واکسن ویروس پاپیلومای انسانی چیست و برای چه مواردی استفاده می شود؟

معرفی واکسن ویروس پاپیلانیومای انسانی

گارداسیل و پاپیلوگارد واکسن های پاپیلومای انسانی هستند که باعث ایجاد ایمنی در مقابل سویه های مختلف ویروس HPV  می شود. تزریق این واکسن برای پیشگیری و درمان زگیل تناسلی همه افراد مخصوصا جوانان و نوجوانان توصیه می شود.

 

گارداسیل 9 ظرفیتی محصول شرکت MSD

موارد مصرف واکسن ویروس پاپیلانیومای انسانی

1. پیشگیری از سرطان دهانه رحم:

• این واکسن از عفونت با سویه های HPV که عامل اصلی سرطان دهانه رحم هستند (مانند HPV-16 و HPV-18) جلوگیری می کند و یکی از شایع ترین سرطان های مرتبط با فعالیت جنسی است.

2. پیشگیری از سرطان واژن و فرج در زنان:

• جلوگیری از سرطان های ناحیه تناسلی زنان که توسط سویه های پرخطر HPV ایجاد می شوند و ممکن است در اثر انتقال جنسی رخ دهند.

3. پیشگیری از سرطان مقعد در مردان و زنان:

• کاهش خطر ابتلا به سرطان مقعد که معمولاً به دلیل عفونت های جنسی مرتبط با HPV است.

4. پیشگیری از سرطان های دهانی و حلقی:

• عفونت HPV از طریق رابطه جنسی دهانی منتقل شده و یکی از عوامل اصلی سرطان های دهان و گلو است.

5. پیشگیری از زگیل های تناسلی:

• زگیل های تناسلی که از طریق تماس جنسی منتقل می شوند، با واکسن HPV به میزان قابل توجهی کاهش می یابند.

6. کاهش انتقال عفونت HPV در جمعیت عمومی:

• واکسیناسیون گسترده می تواند شیوع ویروس HPV در جامعه را کاهش داده و خطر ابتلا به بیماری های مرتبط با رابطه جنسی را کم کند.

7. پیشگیری از عفونت های مرتبط با سویه های پرخطر HPV:

• جلوگیری از عفونت هایی که ممکن است در اثر تماس جنسی یا سایر اشکال تماس نزدیک منتقل شوند.

 

انواع واکسن های HPV بر اساس ظرفیت

1. واکسن دو ظرفیتی :

• این واکسن برای پیشگیری از دو نوع اصلی ویروس HPV (معمولاً نوع های 16 و 18) طراحی شده است که بیشترین خطر را برای ایجاد سرطان های مرتبط با HPV، مانند سرطان گردن رحم، دارند.
• این واکسن از عفونت های سرطان زا جلوگیری می کند، به ویژه برای پیشگیری از سرطان های گردن رحم در زنان.
• واکسن پاپیلوگارد  نمونه واکسن دوظرفیتی ساخت ایران می باشد.

2. واکسن چهار ظرفیتی:

• این واکسن برای پیشگیری از چهار نوع مختلف ویروس HPV (نوع های 6، 11، 16، و 18) طراحی شده است.
• علاوه بر سرطان های گردن رحم، این واکسن همچنین از زگیل های تناسلی (که معمولاً توسط نوع های 6 و 11 ایجاد می شوند) و برخی دیگر از سرطان های مرتبط با HPV محافظت می کند.
• واکسن چهار ظرفیتی در پیشگیری از زگیل های تناسلی و سرطان های ناشی از HPV مؤثر است.
• واکسن گارداسیل 4 ظرفیتی یکی از برندهای این نوع واکسن می باشد.

3. واکسن نه ظرفیتی:

• این واکسن از نه نوع مختلف ویروس HPV (شامل انواع 6، 11، 16، 18، 31، 33، 45، 52، و 58) محافظت می کند.
• این نوع واکسن برای پیشگیری از انواع بیشتری از سرطان ها و زگیل های تناسلی طراحی شده است و پوشش گسترده تری نسبت به واکسن های دو و چهار ظرفیتی دارد.
• واکسن گارداسیل 9 ظرفیتی یکی از برندهای این نوع واکسن می باشد.

نتیجه گیری:

• دو ظرفیتی: محافظت از دو نوع ویروس HPV (16 و 18).
• چهار ظرفیتی: محافظت از چهار نوع ویروس HPV (6، 11، 16، 18).
• نه ظرفیتی: محافظت از نه نوع ویروس HPV

البته لازم به ذکر است که واکسن های 4 ظرفیتی و 2 ظرفیتی نیز تا حدودی ایمنی نسبت به سایر انواع ویروس HPV نیز ایجاد می کنند ولی ممکن است این میزان ایمنی کافی نباشد.

 

انواع ویروس های HPV و میزان خطرناک بودن آنها

1. نوع 6 (HPV-6):

• ویژگی: اغلب باعث ایجاد زگیل های تناسلی (بدون خطر سرطان) می شود.
• عوارض: زگیل های تناسلی در ناحیه تناسلی یا مقعدی.

2. نوع 11 (HPV-11):

• ویژگی: مشابه نوع 6، باعث زگیل های تناسلی می شود.
• عوارض: ایجاد زگیل های تناسلی و موارد خفیف سرطان.

3. نوع 16 (HPV-16):

• ویژگی: یکی از خطرناک ترین انواع HPV که عامل اصلی سرطان های گردن رحم، واژن، آلت تناسلی، و مقعد است.
• عوارض: سرطان گردن رحم و سایر سرطان های مرتبط با HPV.

