اریترومایسین چیست و برای چه مواردی استفاده می شود؟

قرص خوراکی اریترومایسین
اریترومایسین یک داروی ضدمیکروب (آنتی بیوتیک ) می باشد که برای درمان کوتاه مدت عفونت های باکتریایی حاد مانند برخی عفونت های تنفسی، ادراری، پوستی و دهانی تجویز می گردد.
مصرف این دارو تنها با تجویز پزشک برای بزرگسالان و اطفال مناسب است.این دارو با از بین بردن باکتری ها باعث برطرف شدن علائم عفونت می گردد.
اریترومایسین به صورت خوراکی،قطره ی چشمی، آمپول تزریقی و محلول و ژل موضعی موجود می باشد.
اریترومایسین در برخی ضایعات پوستی همچون آکنه و رزاسه توسط پزشکان تجویز می گردد با این حال مصرف آنتی بیوتیک های موضعی بدون تشخیص پزشک توصیه نمی شود و می تواند عوارض بسیاری در بر داشته باشد.
پیش از شروع مصرف اریترومایسین
-در صورت بارداری، تصمیم به بارداری یا شیردهی حتماً پزشک خود را مطلع نمایید .
-در صورتی که سابقه ی هرگونه ناراحتی کبدی یا کلیوی دارید به پزشک اطلاع دهید .
-در صورت سابقه ی ضربان قلب نامنظم، نوعی اختلال عضلانی به نام میاستنی گراویس ، بیماری خونی پورفیری و حساسیت دارویی پزشک را در جریان قرار دهید.
-پیش از شروع مصرف این دارو لیست کامل داروهای مصرفی خود را در اختیار پزشک یا داروساز خود قرار دهید تا در صورت وجود تداخل دارویی، اقدامات لازم را انجام دهند.
نحوه ی صحیح مصرف اریترومایسین
اریترومایسین را دقیقاً طبق دستور مصرفی پزشک مصرف نمایید.دارو را در زمان مشخصی از روز و بطور منظم مصرف نمایید و دوره ی درمان را حتی در صورت احساس بهبودی کامل نمایید.مصرف صحیح و منظم داروهای آنتی بیوتیکی علاوه بر درمان کامل عفونت به کاهش مقاومت میکروبی نیز کمک بسیار زیادی می نماید.اما به طور معمول این دارو چهاربار در روز تجویز می شود و در برخی موارد ممکن است یک یا دوبار در روز نیز تجویز گردد.
-در صورتی که نیاز به مصرف این دارو برای کودکان باشد، لازم است مقدار مصرف دارو بر اساس وزن کودک توسط پزشک محاسبه گردد و هنگام مصرف دقیقاً به همان اندازه ی تعیین شده به کودک داده شود.
-کامل کردن دوره ی درمان با داروهای آنتی بیوتیکی به جلوگیری از عود مجدد عفونت کمک می نماید.معمولا دوره ی درمان با اریترومایسین با توجه به تشخیص پزشک ۵تا۱۴روز می باشد و در صورت صلاحدید پزشک ممکن است نیاز به مصرف به مدت بیشتری باشد.
-در صورتی که در پایان دوره ی درمانی همچنان علائم عفونت و عدم بهبودی در شما وجود داشت،حتما به پزشک مراجعه نمایید .
-در صورت فراموشی یک نوبت مصرف این دارو، به محض یادآوری آن را مصرف کنید و تعداد دفعات مصرف در روز را طبق تجویز پزشک استفاده نمایید اما از دوبرابر نمودن مقدار دارو در یک نوبت خودداری نمایید.
توصیه ها
-پیش از خرید هرگونه فرآورده ی دارویی یا مکمل، داروساز خود را در جریان مصرف اریترومایسین قرار دهید.اگر مجبور به استفاده ی مداوم از داروهای درمان کننده ی سوهاضمه و شربت ضداسید معده می باشید، پزشک خود را در جریان قرار دهید زیرا برخی از محصولات تجاری حاوی اریترومایسین با مصرف همزمان داروهای ضداسید تداخل دارند.
-مصرف برخی داروهای ضدمیکروب از جمله این دارو در برخی افراد منجر به ایجاد لکه های قرمز و خارش در نواحی دهان و واژن پس از پایان دوره ی درمانی می شود .در صورت مشاهده ی این علایم با پزشک یا داروساز خود مشورت نمایید.
-در صورتی که از قرص های خوراکی ضدبارداری و حاوی هورمون های زنانه استفاده می نمایید،در مدت درمان با اریترومایسین لازم به استفاده از یک روش جلوگیری ثانویه همزمان با مصرف قرص نمی باشد مگر اینکه علائمی مانند اسهال و استفراغ داشته باشید.در این صورت با پزشک یا داروساز خود مشورت نمایید.
-این داروی آنتی بیوتیک می تواند اثر واکسن خوراکی تیفوئید(حصبه) را تضعیف نماید لذا پیش از هرگونه واکسیناسیون مسئول واکسیناسیون را در جریان مصرف اریترومایسین قرار دهید.
عوارض ناخواسته ی دارویی اریترومایسین
-در صورت احساس تهوع یا دل درد در مدت مصرف اریترومایسین، تا جای ممکن وعده های غذایی سبک استفاده نمایید و از مصرف غذاهای پرچرب و پرادویه خودداری کنید.همچنین مصرف دارو پس از غذا می تواند به کاهش این علائم کمک نماید.
-در صورت بروز اسهال، مایعات به مقدار کافی مصرف نمایید و اگر اسهال ادامه دار یا شدید شد حتماً به پزشک مراجعه نمایید.

اطلاعات تخصصی

موارد مصرف اریترومایسین

اریترومایسین یکی از قدیمی‌ترین و شناخته‌شده‌ترین آنتی‌بیوتیک‌ها از دسته ماکرولیدها است. این دارو به دلیل طیف گسترده فعالیت علیه باکتری‌های گرم مثبت و برخی گرم منفی، همچنان در بالین کاربرد دارد، به ویژه به عنوان جایگزینی برای پنی‌سیلین در بیماران حساس. این راهنمای جامع بر اساس منابع بالینی بین‌المللی برای استفاده پزشکان تدوین شده است.

