دوتاستراید چیست و برای چه مواردی استفاده می شود؟

اطلاعات تخصصی

موارد مصرف دوتاستراید

موارد مصرف تأیید شده دوتاستراید
دوتاستراید یک مهارکننده دوگانه آنزیم ۵-آلفا ردوکتاز است. این دارو با مهار هر دو نوع ایزوآنزیم نوع ۱ و ۲ این آنزیم، از تبدیل تستوسترون به دی‌هیدروتستوسترون (DHT) جلوگیری می‌کند. دی‌هیدروتستوسترون عامل اصلی رشد پروستات است.

۱. هیپرپلازی خوش‌خیم پروستات (BPH)

• توضیح بالینی: این شایع‌ترین و اصلی‌ترین کاربرد تأیید شده دوتاستراید است. دوتاستراید برای درمان علائم هیپرپلازی خوش‌خیم پروستات (بزرگ شدن غیر سرطانی پروستات) در مردان با پروستات بزرگ تأیید شده است.
• اثر بالینی: هدف درمانی، بهبود علائم دستگاه ادراری تحتانی (LUTS) شامل تکرر ادرار، فوریت، جریان ضعیف ادرار، و بیدار شدن شبانه است. دوتاستراید با کاهش سطح دی‌هیدروتستوسترون (DHT) تا بیش از ۹۰%، به مرور زمان باعث کوچک شدن اندازه پروستات می‌شود.
• مزایای طولانی‌مدت: مطالعات نشان داده‌اند که مصرف دوتاستراید می‌تواند نیاز به عمل جراحی مرتبط با پروستات را کاهش دهد و همچنین خطر احتباس حاد ادراری را کم کند.
• ترکیب درمانی: این دارو اغلب به صورت ترکیبی با آلفا بلاکرها (مانند تامسولوسین) تجویز می‌شود تا بهبود سریع‌تری در علائم بیمار ایجاد شود، در حالی که اثر کوچک‌سازی پروستات به مرور زمان توسط دوتاستراید انجام می‌گیرد.

۲. کاهش خطر احتباس حاد ادراری و نیاز به جراحی مرتبط با BPH

• توضیح بالینی: دوتاستراید برای کاهش خطر عوارض جانبی و پیشرفت بیماری در مردان مبتلا به علائم متوسط تا شدید BPH و بزرگ شدن پروستات تأیید شده است.
• اثر بالینی: با کوچک کردن حجم کلی پروستات، فشار بر مجرای ادرار کاهش می‌یابد و احتمال بروز احتباس ادراری (که یک اورژانس پزشکی است) و نیاز به انجام روش‌های جراحی (مانند TURP) در طولانی‌مدت به طور قابل توجهی کم می‌شود.

موارد مصرف خارج از برچسب دوتاستراید
این کاربردها بر اساس شواهد بالینی و تجربه پزشکان هستند، اما به طور رسمی توسط سازمان‌های نظارتی بزرگ تأیید نشده‌اند:

۱. آلوپسی آندروژنیک (ریزش مو با الگوی مردانه)

• توضیح بالینی: آلوپسی آندروژنیک یا طاسی با الگوی مردانه، به دلیل تبدیل تستوسترون به دی‌هیدروتستوسترون (DHT) در فولیکول‌های مو ایجاد می‌شود.
• اثر بالینی: دوتاستراید به دلیل مهار قوی‌تر و دوگانه (مهار هر دو نوع آنزیم ۵-آلفا ردوکتاز)، در مقایسه با فیناستراید، می‌تواند سطح دی‌هیدروتستوسترون را در پوست سر به میزان بیشتری کاهش دهد و در نتیجه، در برخی موارد، برای درمان ریزش موی شدید یا مقاوم به درمان، به صورت خارج از برچسب استفاده می‌شود.
• توجه بالینی: دوزهای مصرفی برای این مورد خارج از برچسب معمولاً پایین‌تر از دوز مصرفی برای BPH است.

