سلامت استخوان و بافت‌ها در زنانی است که به طور طبیعی استروژن تولید نمی‌کنند.

موارد مصرف خارج از برچسب استروژن کونژوگه
این کاربردها بر اساس شواهد بالینی و تجربه پزشکان هستند، اما به طور رسمی توسط سازمان‌های نظارتی بزرگ تأیید نشده‌اند:

۱. جلوگیری از خونریزی غیرطبیعی رحم در موارد حاد

• توضیح بالینی: در موارد حاد خونریزی غیرطبیعی رحم (AUB) که منشأ آن غیر سرطانی و غیر مرتبط با بارداری است، به ویژه در موارد ناشی از نارسایی لوتئال یا خونریزی شدید غیرقابل کنترل.
• اثر بالینی: تجویز دوزهای بالای استروژن کونژوگه به صورت وریدی یا خوراکی می‌تواند به سرعت باعث بازسازی اندومتر، تحریک رشد پوشش رحم و قطع سریع خونریزی حاد شود.
• نکته بالینی برای پزشک: این یک روش موقت برای تثبیت حاد است و باید با درمان قطعی‌تر دنبال شود.

۲. نارسایی قلبی و بیماری عروق کرونر (در برخی مطالعات اولیه)

• توضیح بالینی: در گذشته و بر اساس برخی مطالعات مشاهده‌ای، فرضیه‌ای مطرح بود که استروژن‌ها ممکن است در زنانی که به تازگی یائسه شده‌اند، اثر محافظتی بر قلب داشته باشند.
• اثر بالینی: هرچند، مطالعات کنترل‌شده بزرگ (به ویژه مطالعه WHI) نشان دادند که شروع درمان هورمونی پس از یائسگی، نه تنها محافظتی نیست، بلکه ممکن است خطر حوادث قلبی-عروقی و سکته مغزی را افزایش دهد.
• نکته بالینی برای پزشک: این کاربرد به طور قطعی توصیه نمی‌شود و درمان استروژنی برای بیماری قلبی منع مصرف نسبی دارد. هدف اصلی درمان استروژنی، بهبود کیفیت زندگی در زنان دارای علائم شدید است، نه پیشگیری از بیماری قلبی.

مکانیسم اثر استروژن کونژوگه

استروژن کونژوگه یک ترکیب از استروژن‌های طبیعی و محلول در آب است که از طریق فعال‌سازی گیرنده‌های استروژنی در بافت‌های هدف، عمل می‌کند و جایگزین کمبود استروژن در دوران یائسگی می‌شود.

۱. فعال‌سازی گیرنده‌های هسته‌ای

• پیوند با گیرنده: استروژن‌ها با اتصال به گیرنده‌های اختصاصی استروژنی (ERs) که در سیتوپلاسم و هسته سلول‌های هدف (مانند سلول‌های رحم، پستان، استخوان و هیپوتالاموس) قرار دارند، عمل می‌کنند.
• تغییر بیان ژن: این کمپلکس گیرنده-هورمون به توالی‌های خاصی در DNA متصل می‌شود و بیان ژن‌های خاص را تغییر می‌دهد. این تغییر در سنتز پروتئین‌های سلولی، اثرات فیزیولوژیک استروژن را در بافت‌های مختلف ایجاد می‌کند.

۲. اثرات فیزیولوژیک

• اثر بر علائم وازوموتور: استروژن کونژوگه با تنظیم عملکرد هیپوتالاموس و مرکز تنظیم دمای بدن، به طور مؤثری تعداد و شدت گرگرفتگی‌ها (علائم وازوموتور) را کاهش می‌دهد.
• اثر بر بافت تناسلی-ادراری: با تحریک رشد و ترمیم بافت اپیتلیال، به درمان آتروفی واژن و علائم ادراری مرتبط با یائسگی کمک می‌کند.
• اثر بر استخوان: استروژن‌ها از طریق مهار تمایز و فعالیت استئوکلاست‌ها (سلول‌های تجزیه‌کننده استخوان)، تعادل بازسازی استخوان را حفظ کرده و از پوکی استخوان جلوگیری می‌کنند.