۱. موارد مصرف تأیید شده
موارد مصرف تأیید شده اریترومایسین عمدتاً شامل عفونت‌های تنفسی، پوستی، عفونت‌های مقاربتی و پروفیلاکسی در نوزادان است:

الف. عفونت‌های تنفسی

توضیحات کاربردی و بالینی:

• پنومونی (عفونت ریه) با عامل غیرمعمول: اریترومایسین به طور مؤثری علیه پاتوژن‌های تنفسی غیرمعمول (آتیپیک) مانند مایکوپلاسما پنومونیه و کلامیدیا پنومونیه فعالیت دارد. این امر آن را به گزینه‌ای برای پنومونی اکتسابی از جامعه تبدیل می‌کند.
• سیاه‌سرفه: اریترومایسین برای درمان یا ریشه‌کن کردنبوردتلا پرتوسیس و جلوگیری از انتقال در افراد تماس یافته، استفاده می‌شود.
• عفونت‌های گلو و سینوس: درمان جایگزین در موارد عفونت‌های استرپتوکوکی (مانند فارنژیت) در بیمارانی که به پنی‌سیلین حساسیت دارند.

ب. عفونت‌های پوستی و بافت نرم

• توضیحات کاربردی و بالینی: اریترومایسین علیه بسیاری از ارگانیسم‌های گرم مثبت که اغلب در عفونت‌های پوستی دخیل هستند (مانند استافیلوکوک و استرپتوکوک) مؤثر است و برای درمان عفونت‌های خفیف تا متوسط پوستی استفاده می‌شود.

ج. عفونت‌های مقاربتی

توضیحات کاربردی و بالینی:

• عفونت‌های کلامیدیایی: درمان کلامیدیای تناسلی غیرگونوکوکی، به ویژه در بیمارانی که تتراسایکلین‌ها را تحمل نمی‌کنند یا در دوران بارداری (جایی که تتراسایکلین منع مصرف دارد).
• سیفلیس: به عنوان یک گزینه جایگزین در بیماران مبتلا به سیفلیس اولیه، ثانویه یا نهفته اولیه که به پنی‌سیلین حساسیت شدید دارند.

د. پروفیلاکسی در نوزادان و چشم‌پزشکی

توضیحات کاربردی و بالینی:

• کرم چشمی اریترومایسین: به طور روتین برای پیشگیری از عفونت چشم نوزادان ناشی از نیسریا گونوره یا کلامیدیا تراکوماتیس استفاده می‌شود.

۲. موارد مصرف خارج از برچسب
اثرات اریترومایسین فراتر از خاصیت آنتی‌بیوتیکی آن گسترش یافته و شامل فعالیت به عنوان یک عامل تحریک‌کننده حرکات دستگاه گوارش (پروکینتیک) می‌شود:

الف. عامل پروکینتیک

توضیحات کاربردی و بالینی:

• مکانیسم عمل: اریترومایسین از طریق تقلید اثر هورمون گوارشی موتیلین، یک تحریک‌کننده قوی گیرنده‌های موتیلین در لوله گوارش است. این فعال‌سازی منجر به انقباضات قوی معده و افزایش تخلیه معده می‌شود.

موارد استفاده بالینی:

• گاستروپارزی (فلج معده): در بیمارانی که تخلیه تأخیری معده دارند (اغلب در دیابتی‌ها یا پس از جراحی)، برای بهبود تهوع، استفراغ و احساس سیری زودرس به کار می‌رود.
• آماده‌سازی قبل از آندوسکوپی: برای پاکسازی سریع محتویات معده در بیمارانی که خونریزی حاد دستگاه گوارش فوقانی دارند و نیاز به آندوسکوپی اورژانسی دارند تا دید آندوسکوپیست بهبود یابد.

ب. آکنه ولگاریس شدید مقاوم

توضیحات کاربردی و بالینی:

• مکانیسم عمل: اریترومایسین خوراکی دارای خواص ضدالتهابی است و به کاهش کلونیزاسیون باکتریایی (به ویژه پروپیونی باکتریوم آکنه) در فولیکول‌های مو کمک می‌کند.
• اهمیت بالینی: اگرچه تتراسایکلین‌ها (مانند داکسی سایکلین) اغلب ارجح هستند، اما اریترومایسین به ویژه در دوران بارداری (جایی که تتراسایکلین منع مصرف دارد) یا در بیمارانی که سایر آنتی‌بیوتیک‌ها را تحمل نمی‌کنند، برای درمان آکنه التهابی متوسط تا شدید استفاده می‌شود. درمان موضعی آن نیز همچنان رایج است.

ج. اریتروملاسیا

• توضیحات کاربردی و بالینی: این سندرم نادر با قرمزی، درد شدید سوزاننده و گرمی اندام‌ها (اغلب پاها) مشخص می‌شود. در برخی از گزارش‌های موردی، اریترومایسین خوراکی (به طور عمده به دلیل اثرات وازوپرسور یا تداخل با عملکرد سروتونین) توانسته است علائم را بهبود بخشد، اگرچه این یک درمان استاندارد نیست.

مکانیسم اثر اریترومایسین

مکانیسم اثر اریترومایسین دوگانه است: اصلی‌ترین آن فعالیت ضدباکتریایی است و دومین آن، خاصیت تحریک‌کننده حرکات دستگاه گوارش (پروکینتیک) است.

الف. فعالیت ضدباکتریایی

• هدف اصلی: اریترومایسین باکتریواستاتیک است (رشد باکتری را متوقف می‌کند)، اما در غلظت‌های بالا می‌تواند باکتری‌کش باشد.
• مکانیسم مولکولی: این دارو با اتصال برگشت‌پذیر به زیرواحد ۵۰S ریبوزوم باکتریایی، فرآیند طویل‌سازی زنجیره پپتیدی (ترجمه) را مهار می‌کند. با اتصال به ریبوزوم، از خروج پپتیدیل-RNA انتقال دهنده (tRNA) از محل اتصال P جلوگیری می‌کند.
• نتیجه: مهار ساخت پروتئین‌های ضروری باکتری، در نهایت منجر به توقف رشد و تکثیر باکتری می‌شود.