۲. هیرسوتیسم (پرمویی در زنان)

• توضیح بالینی: هیرسوتیسم (رشد موهای زائد مردانه در زنان) اغلب ناشی از سطح بالای آندروژن‌ها، به ویژه دی‌هیدروتستوسترون است.
• اثر بالینی: در موارد پرمویی متوسط تا شدید که به درمان‌های خط اول (مانند ضد آندروژن‌ها یا داروهای ضد بارداری خوراکی) پاسخ نداده است، دوتاستراید می‌تواند به صورت خارج از برچسب به دلیل کاهش مؤثر سطح دی‌هیدروتستوسترون تجویز شود.
• احتیاط بالینی: به دلیل تراتوژنیک بودن (خطر جدی آسیب به جنین پسر)، استفاده از دوتاستراید در زنان، به ویژه در سنین باروری، نیازمند کنترل شدید جلوگیری از بارداری و مشورت تخصصی است.

مکانیسم اثر دوتاستراید

دوتاستراید با هدف قرار دادن آنزیمی که مسئول تبدیل تستوسترون به قوی‌ترین آندروژن (هورمون جنسی مردانه)، یعنی دی‌هیدروتستوسترون است، عمل می‌کند.

مهار دوگانه آنزیم ۵-آلفا ردوکتاز

هدف‌گذاری آنزیمی: دوتاستراید یک مهارکننده انتخابی و قوی آنزیم ۵-آلفا ردوکتاز است. این آنزیم مسئول تبدیل هورمون تستوسترون به دی‌هیدروتستوسترون (DHT) است. دی‌هیدروتستوسترون، آندروژن اصلی است که باعث تحریک رشد سلول‌های پروستات و در نتیجه، بزرگ شدن خوش‌خیم پروستات (BPH) و ریزش مو با الگوی مردانه می‌شود.

مهار دوگانه: مهم‌ترین تمایز دوتاستراید، توانایی آن در مهار هر دو نوع ایزوآنزیم ۵-آلفا ردوکتاز (نوع ۱ و نوع ۲) است.

• نوع ۲: مسئول اصلی تولید دی‌هیدروتستوسترون در پروستات است.
• نوع ۱: مسئول تولید دی‌هیدروتستوسترون در پوست سر و کبد است.

اثر بالینی نهایی: به دلیل مهار دوگانه، دوتاستراید می‌تواند سطح دی‌هیدروتستوسترون در گردش خون و در بافت پروستات را به شدت و به میزان بیشتری (کاهش بیش از ۹۰%) نسبت به داروهای مهارکننده تک نوع (مانند فیناستراید) کاهش دهد. این کاهش باعث کوچک شدن تدریجی پروستات، کاهش فشار بر مجرای ادرار و بهبود علائم دستگاه ادراری تحتانی می‌شود.

فارماکوکینتیک دوتاستراید

۱. جذب

• جذب خوراکی: دوتاستراید به صورت کپسول نرم خوراکی مصرف می‌شود و به خوبی از دستگاه گوارش جذب می‌گردد.
• زمان رسیدن به حداکثر غلظت پلاسمایی: غلظت پلاسمایی حداکثر معمولاً حدود ۱ تا ۳ ساعت پس از مصرف یک دوز خوراکی حاصل می‌شود.
• تأثیر غذا: مصرف غذا بر میزان جذب کلی دارو تأثیر قابل توجهی ندارد.

۲. توزیع

• اتصال به پروتئین: دوتاستراید دارای اتصال بسیار بالا به پروتئین‌های پلاسما است (بیش از ۹۹%)، به ویژه به آلبومین و آلفا-۱ اسید گلیکوپروتئین.
• حجم توزیع: این دارو دارای حجم توزیع بزرگی است که نشان‌دهنده توزیع گسترده آن در بدن و میل به تجمع در بافت‌های چرب است.

۳. متابولیسم

• محل متابولیسم: دوتاستراید به طور گسترده توسط آنزیم‌های سیتوکروم P450 در کبد (به ویژه ایزوآنزیم‌های 3A4 و 2C9) متابولیزه می‌شود.
• مسیر اصلی: متابولیسم عمدتاً از طریق هیدروکسیلاسیون است که منجر به تشکیل چندین متابولیت فعال و غیرفعال می‌شود.

