پیپراسیلین+تازوباکتام چیست و برای چه مواردی استفاده می شود؟

اطلاعات تخصصی

موارد مصرف

موارد مصرف تایید شده
این دارو ترکیبی از یک پنی‌سیلین وسیع‌طیف و یک مهارکننده آنزیم بتالاکتاماز است که برای درمان عفونت‌های ناشی از باکتری‌های حساس در شرایط زیر تایید شده است:

ذات‌الریه بیمارستانی و مرتبط با دستگاه تهویه

• این یکی از مهم‌ترین کاربردهای بالینی این دارو است. پیپراسیلین و تازوباکتام علیه باکتری‌های گرم منفی مهم از جمله سودوموناس آئروژینوزا موثر است.
• نکته کاربردی برای پزشک: در موارد ذات‌الریه بیمارستانی، توصیه می‌شود این دارو به صورت درمان ترکیبی با یک آمینوگلیکوزید یا فلوروکینولون شروع شود تا پوشش کافی ایجاد گردد و پس از دریافت نتایج کشت، درمان اختصاصی شود.

عفونت‌های داخل شکمی پیچیده

• این دارو برای درمان عفونت‌های صفراوی، پریتونیت و آبسه‌های داخل شکمی که توسط باکتری‌های گرم منفی و بی‌هوازی ایجاد می‌شوند، بسیار موثر است.
• نکته بالینی: به دلیل پوشش عالی بر باکتری‌های بی‌هوازی دستگاه گوارش، در بسیاری از جراحی‌های شکمی پیچیده به عنوان انتخاب اول شناخته می‌شود.

عفونت‌های شدید پوست و بافت نرم

• عفونت‌هایی مانند سلولیت پیچیده، آبسه‌ها و پای دیابتی که احتمال حضور چندین باکتری مختلف در آن‌ها وجود دارد، از موارد مصرف تایید شده این دارو هستند.

عفونت‌های لگنی زنان

• درمان التهاب لگن و عفونت‌های پس از زایمان یا جراحی‌های زنان که ناشی از باکتری‌های تولیدکننده آنزیم بتالاکتاماز هستند، با این دارو انجام می‌شود.

موارد مصرف خارج از برچسب
این موارد کاربردهایی هستند که بر اساس شواهد علمی معتبر بین‌المللی مورد استفاده قرار می‌گیرند، اما ممکن است در برگه رسمی دارو قید نشده باشند:

درمان تجربی در نوتروپنی تب‌دار

• در بیماران مبتلا به سرطان که دچار کاهش شدید گلبول‌های سفید و تب شده‌اند، این دارو به عنوان خط اول درمان تجربی برای پوشش باکتری‌های گرم منفی خطرناک استفاده می‌شود.
• نکته کاربردی برای پزشک: سرعت در شروع این آنتی‌بیوتیک در بیماران نوتروپنیک برای جلوگیری از شوک عفونی بسیار حیاتی است.

عفونت‌های ادراری پیچیده و پیلونفریت شدید

• در مواردی که شک بالینی به باکتری‌های مقاوم به داروهای رایج وجود دارد یا بیمار دچار عفونت ادراری همراه با باکتری در خون شده است، از این ترکیب استفاده می‌شود.

فیبروز سیستیک (تشدید بیماری ریوی)

• برای مدیریت عفونت‌های مکرر ریوی در بیماران مبتلا به فیبروز سیستیک که معمولاً با باکتری سودوموناس درگیر هستند، این دارو به عنوان یک گزینه استاندارد به کار می‌رود.

عفونت استخوان و مفاصل

• در موارد التهاب استخوان که ناشی از باکتری‌های گرم منفی مقاوم باشد، به ویژه پس از جراحی‌های ارتوپدی، این دارو در پروتکل‌های درمانی قرار می‌گیرد.