ب. فعالیت پروکینتیک

• مکانیسم موتیلین: اریترومایسین به عنوان یک آگونیست قوی گیرنده‌های موتیلین عمل می‌کند. موتیلین یک هورمون پپتیدی طبیعی است که انقباضات عضلات صاف دستگاه گوارش را در فواصل غذایی تنظیم می‌کند.
• نتیجه بالینی: تحریک گیرنده‌های موتیلین، انقباضات قدرتمندی را در معده و روده کوچک القا می‌کند که منجر به افزایش تخلیه معده می‌شود. این خاصیت، اساس استفاده از اریترومایسین در درمان گاستروپارزی (فلج معده) است.

فارماکوکینتیک اریترومایسین

الف. جذب

• حساسیت به اسید: اریترومایسین پایه در برابر اسید معده ناپایدار است و ممکن است قبل از جذب غیرفعال شود. به همین دلیل، اغلب به صورت نمک‌ها و استرها (مانند استئارات یا اتیل سوکسینات) یا پوشش روده‌ای فرموله می‌شود تا جذب آن در روده کوچک اتفاق بیفتد.
• تأثیر غذا: جذب اریترومایسین پایه و استئارات به شدت توسط غذا کاهش می‌یابد و باید با معده خالی مصرف شوند، در حالی که جذب اتیل سوکسینات و استرهای جدیدتر کمتر تحت تأثیر غذا قرار می‌گیرد.
• فراهمی زیستی: فراهمی زیستی آن از نظر بالینی متغیر است و به نوع نمک یا استر و فرمولاسیون بستگی دارد.

ب. توزیع

• حجم توزیع: اریترومایسین دارای حجم توزیع نسبتاً زیادی است و به خوبی در مایعات بدن و بافت‌ها توزیع می‌شود (به جز مایع مغزی نخاعی). غلظت‌های بالایی در ریه‌ها، لوزه‌ها و مایع گوش میانی حاصل می‌شود.
• پروتئین پیوندی: تقریباً ۷۰ تا ۹۰ درصد به پروتئین‌های پلاسما متصل می‌شود.
• عبور از جفت: اریترومایسین از سد جفتی عبور می‌کند و در خون بند ناف به غلظت حدود ۵ تا ۲۰ درصد غلظت سرم مادر می‌رسد.

ج. متابولیسم و دفع

• متابولیسم: اریترومایسین به طور گسترده‌ای در کبد توسط سیستم آنزیمی سیتوکروم P450، به ویژه ایزوآنزیم CYP3A4، متابولیزه می‌شود. این یک نکته بسیار مهم است زیرا اریترومایسین یک مهارکننده قوی CYP3A4 است که منجر به تداخلات دارویی متعدد و بالقوه جدی می‌شود.
• نیمه‌عمر حذف: نیمه‌عمر حذف سرمی اریترومایسین نسبتاً کوتاه است و معمولاً حدود ۱.۵ تا ۲ ساعت است. این امر نیاز به دوزهای مکرر (معمولاً هر ۶ ساعت) را توجیه می‌کند.
• دفع: عمده دفع (حدود ۹۰ درصد) از طریق صفرا و مدفوع صورت می‌گیرد. کمتر از ۵ درصد از دارو به صورت فعال از طریق کلیه‌ها در ادرار دفع می‌شود. این بدان معناست که در نارسایی کلیوی، نیاز به تنظیم دوز اغلب ضروری نیست، مگر در موارد نارسایی شدید.

منع مصرف اریترومایسین

۱. موارد منع مصرف مرتبط با بیماری 
منع مصرف اریترومایسین عمدتاً به حساسیت، بیماری‌های کبدی زمینه‌ای و شرایطی که خطر عوارض قلبی را افزایش می‌دهند، مربوط می‌شود:

الف. حساسیت مفرط 

• علت منع مصرف: وجود سابقه واکنش‌های آلرژیک شدید یا آنافیلاکسی به اریترومایسین یا سایر آنتی‌بیوتیک‌های ماکرولیدی (مانند آزیترومایسین یا کلاریترومایسین).
• توضیحات بالینی: در این صورت، باید از تجویز کل این دسته دارویی اجتناب شود و از آنتی‌بیوتیک‌های جایگزین استفاده شود.

ب. بیماری‌های کبدی

• علت منع مصرف: اریترومایسین به طور گسترده‌ای در کبد متابولیزه می‌شود و می‌تواند سمیّت کبدی ایجاد کند، به ویژه در فرمولاسیون استولات.

توضیحات بالینی:

• بیماران با نارسایی کبدی از قبل موجود: تجویز اریترومایسین می‌تواند عملکرد کبد را بدتر کند.
• سابقه یرقان کلستاتیک: در بیمارانی که سابقه یرقان کلستاتیک یا اختلال عملکرد کبد مرتبط با مصرف قبلی ماکرولیدها را دارند، تجویز مجدد کاملاً منع مصرف دارد.

ج. بیماری‌های قلبی و آریتمی

• علت منع مصرف: اریترومایسین باعث طولانی شدن فاصله QT در نوار قلب می‌شود، که خطر آریتمی‌های بطنی جدی و تهدیدکننده حیات، به ویژه تورساد دو پوینت را افزایش می‌دهد.
• توضیحات بالینی: اریترومایسین در بیماران با شرایط زیر منع مصرف دارد:

1. سندرم QT طولانی مادرزادی یا اکتسابی.
2. سابقه آریتمی‌های بطنی شدید.
3. هیپوکالمی (کاهش پتاسیم) یا هیپومنیزیمی (کاهش منیزیم) درمان نشده.