۴. دفع

• نیمه عمر حذفی (T 1/2): مهم‌ترین ویژگی فارماکوکینتیک دوتاستراید، نیمه عمر بسیار طولانی آن است. نیمه عمر نهایی حذف دارو در حالت پایدار در حدود ۳ تا ۵ هفته (تقریباً ۲۸ روز) است.
• زمان رسیدن به حالت پایدار: به دلیل نیمه عمر بسیار طولانی، غلظت پلاسمایی پایدار دارو پس از مصرف روزانه، معمولاً ۶ ماه طول می‌کشد تا حاصل شود.
• مسیر دفع: دفع دارو و متابولیت‌های آن عمدتاً از طریق مدفوع صورت می‌گیرد (بیش از ۸۰%) و کمتر از ۱% آن به صورت داروی بدون تغییر از طریق ادرار دفع می‌شود.
• نکته بالینی برای قطع دارو: به دلیل نیمه عمر بسیار طولانی، پس از قطع درمان، سطح دی‌هیدروتستوسترون ممکن است تا ۶ ماه یا بیشتر همچنان سرکوب‌شده باقی بماند. این نکته در تفسیر آزمایشات آنتی‌ژن اختصاصی پروستات (PSA) و نیز در هشدارهای بارداری (تراتوژنیک بودن) حیاتی است.

منع مصرف دوتاستراید

موارد منع مصرف اصلی دوتاستراید
دوتاستراید به دلیل ماهیت هورمونی و اثرات طولانی‌مدت خود، دارای محدودیت‌های جدی در تجویز است که باید به طور دقیق رعایت شوند.

۱. حساسیت به دارو یا سایر مهارکننده‌های ۵-آلفا ردوکتاز

• حساسیت مفرط: تجویز دوتاستراید در بیمارانی که سابقه حساسیت مفرط شدید (مانند کهیر، آنژیوادم یا واکنش‌های آلرژیک جدی) به دوتاستراید یا هر یک از اجزای فرمولاسیون آن دارند، منع مصرف مطلق دارد.
• حساسیت متقاطع: همچنین در بیمارانی که به سایر مهارکننده‌های ۵-آلفا ردوکتاز (مانند فیناستراید) حساسیت داشته‌اند، باید با احتیاط فراوان و با در نظر گرفتن احتمال حساسیت متقاطع تجویز شود.

۲. نارسایی کبدی شدید

• متابولیسم کبدی: دوتاستراید به طور گسترده در کبد متابولیزه می‌شود.
• منع مصرف در نارسایی شدید: به دلیل فقدان مطالعات کافی در مورد ایمنی و تجمع دارو، دوتاستراید در بیمارانی که مبتلا به نارسایی شدید کبدی هستند، منع مصرف دارد. در بیمارانی که نارسایی کبدی متوسط دارند نیز باید با احتیاط و پایش کامل تجویز شود.

موارد منع مصرف در بارداری و شیردهی (منع مصرف مطلق در بانوان)
این بخش مهم‌ترین و جدی‌ترین هشدار در خصوص دوتاستراید است و شامل منع مصرف مطلق در کلیه بانوان می‌شود.

۱. بارداری و بانوان در سنین باروری

• خطر تراتوژنیک بودن: دوتاستراید در بانوان، به ویژه بانوان باردار یا بانوان در سنین باروری، منع مصرف مطلق دارد.
• مکانیسم خطر: این دارو یک مهارکننده ۵-آلفا ردوکتاز است و با کاهش سطح دی‌هیدروتستوسترون (DHT)، می‌تواند در صورت جذب توسط بانوی باردار، باعث ناهنجاری‌های جدی و شدید در اندام‌های جنسی خارجی جنین پسر شود (مانند هیپوسپادیاس).
• نحوه انتقال: اگرچه دارو عمدتاً توسط مردان مصرف می‌شود، اما بانوان باردار یا بانوانی که قصد بارداری دارند، نباید به کپسول‌های آسیب‌دیده دوتاستراید دست بزنند، زیرا دارو می‌تواند از طریق پوست جذب شود. در صورت تماس تصادفی، باید فوراً محل تماس را با آب و صابون شستشو دهند.

۲. شیردهی

• منع مصرف: تجویز دوتاستراید در بانوان شیرده نیز منع مصرف دارد، زیرا مشخص نیست که آیا این دارو در شیر مادر ترشح می‌شود یا خیر و خطر بالقوه آن برای نوزاد ناشناخته است.

