ایرون سوکروز چیست و برای چه مواردی استفاده می شود؟

اطلاعات تخصصی

موارد مصرف ایرون سوکروز

جبران آهن به شیوه ی تزریق وریدی در شرایط بالینی مختلفی(همچون بیمار با جذب پایین گوارشی آهن، عدم پاسخ به درمان با آهن خوراکی، نیاز به جبران سریع فقرآهن، بیماری‌های مزمن کلیوی، بیماری‌های گوارشی التهابی فعال، سرطان، از دست دادن شدید یا مزمن خون و…)در ارجحیت قرار می‌گیرد.

یکی از انواع املاح آهن، آیرون سوکروز می‌باشد که به عنوان منبع آهن در بیمارانی که با کمبود شدید این ماده مواجه می‌شوند و با مشکلات مزمن کلیوی درگیرند(دیالیزی یا غیر دیالیزی)، با تاییدیه ی سازمان غذا و داروی آمریکا استفاده می‌شود.
همچنین در سایر افراد واجد شرایط و بیمارانی که درگیر با کمبود آهن ناشی از شیمی درمانی می‌شوند نیز تزریق ایرون سوکروز (به صورت off-label) امکان پذیر است.

درمان با مکمل‌های آهن همچنین در بیماران مبتلا به سندرم پای ‌بی‌قرار (RLS )که ‌وابسته به سطح پایین فریتین باشد(به صورت full off-label)نیز انجام ‌می‌شود.اگرچه گایدلاین‌های نورولوژی آکادمی آمریکا، شواهد و اطلاعات جهت توصیه‌به مصرف ایرون سوکروز در این موارد را ناکافی می‌داند.

ایرون سوکروز به صورت ویال تزریقی ۲۰mg/mL (۲/۵،۵ و ۱۰ میلی‌لیتری)جهت تزریق وریدی تولید می‌شود و با نام تجاری ونوفر در بازار دارویی معروف شده است.در ایران نیز با نام‌های تجاری متعددی تولید می‌گردد.

مکانیسم اثر ایرون سوکروز

ایرون سوکروز به عنوان منبع تامین کننده‌ی آهن که برای عملکرد و‌ساختمان عوامل حیاتی همچون هموگلوبین، میوگلوبین و آنزیم‌های متعددی ضروری است، وارد عمل می‌شود.

فارماکوکینتیک ایرون سوکروز

متابولیسم: سیستم‌رتیکولواندوتلیال، کبدی توسط CYP450 ، نامشخص
دفع: ادرار ۶۸درصد(سوکروز)، ۵درصد(آهن)
نیمه عمر: ۶ساعت (نیمه‌عمر نمایانگر کلیرنس آهن از بدن نیست. حذف آهن از بدن دشوار است و تجمع آن به مقدار بیش از حد می تواند ایجاد سمیت کند.)

منع مصرف ایرون سوکروز

-سابقه‌ی حساسیت به ایرون سوکروز یا سایر اجزای فرمولاسیون و ترکیبات مشابه
-بیمار با هموسیدروز(تجمع آهن در بافت اندام‌ها)
-افراد با هموکروماتوز(بیش آهنی)
-آنمی غیر مرتبط با کمبود آهن
-فرد درگیر با عفونت فعال سیستمیک

عوارض جانبی ایرون سوکروز

عوارض شایع:
افت فشارخون، گرفتگی عضلات، تهوع، سردرد، استفراغ، افزایش فشار خون، اسهال، سرگیجه، عفونت دستگاه تنفس فوقانی، نازوفارنژیت، فارنژیت، سینوزیت، درد اندام‌های انتهایی، ادم محیطی، درد قفسه سینه، ترومبوز فیستول شریانی-وریدی(اطفال)،‌ نارسایی قلبی، دیس‌پنه، خارش، واکنش‌های محل تزریق،‌ اختلال در حس چشایی، درد شکمی، آرترالژی، سرفه، احتباس مایعات، کمردرد، پریتونیت(اطفال)، تب، آستنی، هیپوگلیسمی،هیپرولمی، هایپرگلیسمی، نقرس، مشکلات در پیوند بافت، سپسیس، میالژی، ضعف، التهاب ملتحمه‌ی چشم، گوش درد، دیس‌پنه، سرفه، گرفتگی بینی، تب(بیشتر در اطفال)