ملاحظات بالینی ویژه برای پزشکان

• تنظیم دوز در نارسایی کلیوی: این دارو عمدتاً از طریق کلیه دفع می‌شود. در بیمارانی که عملکرد کلیوی آن‌ها کاهش یافته است، تنظیم دقیق دوز بر اساس نرخ فیلتراسیون گلومرولی برای جلوگیری از سمیت عصبی و تشنج الزامی است.
• روش تزریق مداوم یا طولانی‌مدت: مطالعات جدید بین‌المللی نشان می‌دهند که تزریق این دارو در مدت زمان طولانی‌تر (مثلاً طی ۴ ساعت) نسبت به تزریق سریع، باعث پایداری بیشتر غلظت دارو در خون و بهبود نتایج درمانی در بیماران بدحال می‌شود.
• پایش الکترولیت‌ها: به دلیل وجود سدیم در ساختار این دارو، در بیماران مبتلا به نارسایی قلبی یا کسانی که محدودیت مصرف نمک دارند، باید سطح سدیم و پتاسیم خون پایش شود.
• خطر حساسیت متقاطع: در بیمارانی که سابقه حساسیت شدید به سسفالوسپورین‌ها دارند، احتمال بروز واکنش‌های حساسیتی به این دارو وجود دارد و باید با احتیاط کامل تجویز گردد.

مکانیسم اثر

این دارو یک ترکیب هم‌افزا شامل یک آنتی‌بیوتیک بتالاکتام وسیع‌طیف و یک مهارکننده آنزیم تخریب‌کننده آنتی‌بیوتیک است.

عملکرد پیپراسیلین

• پیپراسیلین با اتصال به پروتئین‌های خاصی در دیواره سلولی باکتری، مانع از ساخت لایه محافظ دیواره می‌شود. این عمل باعث ناپایداری ساختاری باکتری و در نهایت مرگ آن (اثر باکتری‌کشی) می‌گردد. پیپراسیلین به ویژه بر طیف گسترده‌ای از باکتری‌های گرم مثبت، گرم منفی و بی‌هوازی موثر است.

نقش تازوباکتام

• بسیاری از باکتری‌های مقاوم، آنزیم‌هایی به نام بتالاکتاماز تولید می‌کنند که حلقه آنتی‌بیوتیک را شکسته و آن را بی‌اثر می‌کنند. تازوباکتام با اتصال غیرقابل بازگشت به این آنزیم‌ها، آن‌ها را مهار کرده و از پیپراسیلین در برابر تخریب محافظت می‌کند. این همکاری باعث می‌شود که پیپراسیلین بتواند بر باکتری‌هایی که در حالت عادی به آن مقاوم هستند، غلبه کند.

فارماکوکینتیک

درک ویژگی‌های حرکتی این دارو برای تنظیم دوز در بیماران بدحال و مبتلایان به نقص عملکرد ارگان‌ها ضروری است.

جذب و توزیع

• این دارو به دلیل عدم جذب گوارشی کافی، صرفاً به صورت تزریقی (وریدی) تجویز می‌شود. پس از تزریق، هر دو جزء دارو به خوبی در بافت‌های مختلف بدن و مایعات میان‌بافتی توزیع می‌شوند. غلظت‌های درمانی مناسبی از دارو در ریه‌ها، مجاری صفراوی، استخوان‌ها و مایع صفاقی ایجاد می‌شود. اتصال به پروتئین‌های پلاسما برای هر دو جزء در حدود ۳۰ درصد است که نسبتاً پایین محسوب می‌شود.

متابولیسم

• پیپراسیلین به مقدار بسیار ناچیزی متابولیزه می‌شود. در مقابل، تازوباکتام به یک متابولیت غیرفعال تبدیل می‌گردد که فاقد فعالیت ضد میکروبی است. این متابولیسم عمدتاً در کبد رخ نمی‌دهد و بیشتر به فرآیندهای شیمیایی پلاسما مرتبط است.

دفع و نیمه‌عمر

کلیه‌ها مسیر اصلی دفع این دارو هستند. هر دو جزء از طریق فیلتراسیون گلومرولی و ترشح لوله‌ای دفع می‌شوند.