موارد منع مصرف در کودکان

• کودکان و نوجوانان: دوتاستراید در کودکان و نوجوانان زیر ۱۸ سال منع مصرف مطلق دارد.
• دلیل بالینی: ایمنی و اثربخشی این دارو در جمعیت اطفال اثبات نشده است و نگرانی در مورد اثرات بالقوه آن بر رشد و نمو جنسی و سیستم تولید مثل در دوران بلوغ وجود دارد. دوتاستراید صرفاً برای درمان هیپرپلازی خوش‌خیم پروستات در مردان بزرگسال تأیید شده است.

عوارض جانبی دوتاستراید

۱. عوارض جانبی شایع (فراوانی ۱% تا ۱۰%)

این عوارض اغلب در سال اول درمان مشاهده می‌شوند و احتمال وقوع آن‌ها با ادامه درمان کاهش می‌یابد:

اختلالات جنسی (شایع‌ترین):

• ناتوانی جنسی (اختلال نعوظ): گزارش شده در حدود ۵% تا ۸% از مردان.
• کاهش میل جنسی (کاهش لیبیدو): مشاهده شده در حدود ۴% تا ۶% از بیماران.
• اختلال در انزال (مانند کاهش حجم مایع منی): در حدود ۱% تا ۳% از بیماران رخ می‌دهد.

اختلالات پستان:

• بزرگ شدن پستان (ژنیکوماستی): این عارضه در حدود ۱% تا ۲% از بیماران رخ می‌دهد.
• حساسیت یا درد پستان: با فراوانی در حدود ۱% یا کمی بیشتر گزارش شده است.

۲. عوارض جانبی ناشایع (فراوانی کمتر از ۱%)

این عوارض کمتر مشاهده می‌شوند اما اهمیت بالینی دارند:

واکنش‌های حساسیت مفرط:

• شامل راش پوستی، کهیر، خارش، و آنژیوادم (تورم صورت، لب‌ها یا گلو). این واکنش‌ها نادر هستند (فراوانی کمتر از ۰.۱%).

اختلالات خلقی:

• گزارش‌هایی از افسردگی و اضطراب در برخی بیماران وجود دارد که در مطالعات رسمی فراوانی آن‌ها پایین (کمتر از ۱%) یا برابر با دارونما بوده است، اما نیاز به هوشیاری بالینی دارد.

اختلالات کبدی:

• افزایش خفیف و گذرا در آنزیم‌های کبدی (مانند ترانس‌آمینازها) به صورت ناشایع مشاهده شده است.

۳. عوارض جانبی نادر و مهم بالینی

• تداوم اختلالات جنسی: در برخی موارد، عوارض جنسی (ناتوانی جنسی و کاهش میل جنسی) ممکن است حتی پس از قطع درمان نیز برای مدت طولانی (ماه‌ها یا سال‌ها) ادامه یابد. فراوانی این پایداری پایین است، اما باید به بیمار هشدار داده شود.
• سرطان پستان در مردان: گزارش‌های بسیار نادری از سرطان پستان در مردان مصرف کننده مهارکننده‌های ۵-آلفا ردوکتاز وجود دارد. به دلیل نادر بودن این عارضه، یک رابطه علت و معلولی قطعی تأیید نشده است، اما هرگونه تغییر در بافت پستان باید بررسی شود.
• سرطان پروستات با درجه بالا: همانطور که در بخش هشدارها ذکر شد، خطر ابتلا به سرطان پروستات با درجه بالا (Grade Group 4-5) به صورت نادر (کمتر از ۱% تفاوت مطلق نسبت به دارونما در مطالعات طولانی‌مدت) افزایش یافته است.

نکته بالینی برای پزشکان
بیشترین بار عوارض جانبی دوتاستراید، عوارض جنسی هستند که معمولاً در ابتدای درمان رخ داده و در صورت ادامه درمان در طول زمان کاهش می‌یابند. با این حال، به دلیل خطر پایداری این عوارض پس از قطع دارو و همچنین هشدار مهم در مورد سرطان پروستات با درجه بالا، ارزیابی دقیق ریسک و فایده، و پایش مستمر بیمار (شامل مشاوره در مورد عوارض جنسی و پایش PSA) الزامی است.