فارماکوکینتیک استروژن کونژوگه

۱. جذب

• مسیر خوراکی: استروژن کونژوگه به صورت خوراکی به خوبی از دستگاه گوارش جذب می‌شود.
• گذر اول کبدی: بخش بزرگی از استروژن‌های جذب شده از طریق دستگاه گوارش، بلافاصله پس از ورود به کبد (اثر گذر اول کبدی) به طور گسترده متابولیزه می‌شوند. این فرآیند بر فراهمی زیستی نهایی دارو تأثیر می‌گذارد و سطح سرمی اجزای مختلف استروژنی را تعیین می‌کند.
• رسیدن به حداکثر غلظت: حداکثر غلظت پلاسمایی اجزای فعال استروژن معمولاً در حدود ۴ تا ۱۲ ساعت پس از مصرف خوراکی حاصل می‌شود.

۲. توزیع

• اتصال به پروتئین: استروژن‌ها به میزان بالایی به پروتئین‌های پلاسما متصل می‌شوند، به ویژه به گلوبولین متصل شونده به هورمون‌های جنسی (SHBG) و آلبومین. این اتصال بر میزان استروژن آزاد و فعال بیولوژیکی تأثیر می‌گذارد.

۳. متابولیسم

• تنوع متابولیک: استروژن کونژوگه شامل استروژن‌هایی مانند استرون، اکوئیلین و ۱۷-آلفا-دی‌هیدرو اکوئیلین است که هر کدام مسیرهای متابولیک متفاوتی دارند.
• محل اصلی: کبد محل اصلی متابولیسم است. فرآیندهای اصلی شامل هیدروکسیلاسیون و کونژوگاسیون (ترکیب با گلوکورونیدها و سولفات‌ها) است.
• چرخه روده‌ای-کبدی: استروژن‌های کونژوگه شده توسط صفرا به روده دفع می‌شوند. باکتری‌های روده می‌توانند این کونژوگه‌ها را هیدرولیز کرده و استروژن فعال را دوباره آزاد کنند که مجدداً جذب می‌شود. این چرخه می‌تواند نیمه عمر مؤثر دارو را طولانی کرده و نوسانات سطح پلاسمایی را ایجاد کند.

۴. دفع

• مسیر اصلی: استروژن‌های متابولیزه شده به شکل کونژوگه (سولفات‌ها و گلوکورونیدها) عمدتاً از طریق ادرار و مقداری نیز از طریق مدفوع دفع می‌شوند.
• نیمه عمر حذفی: به دلیل چرخه روده‌ای-کبدی و ترکیب چندگانه استروژن‌ها، نیمه عمر حذف می‌تواند متغیر باشد، اما به طور کلی به دلیل تبدیل به متابولیت‌های فعال و چرخه بازجذب، اثرات درمانی آن در طول ۲۴ ساعت حفظ می‌شود و امکان دوزدهی روزانه را فراهم می‌کند.

منع مصرف استروژن کونژوگه

۱. اختلالات ترومبوآمبولیک فعال یا سابقه قبلی

• لخته شدن خون: این دارو در زنانی که دارای سابقه یا وضعیت فعلی اختلالات ترومبوآمبولیک (تشکیل لخته خون) هستند، منع مصرف مطلق دارد. این موارد شامل موارد زیر است:
• ترومبوز ورید عمقی (DVT): لخته خون در وریدهای عمقی.
• آمبولی ریه (PE): انسداد شریان‌های ریوی توسط لخته خون.
• بیماری ترومبوآمبولیک شریانی: مانند سکته مغزی یا حملات قلبی (انفارکتوس میوکارد) فعال یا سابقه قبلی تأیید شده.
• دلیل بالینی: استروژن‌ها خطر تشکیل لخته خون را به شدت افزایش می‌دهند.

۲. نئوپلاسم‌های وابسته به استروژن

• سرطان پستان: زنانی که مبتلا به سرطان پستان شناخته شده یا مشکوک هستند، منع مصرف مطلق برای دریافت استروژن کونژوگه دارند.
• استثنا: این منع مصرف شامل زنانی نمی‌شود که تحت درمان با استروژن برای مراحل پیشرفته سرطان پستان هستند.
• دلیل بالینی: استروژن می‌تواند رشد تومورهای وابسته به هورمون را تسریع کند.
• نئوپلاسم‌های وابسته به استروژن شناخته شده: در زنانی که مبتلا به سایر سرطان‌ها یا نئوپلاسم‌های وابسته به استروژن هستند نیز منع مصرف دارد.