• نیمه‌عمر: در افراد با عملکرد کلیوی نرمال، نیمه‌عمر دارو بین ۷/۰ تا ۲/۱ ساعت است.
• اهمیت بالینی در نارسایی کلیه: در بیماران با اختلال عملکرد کلیه، نیمه‌عمر دارو به شدت افزایش می‌یابد. به همین دلیل، تعدیل دوز بر اساس نرخ پاکسازی کراتینین برای جلوگیری از سمیت عصبی و تشنج الزامی است.
• پاکسازی با دیالیز: بخش قابل توجهی از دارو (حدود ۳۰ تا ۵۰ درصد) طی جلسات همودیالیز از بدن خارج می‌شود، لذا تزریق دوز مکمل پس از پایان دیالیز در این بیماران توصیه می‌گردد.

نکته کاربردی برای پزشک: با توجه به فارماکودینامیک وابسته به زمان این دارو، استفاده از روش تزریق طولانی‌مدت (مثلاً در مدت ۴ ساعت) به جای تزریق سریع نیم ساعته، زمان باقی ماندن غلظت دارو بالاتر از حداقل غلظت مهارکنندگی را افزایش داده و منجر به نتایج بالینی بهتر در عفونت‌های ناشی از باکتری‌های مقاوم مانند سودوموناس می‌شود.

منع مصرف

موارد منع مصرف در بیماری‌ها و شرایط بالینی
شناسایی دقیق بیماران پرخطر پیش از تجویز این آنتی‌بیوتیک وسیع‌طیف برای جلوگیری از واکنش‌های جدی ضروری است:

سابقه حساسیت شدید به بتالاکتام‌ها

• اصلی‌ترین مورد منع مصرف این دارو، سابقه واکنش‌های حساسیتی شدید به پنی‌سیلین‌ها، سفالوسپورین‌ها یا مهارکننده‌های بتالاکتاماز است. واکنش‌هایی مانند شوک آلرژیک، تورم مجاری تنفسی یا ضایعات پوستی جدی منع مصرف مطلق ایجاد می‌کنند. به دلیل شباهت ساختاری، احتمال حساسیت متقاطع بین این گروه‌های دارویی وجود دارد.

اختلالات انعقادی و خونریزی

• در بیمارانی که دچار اختلالات عملکرد پلاکت یا نارسایی کلیوی هستند، پیپراسیلین می‌تواند منجر به بروز خونریزی غیرطبیعی شود. این پدیده به دلیل تداخل با تجمع پلاکتی رخ می‌دهد. در صورت مشاهده علائم خونریزی، مصرف دارو باید قطع شود.

نارسایی کلیوی شدید و تشنج

• اگرچه نارسایی کلیوی منع مصرف مطلق نیست، اما در صورت عدم تعدیل دوز، تجمع دارو می‌تواند منجر به سمیت سیستم عصبی مرکزی و بروز تشنج شود. پزشکان باید در بیماران دارای سابقه صرع یا کسانی که دوزهای بسیار بالا دریافت می‌کنند، احتیاط کامل داشته باشند.

کولیت مرتبط با آنتی‌بیوتیک

• مانند سایر آنتی‌بیوتیک‌های وسیع‌طیف، در بیمارانی که سابقه التهاب روده ناشی از باکتری کلستریدیوم دیفیسیل را دارند، تجویز این دارو می‌تواند وضعیت را وخیم‌تر کند یا منجر به بروز مجدد اسهال‌های خونی و شدید شود.

موارد منع مصرف در بارداری و شیردهی
استفاده از این دارو در دوران بارداری و شیردهی باید بر اساس ارزیابی دقیق سود به زیان انجام شود:

دوران بارداری

• این دارو در دسته‌بندی‌های بین‌المللی معمولاً در گروه‌هایی قرار می‌گیرد که مطالعات کافی و کنترل‌شده در انسان برای آن‌ها وجود ندارد.
• عبور از جفت: پیپراسیلین و تازوباکتام از جفت عبور می‌کنند. مطالعات حیوانی شواهد قطعی از نقص‌های مادرزادی نشان نداده‌اند، اما این دارو تنها در مواردی که ضرورت بالینی قطعی وجود دارد (مانند عفونت‌های تهدیدکننده جان مادر) باید استفاده شود.