عوارض جدی:
واکنش‌های حساسیتی، آنافیلاکسی، افت فشارخون، هموسیدروز(تجمع آهن در بافت)، ترومبوز فیستول شریانی-وریدی(اطفال)، پریتونیت(اطفال)، ادم محیطی، برادی‌کاردی، برونکواسپاسم، شوک وابسته به گردش خون، گیجی، راش صورت، تورم مفاصل، تغییر رنگ محل تزریق(در پی اکسترا وازیشن)، انتراکولیت نکروزدهنده، تشنج

تداخلات دارویی ایرون سوکروز

تداخلات ماژور:
بالوگزاویر ماربوکسیل، بیکتگراویر، دیمرکاپرول، دلوتگراویر، الترومبوپگ، الویتگراویر، اردافیتینیب، اتینیل‌استرادیول، منیزیم سولفات، رالتگراویر

تداخلات متوسط:
استوهیدروگزامیک‌اسید، آلندرونیت، کربی‌دوپا، سفدینیر، سینوگزاسین، سیپروفلوکساسین، کلوندرونیت سدیم، کلودرونیک‌اسید، دفریپرون، دلافلوکساسین، دمکلوسایکلین، دکس‌لانزوپرازول، داکسی‌سایکلین، انوکساسین، انتاکاپون، ازومپرازول، اتیدرونیت، گاتیفلوکساسین، جمی‌فلوکساسین، گرپافلوکساسین، ایباندرونیت، لانزوپرازول، لوودوپا، لووفلوکساسین، لووتیروکسین، لومفلوکساسین، متاسایکلین، متیل‌دوپا، مینوسایکلین، موکسی‌فلوکساسین، میکوفنولات موفتیل، میکوفنولیک اسید، نورفلوکساسین، افلوکساسین، الپادرونیت، اماداسایکلین، امپرازول، اکسی‌تتراسایکلین، پنتوپرازول، پنی‌سیلامین، رابپرازول، ریزدرونیت، اسپارفلوکساسین، تمافلوکساسین، تتراسایکلین، تیلودرونیت، تری‌انتین، زینک(انواع ملح)

افزایش اثرداروها توسط ایرون سوکروز:
آمیفوستین، داروهای آنتی‌سایکوتیک(نسل دوم/آتیپیک)، برمپریدل، دولوکستین، عوامل کاهنده فشارخون، فرآورده‌های خاوی لوودوپا، نیتروپروساید، فولکدین

داروهایی که سطح خونی ایرون سوکروز را بالا می برند:
آلفوزوسین، آمی‌سولپراید(خوراکی)، باربیتورات‌ها، برمپریدل، عوامل کاهنده‌‌ی فشارخون، بریمونیدین(موضعی)، دیازوکساید، دیمرکاپرول، فرآورده‌های گیاهی یا اثرات کاهنده‌ی فشارخون، لورمتازپام، مولسیدومین، نفتوپیدیل، نیکرگولین، نیکوراندیل، اوبینتوزومب، پنتوکسی‌فیلین، مهارکننده‌های فسفو‌دی‌استراز۵، آنالوگ‌های پروستاسایکلین، کوئیناگولاید

کاهش اثرات داروها توسط ایرون سوکروز:
تداخل معناداری گزارش نشده‌است.

داروهایی که سطح ایرون سوکروز را کاهش می دهند:
برمپریدل

تداخل با غذا:
فرم تزریقی تداخلی با غذا ندارد.

هشدار ها ایرون سوکروز

موارد احتیاط:
-افراد با فشار خون پایین
-دوران شیردهی

هشدارها:
-از آنجا که احتمال افت فشار خون جدی پس از تزریق این دارو گزارش‌شده‌است، لازم است علائم و نشانه‌های افت فشار در بیمار به دقت پیگیری شود. افت فشار خون می تواند با دوز تام یا سرعت تزریق مرتبط باشد. به همین دلیل باید از تزریق سریع وریدی خودداری شود.

-از تزریق آهن به بیمارانی که درگیر با عفونت سیستمیک فعال هستند خودداری شود.