تداخلات دارویی دوتاستراید

تداخلات دارویی دوتاستراید با سایر داروها

دوتاستراید به دلیل نیمه عمر بسیار طولانی و متابولیسم گسترده کبدی توسط آنزیم‌های سیتوکروم P450، پتانسیل تداخل با داروهایی که مسیرهای مشابه را مهار یا القا می‌کنند، دارد.

۱. تداخل با مهارکننده‌های قوی آنزیم CYP3A4

• نام داروها: داروهای ضد قارچ آزولی (مانند کتوکونازول، ایتراکونازول)، آنتی‌بیوتیک‌های ماکرولیدی (مانند کلاریترومایسین)، مهارکننده‌های پروتئاز (مانند ریتوناویر)، و داروهای ضد افسردگی (مانند نفازودون).
• نوع تداخل: این داروها با مهار آنزیم اصلی متابولیسم دوتاستراید (سیتوکروم CYP3A4)، باعث افزایش قابل توجه غلظت پلاسمایی دوتاستراید می‌شوند. این امر می‌تواند منجر به افزایش خطر بروز عوارض جانبی دارو (به ویژه عوارض جنسی و حساسیت پستان) شود.
• توصیه بالینی: در صورت تجویز همزمان، نیازی به تعدیل فوری دوز دوتاستراید نیست، اما باید با احتیاط صورت گیرد و بیمار از نظر افزایش عوارض جانبی پایش شود.

۲. تداخل با مهارکننده‌های ملایم آنزیم CYP3A4

• نام داروها: داروهای مسدودکننده کانال کلسیم (مانند وراپامیل، دیلتیازم).
• نوع تداخل: این داروها نیز می‌توانند غلظت پلاسمایی دوتاستراید را به میزان کمتری افزایش دهند.
• توصیه بالینی: پایش بالینی و در نظر گرفتن احتمال افزایش عوارض جانبی کفایت می‌کند.

۳. تداخل با آلفا بلاکرها

• نام داروها: تامسولوسین، آلفوزوسین، سیلودوسین، و سایر آلفا بلاکرها.
• نوع تداخل: این ترکیب درمانی (دوتاستراید با آلفا بلاکرها) برای درمان هیپرپلازی خوش‌خیم پروستات (BPH) تأیید شده و مؤثر است. با این حال، باید توجه داشت که مصرف همزمان خطر عوارض جانبی مشترک (مانند افت فشار خون وضعیتی ناشی از آلفا بلاکر) را افزایش نمی‌دهد و ترکیب ایمن است.
• توصیه بالینی: تداخل فارماکوکینتیک مهمی بین این داروها گزارش نشده است و تجویز همزمان برای اثربخشی بیشتر رایج است.

۴. سایر داروها

• دیگوکسین، وارفارین، و داروهای کاهش‌دهنده کلسترول (استاتین‌ها): دوتاستراید به طور قابل توجهی بر فارماکوکینتیک این داروها تأثیر نمی‌گذارد. با این حال، به دلیل نیمه عمر طولانی، باید در هر تغییر دارویی با احتیاط عمل کرد.

تداخل دوتاستراید با غذا

• جذب دارو: دوتاستراید یک داروی محلول در چربی است که می‌توان آن را همراه یا بدون غذا مصرف کرد.
• تأثیر بر فراهمی زیستی: مصرف غذا به طور قابل توجهی بر میزان کلی جذب دارو تأثیر نمی‌گذارد، اگرچه ممکن است زمان رسیدن به حداکثر غلظت پلاسمایی را کمی به تأخیر بیندازد.
• نکته بالینی: برای حفظ دوزدهی ثابت و بهبود تحمل‌پذیری، توصیه می‌شود که بیمار دارو را هر روز در یک زمان مشخص مصرف کند.

تداخل دوتاستراید در آزمایشات تشخیصی

لووفلوکساسین در نتایج یکی از مهم‌ترین تست‌های تشخیصی در مردان تداخل ایجاد می‌کند که در مدیریت سرطان پروستات حیاتی است.