د. استفاده همزمان با مهارکننده‌های قوی CYP3A4

• علت منع مصرف: اریترومایسین خود یک مهارکننده قوی CYP3A4 است. استفاده همزمان آن با داروهایی که توسط همین آنزیم متابولیزه می‌شوند، می‌تواند منجر به افزایش خطرناک غلظت داروی همزمان در خون شود.
• توضیحات بالینی: منع مصرف مطلق برای استفاده همزمان با داروهای خاصی که افزایش غلظت آن‌ها می‌تواند باعث سمیت جدی یا مرگ شود، اعمال می‌شود (به بخش تداخلات دارویی مراجعه شود).

۲. موارد منع مصرف در بارداری و شیردهی 

الف. بارداری

• طبقه‌بندی خطر: اریترومایسین (به استثنای فرمولاسیون استولات) به طور کلی در بارداری ایمن در نظر گرفته می‌شود و اغلب در رده B قرار دارد.
• استفاده ایمن: به عنوان یک جایگزین برای پنی‌سیلین در زنانی که به پنی‌سیلین حساسیت دارند و نیاز به درمان عفونت‌هایی مانند کلامیدیا یا سیفلیس دارند، استفاده می‌شود.
• هشدار خاص (فرمولاسیون استولات): استفاده از اریترومایسین استولات در دوران بارداری منع مصرف نسبی دارد، زیرا با خطر بالاتری از سمیت کبدی برای مادر باردار همراه است.

ب. شیردهی

• انتقال به شیر مادر: اریترومایسین به مقدار کم در شیر مادر ترشح می‌شود.
• احتیاط بالینی: به طور کلی سازگار با شیردهی است. با این حال، باید مراقب علائم احتمالی در نوزاد بود، مانند اسهال یا تغییرات در فلور روده. مهم است که مادران مطلع باشند که این دارو می‌تواند باعث استفراغ پروژکتیل در نوزادان شود (اگرچه این مورد بیشتر در تجویز مستقیم به نوزاد دیده می‌شود).

۳. موارد منع مصرف در کودکان

• نوزادان (زیر ۴ هفته): اریترومایسین خوراکی در نوزادان (به ویژه نوزادان زیر یک ماه) به دلیل خطر جدی و شناخته شده تنگی پیلور هیپرتروفیک شیرخوارگی منع مصرف جدی دارد.

توضیحات بالینی:

• مکانیسم: این خطر به اثرات پروکینتیک (شبیه موتیلین) اریترومایسین نسبت داده می‌شود که باعث هیپرتروفی عضلات صاف پیلور معده می‌شود.
• توصیه بالینی: پزشکان باید از تجویز اریترومایسین خوراکی به نوزادان زیر یک ماه و با احتیاط زیاد تا ۶ هفته اجتناب کنند. اگر تجویز اریترومایسین تنها گزینه درمانی باشد، نوزاد باید از نظر علائم تنگی پیلور (مانند استفراغ پروژکتیل، ضعف رشد) تحت پایش دقیق قرار گیرد.

عوارض جانبی اریترومایسین

۱. عوارض جانبی شایع 
این عوارض بیشترین گزارش را دارند و معمولاً به خاصیت تحریک‌کننده حرکات دستگاه گوارش (پروکینتیک) اریترومایسین مربوط می‌شوند.

الف. عوارض گوارشی

• فراوانی: شایع (تخمین زده می‌شود تا ۱۰ تا ۴۰ درصد)، بسته به دوز، فرمولاسیون و حساسیت بیمار.
• علائم: تهوع، استفراغ، درد شکمی، گرفتگی (کرامپ) و اسهال.
• توضیحات بالینی: این عوارض به دلیل فعال‌سازی گیرنده‌های موتیلین و افزایش انقباضات دستگاه گوارش ایجاد می‌شوند. این علائم معمولاً با کاهش دوز یا تغییر فرمولاسیون دارو (مانند استفاده از فرمولاسیون با پوشش روده‌ای) قابل مدیریت هستند.

۲. عوارض جانبی غیرشایع و جدی

این عوارض نادرتر هستند اما اهمیت بالینی قابل توجهی دارند و می‌توانند تهدیدکننده حیات باشند.

الف. عوارض قلبی (سمیت قلبی)

• فراوانی: غیرشایع تا نادر (تخمین زده می‌شود کمتر از ۱ درصد)، اما خطر جدی است.
• علائم: طولانی شدن فاصله QT در نوار قلب، تاکی‌کاردی بطنی چندشکلی (مانند تورساد دو پوینت).
• توضیحات بالینی: این عارضه خطرناک با تجویز دوزهای بالا، تزریق سریع وریدی یا در بیماران دارای عوامل خطر زمینه‌ای (مانند نارسایی قلبی یا مصرف همزمان داروهای طولانی‌کننده QT) تشدید می‌شود.

ب. سمیت کبدی 

• فراوانی: غیرشایع (تخمین زده می‌شود کمتر از ۵ درصد)، با افزایش در فرمولاسیون استولات.
• علائم: افزایش گذرا در آنزیم‌های کبدی (آمینازها)، یرقان (زردی) و در موارد نادر، هپاتیت کلستاتیک.
• توضیحات بالینی: این واکنش‌ها می‌توانند به صورت تأخیری (پس از ۱۰ تا ۲۰ روز درمان) ظاهر شوند و معمولاً پس از قطع دارو برگشت‌پذیر هستند.

ج. واکنش‌های حساسیت مفرط

• فراوانی: غیرشایع (تخمین زده می‌شود کمتر از ۵ درصد).
• علائم: کهیر، بثورات پوستی، خارش، و در موارد نادر، آنافیلاکسی یا سندرم استیونز-جانسون.

د. سمیت شنوایی

• فراوانی: نادر (تخمین زده می‌شود کمتر از ۰.۱ درصد).
• علائم: ناشنوایی موقت، وزوز گوش.
• توضیحات بالینی: این عارضه اغلب با دوزهای بالا، تزریق سریع وریدی یا در بیماران با نارسایی کلیوی یا کبدی که دفع دارو در آن‌ها مختل شده است، مشاهده می‌شود و معمولاً با قطع دارو برگشت‌پذیر است.