-بیش‌درمانی با آهن می تواند موجب ذخیره‌ی بیش از حد این ماده در بدن شود.در افرادی که با افزایش سطح آهن در بدن مواجه می‌باشند، از تزریق ایرون سوکروز خودداری شود. برای اطمینان از لزوم ادامه ی درمان تزریقی لازم است سطح هموگلوبین، هماتوکریت، فریتین سرم و ترنسفرین اشباع به صورت منظم و دوره‌ای چک شود.

-از آنجا که احتمال بروز انتروکولیت نکروزدهنده در نوزادان نارس در پی تزریق آهن گزارش شده است، از آهن تزریقی در این گروه با احتیاط استفاده شود.

-تزریق آهن در بارداری ممکن است موجب افت ضربان جنین شود(خصوصاً در سه‌ماهه‌ی دوم و سوم) با این وجود احتمال آن بسیار کم و نادر است و درمان‌های معمول شوک و واکنش های حساسیتی موجود است و می توان از آنها استفاده کرد.

-در مدت انفوزیون ایرون سوکروز، لازم است محل تزریق از نظر ضایعات اکستراوازیشن و خروج دارو از رگ توسط فرد تزریق کننده، تحت نظر قرارگرفته‌شود.

توصیه های دارویی ایرون سوکروز

-این دارو برای تزریق سریع مناسب نیست و حتماً باید به صورت آهسته‌ی وریدی یا انفوزیون تزریق گردد.همچنین می توان ایرون سوکروز را در لاین دیالیز نیز تزریق نمود.

-دوزهای کمتر از ۲۰۰میلی‌گرم بدون رقیق سازی طی ۲تا۵ دقیقه قابل تزریق می‌باشد.در بیمار همودیالیزی، ایرون سوکروز در ابتدای زمان دیالیز(ترجیحاً یک ساعت اول دیالیز) استفاده شود.

-دوزهای بیشتر از ۲۰۰میلی‌گرم نیاز به رقیق سازی و انفوزیون حداقل در مدت ۱۵دقیقه دارد.دوزهای بالاتر از ۳۰۰میلی‌گرم حداقل در عرض ۱/۵ساعت انفوزیون شود.دوز ۴۰۰میلی‌گرم در عرض ۲/۵ساعت و ۵۰۰میلی‌گرم یا بیشتر در عرض ۳/۵تا۴ساعت انفوزیون شود. و همچنان در بیماران دیالیزی ترجیحاً در ابتدای جلسه ی دیالیز استفاده شود.

-دوز مورد نیاز برای بیمار بر اساس آهن المنتال تعیین می‌گردد. بر این اساس ۱میلی‌لیتر حاوی ۲۰میلی‌گرم آهن المنتال می‌باشد.

-لازم است هماتوکریت، هموگلوبین، فریتین و ترنسفرین اشباع ،TSAT،‌ TIBC به صورت منظم و دوره‌ای در بیمارانی که آیرون سوکروز تزریق می‌کنند، چک شود. (۴هفته زمان‌می‌برد تا افزایش آهن و فریتین و همچنین کاهش TIBC قابل مشاهده شود).

-برای ارزیابی سطح آهن سرم، حداقل تا ۴۸ ساعت پس از تزریق صبر کنید.(جهت مشاهده‌ی سریع افزایش سطح آهن)

-در مدت تزریق و حداقل تا سی دقیقه پس از آن، بیمار از لحاظ بروز علائم حساسیت دارویی و افت فشار خون تحت نظر باشد.

-جهت تصمیم گیری برای ادامه یا شروع درمان با آهن تزریقی، ارزیابی TSAT و فریتین لازم است. همچنین در بیمارانی که از داروهای محرک اریتروپویتین (ESA) استفاده می‌کنند، لازم است حداقل هر سه ماه یکبار سطح این دو فاکتور ارزیابی شود. البته برای ارزیابی پاسخ درمانی به آهن تزریقی، چنانچه تغییری در دوز مصرفی داروهای محرک اریتروپویتین ایجاد شد، بیمار حجم خون‌قابل توجهی از دست داد و به طور کلی در هر موقعیتی که ذخایر آهن بدن با تهدید مواجه شد، لازم است این فاکتورها به دفعات بیشتر چک شود.