4. نوع 18 (HPV-18):

• ویژگی: مشابه نوع 16، باعث سرطان های گردن رحم و سایر سرطان های تناسلی می شود.
• عوارض: سرطان گردن رحم، واژن و آلت تناسلی.

5. نوع 31 (HPV-31):

• ویژگی: یک نوع سرطان زا که می تواند منجر به سرطان های گردن رحم و دیگر سرطان ها شود.
• عوارض: سرطان گردن رحم و نواحی تناسلی.

6. نوع 33 (HPV-33):

• ویژگی: یکی از انواع پرخطر که می تواند به سرطان های گردن رحم منجر شود.
• عوارض: سرطان گردن رحم و دیگر نواحی تناسلی.

7. نوع 45 (HPV-45):

• ویژگی: عامل ایجاد سرطان گردن رحم و سایر سرطان های مرتبط با HPV.
• عوارض: سرطان های گردن رحم، واژن، آلت تناسلی و مقعد.

8. نوع 52 (HPV-52):

• ویژگی: یک نوع با خطر متوسط تا زیاد برای ایجاد سرطان های گردن رحم.
• عوارض: سرطان گردن رحم و برخی دیگر از سرطان های تناسلی.

9. نوع 58 (HPV-58):

• ویژگی: یکی از انواع سرطان زا که به ویژه در نواحی آسیا شایع است.
• عوارض: سرطان گردن رحم، واژن و سایر سرطان ها.

این انواع ویروس های HPV مسئول ایجاد سرطان های مختلف و زگیل های تناسلی هستند. واکسن های HPV طراحی شده اند تا از این انواع خاص جلوگیری کنند و به کاهش خطر ابتلا به سرطان های مرتبط با HPV کمک کنند.

 

مقدار و زمان مصرف واکسن ویروس پاپیلانیومای انسانی

دوزهای توصیه شده:

• برای افراد 9 تا 14 سال: دو دوز (0 و 6 ماه بعد).
• برای افراد 15 سال و بالاتر: سه دوز (0، 2 و 6 ماه بعد).

روش تزریق:

• واکسن به صورت تزریق عضلانی در ناحیه بازو انجام می شود.

 

عوارض جانبی واکسن ویروس پاپیلانیومای انسانی

• موضعی: درد، قرمزی، و تورم در محل تزریق.
• سیستمیک: سردرد، خستگی، یا تب خفیف.

مدیریت عوارض:

• استفاده از کمپرس سرد برای کاهش درد.
• مصرف مسکن های ساده مانند استامینوفن در صورت تب.

 

تداخلات دارویی و غذایی واکسن ویروس پاپیلانیومای انسانی

واکسن تداخل دارویی یا غذایی خاصی ندارد، اما مصرف همزمان با داروهای سرکوب کننده ایمنی ممکن است اثربخشی واکسن را کاهش دهد.

 

سوالات متداول در خصوص واکسن ویروس پاپیلانیومای انسانی

آیا واکسن HPV برای همه افراد لازم است؟

بله، واکسن HPV برای پیشگیری از عفونت های ناشی از ویروس پاپیلومای انسانی و سرطان های مرتبط با آن ضروری است.

آیا واکسن HPV فقط برای زنان است؟

خیر، واکسن HPV برای مردان و زنان قابل تزریق است و می تواند از سرطان های مختلف مانند سرطان مقعد، گلو و دستگاه تناسلی پیشگیری کند.

بهترین زمان برای دریافت واکسن HPV چه زمانی است؟

بهترین زمان برای دریافت واکسن HPV در سنین 11 تا 12 سالگی است، اما می تواند تا 26 سالگی هم تزریق شود.

آیا واکسن HPV برای افراد بالای 26 سال هم مفید است؟

بله، برای افراد بالای 26 سال نیز می تواند مفید باشد، اما میزان اثربخشی در این گروه سنی ممکن است کمتر باشد.

آیا واکسن HPV قبل از شروع رابطه جنسی لازم است؟

بله، واکسن HPV بهتر است شش ماه قبل از اولین رابطه جنسی تزریق شود زیرا بیشترین اثربخشی را دارد.

آیا پس از رابطه جنسی هم می توان واکسن HPV دریافت کرد؟

بله، حتی اگر فرد رابطه جنسی داشته باشد، واکسن HPV می تواند کمک کند، زیرا ممکن است هنوز در معرض برخی از انواع ویروس قرار نگرفته باشد.

آیا واکسن HPV برای زنان باردار بی خطر است؟

واکسن HPV در دوران بارداری معمولاً توصیه نمی شود مگر در شرایط خاص که پزشک تصمیم به تزریق آن بگیرد.

آیا واکسن HPV برای افرادی که قبلاً به ویروس HPV مبتلا شده اند مؤثر است؟

بله، حتی افرادی که به نوعی از ویروس HPV مبتلا شده اند، واکسن می تواند از ابتلا به سایر انواع ویروس جلوگیری کند.

واکسن HPV چه بیماری هایی را پیشگیری می کند؟

واکسن HPV از سرطان دهانه رحم، مقعد، گلو، واژن و آلت تناسلی با منشاء ویروس HPV پیشگیری می کند.

آیا واکسن HPV عوارض جانبی دارد؟

واکسن HPV معمولاً عوارض جانبی کمی دارد که شامل درد در محل تزریق، تب یا سرگیجه می شود.

آیا واکسن HPV به مشکلات باروری آسیب می زند؟

خیر، هیچ شواهدی مبنی بر تأثیر منفی واکسن HPV بر باروری وجود ندارد.

آیا افرادی که واکسن HPV دریافت کرده اند هنوز باید از کاندوم استفاده کنند؟

بله، واکسن HPV از تمام انواع ویروس محافظت نمی کند، بنابراین استفاده از کاندوم برای جلوگیری از سایر بیماری های مقاربتی همچنان مهم است.