دوران شیردهی

• مقادیر اندکی از پیپراسیلین در شیر مادر ترشح می‌شود.
• اثر بر نوزاد: اگرچه غلظت دارو در شیر کم است، اما می‌تواند منجر به تغییر در فلور طبیعی روده نوزاد، بروز اسهال یا حساسیت‌زایی در کودک شود. پزشک باید بین قطع شیردهی یا قطع دارو در دوران درمان تصمیم‌گیری کند.

موارد منع مصرف در کودکان
استفاده از این دارو در جمعیت اطفال محدودیت‌های سنی و کاربردی خاصی دارد:

نوزادان زیر دو ماه

• ایمنی و اثربخشی پیپراسیلین و تازوباکتام در نوزادان زیر دو ماه به طور گسترده ثابت نشده است. در بسیاری از دستورالعمل‌های بین‌المللی، استفاده از آن در این بازه سنی توصیه نمی‌شود مگر در موارد بسیار خاص و تحت نظارت دقیق.

محدودیت در موارد مصرف خاص

• در کودکان (بالای دو ماه تا ۱۲ سال)، این دارو عمدتاً برای درمان عفونت‌های پیچیده داخل شکمی تایید شده است. برای سایر عفونت‌ها مانند ذات‌الریه بیمارستانی در کودکان، داده‌های بالینی به اندازه بزرگسالان جامع نیست و استفاده از آن باید با احتیاط و بر اساس مقاومت‌های محلی انجام شود.

عوارض جانبی

عوارض جانبی بسیار شایع (بیش از ۱۰ درصد)

این عوارض بیشترین نرخ وقوع را در میان بیماران تحت درمان با این آنتی‌بیوتیک دارند:

• اسهال: حدود ۱۱ درصد از بیماران این عارضه را تجربه می‌کنند. این مسئله ناشی از تغییر در توازن باکتری‌های طبیعی روده است.
• سردرد: در برخی مطالعات، شیوع سردرد در بیمارانی که دوزهای استاندارد را دریافت می‌کنند، بیش از ۱۰ درصد گزارش شده است.

عوارض جانبی شایع (۱ تا ۱۰ درصد)

این دسته از عوارض با فراوانی متوسط رخ می‌دهند و پایش آن‌ها برای مدیریت بالینی بیمار حائز اهمیت است:

• یبوست: حدود ۷ تا ۸ درصد بیماران دچار کاهش حرکات روده می‌شوند.
• تهوع: در حدود ۷ درصد موارد گزارش شده است.
• بی‌خوابی: حدود ۷ درصد از بیماران با اختلال در الگوی خواب مواجه می‌شوند.
• جوش و ضایعات پوستی: حدود ۴ تا ۵ درصد بیماران دچار واکنش‌های پوستی می‌شوند که نیازمند پایش برای اطمینان از عدم پیشرفت به سمت حساسیت شدید است.
• استفراغ: در حدود ۳ تا ۴ درصد موارد مشاهده شده است.
• درد و تورم در محل تزریق: حدود ۳ درصد بیماران واکنش‌های موضعی در محل رگ‌گیری را تجربه می‌کنند.
• تب: در حدود ۲ درصد بیماران به عنوان عارضه جانبی مستقیم دارو گزارش شده است.
• سرگیجه: حدود ۲ درصد موارد را شامل می‌شود.
• تجمع مایعات و ورم: در حدود ۱ تا ۲ درصد بیماران مشاهده می‌شود.
• عفونت‌های قارچی دهان: حدود ۱ درصد بیماران به دلیل تغییر فلور طبیعی، دچار برفک دهانی می‌شوند.

عوارض خونی و آزمایشگاهی (کمتر از ۱ درصد تا فراوانی نامشخص)

این موارد اگرچه درصد وقوع پایینی دارند، اما از نظر بالینی برای پزشک بسیار حیاتی هستند:

• کاهش گلبول‌های سفید: این عارضه معمولاً در درمان‌های طولانی‌مدت (بیش از ۱۰ روز) رخ می‌دهد و پایش شمارش کامل خون الزامی است.
• کاهش پلاکت‌ها: پیپراسیلین می‌تواند باعث کاهش تعداد پلاکت‌ها یا اختلال در عملکرد آن‌ها شود که خطر خونریزی را افزایش می‌دهد.
• کاهش پتاسیم خون: در برخی بیماران، به ویژه در دوزهای بالا، افت سطح پتاسیم مشاهده شده است.
• افزایش آنزیم‌های کبدی: بالا رفتن موقت سطح آنزیم‌های کبد در آزمایش‌های خون گزارش شده است.
• افزایش کراتینین خون: به ویژه در صورت مصرف همزمان با آنتی‌بیوتیک‌های گروه آمینوگلیکوزید، خطر آسیب به کلیه افزایش می‌یابد.