۳. سرطان آندومتر

• خونریزی غیرطبیعی تشخیص داده نشده: استروژن کونژوگه در زنانی که دارای خونریزی غیرطبیعی و غیرتشخیصی رحم هستند، منع مصرف مطلق دارد.
• دلیل بالینی: این خونریزی باید قبل از شروع درمان ارزیابی شود تا احتمال وجود سرطان آندومتر یا هیپرپلازی جدی منتفی گردد.

۴. بیماری کبدی

• نارسایی یا تومور کبدی: زنانی که دارای اختلال عملکرد کبدی شدید، بیماری حاد کبدی، یا تومورهای کبدی (خوش‌خیم یا بدخیم) هستند، نباید استروژن کونژوگه مصرف کنند.
• دلیل بالینی: استروژن‌ها به طور گسترده در کبد متابولیزه می‌شوند و اختلال کبدی می‌تواند منجر به تجمع دارو و بدتر شدن بیماری شود.

۵. اختلالات پورفیری

• این دارو در بیماران مبتلا به پورفیری (یک اختلال متابولیکی نادر) منع مصرف دارد.
• دلیل بالینی: استروژن‌ها می‌توانند حملات حاد پورفیری را تسریع کنند.

موارد منع مصرف در بارداری و شیردهی

۱. بارداری

• منع مصرف مطلق: استروژن کونژوگه در بارداری منع مصرف مطلق دارد.
• دلیل بالینی: شواهد بالینی نشان می‌دهند که استفاده از استروژن در دوران بارداری با افزایش خطر نونی‌هاهنجاری‌های مادرزادی همراه نیست، با این حال، استفاده از آن در این دوران هیچ توجیه درمانی ندارد و زنان باردار باید از مصرف آن خودداری کنند.

۲. شیردهی

• منع مصرف: مصرف این دارو در دوران شیردهی منع مصرف دارد.
• دلیل بالینی: استروژن‌ها در شیر مادر ترشح می‌شوند و ممکن است تأثیرات نامطلوبی بر نوزاد داشته باشند. علاوه بر این، استروژن می‌تواند تولید شیر مادر را کاهش دهد.

 

موارد منع مصرف در کودکان

• کودکان: استروژن کونژوگه برای استفاده در کودکان منع مصرف مطلق دارد.
• دلیل بالینی: ایمنی و اثربخشی این دارو در کودکان و نوجوانان اثبات نشده است. این دارو فقط برای زنانی که به بلوغ رسیده‌اند و دچار کمبود استروژن شده‌اند یا در دوران یائسگی هستند، کاربرد دارد.

عوارض جانبی استروژن کونژوگه

۱. عوارض جانبی بسیار شایع (فراوانی بیشتر از ۱۰%)

این عوارض اغلب مربوط به تأثیر مستقیم هورمون بر بافت‌های حساس به استروژن هستند و در زنانی که پروژستین مصرف نمی‌کنند، شایع‌ترند:

• درد و حساسیت پستان: یکی از شایع‌ترین عوارض، دردناک شدن پستان و افزایش حساسیت لمسی آن است که در حدود ۲۰% تا ۲۵% از مصرف‌کنندگان گزارش می‌شود.
• خونریزی غیرطبیعی رحم یا لکه‌بینی: در زنانی که پروژستین مصرف می‌کنند (درمان ترکیبی)، لکه‌بینی یا خونریزی نامنظم در اوایل درمان شایع است. در زنانی که استروژن به تنهایی مصرف می‌کنند، بروز هرگونه خونریزی غیرمنتظره می‌تواند تا ۱۵% از موارد باشد و نیازمند بررسی برای رد کردن سرطان آندومتر است.

۲. عوارض جانبی شایع (فراوانی ۱% تا ۱۰%)

اختلالات گوارشی:

• تهوع و استفراغ: در حدود ۵% تا ۱۰% از بیماران، به ویژه در ابتدای درمان، مشاهده می‌شود.
• درد شکمی و نفخ: در حدود ۳% تا ۵% از مصرف‌کنندگان رخ می‌دهد.