واکسن HPV چقدر ایمن است؟

واکسن HPV بسیار ایمن است و از زمان تأیید توسط سازمان بهداشت جهانی (WHO) و FDA، به میلیون ها نفر در سراسر جهان تزریق شده است.

 آیا واکسن HPV برای کسانی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند بی خطر است؟

افراد با سیستم ایمنی ضعیف می توانند واکسن HPV دریافت کنند، اما بهتر است قبل از تزریق با پزشک خود مشورت کنند.

آیا می توان واکسن HPV را در طول دوران شیردهی تزریق کرد؟

بله، واکسن HPV در دوران شیردهی بی خطر است و می توان آن را تزریق کرد.

آیا بعد از دریافت واکسن HPV نیاز به دوزهای یادآوری است؟

بله، واکسن HPV معمولاً نیاز به دو یا سه دوز برای اطمینان از حداکثر حفاظت دارد.

آیا واکسن HPV برای افرادی که به عفونت های مقاربتی مبتلا هستند مفید است؟

بله، حتی اگر فرد به برخی از عفونت ها مبتلا باشد، واکسن می تواند از انواع دیگر ویروس HPV پیشگیری کند.

آیا واکسن HPV تأثیر فوری دارد؟

واکسن HPV تأثیر فوری ندارد و چند ماه زمان می برد تا سیستم ایمنی بدن به طور کامل از ویروس محافظت کند.

آیا افراد بالای 45 سال هم می توانند واکسن HPV دریافت کنند؟

افراد بالای 45 سال نیز می توانند واکسن HPV دریافت کنند، اما اثربخشی در این گروه سنی ممکن است محدودتر باشد.

اطلاعات تخصصی

موارد مصرف واکسن ویروس پاپیلومای انسانی

واکسن ویروس پاپیلوما (HPV) از عفونت با ویروس پاپیلومای انسانی محافظت می‌کند. این ویروس‌ها بیش از 200 نوع دارند که 40 نوع آن از طریق تماس جنسی منتقل می‌شود. دو نوع از این ویروس‌ها موجب ایجاد زگیل تناسلی و حدود 12 نوع دیگر می‌توانند باعث سرطان‌هایی مانند سرطان دهانه رحم، مقعد، اوروفارنکس، آلت تناسلی و واژن شوند.

1. واکسیناسیون دوگانه (Bivalent) - پوشش انواع 16 و 18

• پیشگیری از سرطان‌های مرتبط با HPV به ویژه سرطان دهانه رحم، سرطان‌های سر و گردن، و سرطان‌های مقعد، واژن، و vulva که عمدتاً توسط HPV نوع 16 و 18 ایجاد می‌شوند.
• پیشگیری از برخی سرطان‌های اوروفارنژیال.

2. واکسیناسیون سه‌گانه (Quadrivalent) - پوشش انواع 6، 11، 16 و 18- در ایران موجود نیست

• پیشگیری از سرطان‌های دهانه رحم به ویژه سرطان‌های ناشی از HPV نوع 16 و 18.
• پیشگیری از ایجاد زگیل‌های تناسلی ناشی از HPV نوع 6 و 11.
• پیشگیری از سرطان‌های مقعد، واژن و vulva.
• پیشگیری از برخی سرطان‌های اوروفارنژیال.

3. واکسیناسیون نُه‌گانه (Nonavalent) - پوشش انواع 6، 11، 16، 18، 31، 33، 45، 52، 58

• پیشگیری از انواع مختلف سرطان‌های مرتبط با HPV شامل: سرطان دهانه رحم، سرطان‌های سر و گردن، سرطان‌های مقعد، واژن، vulva، و سرطان‌های اوروفارنژیال.
• پیشگیری از زگیل‌های تناسلی ناشی از HPV نوع 6 و 11.
• پیشگیری از سرطان‌های ناشی از انواع جدیدتر HPV (31، 33، 45، 52، 58).

مکانیسم اثر واکسن ویروس پاپیلومای انسانی

واکسن‌های ویروس پاپیلومای انسانی بر پایه فناوری ذرات شبه‌ویروسی ساخته شده‌اند. مکانیسم عملکرد این واکسن‌ها در بدن به شرح زیر است:

۱. ساختار ذرات شبه‌ویروسی:

• این واکسن‌ها حاوی دی ان آ ویروس نیستند و بنابراین نمی‌توانند باعث ایجاد عفونت یا سرطان شوند. این ذرات از پروتئین سطحی اصلی ویروس (پروتئین ال ۱) تشکیل شده‌اند که از طریق فناوری بازترکیبی ساخته می‌شود. این پروتئین‌ها به طور خودبه‌خودی در کنار هم قرار می‌گیرند تا ساختاری کاملاً مشابه سطح خارجی ویروس واقعی ایجاد کنند.

۲. تحریک پاسخ ایمنی همورال:

• پس از تزریق عضلانی، سیستم ایمنی این ذرات را به عنوان عامل خارجی شناسایی می‌کند. سلول‌های ارائه‌دهنده آنتی‌ژن، این پروتئین‌ها را پردازش کرده و باعث فعال شدن لنفوسیت‌های بی می‌شوند. این فرآیند منجر به تولید غلظت بالایی از آنتی‌بادی‌های خنثی‌کننده اختصاصی علیه نوع‌های مختلف ویروس پاپیلومای موجود در واکسن می‌شود.