عوارض جدی و نادر

این موارد نیاز به مداخله فوری پزشکی دارند:

• التهاب روده ناشی از کلستریدیوم دیفیسیل: بروز اسهال شدید و خونی که می‌تواند تهدیدکننده حیات باشد.
• شوک آلرژیک: واکنش‌های شدید و ناگهانی سیستم ایمنی.
• سمیت عصبی: شامل تشنج و انقباضات عضلانی غیرارادی که عمدتاً در نارسایی کلیوی کنترل نشده دیده می‌شود.

نکته بالینی برای پزشک: بسیاری از عوارض گوارشی این دارو با تنظیم سرعت تزریق یا مدیریت مایعات قابل کنترل هستند. با این حال، بروز هرگونه ضایعه پوستی گسترده یا اسهال شدید باید بلافاصله بررسی شود تا از عوارض جبران‌ناپذیر جلوگیری گردد.

تداخلات دارویی

مشخصات کلی تداخلات:
1. جزء پیپراسیلین؛

• تغییر در فلور نرمال دستگاه گوارش
• تشدید اثرات ضد پلاکت
• کاهش اثرات باکتریوسیدی وابسته به رشد باکتری
• اختلال در پاسخ ایمنی در برابر عوامل باکتریایی
• کاهش آستانه تشنج

2. جزء تازوباکتام؛

• سوبسترای OAT1
• سوبسترای OAT3

تداخلات رده X (پرهیز):

ب.ث.ژ (داخل مثانه‌ای)، واکسن وبا

کاهش اثرات داروها توسط پیپراسیلین/ تازوباکتام:

آمینوگلیکوزیدها، ب.ث.ژ (داخل مثانه‌ای)، واکسن ب.ث.ژ (ایمنی‌زا)، واکسن وبا، لاکتوباسیلوس و استریول، مایکوفنولات، سدیم پیکوسولفات، واکسن حصبه

کاهش اثرات پیپراسیلین/ تازوباکتام توسط داروها:

تتراسیکلین ها

افزایش اثرات داروها توسط پیپراسیلین/ تازوباکتام:

دی‌کلروفنامید، فلوکلوگزاسیلین، متوترکسات، ونکومایسین، وکرونیوم، آنتاگونیست ویتامین کا

افزایش اثرات پیپراسیلین/ تازوباکتام توسط داروها:

آسه‌متاسین، پروبنسید

تداخلات دارویی مهم 

این ترکیب دارویی با چندین دسته دارویی تداخلات مهمی دارد که نیازمند تعدیل دوز یا پایش دقیق بالینی است:

آنتی‌بیوتیک‌های گروه آمینوگلیکوزید

• نام داروها: آمیکاسین، جنتامایسین، توبرامایسین.
• نوع تداخل: مصرف همزمان این دو گروه دارویی می‌تواند منجر به غیرفعال شدن شیمیایی آمینوگلیکوزید توسط پیپراسیلین شود، به ویژه در بیماران مبتلا به نارسایی کلیوی. همچنین خطر سمیت کلیوی در صورت مصرف همزمان به شدت افزایش می‌یابد. توصیه می‌شود این دارو‌ها در ظرف‌های تزریق جداگانه و با فاصله زمانی تزریق شوند.

وارفارین و داروهای ضدانعقاد خوراکی

• نام داروها: وارفارین، آسپیرین، هپارین.
• نوع تداخل: پیپراسیلین می‌تواند از طریق مهار تجمع پلاکتی و تغییر در فلور روده (که مسئول تولید ویتامین کا است)، اثرات داروهای ضدانعقاد را تقویت کند. این مسئله خطر خونریزی را افزایش می‌دهد. پایش منظم پارامترهای انعقادی در طول درمان همزمان الزامی است.