-در آنمی ناشی از شیمی درمانی، سطح آهن، ظرفیت تام اتصال آهن، ترنسفرین اشباع یا فریتین در شروع درمان و سپس به صورت منظم و‌دوره‌ای ارزیابی شود.

-تزریق ایرون سوکروز در اطفال بالای دو سال که مبتلا به بیماری‌های مزمن کلیوی هستند مجاز است. دوز مصرفی با توجه به وزن بیمار محاسبه می‌شود و حداکثر مقدار مجاز در هر دوز برای اطفال ۱۰۰میلی‌گرم می‌باشد.

-در افرادی که بیماری کلیوی ندارند، تصمیم گیری در مورد تزریق دوزهای بعدی ایرون سوکروز با توجه به سطح آهن و آزمایشات بالینی بیمار انجام می‌شود. دوزهای تجمعی بیشتر از یک گرم عموماً در یک دوره‌ی درمانی مورد نیاز نیست مگر اینکه بیمار با از دست دادن شدید یا مداوم خون مواجه باشد.

-در کودکان و نوجوانان توصیه‌های متفاوتی در رفرنس‌های مختلف برای سرعت انفوزیون وجود دارد اما به صورت کلی می‌توان گفت در دوزهای کمتر از ۱۰۰میلی‌گرم، رقیق شده با ۱۰۰میلی‌لیتر نرمال سالین، حداقل در مدت ۳۰دقیقه، دوزهای ۱۰۰تا۲۰۰میلی‌گرم، رقیق شده در ۲۰۰میلی‌گرم نرمال سالین، حداقل در مدت ۶۰دقیقه و در دوزهای ۲۰۰ تا ۳۰۰میلی‌گرم رقیق شده در ۲۵۰میلی‌لیتر نرمال‌سالین، حداقل در مدت ۹۰دقیقه انفوزیون انجام شود.

-ایرون سوکروز به مدت ۷روز در دمای اتاق(۲۳تا۲۷درجه ‌سانتی‌گراد) یا در یخچال(۲تا۶درجه سانتی‌گراد)در صورتی که رقیق نشده‌ یا به صورت رقیق شده در نرمال‌سالین(۲تا۱۰میلی‌گرم در میلی‌لیتر) باشد، در سرنگ پلاستیکی یا در آی‌وی بگ(۱تا۲میلی‌گرم در میلی‌لیتر) پایدار است.

-در بزرگسالان دوزهای کمتر از ۲۰۰میلی‌گرم را می‌توان به صورت رقیق نشده و یا رقیق شده در حداکثر ۱۰۰میلی‌لیتر نرمال‌سالین تزریق کرد.دوزهای بالاتر از ۲۰۰میلی‌گرم را باید در حداکثر ۲۵۰میلی‌لیتر نرمال‌سالین رقیق نمود.از رقیق سازی به صورتی که غلظت دارو کمتر از ۱میلی‌گرم در میلی‌لیتر شود، خودداری شود.

-از رقیق سازی ایرون‌سوکروز با سرم‌های حاوی دکستروز به علت افزایش عوارض در محل تزریق(درد و فلبیت) خودداری شود.
-رقیق سازی و نحوه ی مصرف در کودکان به صورت دقیق با توجه به سن، وزن و مورد‌مصرف مشخص شود.

-آهن تزریقی در مادران بارداری که تحمل گوارشی نسبت به آهن خوراکی ندارند یا پاسخ درمانی مناسبی به دریافت آهن خوراکی نداده‌اند، قابل استفاده است. با این‌حال طبق برخی منابع جهت ایمنی بیشتر، عموماً تزریق آهن در اوایل بارداری انجام نمی‌شود و در سه‌ماهه‌ی دوم و سوم تزریق انجام می‌گیرد.

-از آنجا که آهن در شیر مادر ترشح می‌شود، در صورت نیاز مادر به درمان با آهن تزریقی، تصمیم به شیردهی در دوران درمان با توجه به شرایط مادر و نوزاد باید گرفته شود. همچنین شیرخوار از لحاظ عوارض گوارشی همچون یبوست و اسهال تحت نظر قرار گیرد.