۳. ایجاد حافظه ایمنی:

• علاوه بر تولید آنتی‌بادی‌های فوری، واکسن باعث ایجاد سلول‌های بی حافظه پایدار می‌شود. در صورت مواجهه واقعی با ویروس در آینده، این سلول‌ها به سرعت فعال شده و با تولید انبوه آنتی‌بادی، از ورود ویروس به سلول‌های پوششی بدن و ایجاد عفونت پایدار جلوگیری می‌کنند.

۴. پیشگیری از ضایعات نئوپلاستیک:

• با جلوگیری از عفونت اولیه و پایدار توسط گونه‌های پرخطر (مانند نوع ۱۶ و ۱۸)، واکسن مانع از تغییرات ژنتیکی در سلول‌های میزبان می‌شود که پیش‌نیاز ایجاد سرطان دهانه رحم، مقعد و گلو هستند.

فارماکوکینتیک واکسن ویروس پاپیلومای انسانی

1. جذب 

• پس از تزریق عضلانی، واکسن‌های HPV به طور کامل جذب می‌شوند. جذب به تدریج در محل تزریق (عضله دلتوئید) انجام می‌گیرد.

2. توزیع 

• پس از جذب، واکسن به طور گسترده در بافت‌ها توزیع نمی‌شود. مواد فعال به طور عمده در محل تزریق باقی می‌مانند و به جریان خون وارد می‌شوند تا به سیستم ایمنی پاسخ دهند.

3. متابولیسم 

• واکسن‌های HPV شامل ویروس‌های غیرفعال (ویروس‌های غیر زنده) هستند. بنابراین، متابولیسمی در بدن ندارند و به طور مستقیم توسط سیستم ایمنی شناسایی و پاسخ داده می‌شوند.

4. دفع 

• مواد فعال واکسن از بدن دفع نمی‌شوند. واکسن‌ها شامل پروتئین‌های ویروسی هستند که پس از تزریق توسط سیستم ایمنی شناسایی و تولید آنتی‌بادی‌ها را تحریک می‌کنند.

5. نیمه‌عمر 

• نیمه‌عمر مستقیم برای واکسن‌های HPV وجود ندارد، زیرا واکسن‌های HPV عملکرد ایمنی‌زایی دارند و نه متابولیسم دارویی. طول مدت اثر واکسن بستگی به تولید آنتی‌بادی‌ها و پاسخ ایمنی فرد دارد.

اوج اثر واکسن‌های HPV (ویروس پاپیلومای انسانی)

• زمان اوج اثر: واکسن‌های HPV معمولاً 1 تا 2 ماه پس از تزریق اولین دوز، پاسخ ایمنی قابل‌ملاحظه‌ای ایجاد می‌کنند.
• پاسخ ایمنی طولانی‌مدت: پس از تکمیل دوره سه‌دوزه، واکسن HPV ایمنی پایداری ایجاد می‌کند که ممکن است برای سال‌ها ادامه یابد. شواهد نشان داده‌اند که این ایمنی می‌تواند 10 سال یا بیشتر به طول انجامد.
• ایمنی در برابر انواع مختلف HPV: اوج اثر واکسن در برابر انواع HPV که در واکسن گنجانده شده‌اند (مانند انواع 16، 18، 6 و 11) بهترین است، که این امر محافظت قوی‌تری در برابر ایجاد سرطان‌های مرتبط با HPV است.

منع مصرف واکسن ویروس پاپیلومای انسانی

موارد منع مصرف در بیماری‌ها و شرایط بالینی
پزشک باید پیش از تجویز واکسن، وضعیت سلامت فعلی و سوابق پزشکی فرد را از نظر موارد زیر ارزیابی کند:

۱. حساسیت مفرط و واکنش‌های آلرژیک شدید:

• اصلی‌ترین مورد منع مصرف مطلق، سابقه واکنش حساسیت شدید (مانند شوک آنافیلاکسی) پس از دریافت دوز قبلی همین واکسن یا حساسیت به هر یک از اجزای تشکیل‌دهنده آن است.
• نکته بالینی: افرادی که به مخمر (یست) حساسیت شدید دارند نباید واکسن‌های تولید شده با این فناوری را دریافت کنند، زیرا در فرآیند تولید از سلول‌های مخمر استفاده می‌شود.

۲. بیماری‌های حاد متوسط تا شدید:

• در صورت وجود بیماری حاد همراه با تب یا بدون تب، واکسیناسیون باید تا زمان بهبودی کامل و رفع علائم بالینی به تعویق بیفتد.
• توضیح کاربردی: بیماری‌های جزئی و خفیف مانند عفونت‌های ساده تنفسی فوقانی یا تب پایین، منع مصرف محسوب نمی‌شوند و نباید باعث تاخیر در برنامه واکسیناسیون گردند.

۳. اختلالات انعقادی خون:

• در بیمارانی که دچار خونریزی‌های غیرعادی، کمبود پلاکت یا اختلالات انعقادی هستند، به دلیل ماهیت تزریق عضلانی واکسن، باید احتیاط فراوان صورت گیرد. خطر بروز خون‌مردگی وسیع یا هماتوم در محل تزریق وجود دارد.

۴. نقص ایمنی:

• اگرچه نقص ایمنی (ناشی از بیماری‌هایی مانند ایدز یا داروهای سرکوب‌کننده ایمنی) منع مصرف مطلق برای این واکسن (که حاوی ویروس زنده نیست) محسوب نمی‌شود، اما پزشک باید آگاه باشد که پاسخ ایمنی و میزان تولید آنتی‌بادی در این افراد ممکن است بسیار کمتر از افراد عادی باشد.