اختلالات عصبی:

• سردرد: در حدود ۵% تا ۸% از بیماران گزارش شده است.
• سرگیجه: شیوعی در حدود ۲% دارد.
• احتباس مایعات و ادم محیطی: تورم خفیف دست‌ها و پاها به دلیل احتباس آب و نمک، در حدود ۵% از بیماران مشاهده می‌شود.
• افزایش وزن: تغییرات وزن، معمولاً افزایش، در حدود ۲% از بیماران گزارش شده است.

۳. عوارض جانبی با اهمیت بالینی (فراوانی کمتر از ۱%)

اگرچه این عوارض کمتر از ۱% رخ می‌دهند، اما جدی هستند و به همین دلیل در بخش هشدارها مورد تأکید قرار گرفته‌اند:

حوادث ترومبوآمبولیک:

• ترومبوز ورید عمقی (DVT) و آمبولی ریه (PE): خطر این حوادث در زنان مصرف‌کننده استروژن، در مقایسه با دارونما، تا ۲ تا ۴ برابر افزایش می‌یابد.

حوادث قلبی-عروقی:

• سکته مغزی و انفارکتوس میوکارد: مطالعات نشان می‌دهند که خطر سکته مغزی و حمله قلبی به میزان کم اما قابل توجهی افزایش می‌یابد.

سرطان‌ها:

• سرطان پستان: خطر افزایش سرطان پستان با درمان ترکیبی استروژن و پروژستین، پس از ۵ سال مصرف، افزایش می‌یابد.
• سرطان آندومتر: خطر این سرطان در صورت مصرف استروژن به تنهایی در زنانی که رحم دارند، به شدت افزایش می‌یابد.
• بیماری کیسه صفرا: افزایش خطر تشکیل سنگ‌های صفراوی یا نیاز به کوله‌سیستکتومی (برداشتن کیسه صفرا).

نکته بالینی برای پزشکان
هنگام تجویز استروژن کونژوگه، اهمیت پایش عوارض جدی (ترومبوز و سرطان) بسیار بیشتر از عوارض شایع و خفیف (مانند حساسیت پستان یا تهوع) است. هرگونه خونریزی غیرمنتظره واژینال، به خصوص پس از ۱۲ ماه درمان یا در زنانی که رحم دارند و پروژستین مصرف نمی‌کنند، باید فوراً برای رد کردن بدخیمی بررسی شود.

تداخلات دارویی استروژن کونژوگه

مشخصات کلی تداخلات:

• سوبسترای CYP1A2
• سوبسترای CYP3A4
• سوبسترای P-gp
• مهارکننده CYP1A2 (متوسط)
• القاکننده CYP2A6 (خفیف)
• القاکننده UGT1A4
• تشدید اثرات ترومبوژنیک
• اثر بر تولید/ متابولیسم هورمون تیروئید

تداخلات رده X (پرهیز):

آناسترازول، دی هیدرو اپی اندروسترون، اگزمستان، همین، ایندیوم 111 کاپرومب پندتید، اسپمیفن

کاهش اثرات داروها توسط استروژن کونژوگه:

آناسترازول، داروهای ضد انعقاد، داروهای ضد دیابت، چنودیول، کوزینتروپین، اگزمستان، همین، هیالورونیداز، ایندیوم 111 کاپرومب پندتید ، لاموترژین، اسپمیفن، سوماتروپین، فرآورده‌های تیروئید، اورسودیول

کاهش اثرات استروژن کونژوگه توسط داروها:

القاکننده‌های متوسط و قوی CYP3A4 دابرافنیب، دفراسیروکس، انزالوتامید، اردافیتینیب، ایووسیدنیب، میتوتان، ساریلومب، سیلتوکسیمب، تیپراناویر، توسیلیزومب

افزایش اثرات داروها توسط استروژن کونژوگه:

آجمالین، ایمونوگلوبولین سیاه‌زخم (انسانی)، مهارکننده‌های C1، کلوزاپین، کورتیکواستروئید ها (سیستمیک)، دانترولن، ایمونوگلوبولین، لنالیدومید، میواکوریوم، اسپمیفن، روپینیرول، سوکسینیل کولین، تالیدومید، مشتقات تئوفیلین، تیپراناویر، تیزانیدین

افزایش اثرات استروژن کونژوگه توسط داروها:

آسکوربیک اسید، مهارکننده‌های متوسط و قوی CYP3A4، دی هیدرو اپی اندروسترون ، گیاهان (با خاصیت استروژنی)، داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (انتخابی COX-2)، پومالیدومید

تداخلات دارویی مهم 

۱. تداخل با داروهای القاکننده آنزیم‌های کبدی (کاهش سطح استروژن)
این داروها با افزایش سرعت متابولیسم استروژن در کبد، غلظت استروژن کونژوگه را در خون کاهش داده و احتمال شکست درمان و تشدید علائم کمبود استروژن را بالا می‌برند:

داروهای ضد تشنج (مانند فنی‌توئین، کاربامازپین، فنوباربیتال):

• نوع تداخل: القای آنزیم‌های CYP3A4 و سایر ایزوآنزیم‌ها.
• توصیه بالینی: پایش اثربخشی استروژن؛ ممکن است نیاز به افزایش دوز استروژن باشد.

آنتی‌بیوتیک‌های خاص (مانند ریفامپین):

• نوع تداخل: القای قوی آنزیم‌های کبدی.
• توصیه بالینی: اثربخشی استروژن به شدت کاهش می‌یابد؛ ممکن است لازم باشد روش یا داروی جایگزین در نظر گرفته شود.

داروهای ضد ویروس (مانند نِویراپین، اِفاویرنز):

• نوع تداخل: القای آنزیم‌های کبدی.

داروهای گیاهی (مانند علف چای یا سنت جان):

• نوع تداخل: القای آنزیم‌های کبدی.
• توصیه بالینی: از مصرف همزمان علف چای به شدت اجتناب شود.

۲. تداخل با داروهای مهارکننده آنزیم‌های کبدی (افزایش سطح استروژن)
این داروها با کاهش سرعت تجزیه استروژن، غلظت آن را در خون افزایش می‌دهند و احتمال بروز عوارض جانبی مرتبط با استروژن (مانند تهوع یا حساسیت پستان) و خطر ترومبوآمبولیک را افزایش می‌دهند:

داروهای ضد قارچ آزولی (مانند کتوکونازول، ایتراکونازول):

• نوع تداخل: مهار قوی آنزیم CYP3A4.

آنتی‌بیوتیک‌های ماکرولیدی (مانند کلاریترومایسین، اریترومایسین):

• نوع تداخل: مهار آنزیم‌های کبدی.

مهارکننده‌های پروتئاز (مانند ریتوناویر، ایندیناویر):

• نوع تداخل: مهار قوی آنزیم‌های کبدی.
• توصیه بالینی: پایش عوارض جانبی استروژن؛ ممکن است نیاز به کاهش دوز استروژن باشد.

۳. تداخل با سایر داروها

داروهای ضد انعقاد (مانانند وارفارین):

• نوع تداخل: استروژن ممکن است باعث کاهش پاسخ به داروهای ضد انعقاد خوراکی شود. استروژن‌ها با تغییر در عوامل انعقادی، اثر وارفارین را کاهش می‌دهند و خطر ترومبوز را افزایش می‌دهند.
• توصیه بالینی: پایش دقیق زمان پروترومبین (PT) و نسبت نرمال شده بین‌المللی (INR) ضروری است.

هورمون‌های تیروئید (مانند لووتیروکسین):

• نوع تداخل: استروژن باعث افزایش پروتئین‌های متصل شونده به تیروئید می‌شود. این امر منجر به کاهش سطح هورمون تیروئید آزاد (فعال) در گردش می‌شود.
• توصیه بالینی: در بیماران تحت درمان جایگزینی تیروئید، پایش سطح هورمون محرک تیروئید (TSH) و تنظیم دوز هورمون تیروئید (اغلب افزایش دوز) لازم است.

تداخل با غذا

• تأثیر غذا: مصرف استروژن کونژوگه همراه با غذا معمولاً بر میزان جذب (فراهمی زیستی) کلی دارو تأثیر قابل توجهی نمی‌گذارد.
• گریپ‌فروت: مصرف گریپ‌فروت یا آب گریپ‌فروت در طول درمان با استروژن کونژوگه باید محدود شود.
• دلیل تداخل: گریپ‌فروت حاوی فورانوکومارین‌ها است که آنزیم CYP3A4 را در روده مهار می‌کنند. این مهار می‌تواند منجر به افزایش غلظت پلاسمایی استروژن و افزایش خطر عوارض جانبی شود.
• توصیه بالینی: بیمار باید از مصرف مقادیر زیاد گریپ‌فروت خودداری کند.