 

۳. عوارض جانبی بسیار نادر با اهمیت بالینی

این عوارض نادر هستند اما پیامدهای جدی به ویژه در گروه‌های آسیب‌پذیر دارند.

الف. تنگی پیلور در نوزادان

• فراوانی: بسیار نادر (تخمین زده می‌شود ۰.۲ تا ۱ درصد در نوزادان تحت درمان).
• علائم: استفراغ پروژکتیل (با فشار) در نوزادان.
• توضیحات بالینی: این عارضه در نوزادان زیر ۶ هفته‌ای که اریترومایسین خوراکی دریافت می‌کنند، به دلیل اثرات پروکینتیک دارو گزارش شده است و یک خطر بالینی مهم برای این گروه سنی محسوب می‌شود.

ب. اسهال ناشی از کلستریدیوم دیفیسیل

• فراوانی: نادر (کمتر از ۱ درصد).
• علائم: اسهال آبکی تا کولیت شدید.
• توضیحات بالینی: مانند سایر آنتی‌بیوتیک‌های وسیع الطیف، اریترومایسین نیز می‌تواند فلور طبیعی روده را مختل کرده و منجر به عفونت ثانویه با C Difficile شود.

تداخلات دارویی اریترومایسین

مشخصات کلی تداخلات:

• سوبسترای CYP3A4
• سوبسترای Pg-p
• مهارکننده CYP3A4 (متوسط)
• مهارکننده OATP1B1 (متوسط)
• مهارکننده P-gp (متوسط)
• تحت تاثیر تاخیر در تخلیه ی معده
• تغییر در فلور نرمال دستگاه گوارش
• اختلال در پاسخ ایمنی در برابر عوامل باکتریایی
• افزایش فاصله QT (شناخته‌شده)

تداخلات رده X (پرهیز):

آمیودارون، اپرپیتانت، آستمیزول، آسوناپرویر، بارنیدیپین، ب.ث.ژ (داخل مثانه‌ای)، بیلاستین، بوسوتینیب، بودزوناید (سیستمیک)، واکسن آبله، سیزاپراید، کلیندامایسین (موضعی)، دمپریدون، دوکسوروبیسین (متداول)، دروندارون، انترکتینیب، مشتقات ارگوت، فکسینیدازول، فلیبانسرین، فلوکونازول، فوس اپرپیتانت، ایوابرادین، لمبورکسانت، لینکومایسین، لومیتاپید، لوواستاتین، لوماکافتور و ایواکافتور، لوماتپرون، مکیتازین، میزولاستین، نراتینیب، پازوپانیب، پیموزاید، داروهای آنتی آریتمی کلاس III طولانی کننده QT (با بالاترین خطر)، کینیدین، ریمگپنت، ساکوئیناویر، سیمپرویر، سیمواستاتین، توپوتکان، اولی‌پریستال، وین کریستین (لیپوزومال)

کاهش اثرات داروها توسط اریترومایسین (سیستمیک):

ب.ث.ژ (داخل مثانه‌ای)، واکسن ب.ث.ژ (ایمنی‌زا)، واکسن آبله، کلیندامایسین (موضعی)، کلوپیدوگرل، ایفوسفامید، لاکتوباسیلوس و استریول، لینکومایسین، پیومسیلینام، سینکالید، سدیم پیکوسولفات، واکسن حصبه، زفیرلوکاست

کاهش اثرات اریترومایسین (سیستمیک) توسط داروها:

القاکننده‌های متوسط و قوی CYP3A4، دابرافنیب، دفراسیروکس، انزالوتامید، اردافیتینیب، لوماکافتور و ایواکافتور، میتوتان، القاکننده‌های P-gp/ABCB1، ساریلومب، سیلتوکسیمب، توسیلیزومب

افزایش اثرات داروها توسط اریترومایسین (سیستمیک):