موارد منع مصرف در بارداری و شیردهی
مدیریت واکسیناسیون در دوران بارداری و پس از آن بر اساس پروتکل‌های حفاظتی زیر انجام می‌شود:

دوران بارداری:

• واکسن ویروس پاپیلومای انسانی برای استفاده در دوران بارداری توصیه نمی‌شود. اگرچه مطالعات تاکنون شواهدی از آسیب به جنین یا بروز ناهنجاری‌های ساختاری نشان نداده‌اند، اما به دلیل رعایت جوانب احتیاط، واکسیناسیون باید تا پایان دوره بارداری به تعویق بیفتد.
• اقدام بالینی: اگر فردی پس از دریافت دوز اول متوجه بارداری خود شد، دوزهای بعدی باید تا پس از زایمان به تاخیر بیفتد. انجام تست بارداری پیش از تزریق واکسن به صورت روتین لازم نیست.

دوران شیردهی:

• طبق مراجع بین‌المللی، شیردهی منع مصرف برای این واکسن نیست. واکسن حاوی ویروس زنده نبوده و بر اساس شواهد فعلی، دریافت آن توسط مادر شیرده خطری برای نوزاد ایجاد نمی‌کند و بر کیفیت یا تولید شیر تأثیر نمی‌گذارد.

موارد منع مصرف و ملاحظات در کودکان
واکسیناسیون در سنین پایین موثرترین راه پیشگیری است، اما محدودیت‌های زیر باید مد نظر باشد:

۱. محدودیت سنی پایین:

• تزریق این واکسن برای کودکان زیر ۹ سال تایید نشده است و شواهد کافی درباره ایمنی و اثربخشی آن در این رده سنی وجود ندارد. برنامه استاندارد واکسیناسیون معمولاً از ۱۱ تا ۱۲ سالگی آغاز می‌شود.

۲. خطر غش و واکنش‌های وازوواگال:

• در نوجوانان و کودکان، خطر بروز سنکوپ (غش کردن) بلافاصله پس از تزریق واکسن‌های عضلانی بیشتر است.
• توصیه بالینی: پزشک باید اطمینان حاصل کند که کودک یا نوجوان در هنگام تزریق نشسته یا دراز کشیده است. همچنین توصیه می‌شود بیمار به مدت ۱۵ دقیقه پس از تزریق در مرکز درمانی تحت نظر باشد تا از افتادن و آسیب‌های احتمالی جلوگیری شود.

۳. عدم بلوغ سیستم ایمنی:

• در موارد بسیار نادر، کودکان دچار نقص ایمنی اولیه ممکن است به واکسن پاسخ مناسبی ندهند که در این صورت باید رژیم‌های سه دوزی دقیق‌تری دنبال شود.

نکته کاربردی برای پزشک: واکسن‌های ویروس پاپیلومای انسانی فاقد جیوه یا مواد نگهدارنده مضر هستند، بنابراین نگرانی‌های والدین در این زمینه باید با ارائه مستندات علمی برطرف شود. همچنین، واکسیناسیون در افرادی که قبلاً تست پاپ‌اسمیر غیرطبیعی داشته‌اند منع مصرف ندارد، اما باید تاکید شود که واکسن نقش درمانی برای ضایعات موجود نخواهد داشت.

عوارض جانبی واکسن ویروس پاپیلومای انسانی

عوارض بسیار شایع (بیش از ۵۰ درصد)

• واکنش‌های موضعی در محل تزریق: شایع‌ترین عارضه گزارش شده است. درد در محل تزریق در حدود ۸۴ تا ۹۰ درصد افراد مشاهده می‌شود. این درد معمولاً گذرا بوده و در عرض دو تا سه روز برطرف می‌شود.
• تورم و قرمزی: تورم در محل تزریق در حدود ۴۰ تا ۴۸ درصد و قرمزی پوست در حدود ۳۴ تا ۴۸ درصد دریافت‌کنندگان واکسن رخ می‌دهد.

عوارض شایع (۱۰ تا ۵۰ درصد)

• سردرد: یکی از شایع‌ترین عوارض سیستمیک است که در حدود ۲۸ تا ۳۳ درصد افراد گزارش شده است.
• تب: تب خفیف (دمای بالای ۳۸ درجه سانتی‌گراد) در حدود ۱۰ تا ۱۵ درصد افراد دیده می‌شود.
• خستگی و ضعف: احساس خستگی مفرط یا بی‌حالی در حدود ۱۸ تا ۲۸ درصد موارد گزارش شده است.
• تهوع: اختلالات گوارشی خفیف مانند تهوع در حدود ۷ تا ۱۵ درصد دریافت‌کنندگان مشاهده می‌شود.
• دردهای عضلانی و مفصلی: درد منتشر در عضلات در حدود ۱۱ تا ۱۸ درصد افراد بروز می‌کند.

عوارض با شیوع کمتر (۱ تا ۱۰ درصد)

• سرگیجه: احساس سبکی سر یا دوران سر در حدود ۴ تا ۸ درصد موارد دیده می‌شود.
• اسهال و درد شکمی: در حدود ۳ تا ۵ درصد از شرکت‌کنندگان در مطالعات بالینی گزارش شده است.
• بثورات پوستی: کهیر یا ضایعات پوستی گذرا در کمتر از ۲ درصد افراد مشاهده می‌شود.

•  

عوارض نادر اما مهم (کمتر از ۱ درصد و موارد خاص)

• سنکوپ (غش کردن): اگرچه درصد دقیق آن در کل جمعیت بسیار پایین است، اما در نوجوانان یک واکنش شناخته شده است که بلافاصله پس از تزریق رخ می‌دهد.
• واکنش‌های حساسیتی شدید: واکنش‌های جدی مانند شوک حساسیت در حدود ۱.۷ مورد به ازای هر یک میلیون دوز تزریق شده گزارش شده است که بسیار نادر محسوب می‌شود.