تداخل در آزمایشات تشخیصی

استروژن‌ها می‌توانند بر نتایج طیف وسیعی از آزمایش‌های آزمایشگاهی تداخل ایجاد کنند.

۱. تست‌های عملکرد اندوکرین و تیروئید

• افزایش پروتئین‌های پیوند دهنده: استروژن باعث افزایش پروتئین‌های متصل شونده در سرم می‌شود (مانند گلوبولین متصل شونده به تیروئید، گلوبولین متصل شونده به کورتیکواستروئید و گلوبولین متصل شونده به هورمون جنسی).
• توصیه بالینی: این امر منجر به افزایش کل سطح هورمون‌های (مانند هورمون تیروئید کل و کورتیزول کل) در خون می‌شود، اما سطح هورمون‌های آزاد و فعال معمولاً بدون تغییر باقی می‌ماند. با این حال، باید تست‌های عملکرد تیروئید را با احتیاط تفسیر کرد و در صورت لزوم سطح هورمون‌های آزاد یا TSH را اندازه‌گیری کرد.

۲. تست‌های انعقادی

• تأثیر بر فاکتورهای انعقادی: استروژن می‌تواند باعث افزایش سطوح برخی عوامل انعقادی (مانند عوامل VII، VIII، IX، X) و کاهش آنتی‌ترومبین III شود.
• توصیه بالینی: این تغییرات در نتایج تست‌های انعقادی، تفسیر نتایج در بیماران مستعد ترومبوز را پیچیده می‌کند و خطر ترومبوآمبولیک را در بیمار بالا می‌برد.

۳. سایر تست‌ها

• تست تحمل گلوکز: استروژن‌ها ممکن است باعث کاهش تحمل گلوکز شوند.
• سطح لیپیدهای سرم: استروژن معمولاً سطح کلسترول LDL و کلسترول تام را کاهش داده و سطح تری‌گلیسیرید را افزایش می‌دهد.

هشدار ها استروژن کونژوگه

هشدارهای مهم و کاربردی در تجویز استروژن کونژوگه
استروژن کونژوگه، به ویژه در استفاده طولانی‌مدت، دارای هشدارهای جدی است که باید در ارزیابی ریسک و فایده درمان هورمونی مورد توجه قرار گیرند.

۱. هشدارهای قلبی-عروقی و ترومبوتیک

• خطر ترومبوز: استروژن‌ها خطر بروز حوادث ترومبوآمبولیک جدی (تشکیل لخته خون) را به طور قابل توجهی افزایش می‌دهند. این شامل ترومبوز ورید عمقی، آمبولی ریه، سکته مغزی و انفارکتوس میوکارد (حمله قلبی) است.

توصیه بالینی:

• در صورت امکان، درمان هورمونی باید با کمترین دوز مؤثر و برای کوتاه‌ترین مدت زمان ممکن (جهت مدیریت علائم یائسگی) تجویز شود.
• در زنانی که سابقه یا فاکتورهای خطر ترومبوز دارند (مانند چاقی شدید، بی‌تحرکی طولانی‌مدت یا سابقه خانوادگی اختلالات انعقادی)، تجویز با احتیاط شدید یا اجتناب از تجویز باید در نظر گرفته شود.
• اگر بیمار در معرض بی‌تحرکی طولانی‌مدت قرار می‌گیرد (مانند جراحی‌های بزرگ یا استراحت مطلق)، درمان استروژنی باید موقت قطع شود.

۲. هشدار سرطان

• سرطان آندومتر (سرطان رحم): تجویز استروژن کونژوگه به تنهایی (بدون پروژستین) در زنانی که رحم دست‌نخورده دارند، خطر ابتلا به هیپرپلازی آندومتر و سرطان آندومتر را افزایش می‌دهد.
• توصیه بالینی: برای زنانی که رحم دارند، استروژن باید حتماً همراه با یک پروژستین تجویز شود تا از آندومتر محافظت شود.
• سرطان پستان: مطالعات نشان داده‌اند که استفاده طولانی‌مدت (بیش از ۵ سال) از درمان ترکیبی استروژن و پروژستین، خطر ابتلا به سرطان پستان مهاجم را افزایش می‌دهد.
• توصیه بالینی: بیماران باید به طور منظم تحت معاینات پستان و ماموگرافی قرار گیرند.