تست آنتی‌ژن اختصاصی پروستات (PSA):

• نوع تداخل: دوتاستراید سطح آنتی‌ژن اختصاصی پروستات را در خون به میزان حدود ۵۰% کاهش می‌دهد. این کاهش، اندازه‌گیری‌های PSA را مخدوش می‌کند و می‌تواند منجر به تفسیر اشتباه در غربالگری یا پایش سرطان پروستات شود (ایجاد منفی کاذب).
• توصیه بالینی (اجباری): برای تفسیر صحیح سطح PSA در مردان تحت درمان با دوتاستراید، پزشک باید سطح اندازه‌گیری شده PSA را دو برابر کند تا آن را با مقادیر طبیعی و مورد انتظار مقایسه نماید. این تعدیل باید پس از شش ماه درمان منظم انجام شود. هرگونه افزایش پایدار در سطح PSA، حتی پس از تعدیل دو برابری، باید با حساسیت بالا بررسی شود و ممکن است نشان‌دهنده وجود سرطان پروستات باشد.

هشدار ها دوتاستراید

دوتاستراید دارای هشدارهای حیاتی است که در درجه اول بر ارزیابی سرطان پروستات، ایمنی زنان باردار و خون‌دهی متمرکز هستند.

۱. هشدار سرطان پروستات با درجه بالا

• افزایش خطر بالقوه: داده‌های مطالعات بالینی طولانی‌مدت (مطالعه آریسا) نشان داده‌اند که مردانی که داروهای مهارکننده ۵-آلفا ردوکتاز (شامل دوتاستراید) مصرف می‌کنند، در مقایسه با مردانی که دارونما مصرف می‌کنند، ممکن است خطر بالاتری برای ابتلا به سرطان پروستات با درجه بالا (Grade Group 4-5) داشته باشند.
• توصیه بالینی: پزشکان باید بیماران را از نظر سرطان پروستات (از طریق معاینه رکتال دیجیتال و اندازه‌گیری آنتی‌ژن اختصاصی پروستات یا PSA) قبل از شروع درمان و به صورت دوره‌ای در حین درمان ارزیابی کنند.

۲. تأثیر بر آنتی‌ژن اختصاصی پروستات (PSA)

• کاهش کاذب PSA: دوتاستراید با کاهش حجم پروستات، باعث کاهش سطح آنتی‌ژن اختصاصی پروستات (PSA) در خون می‌شود، که این کاهش می‌تواند تا ۵۰% یا بیشتر از سطح پایه باشد.
• توصیه بالینی: برای تفسیر نتایج PSA در بیماران تحت درمان با دوتاستراید، باید مقدار PSA را دو برابر کرد تا با مقادیر مورد انتظار در یک مرد درمان‌نشده مقایسه شود. این تعدیل باید پس از شش ماه درمان آغاز شود. هرگونه افزایش پایدار در سطح PSA، حتی پس از تعدیل، باید به عنوان نشانه‌ای از احتمال وجود سرطان پروستات در نظر گرفته شود.

۳. خطر انتقال جنسی و تراتوژنیک بودن

• تراتوژنیک بودن: دوتاستراید به شدت تراتوژنیک (آسیب‌رسان به جنین) است. این دارو می‌تواند باعث نقص‌های جدی در اندام‌های تناسلی خارجی جنین پسر شود.
• منع مصرف مطلق در بانوان باردار: بانوان باردار یا بانوانی که قصد بارداری دارند، نباید به کپسول‌های دوتاستراید آسیب‌دیده دست بزنند، زیرا دارو می‌تواند از طریق پوست جذب شود.
• انتقال از طریق مایع منی: مقادیر کمی از دوتاستراید در مایع منی مردان تحت درمان یافت می‌شود. توصیه می‌شود که مردان تحت درمان با دوتاستراید هنگام تماس جنسی با زنان باردار یا زنانی که می‌توانند باردار شوند، از کاندوم استفاده کنند.

۴. اهدای خون

• منع اهدای خون: مردانی که دوتاستراید مصرف می‌کنند، باید از اهدای خون خودداری کنند.
• توصیه بالینی: این ممنوعیت باید تا شش ماه پس از قطع مصرف دارو ادامه یابد تا از انتقال دارو به یک زن باردار دریافت‌کننده خون جلوگیری شود.