نکات کاربردی برای پزشک در مدیریت عوارض

• تفاوت در دوزها: مطالعات نشان می‌دهند که شیوع درد و تورم در محل تزریق ممکن است پس از دریافت دوز دوم یا سوم نسبت به دوز اول کمی افزایش یابد. این موضوع نباید مانعی برای تکمیل دوره واکسیناسیون باشد.
• مقایسه با سایر واکسن‌ها: میزان واکنش‌های موضعی در واکسن ویروس پاپیلومای انسانی نسبت به برخی واکسن‌های دیگر (مانند واکسن کزاز و دیفتری) ممکن است کمی بالاتر باشد که به دلیل وجود مواد کمکی برای تقویت پاسخ ایمنی است.
• پیشگیری از آسیب‌های ناشی از غش: با توجه به خطر غش در نوجوانان، توصیه می‌شود پزشک پروتکل ۱۵ دقیقه استراحت و نظارت پس از تزریق را به طور جدی اجرا کند.
• استفاده از مسکن‌ها: برای مدیریت تب و درد محل تزریق، استفاده از داروهای مسکن مانند استامینوفن یا ایبوپروفن پس از تزریق بلامانع است، اما مصرف پیشگیرانه آن‌ها قبل از تزریق (بدون وجود علامت) به طور معمول توصیه نمی‌شود.

تداخلات دارویی واکسن ویروس پاپیلومای انسانی

مشخصات کلی تداخلات:

• واکسن یا توکسوئید

تداخلات رده X (پرهیز):

• تداخل قابل‌توجهی مشخص نشده است.

کاهش اثرات داروها توسط واکسن 9 ظرفیتی ویروس پاپیلومای انسانی:

• تداخل قابل‌توجهی مشخص نشده است.

کاهش اثرات واکسن 9 ظرفیتی ویروس پاپیلومای انسانی توسط داروها:

• فینگولیمود، داروهای سرکوب‌کننده‌ی سیستم ایمنی، سیپونیمود، ونتوکلاکس

افزایش اثرات داروها توسط واکسن 9 ظرفیتی ویروس پاپیلومای انسانی:

• تداخل قابل‌توجهی مشخص نشده است.

 

افزایش اثرات واکسن 9 ظرفیتی ویروس پاپیلومای انسانی توسط داروها:

تداخل قابل‌توجهی مشخص نشده است.

تداخلات دارویی و ملاحظات بالینی مهم
واکسن ویروس پاپیلومای انسانی یک واکسن غیرفعال است، بنابراین تداخلات آن عمدتاً مربوط به پاسخ ایمنی بدن است تا تداخلات شیمیایی مستقیم.

۱. داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی:

• داروهایی مانند کورتیکواستروئیدها (مانند پردنیزون)، داروهای شیمی‌درمانی، و داروهایی که برای جلوگیری از رد پیوند استفاده می‌شوند، می‌توانند پاسخ ایمنی بدن به واکسن را کاهش دهند. در این حالت، ممکن است سطح آنتی‌بادی تولید شده پس از واکسیناسیون برای ایجاد محافظت کامل کافی نباشد. پزشک باید زمان‌بندی واکسیناسیون را در بیماران تحت درمان با این داروها به دقت بررسی کند.

۲. مهارکننده‌های عامل نکروز تومور:

• این داروها که برای بیماری‌های خودایمنی تجویز می‌شوند، ممکن است پاسخ ایمنی اولیه به واکسن را تضعیف کنند. با این حال، دریافت واکسن در این بیماران ممنوع نیست، اما اثربخشی آن ممکن است کمتر از افراد عادی باشد.

۳. سایر واکسن‌ها:

• بر اساس دستورالعمل‌های معتبر، واکسن ویروس پاپیلومای انسانی را می‌توان همزمان با سایر واکسن‌ها مانند واکسن ترکیبی کزاز، دیفتری و سیاه‌سرفه و یا واکسن مننژیت تزریق کرد. مطالعات نشان می‌دهند که تزریق همزمان این واکسن‌ها تاثیری بر ایمنی‌زایی یا افزایش عوارض جانبی آن‌ها ندارد، به شرطی که در محل‌های تزریق متفاوت (مثلاً در دو بازوی مختلف) استفاده شوند.

۴. ایمونوگلوبولین‌ها و فرآورده‌های خونی:

• برخلاف واکسن‌های زنده (مانند سرخک)، تجویز فرآورده‌های خونی یا ایمونوگلوبولین تداخلی با ایجاد ایمنی توسط واکسن ویروس پاپیلومای انسانی ندارد و نیازی به رعایت فاصله زمانی خاص بین آن‌ها نیست.

تداخل با غذا و رژیم غذایی

• از آنجایی که این واکسن به صورت تزریق عضلانی تجویز می‌شود و وارد چرخه گوارشی نمی‌شود، هیچ‌گونه تداخل شناخته شده‌ای با مواد غذایی، نوشیدنی‌ها یا رژیم‌های غذایی خاص ندارد.
• توصیه بالینی: برای جلوگیری از غش کردن احتمالی پس از تزریق، توصیه می‌شود فرد پیش از واکسیناسیون یک وعده غذایی سبک یا میان‌وعده مصرف کرده باشد و بدن او با کم‌آبی مواجه نباشد.