۳. اختلال عملکرد کبد و کیسه صفرا

• اختلال کبدی: از آنجایی که استروژن‌ها به طور گسترده در کبد متابولیزه می‌شوند، در بیماران دارای اختلال شدید کبدی باید با احتیاط فراوان استفاده شود.
• بیماری کیسه صفرا: استروژن کونژوگه می‌تواند خطر ابتلا به بیماری کیسه صفرا (مانند سنگ‌های صفراوی) را افزایش دهد.

۴. تأثیر بر فشار خون و مایعات بدن

• افزایش فشار خون: در برخی زنان، استروژن‌ها ممکن است باعث افزایش فشار خون شوند. فشار خون باید به طور منظم پایش شود.
• احتباس مایعات: استروژن‌ها می‌توانند باعث احتباس مایعات و تشدید بیماری در زنانی شوند که سابقه بیماری‌هایی مانند نارسایی قلبی یا اختلال عملکرد کلیه دارند.

۵. پایش چربی‌ها و قند خون

• پایش لیپیدها: در زنانی که سابقه یا فاکتورهای خطر ابتلا به هیپرتری‌گلیسیریدمی شدید دارند، استروژن درمانی خوراکی می‌تواند منجر به افزایش بسیار زیاد سطح تری‌گلیسیریدها شود که خطر پانکراتیت را به همراه دارد.

اوردوز استروژن کونژوگه و درمان آن
داده‌های مربوط به اوردوز حاد استروژن کونژوگه بسیار محدود است، اما این دارو به ندرت باعث مسمومیت حاد و تهدیدکننده حیات می‌شود.

علائم اوردوز

علائم اوردوز معمولاً به دلیل دوزهای بالای هورمون ایجاد می‌شود و اغلب شامل موارد زیر است:

• تهوع و استفراغ: شایع‌ترین علائم گوارشی.
• خونریزی واژینال: این ممکن است در اثر قطع ناگهانی مصرف دوزهای بالای استروژن رخ دهد، که به آن خونریزی ترک استروژن گفته می‌شود.
• حساسیت پستان: افزایش درد یا تورم در پستان‌ها.

مدیریت اوردوز (درمان)

درمان اوردوز استروژن کونژوگه عمدتاً حمایتی و متمرکز بر مراقبت‌های استاندارد پزشکی است:

• حمایت عمومی: از آنجا که سمیت حاد نادر است، درمان به صورت مشاهده و مراقبت‌های حمایتی انجام می‌گیرد.

• کنترل علائم گوارشی: در صورت بروز تهوع و استفراغ شدید، می‌توان از داروهای ضد تهوع مناسب استفاده کرد.

• بررسی خونریزی: خونریزی واژینال معمولاً خود به خود متوقف می‌شود و نیاز به اقدام فوری ندارد، اما باید ارزیابی شود تا منشأ پاتولوژیک دیگری نداشته باشد.

نکته مهم در دفع:

• به دلیل خصوصیات متابولیک استروژن‌ها و اتصال قوی آن‌ها به پروتئین‌ها، دیالیز در حذف مؤثر استروژن کونژوگه از بدن مؤثر نیست.

توصیه های دارویی استروژن کونژوگه

توصیه‌های دارویی مخصوص پزشکان
تجویز استروژن کونژوگه نیازمند ارزیابی دقیق ریسک و فایده درمان هورمونی، به ویژه در ارتباط با خطرات ترومبوآمبولیک و سرطان است.