آبماسیکلیب، آکالابروتینیب، آفاتینیب، آلفنتانیل، آلیسکایرن، آلپرازولام، آمیودارون، داروهای آنتی نئوپلاستیک (آلکالوئیدهای وینکا)، آپیکسابان، اپرپیتانت، آریپیپرازول، آستمیزول، آسوناپرویر، آتورواستاتین، آوانافیل، آواپریتینیب، آکسیتینیب، بارنیدیپین، بنزهیدروکدون، بتریکسابان، بیلاستین، بلونانسرین، بوسوتینیب، برکسپیپرازول، بریگاتینیب، بودزوناید (سیستمیک، موضعی)، بوسپیرون، بلاک کننده‌های کانال کلسیمی، کانابیدیول، ماری‌جوانا (شاهدانه)، کاربامازپین، گلیکوزید های قلبی، سلیپرولول، سریتینیب، سیلوستازول، سیزاپراید، سیتالوپرام، کوبیمتینیب، کدئین، کلشی سین، کوپانلیسیب، کریزوتینیب، سیکلوسپورین (سیستمیک)، سوبسترای CYP3A4 (خطر بالا با مهارکننده‌ها)، دابیگاتران اتکسیلات، داپوکستین، داریفناسین، دفلازاکورت، دمپریدون، دوکسوفیلین، دوکسوروبیسین (متداول)، درونابینول، دروندارون، ادوکسابان، التریپتان، الکساکافتور/ تزاکافتور/ ایواکافتور، الیگلوستات، انکورافنیب، انترکتینیب، اپلرنون، مشتقات ارگوت، مشتقات استروژن، اتوپوزاید، اتوپوزاید فسفات، اورولیموس، فنتانیل، فکسوفنادین، فلیبانسرین، فوس اپرپیتانت، گلکاپرویر و پیبرنتاسویر، گوانفاسین، هالوپریدول، هیدروکدون، ایبروتینیب، ایماتینیب، ایوابرادین، ایواکافتور، ایووسیدنیب، لاروترکتینیب، لفامولین، لمبورکسانت، لومیتاپید، لورلاتینیب، لوواستاتین، لوماتپرون، لوراسیدون، لربینکتدین، ماسیتنتان، مپریدین، مکیتازین، متادون، میدازولام، میرودنافیل، میزولاستین، مورفین (سیستمیک)، نادولول، نالدمدین، نالفورافین، نالوکسگل، نراتینیب، نینتدانیب، اولاپاریب، اکسی بوتینین، اکسی کدون، پازوپانیب، پمیگاتینیب، پکسیدارتینیب، سوبستراهای P-gp/ABCB1، پیمکرولیموس، پیموزاید، پیتاواستاتین، پراواستاتین، داروهای ضد سایکوز طولانی کننده QT (با خطر متوسط)، داروهای آنتی آریتمی کلاس IA طولانی کننده QT (با بالاترین خطر)، داروهای آنتی آریتمی کلاس III طولانی کننده QT (با بالاترین خطر)، مهارکننده‌های کیناز طولانی کننده QT (با بالاترین خطر)، مهارکننده‌های کیناز طولانی کننده QT (با خطر متوسط)، عوامل متفرقه طولانی کننده QT (با بالاترین خطر)، عوامل متفرقه طولانی کننده QT (با خطر متوسط)، مهارکننده‌های متوسط CYP3A4 طولانی کننده QT (با خطر متوسط)، مهارکننده‌های قوی CYP3A4 طولانی کننده QT (با خطر متوسط)، کوئتیاپین، کینیدین، رانولازین، رپاگلینید، مشتقات ریفامایسین، ریفاکسیمین، ریلپیویرین، ریمگپنت، ریواروکسابان، ریسپریدون، رومیدپسین، روپاتادین، روکسولیتینیب، سالمترول، ساکوئیناویر، ساکساگلیپتین، سلپرکاتینیب، سلومتینیب، سرترالین، سیلدنافیل، سیمپرویر، سیلودوسین، سیمواستاتین، سیرولیموس، سونیدگیب، سوورکسانت، تاکرولیموس (موضعی و سیستمیک)، تادالافیل، تالازوپاریب، تامسولوسین، تازمتوستات، تگاسرود، تلیترومایسین، تتراهیدروکانابینول، تزاکافتور و ایواکافتور، مشتقات تئوفیلین، تیکاگرلور، توفاسیتینیب، تولواپتان، توپوتکان، ترابکتدین، تریازولام، آبروگپنت، یودنافیل، اولی‌پریستال، واردنافیل، ونتوکلاکس، ویلازودون، وین کریستین (لیپوزومال)، آنتاگونیست های ویتامین کا، زوپیکلون، زانوبروتینیب

افزایش اثرات اریترومایسین (سیستمیک) توسط داروها:

آمیودارون، آمیسولپرید (خوراکی)، آستمیزول، سریتینیب، سیزاپراید، سیتالوپرام، کوبیسیستات، دمپریدون، دروندارون، انکورافنیب، انترکتینیب، فکسینیدازول، فلوکونازول، ایووسیدنیب، لاسمیدیتان، متادون، اندانسترون، پنتامیدین (سیستمیک)، پیموزاید، داروهای ضدافسردگی طولانی کننده فاصله QT (با خطر متوسط)، داروهای آنتی آریتمی کلاس IA طولانی کننده QT (با بالاترین خطر)، داروهای آنتی آریتمی کلاس IC طولانی کننده QT (با خطر متوسط)، داروهای آنتی آریتمی کلاس III طولانی کننده QT (با بالاترین خطر)، مهارکننده‌های کیناز طولانی کننده QT (با بالاترین خطر)، عوامل متفرقه طولانی کننده QT (با بالاترین خطر)، آنتی‌بیوتیک‌های کینولونی طولانی کننده فاصله QT (با خطر متوسط)، سیمپرویر، سیرولیموس
 

تداخلات دارویی مهم اریترومایسین

اصلی‌ترین و مهم‌ترین مکانیسم تداخلات اریترومایسین، مهار سیستم آنزیمی سیتوکروم P450 کبدی (به ویژه ایزوآنزیم CYP3A4) است که باعث افزایش غلظت پلاسمایی داروهایی می‌شود که توسط این آنزیم‌ها متابولیزه می‌شوند.

الف. داروهای قلبی-عروقی

استاتین‌ها (مانند سیمواستاتین، لوواستاتین):

• نوع تداخل: مهار CYP3A4 توسط اریترومایسین باعث افزایش شدید سطح سرمی استاتین‌ها می‌شود.
• اثر بالینی: خطر رابدومیولیز (تجزیه عضلات) و سمیت کبدی به طور چشمگیری افزایش می‌یابد. استفاده همزمان با این استاتین‌ها منع مصرف مطلق دارد.

آنتی‌آریتمی‌ها (مانند دیسوپیرامید، کینیدین):

• نوع تداخل: افزایش غلظت این داروها و اثرات QT طولانی‌کننده.
• اثر بالینی: افزایش خطر آریتمی‌های بطنی جدی و تورساد دو پوینت.

مسدودکننده‌های کانال کلسیم (مانند وراپامیل، دیلتیازم):

• نوع تداخل: افزایش غلظت مسدودکننده‌های کانال کلسیم.
• اثر بالینی: خطر کندی ضربان قلب (برادی‌کاردی)، کاهش فشار خون (هیپوتانسیون) و بلوک هدایتی قلب را افزایش می‌دهد.

ب. داروهای مؤثر بر سیستم عصبی مرکزی

بنزودیازپین‌ها (مانند آلپرازولام، میدازولام):

• نوع تداخل: کاهش متابولیسم این داروها.
• اثر بالینی: افزایش و طولانی شدن اثرات آرام‌بخش (سدیشن)، خواب‌آلودگی و خطر افسردگی تنفسی.