تداخل در آزمایش‌های تشخیصی و آزمایشگاهی
تزریق واکسن ویروس پاپیلومای انسانی تداخلات پیچیده‌ای در آزمایش‌های روتین ایجاد نمی‌کند، اما توجه به موارد زیر ضروری است:

۱. تست‌های تشخیص ویروس پاپیلومای انسانی (آزمایش دی ان آ):

• واکسن حاوی پروتئین‌های سطحی ویروس است و فاقد کل ساختار ویروس یا ژنوم آن می‌باشد. بنابراین، تزریق واکسن باعث مثبت شدن کاذب آزمایش‌های تشخیصی ویروس پاپیلومای انسانی یا تست پاپ‌اسمیر نمی‌شود. اگر تست فردی پس از واکسیناسیون مثبت شود، نشان‌دهنده عفونت واقعی با ویروس است (عفونتی که پیش از واکسیناسیون یا از گونه‌های خارج از پوشش واکسن ایجاد شده است).

۲. آزمایش‌های خونی ایمنی‌شناسی:

• تزریق واکسن باعث افزایش سطح آنتی‌بادی‌های اختصاصی علیه گونه‌های موجود در واکسن در خون می‌شود. این تغییر در واقع هدف اصلی واکسیناسیون است و نباید با پاسخ بدن به یک عفونت فعال اشتباه گرفته شود.

۳. فاکتورهای التهابی:

• مانند هر واکسن دیگری، ممکن است به صورت گذرا و بسیار کوتاه مدت، افزایش جزئی در شاخص‌های التهابی خون (مانند سرعت رسوب گلبول‌های قرمز) مشاهده شود که اهمیت بالینی ندارد.

نکته کاربردی برای پزشک: واکسیناسیون هیچ تداخلی با برنامه‌های روتین غربالگری سرطان دهانه رحم ندارد. پزشک باید تاکید کند که حتی پس از تکمیل دوره واکسیناسیون، انجام منظم تست‌های پاپ‌اسمیر طبق پروتکل‌های سنی الزامی است، زیرا واکسن در برابر تمامی گونه‌های سرطان‌زای ویروس محافظت ایجاد نمی‌کند.

هشدار ها واکسن ویروس پاپیلومای انسانی

هشدارهای بالینی و ملاحظات جامع کاربردی
پزشکان و کادر درمان باید در زمان تجویز و پس از تزریق واکسن به نکات ایمنی و هشدارهای زیر توجه ویژه داشته باشند:

۱. پیشگیری از سنکوپ (غش کردن):

• یکی از شایع‌ترین واکنش‌ها پس از واکسیناسیون، به ویژه در نوجوانان، از دست دادن کوتاه‌مدت هوشیاری است. این اتفاق می‌تواند منجر به سقوط و آسیب‌های ثانویه مانند شکستگی استخوان یا ضربه به سر شود.
• توصیه بالینی: فرد باید در هنگام تزریق به صورت نشسته یا درازکش باشد. طبق پروتکل‌های ایمنی، لازم است بیمار حداقل ۱۵ دقیقه پس از تزریق تحت نظارت مستقیم کادر درمان بماند تا از بروز واکنش‌های ناگهانی اطمینان حاصل شود.

۲. مدیریت واکنش‌های آلرژیک:

• هرچند واکنش‌های شدید نادر هستند، اما امکان بروز شوک حساسیت پس از تزریق وجود دارد.
• توصیه بالینی: مراکز واکسیناسیون باید همواره به تجهیزات احیا و داروهایی مانند اپی‌نفرین مجهز باشند تا در صورت بروز واکنش‌های شدید، بلافاصله اقدام درمان انجام شود.

۳. محدودیت‌های اثرگذاری و پیشگیری:

• پزشک باید به بیمار توضیح دهد که این واکسن از تمامی انواع ویروس پاپیلومای انسانی محافظت نمی‌کند. همچنین، واکسن تاثیری بر عفونت‌های فعال یا ضایعاتی که پیش از واکسیناسیون ایجاد شده‌اند، ندارد.
• نکته مهم: واکسیناسیون جایگزین غربالگری‌های روتین سرطان دهانه رحم نیست. زنان واکسینه شده باید همچنان طبق دستورالعمل‌های ملی، آزمایش‌های پاپ‌اسمیر یا تست‌های شناسایی ویروس را انجام دهند.

۴. تزریق در بیماران دارای اختلالات خونی:

• به دلیل تزریق عضلانی، در افرادی که تحت درمان با داروهای ضدانعقاد هستند یا دچار بیماری‌هایی مانند هموفیلی می‌باشند، خطر خونریزی شدید یا تشکیل توده خونی در محل تزریق وجود دارد. در این موارد باید از سوزن‌های ظریف استفاده شده و محل تزریق به مدت طولانی‌تری تحت فشار قرار گیرد.

مسمومیت (اوردوز) و مدیریت آن
با توجه به اینکه واکسن‌ها در دوزهای از پیش تعیین شده و در ویال‌های تک‌دوز یا سرنگ‌های آماده عرضه می‌شوند، دریافت دوز بیش از حد بسیار نادر است. با این حال، در صورت بروز اشتباه در تجویز، موارد زیر مد نظر قرار می‌گیرد:

علائم احتمالی دریافت مسمومیت (اوردوز)

مطالعات بالینی و گزارش‌های سیستم‌های نظارتی نشان می‌دهند که دریافت دوز بالاتر از مقدار استاندارد یا دریافت دوزها در فواصل زمانی بسیار کوتاه، معمولاً منجر به عوارض سیستمیک خطرناک نمی‌شود. شایع‌ترین علائم در این موارد شامل موارد زیر است:

• افزایش شدت درد، قرمزی و تورم در محل تزریق.
• تب خفیف یا لرز.
• سردرد و خستگی مفرط.