متوترکسات

• نام دارو: متوترکسات.
• نوع تداخل: پیپراسیلین می‌تواند دفع کلیوی متوترکسات را کاهش دهد که منجر به افزایش غلظت خونی این دارو و بروز سمیت شدید (مانند سرکوب مغز استخوان و آسیب مخاطی) می‌شود. پایش دقیق سطح خونی متوترکسات در صورت مصرف همزمان ضروری است.

پروبنسید

• نام دارو: پروبنسید.
• نوع تداخل: این دارو با رقابت برای ترشح در لوله‌های کلیوی، باعث افزایش نیمه‌عمر و سطح خونی پیپراسیلین و تازوباکتام می‌شود. اگرچه گاهی از این تداخل برای افزایش ماندگاری آنتی‌بیوتیک استفاده می‌شود، اما می‌تواند خطر عوارض جانبی را نیز بالا ببرد.

شل‌کننده‌های عضلانی غیردپولاریزان

• نام دارو: وکرونیوم.
• نوع تداخل: پیپراسیلین ممکن است بلوک عصب-عضله ناشی از این داروها را طولانی‌تر کند. پزشکان بیهوشی باید در طول جراحی به این نکته توجه داشته باشند تا از ضعف عضلانی طولانی‌مدت پس از عمل جلوگیری شود.

تداخل با غذا

• از آنجایی که این دارو صرفاً به صورت تزریق وریدی تجویز می‌شود، تداخل مستقیم با جذب گوارشی غذا ندارد.
• نکته بالینی: مصرف غذا تاثیری بر سطح خونی یا فارماکوکینتیک این دارو ندارد. با این حال، حفظ هیدراتاسیون مناسب بیمار برای تسهیل دفع کلیوی دارو و جلوگیری از سمیت کلیوی، به ویژه در رژیم‌های غذایی پرپروتئین یا در موارد کم‌آبی بدن، توصیه می‌شود.

تداخل در آزمایش‌های تشخیصی

پزشک معالج باید از تداخلات زیر در هنگام تفسیر نتایج آزمایشگاهی آگاه باشد:

آزمایش قند ادرار

• نوع تداخل: مشابه سایر پنی‌سیلین‌ها، این دارو می‌تواند منجر به واکنش‌های مثبت کاذب در آزمایش‌های سنجش قند ادرار که از روش کاهش مس استفاده می‌کنند، شود. استفاده از روش‌های آنزیمی برای سنجش گلوکز ادرار در این بیماران توصیه می‌شود.

آزمایش کومبس مستقیم

• نوع تداخل: مصرف این دارو می‌تواند منجر به مثبت شدن کاذب آزمایش کومبس مستقیم شود. این موضوع در بانک خون و تشخیص کم‌خونی‌های ایمنی حائز اهمیت است.

آزمایش‌های قارچی (آزمایش پلاتلیا آسپرژیلوس)

• نوع تداخل: گزارش شده است که در بیماران تحت درمان با این دارو، نتایج مثبت کاذب در آزمایش شناسایی آنتی‌ژن خاص قارچی مشاهده شده است. در صورت مشکوک بودن به عفونت قارچی تهاجمی، باید نتایج مثبت با سایر روش‌های تشخیصی تایید شود.

آزمایش‌های پروتئین ادرار

• نوع تداخل: برخی روش‌های سنجش پروتئین در ادرار ممکن است در حضور غلظت‌های بالای پیپراسیلین نتایج غیردقیق نشان دهند.

هشدار ها

هشدارهای جامع و کاربردی برای پزشکان
تجویز این آنتی‌بیوتیک وسیع‌طیف نیازمند پایش دقیق پارامترهای فیزیولوژیک و توجه به هشدارهای زیر است:

واکنش‌های حساسیتی شدید

• شوک آلرژیک و واکنش‌های پوستی جدی از خطرات بالقوه این دارو هستند. پیش از شروع درمان، اخذ تاریخچه دقیق حساسیت به پنی‌سیلین‌ها و سفالوسپورین‌ها الزامی است. در صورت بروز هرگونه ضایعه پوستی، تورم یا تنگی نفس، تزریق باید بلافاصله قطع و درمان‌های حمایتی آغاز شود.