آلکالوئیدهای ارگوت (مانند ارگوتامین، دی‌هیدروارگوتامین):

• نوع تداخل: مهار شدید متابولیسم توسط CYP3A4.
• اثر بالینی: افزایش خطر سمیت ارگوت (ارگوتیسم)، شامل انقباض عروقی شدید محیطی و ایسکمی (کاهش خون‌رسانی) اندام‌ها. این ترکیب منع مصرف مطلق دارد.

ج. داروهای سرکوب‌کننده ایمنی

سیکلوسپورین، تاکرولیموس:

• نوع تداخل: مهار متابولیسم این داروها.
• اثر بالینی: افزایش شدید سطح سرمی داروهای سرکوب‌کننده ایمنی، که منجر به افزایش خطر سمیت کلیوی (نفروتوکسیسیته) و سمیت عصبی (نورو توکسیسیته) می‌شود.

د. سایر تداخلات مهم

وارفارین (ضدانعقاد):

• نوع تداخل: مهار متابولیسم و تغییر فلور روده.
• اثر بالینی: افزایش اثر ضدانعقادی و خطر خونریزی. نیاز به پایش دقیق INR و تنظیم دوز وارفارین ضروری است.

تئوفیلین (گشادکننده برونش):

• نوع تداخل: مهار متابولیسم.
• اثر بالینی: افزایش غلظت تئوفیلین و خطر سمیت، از جمله تشنج و آریتمی.

تداخل اریترومایسین با غذا

تداخل اریترومایسین با غذا بر اساس نوع فرمولاسیون متفاوت است:

اریترومایسین پایه و استئارات:

• نوع تداخل: غذا جذب این فرمولاسیون‌ها را به طور قابل توجهی کاهش می‌دهد ودر صورت مصرف همراه با غذا ممکن است سطوح سرمی اریترومایسین تغییر یابد. (وابسته به فرمولاسیون)
• توصیه بالینی: باید با معده خالی (حداقل یک ساعت قبل یا دو ساعت بعد از غذا) مصرف شوند تا جذب بهینه صورت گیرد.با مصرف دارو بروز ناراحتی گوارشی مانند اسهال شایع است.

اریترومایسین اتیل سوکسینات و با پوشش روده‌ای:

• نوع تداخل: جذب این فرمولاسیون‌ها کمتر تحت تأثیر غذا قرار می‌گیرد و می‌توانند با غذا مصرف شوند.

راهکار: توصیه می شود دارو با غذا مصرف شود تا احتمال بروز ناراحتی گوارشی کاهش یابد، در غیر این صورت روزانه در یک ساعت مشخص، با یک لیوان پر آب مصرف شود.
دارو با شیر و نوشیدنی‌های اسیدی (مانند سودا و آبمیوه) مصرف نشود.

تداخل اریترومایسین در آزمایشات

اریترومایسین به طور مستقیم بر نتایج آزمایش‌های روتین اثر نمی‌گذارد، اما می‌تواند به صورت غیرمستقیم بر شاخص‌های عملکردی تأثیر بگذارد:
آزمایش‌های عملکرد کبدی:

• تداخل: اریترومایسین می‌تواند باعث سمیت کبدی شود.
• اثر بالینی: افزایش گذرا در آنزیم‌های کبدی (ALT، AST) و بیلی‌روبین کل ممکن است رخ دهد.

آزمایش‌های متابولیک:

• تداخل: به دلیل مهار CYP3A4 و تداخل با داروهای متابولیزه شده توسط این آنزیم (مانند سرکوب‌کننده‌های ایمنی)، نتایج آزمایش‌های اندازه‌گیری سطح این داروها (مانند سطح سیکلوسپورین در خون) به شدت تحت تأثیر قرار می‌گیرد و باید تنظیم دوز صورت گیرد.

هشدار ها اریترومایسین

۱. هشدارهای کاربردی و جامع
پزشکان باید در تجویز و پایش اریترومایسین، هشدارهای زیر را مد نظر قرار دهند:

الف. خطر سمیت قلبی

• طولانی شدن فاصله QT: اریترومایسین می‌تواند فاصله QT را در نوار قلب طولانی کند و خطر آریتمی‌های بطنی جدی و کشنده، به ویژه تورساد دو پوینت را افزایش دهد.
• احتیاط در موارد مستعد: این خطر در بیماران مسن، بیماران مبتلا به هیپوکالمی (کاهش پتاسیم)، هیپومنیزیمی (کاهش منیزیم)، برادی‌کاردی شدید (کندی ضربان قلب)، یا بیمارانی که همزمان داروهای طولانی‌کننده QT مصرف می‌کنند (مانند داروهای ضدآریتمی، برخی داروهای ضدروان‌پریشی)، به طور چشمگیری افزایش می‌یابد.

ب. خطر سمیّت کبدی

• التهاب کبد و یرقان کلستاتیک: اریترومایسین، به ویژه فرمولاسیون استولات، می‌تواند باعث اختلال عملکرد کبد (از جمله افزایش گذرا در آنزیم‌های کبدی) و در موارد نادر، هپاتیت کلستاتیک شود.
• پایش: در بیماران با سابقه بیماری کبدی یا در طول دوره‌های درمانی طولانی، پایش آنزیم‌های کبدی (آمینازها) توصیه می‌شود. علائم اولیه شامل تب، تهوع شدید، استفراغ و یرقان (زردی) است.

ج. تداخلات دارویی شدید ناشی از مهار CYP3A4

• هشدار اصلی: اریترومایسین یک مهارکننده قوی آنزیم CYP3A4 است. استفاده همزمان با داروهایی که توسط این آنزیم متابولیزه می‌شوند، غلظت آن‌ها را به طور خطرناکی در بدن بالا می‌برد.
• مثال‌های حیاتی تداخل: استفاده همزمان با سیمواستاتین یا لوواستاتین (استاتین‌ها) خطر رابدومیولیز (تجزیه عضلات) را افزایش می‌دهد؛ با آلپرازولام یا میدازولام (بنزودیازپین‌ها) خطر افزایش آرام‌بخشی و تنگی نفس را بالا می‌برد؛ و با برخی داروهای ضدآریتمی (مانند دیسوپیرامید) خطر آریتمی را تشدید می‌کند.