اقدامات درمانی و مدیریت بالینی مسمومیت (اوردوز)

• درمان حمایتی: هیچ پادزهر یا درمان خاصی برای دریافت دوز اضافی واکسن وجود ندارد. مدیریت بیمار شامل کنترل علائم است. برای کاهش درد و تب می‌توان از داروهای مسکن و تب‌بر مانند استامینوفن استفاده کرد.
• نظارت طولانی‌مدت: بیمار باید برای مدت زمان بیشتری در مرکز درمانی تحت نظر باشد تا از عدم بروز واکنش‌های آلرژیک شدید اطمینان حاصل شود.
• تنظیم برنامه واکسیناسیون: در صورتی که دوزها زودتر از موعد مقرر تزریق شده باشند، پزشک باید برنامه دوزهای بعدی را مجدداً بر اساس فواصل زمانی استاندارد (مانند فاصله ۶ ماهه بین دوز اول و آخر) تنظیم کند تا از ایجاد پاسخ ایمنی بهینه اطمینان حاصل شود.

نکته کاربردی برای پزشک: واکسن ویروس پاپیلومای انسانی حاوی ویروس زنده نیست، بنابراین حتی در صورت دریافت دوز اضافی، خطر ابتلا به عفونت یا سرطان ناشی از واکسن وجود ندارد. اصلی‌ترین نگرانی در این شرایط، افزایش واکنش‌های التهابی موضعی است.

توصیه های دارویی واکسن ویروس پاپیلومای انسانی

توصیه‌های دارویی برای بیمار

آموزش صحیح به بیمار و خانواده‌ها برای اطمینان از تکمیل دوره واکسیناسیون و کاهش اضطراب ناشی از تزریق بسیار حائز اهمیت است:

• اهمیت تکمیل دوره تزریق: به بیمار توضیح دهید که برای ایجاد محافظت کامل و طولانی‌مدت، دریافت تمامی دوزهای تجویز شده (دو یا سه دوز بر اساس سن شروع) الزامی است. دوزهای ناقص ممکن است ایمنی کافی در برابر سرطان ایجاد نکنند.
• تداوم غربالگری: به زنان واکسینه شده تاکید کنید که این واکسن از تمامی انواع سرطان دهانه رحم پیشگیری نمی‌کند. بنابراین، انجام منظم تست پاپ‌اسمیر و سایر آزمایش‌های غربالگری طبق برنامه معمول همچنان ضروری است.
• مدیریت واکنش‌های موضعی: به بیمار اطلاع دهید که درد، قرمزی و تورم در محل بازو پس از تزریق بسیار شایع است. استفاده از کمپرس سرد در ۲۴ ساعت اول و حرکت دادن آرام بازو می‌تواند به کاهش این علائم کمک کند.
• آمادگی برای تزریق: توصیه می‌شود بیمار پیش از مراجعه برای واکسیناسیون، غذای سبکی میل کرده باشد و مقدار کافی آب نوشیده باشد تا خطر غش کردن ناشی از استرس تزریق کاهش یابد.
• اطلاع‌رسانی در مورد حساسیت: بیمار باید هرگونه سابقه حساسیت شدید به واکسن‌های قبلی یا حساسیت به مخمر نان را پیش از تزریق به کادر درمان اطلاع دهد.

توصیه‌های دارویی مخصوص پزشک

مدیریت واکسیناسیون توسط پزشک نیازمند دقت در زمان‌بندی و پایش ایمنی بیمار است:

• پیشگیری از آسیب‌های ناشی از سنکوپ: با توجه به شیوع بالاتر غش کردن در نوجوانان پس از تزریق این واکسن، اکیداً توصیه می‌شود که تزریق در حالت نشسته یا درازکش انجام شود. بیمار باید به مدت ۱۵ دقیقه پس از تزریق تحت نظارت مستقیم باشد تا از سقوط ناگهانی و آسیب به سر جلوگیری شود.
• رعایت فواصل زمانی استاندارد: برای افراد ۹ تا ۱۴ سال، رژیم دو دوزی با فاصله ۶ تا ۱۲ ماه توصیه می‌شود. برای افراد ۱۵ سال و بالاتر، رژیم سه دوزی در ماه‌های صفر، دو و شش الزامی است. اگر فاصله بین دوزها بیش از حد معمول طولانی شد، نیازی به شروع مجدد دوره از ابتدا نیست و فقط دوز باقی‌مانده باید تزریق شود.
• پایداری و زنجیره سرد: واکسن باید در دمای ۲ تا ۸ درجه سانتی‌گراد نگهداری شود و از یخ‌زدگی آن جلوگیری گردد. پیش از تزریق، ویال یا سرنگ آماده را به خوبی تکان دهید تا سسپانسیون کاملاً یکنواخت و سفید رنگ ایجاد شود.
• واکسیناسیون در شرایط خاص: در افراد دارای نقص ایمنی (مانند مبتلایان به اچ‌آی‌وی یا مصرف‌کنندگان داروهای سرکوب‌کننده ایمنی)، همیشه باید رژیم سه دوزی استفاده شود، حتی اگر واکسیناسیون را قبل از ۱۵ سالگی شروع کرده باشند.
• انتخاب محل تزریق: واکسن فقط باید به صورت عضلانی، ترجیحاً در عضله دلتوئید بازو، تزریق شود. از تزریق وریدی یا زیرپوستی اکیداً خودداری کنید زیرا باعث کاهش شدید ایمنی‌زایی می‌شود.
• مشاوره برای سنین بالاتر: در بزرگسالان ۲۷ تا ۴۵ سال، پزشک باید بر اساس ارزیابی خطر مواجهه جدید با ویروس و وضعیت روابط فرد، در مورد سودمندی واکسیناسیون با بیمار مشورت کند.