سمیت عصبی و خطر تشنج

• این دارو، به ویژه در دوزهای بالا یا در صورت تجمع ناشی از نارسایی کلیوی، می‌تواند باعث تحریک سیستم عصبی مرکزی شود. تشنج، انقباضات ناگهانی عضلانی و گیجی از علائم هشداردهنده هستند.
• اقدام بالینی: در بیماران با سابقه صرع یا نارسایی کلیه، دوز دارو باید دقیقاً تعدیل شود.

اختلالات انعقادی و خونریزی

• پیپراسیلین می‌تواند با عملکرد پلاکتی تداخل ایجاد کند. این وضعیت در بیماران مبتلا به نارسایی کلیه شایع‌تر است و ممکن است به صورت طولانی شدن زمان خونریزی یا بروز لکه‌های خون‌مردگی زیر پوستی تظاهر یابد.
• اقدام بالینی: در صورت مشاهده اختلال در آزمایش‌های انعقادی، قطع مصرف دارو باید مد نظر قرار گیرد.

اسهال مرتبط با کلستریدیوم دیفیسیل

• مصرف این آنتی‌بیوتیک وسیع‌طیف باعث تغییر در فلور طبیعی روده شده و می‌تواند منجر به رشد بیش از حد باکتری کلستریدیوم دیفیسیل شود. این وضعیت از یک اسهال خفیف تا التهاب کشنده روده بزرگ متغیر است.
• اقدام بالینی: در صورت بروز اسهال شدید در حین یا پس از درمان، باید از تجویز داروهای ضد حرکت روده خودداری و بررسی برای عفونت روده آغاز شود.

اختلالات الکترولیتی (سدیم و پتاسیم)

• هر گرم پیپراسیلین حاوی مقدار قابل توجهی سدیم است. این موضوع می‌تواند در بیماران مبتلا به نارسایی قلبی یا فشار خون بالا منجر به ادم و احتباس مایعات شود. همچنین، گزارش‌هایی از بروز کاهش پتاسیم خون در دوزهای بالا وجود دارد.
• اقدام بالینی: پایش دوره‌ای سطح الکترولیت‌ها در بیماران مستعد ضروری است.

مسمومیت (اوردوز) و درمان آن
مسمومیت با پیپراسیلین و تازوباکتام معمولاً ناشی از عدم تنظیم دوز در بیماران با اختلال عملکرد کلیوی است.

علائم و نشانه‌های مسمومیت

اکثر علائم ناشی از تحریک بیش از حد سیستم عصبی و اختلالات خونی است که شامل موارد زیر می‌شود:

• تحریک‌پذیری عصبی و عضلانی
• تشنج‌های مکرر
• تهوع و استفراغ شدید
• اسهال مداوم
• توهم و گیجی شدید

مدیریت بالینی و پروتکل درمان مسمومیت

هیچ پادتن یا آنتی‌دوت اختصاصی برای این ترکیب وجود ندارد. مدیریت بر اساس اقدامات حمایتی و دفع سریع دارو از بدن است:

• کنترل تشنج: در صورت بروز تشنج، استفاده از داروهای ضد تشنج مانند بنزودیازپین‌ها یا باربیتورات‌ها تحت نظارت دقیق توصیه می‌شود.
• همودیالیز: این موثرترین روش برای کاهش سریع غلظت دارو در خون در موارد مسمومیت شدید است. همودیالیز می‌تواند حدود ۳۰ تا ۵۰ درصد از دارو را در یک جلسه ۴ ساعته از گردش خون خارج کند.
• حمایت‌های عمومی: حفظ تعادل آب و الکترولیت‌ها، پایش وضعیت تنفسی و حمایت قلبی-عروقی در موارد مسمومیت شدید الزامی است.
• پایش کلیوی: به دلیل دفع اصلی دارو از کلیه، عملکرد کلیوی باید به دقت رصد شود تا از تجمع بیشتر دارو جلوگیری به عمل آید.