۵. عوارض جانبی جنسی

• اختلال عملکرد جنسی: این دارو می‌تواند باعث کاهش میل جنسی، اختلال در نعوظ و کاهش حجم مایع منی شود. این عوارض جنسی ممکن است حتی پس از قطع درمان نیز پایدار باقی بمانند.
• توصیه بالینی: بیماران باید از این عوارض و پایداری احتمالی آن‌ها آگاه شوند.

۶. نارسایی کبدی

• احتیاط در نارسایی: به دلیل متابولیسم گسترده در کبد و نیمه عمر طولانی، دوتاستراید در بیماران با نارسایی کبدی متوسط تا شدید باید با احتیاط فراوان و پایش دقیق عملکرد کبد تجویز شود.

 اوردوز دوتاستراید و مدیریت آن
به دلیل ماهیت فارماکوکینتیک دوتاستراید (نیمه عمر بسیار طولانی)، مدیریت اوردوز متفاوت از داروهای با نیمه عمر کوتاه است.

علائم اوردوز

تجربه بالینی در مورد اوردوز حاد دوتاستراید بسیار محدود است، اما به طور کلی انتظار نمی‌رود که مصرف دوزهای بالاتر، خطرات حاد و ناگهانی تهدیدکننده زندگی ایجاد کند.

• مسمومیت حاد: دوزهای مصرف شده در مطالعات بالینی تا ۴۰ میلی‌گرم (۸۰ برابر دوز درمانی) به مدت ۷ روز، عوارض جانبی جدی غیرمنتظره‌ای نشان نداده است. با این حال، مصرف بیش از حد می‌تواند منجر به افزایش خطر عوارض جانبی معمول دارو شود.
• عوارض احتمالی در دوز بالا: تشدید عوارض جانبی شایع دارو، به ویژه عوارض جنسی.

مدیریت اوردوز (درمان)

• درمان اوردوز دوتاستراید صرفاً حمایتی و متمرکز بر مراقبت‌های استاندارد پزشکی است:

حمایت عمومی:

• درمان به صورت مشاهده و مراقبت‌های حمایتی عمومی است.
• بیمار باید به دقت پایش شود و اقدامات درمانی برای مدیریت هرگونه علائم شدید احتمالی انجام گیرد.

کاهش جذب:

• در صورت بلع مقدار قابل توجهی دارو در مدت زمان کوتاه، استفاده از زغال فعال ممکن است برای کاهش جذب بیشتر دارو در دستگاه گوارش در نظر گرفته شود.

نکته مهم در دفع:

• عدم اثربخشی دیالیز: به دلیل نیمه عمر بسیار طولانی (حدود ۳ تا ۵ هفته) و اتصال شدید به پروتئین‌های پلاسما، دیالیز (همودیالیز یا دیالیز صفاقی) در حذف دوتاستراید از بدن به هیچ وجه مؤثر نیست.

توصیه های دارویی دوتاستراید

توصیه‌های دارویی مخصوص پزشکان
تجویز دوتاستراید، به عنوان یک مهارکننده دوگانه ۵-آلفا ردوکتاز، نیازمند پایش مستمر بیمار از نظر اثربخشی، عوارض جانبی و به ویژه ملاحظات مربوط به غربالگری سرطان پروستات است.

۱. ارزیابی سرطان پروستات و پایش آنتی‌ژن اختصاصی پروستات (PSA)

• غربالگری قبل از درمان: قبل از شروع درمان با دوتاستراید، بیمار باید به طور کامل از نظر سرطان پروستات (از طریق معاینه رکتال دیجیتال و سطح PSA) ارزیابی شود تا بیماری‌های مشابه پنهان نگردند.
• تعدیل PSA: دوتاستراید سطح آنتی‌ژن اختصاصی پروستات (PSA) را تا حدود ۵۰% کاهش می‌دهد. برای تفسیر صحیح نتایج، باید سطح PSA اندازه‌گیری شده پس از شش ماه درمان را دو برابر کرد.
• افزایش PSA: هرگونه افزایش پایدار در سطح PSA، حتی با وجود تعدیل، باید با جدیت بررسی شود و ممکن است نشان‌دهنده وجود سرطان پروستات باشد.
• هشدار درجه بالا: بیمار را از این خطر آگاه سازید که مطالعات نشان داده‌اند احتمال تشخیص سرطان پروستات با درجه بالا (Grade Group 4-5) ممکن است در مردان تحت درمان با این داروها افزایش یابد.