۱. ارزیابی ریسک و انتخاب بیمار

• مدت زمان کوتاه و کمترین دوز: درمان باید با هدف بهبود علائم وازوموتور یا آتروفی واژن، با استفاده از کمترین دوز مؤثر و برای کوتاه‌ترین مدت زمان ممکن (معمولاً کمتر از ۵ سال) انجام شود.
• پایش آندومتر: در زنانی که رحم دست‌نخورده دارند، استروژن کونژوگه هرگز نباید به تنهایی تجویز شود. برای جلوگیری از سرطان آندومتر، حتماً باید یک پروژستین به رژیم درمانی اضافه شود (درمان ترکیبی).
• ارزیابی ترومبوآمبولیک: سابقه شخصی یا خانوادگی ترومبوز (لخته خون)، سکته مغزی یا حمله قلبی باید به دقت بررسی شود. در بیماران پرخطر، باید از تجویز خوراکی پرهیز کرد و در صورت ضرورت، فرم‌های موضعی (واژینال) یا سایر مسیرهای تجویز را در نظر گرفت.

۲. پایش‌های مداوم و قطع درمان

• غربالگری سرطان: معاینه دوره‌ای پستان و ماموگرافی سالانه باید انجام شود. هرگونه خونریزی غیرطبیعی واژینال باید با انجام بیوپسی آندومتر بررسی شود تا سرطان آندومتر رد گردد.
• بررسی دوره‌ای: فایده ادامه درمان هورمونی باید به صورت سالانه ارزیابی شود. در صورتی که علائم یائسگی بیمار دیگر شدید نباشد یا خطرات جدیدی (مانند افزایش فشار خون یا تغییرات پستان) ظاهر شوند، قطع درمان باید مد نظر قرار گیرد.
• اختلالات کبد و چربی: عملکرد کبد و سطح تری‌گلیسیریدها باید در بیماران پرخطر (سابقه هیپرتری‌گلیسیریدمی شدید) به طور منظم پایش شود.
• قطع قبل از جراحی: در صورت برنامه‌ریزی برای جراحی‌های بزرگ یا هر وضعیتی که منجر به بی‌تحرکی طولانی‌مدت می‌شود (به دلیل افزایش خطر ترومبوز)، استروژن کونژوگه باید ۴ تا ۶ هفته قبل از عمل قطع شود.

توصیه‌های دارویی برای بیمار
این توصیه‌ها باید به زبان ساده و با تأکید بر علائم هشداردهنده جدی، به بیمار ارائه شوند.

۱. نحوه مصرف صحیح

• مصرف منظم: دارو را دقیقاً طبق دستور پزشک، معمولاً یک بار در روز مصرف کنید.
• بلع کامل: قرص‌ها را کامل بلعیده و از شکستن یا جویدن آن‌ها خودداری کنید.
• فراموشی دوز: اگر یک دوز را فراموش کردید، آن را به محض یادآوری مصرف کنید. اگر زمان مصرف دوز بعدی نزدیک است، دوز فراموش شده را نادیده بگیرید و به برنامه منظم بازگردید. از مصرف دوز دو برابر خودداری کنید.
• درمان ترکیبی: اگر پزشک پروژستین را تجویز کرده است، حتماً آن را طبق دستور (مثلاً ۱۲ تا ۱۴ روز در ماه) مصرف کنید تا از رحم شما محافظت شود.

۲. علائم هشدار دهنده جدی (نیاز به اقدام فوری)

علائم لخته خون: در صورت مشاهده هر یک از علائم زیر، مصرف دارو را فوراً قطع کنید و سریعاً به اورژانس مراجعه نمایید:

1. درد ناگهانی شدید در قفسه سینه یا تنگی نفس.
2. سردرد ناگهانی و شدید، یا اختلال ناگهانی در بینایی یا گفتار (سکته).
3. درد، قرمزی یا تورم در یک پا.

• خونریزی غیرطبیعی: هرگونه خونریزی یا لکه‌بینی غیرمنتظره واژینال پس از یائسگی باید فوراً به پزشک گزارش شود.
• تغییرات پستان: هرگونه توده، فرورفتگی، یا ترشح غیرعادی در پستان باید سریعاً گزارش شود.

۳. احتیاط‌های مهم

• سیگار کشیدن: سیگار کشیدن خطر بروز لخته‌های خونی را در مصرف‌کنندگان استروژن به شدت افزایش می‌دهد. ترک سیگار قویاً توصیه می‌شود.
• طول دوره درمان: درمان هورمونی فقط برای تسکین علائم آزاردهنده است و نباید به عنوان یک درمان پیشگیرانه طولانی‌مدت استفاده شود.
• بارداری: این دارو در بارداری مصرف نمی‌شود و در صورت بارداری، باید فوراً قطع شود.