توصیه های دارویی

توصیه‌های دارویی برای بیمار

از آنجایی که این دارو به صورت تزریقی در مراکز درمانی تجویز می‌شود، آموزش به بیمار بر شناسایی عوارض و همکاری در طول درمان تمرکز دارد:

• گزارش علائم حساسیتی: به بیمار آموزش دهید که در صورت احساس خارش، بروز دانه‌های پوستی، تورم گلو یا صورت، و یا تنگی نفس بلافاصله به کادر درمان اطلاع دهد. این علائم می‌توانند نشانه حساسیت جدی باشند.
• هشدار در مورد اسهال: بیمار باید بداند که بروز اسهال شدید، آبکی یا خونی حتی تا چند هفته پس از اتمام دوره درمان می‌تواند نشانه یک عفونت جدی روده‌ای باشد. در این صورت نباید خودسرانه داروی ضد اسهال مصرف کند و باید با پزشک مشورت نماید.
• گزارش کبودی یا خونریزی: به بیمار بگویید در صورت مشاهده کبودی‌های بی‌دلیل، خونریزی از لثه یا بینی، پزشک را مطلع سازد، زیرا این دارو ممکن است بر فرآیند انعقاد خون تاثیر بگذارد.
• تغذیه و هیدراتاسیون: نوشیدن آب کافی در طول دوره درمان با این آنتی‌بیوتیک برای کمک به دفع کلیوی دارو و جلوگیری از آسیب به کلیه‌ها توصیه می‌شود.
• تکمیل دوره درمان: حتی اگر علائم بیماری پس از چند روز بهبود یافت، تزریق دارو باید تا پایان دوره تجویز شده ادامه یابد تا از بازگشت عفونت و ایجاد مقاومت باکتریایی جلوگیری شود.

توصیه‌های دارویی مخصوص پزشک

مدیریت بالینی این آنتی‌بیوتیک وسیع‌طیف در محیط‌های بیمارستانی نیازمند دقت در جزئیات فارماکولوژیک زیر است:

• روش تزریق بهینه: برای بهبود نتایج بالینی در عفونت‌های ناشی از باکتری‌های مقاوم، استفاده از روش تزریق طولانی‌مدت (به عنوان مثال طی ۴ ساعت) به جای تزریق سریع نیم‌ساعته توصیه می‌شود. این روش زمان باقی ماندن غلظت دارو بالاتر از حداقل غلظت مهارکنندگی را افزایش می‌دهد.
• پایش عملکرد کلیوی: از آنجایی که دفع دارو عمدتا کلیوی است، سنجش سطح کراتینین خون پیش از شروع و در طول درمان ضروری است. دوز دارو باید بر اساس نرخ فیلتراسیون گلومرولی به دقت تعدیل شود تا از سمیت عصبی و تشنج جلوگیری گردد.
• مدیریت تداخل با آمینوگلیکوزیدها: از مخلوط کردن این دارو با آمینوگلیکوزیدها در یک کیسه تزریق یا لوله مشترک خودداری کنید، زیرا باعث غیرفعال شدن شیمیایی آن‌ها می‌شود. در صورت نیاز به مصرف همزمان، آن‌ها را در محل‌های جداگانه و با فاصله زمانی تزریق کنید.
• پایش وضعیت سدیم و پتاسیم: هر گرم از این دارو حاوی مقدار قابل توجهی سدیم است. در بیماران مبتلا به نارسایی قلبی یا فشار خون بالا که محدودیت سدیم دارند، و همچنین پایش سطح پتاسیم برای جلوگیری از کاهش پتاسیم خون در دوزهای بالا، دقت شود.
• بررسی دوره‌ای پارامترهای خونی: در درمان‌های طولانی‌مدت (بیش از ۱۰ روز)، شمارش کامل سلول‌های خون و بررسی زمان خونریزی توصیه می‌شود، زیرا خطر کاهش گلبول‌های سفید و اختلال عملکرد پلاکتی وجود دارد.
• احتیاط در حساسیت متقاطع: در بیمارانی که سابقه حساسیت به سفالوسپورین‌ها دارند، احتمال واکنش متقاطع وجود دارد. در این موارد، اولین دوز باید تحت نظارت دقیق بالینی تزریق شود.