۲. ملاحظات ایمنی و فارماکوکینتیک

• نارسایی کبدی: به دلیل متابولیسم گسترده در کبد و نیمه عمر بسیار طولانی (حدود ۳ تا ۵ هفته)، در بیماران مبتلا به نارسایی شدید کبدی از تجویز اجتناب کنید و در موارد نارسایی متوسط با احتیاط عمل نمایید.
• منع مصرف در بانوان: به دلیل خطر تراتوژنیک بودن (آسیب به جنین پسر)، این دارو به طور مطلق در بانوان منع مصرف دارد. به بیمار مؤکداً توصیه کنید که کپسول‌های آسیب‌دیده را به زن باردار منتقل نکند.
• تداخلات متابولیکی: در صورت تجویز همزمان با مهارکننده‌های قوی آنزیم CYP3A4 (مانند کتوکونازول یا ریتوناویر)، که باعث افزایش سطح دوتاستراید می‌شوند، بیمار را از نظر تشدید عوارض جانبی پایش کنید.

۳. پایش عوارض جنسی و پستان

• ارزیابی عوارض جنسی: بیمار را در مورد احتمال بروز عوارضی مانند اختلال نعوظ، کاهش میل جنسی و کاهش حجم منی مشاوره دهید. در صورت بروز، بیمار باید از احتمال پایداری این عوارض حتی پس از قطع درمان آگاه باشد.
• معاینه پستان: هرگونه تغییر در بافت پستان (توده، درد، یا ترشح) باید به سرعت بررسی شود، زیرا موارد بسیار نادری از سرطان پستان در مردان با مصرف این داروها گزارش شده است.

توصیه‌های دارویی برای بیمار
این توصیه‌ها باید به زبان ساده و با تأکید بر نکات ایمنی حیاتی به بیمار ارائه شوند.

۱. نحوه مصرف صحیح

• دوز و زمان‌بندی: دارو را دقیقاً طبق دستور پزشک و به صورت یکبار در روز مصرف کنید. می‌توانید آن را همراه یا بدون غذا مصرف کنید.
• بلع کامل: کپسول‌های دوتاستراید را کامل قورت دهید و از جویدن، باز کردن یا خرد کردن آن‌ها خودداری کنید، زیرا تماس مستقیم با محتویات کپسول می‌تواند مخاط دهان و گلو را تحریک کند.
• طول دوره درمان: برای مشاهده اثر کامل دارو (کوچک شدن پروستات)، ممکن است شش ماه یا بیشتر زمان لازم باشد. درمان را خودسرانه قطع نکنید.

۲. هشدار حیاتی برای بانوان و کودکان

• منع تماس با بانوان باردار: هیچ زن باردار یا زنی که قصد بارداری دارد، نباید به کپسول‌های آسیب‌دیده یا باز شده دست بزند. اگر این اتفاق افتاد، بلافاصله محل تماس را با آب و صابون بشویید.
• استفاده از کاندوم: هنگام برقراری رابطه جنسی با زن باردار یا زنی که ممکن است باردار شود، حتماً از کاندوم استفاده کنید تا از انتقال مقادیر ناچیز دارو در مایع منی جلوگیری شود.
• اهدای خون: در طول مصرف دوتاستراید و تا شش ماه پس از قطع دارو، اهدای خون ممنوع است.

۳. علائم هشدار دهنده و عوارض جانبی

• تغییرات پستان: در صورت مشاهده هرگونه توده، درد، یا ترشح از نوک پستان، فوراً به پزشک اطلاع دهید.
• عوارض جنسی: دارو ممکن است باعث کاهش میل جنسی، اختلال در نعوظ یا کاهش حجم منی شود. با پزشک خود در مورد این عوارض صحبت کنید، زیرا ممکن است در برخی افراد پس از قطع دارو نیز ادامه یابند.
• واکنش‌های آلرژیک: در صورت بروز علائمی مانند تورم صورت، زبان یا گلو، یا تنگی نفس، فوراً به اورژانس مراجعه کنید.