د. خطر گاستروپارزی در نوزادان

• تنگی پیلور هیپرتروفیک: تجویز اریترومایسین خوراکی در نوزادان (به ویژه زیر ۴ هفته) خطر تنگی پیلور هیپرتروفیک شیرخوارگی را به طور قابل توجهی افزایش می‌دهد.
• اقدام بالینی: پزشکان باید از تجویز خوراکی آن در نوزادان زیر یک ماه اکیداً اجتناب کنند و در صورت ضرورت، والدین را از علائم تنگی پیلور (مانند استفراغ پروژکتیل) آگاه سازند.

ه. اسهال ناشی از کلستریدیوم دیفیسیل

• هشدار: تقریباً تمامی آنتی‌بیوتیک‌ها، از جمله اریترومایسین، می‌توانند باعث اسهال مرتبط با کلستریدیوم دیفیسیل شوند.
• توضیحات بالینی: در صورت بروز اسهال شدید، پایدار یا خونی در طول درمان یا حتی تا دو ماه پس از درمان، باید تشخیص CDI (عفونت با کلستریدیوم دیفیسیل) مد نظر قرار گیرد.

۲. مسمومیت(اوردوز)اریترومایسین و درمان آن
اوردوز اریترومایسین معمولاً به دلیل دوزهای بیش از حد درمانی یا تزریق سریع وریدی رخ می‌دهد.

علائم مسمومیت(اوردوز)

اوردوز اریترومایسین به طور عمده با عوارض زیر تظاهر می‌یابد:

• گوارشی: تهوع، استفراغ شدید، درد شکمی و اسهال (شایع‌ترین علائم).
• سمیت شنوایی (نادر): ناشنوایی موقت که عمدتاً پس از دوزهای بالا وریدی، به ویژه در بیماران با نارسایی کلیوی یا کبدی، گزارش شده است. این عارضه معمولاً با قطع دارو برگشت‌پذیر است.
• قلبی: طولانی شدن قابل توجه فاصله QT و آریتمی‌های بطنی جدی.

ب. مدیریت و درمان مسمومیت(اوردوز)

مدیریت اوردوز اریترومایسین در درجه اول حمایتی است و بر کنترل عوارض قلبی متمرکز است:

اقدامات اولیه (درمان خوراکی):

• شستشوی معده و زغال فعال: در صورت بلع مقدار قابل توجهی دارو در ساعات اولیه، شستشوی معده و تجویز زغال فعال ممکن است مفید باشد تا جذب دارو کاهش یابد.
• پایش: بیمار باید از نظر علائم حیاتی و الکترولیت‌ها (به ویژه پتاسیم و منیزیم) به دقت پایش شود.

کنترل عوارض قلبی:

• پایش نوار قلب (ECG): پایش مداوم ECG برای تشخیص طولانی شدن QT و آریتمی‌ها حیاتی است.
• مدیریت تورساد دو پوینت: در صورت وقوع تورساد دو پوینت، درمان شامل تزریق منیزیوم وریدی، تصحیح هیپوکالمی و در صورت نیاز، پیس‌میکرینگ یا انفوزیون ایزوپروترنول است.

مدیریت سمیت شنوایی:

• در صورت ناشنوایی، هیچ درمان خاصی وجود ندارد جز قطع فوری اریترومایسین. شنوایی معمولاً ظرف چند روز تا چند هفته پس از قطع دارو بازمی‌گردد.
• همودیالیز: اریترومایسین به میزان قابل توجهی توسط همودیالیز قابل جداسازی نیست و این روش در درمان اوردوز آن مؤثر نمی‌باشد.

توصیه های دارویی اریترومایسین

۱. توصیه‌های دارویی ویژه بیمار
پزشک یا داروساز باید نکات زیر را برای اطمینان از استفاده ایمن و مؤثر اریترومایسین به بیمار آموزش دهند:

الف. نحوه صحیح مصرف و جلوگیری از عوارض گوارشی

• مصرف در زمان مناسب: بیمار باید طبق دستور پزشک مصرف کند. برای فرمولاسیون‌های پایه و استئارات اریترومایسین، توصیه اکید می‌شود که دارو با معده خالی (حداقل یک ساعت قبل یا دو ساعت بعد از غذا) مصرف شود تا جذب بهینه دارو تضمین شود. اگر بیمار با ناراحتی گوارشی شدید مواجه شد، می‌تواند فرمولاسیون با پوشش روده‌ای را با غذا مصرف کند.
• تکمیل دوره درمان: تأکید شود که بیمار باید کل دوره درمان آنتی‌بیوتیکی را کامل کند، حتی اگر علائم زودتر بهبود یابند. قطع زودهنگام می‌تواند منجر به عود عفونت و ایجاد مقاومت آنتی‌بیوتیکی شود.
• مدیریت عوارض گوارشی: به دلیل شایع بودن عوارض گوارشی (مانند تهوع و درد شکم)، بیمار باید مطلع باشد که این عوارض به دلیل مکانیسم پروکینتیک دارو طبیعی هستند و معمولاً خفیف تا متوسط می‌باشند.

ب. هشدارهای مرتبط با تداخلات دارویی

• اطلاع‌رسانی در مورد سایر داروها: بیمار باید به طور کامل فهرستی از تمام داروهای تجویزی، بدون نسخه و مکمل‌های مصرفی خود را به پزشک یا داروساز ارائه دهد، زیرا اریترومایسین تداخلات دارویی جدی متعددی دارد.
• خطر داروهای کلسترول: بیمار باید از مصرف همزمان برخی داروهای کاهش‌دهنده کلسترول (مانند سیمواستاتین و لوواستاتین) با اریترومایسین آگاه باشد، زیرا این ترکیب می‌تواند خطر آسیب عضلانی شدید (رابدومیولیز) را بالا ببرد.

ج. علائم نیازمند مراجعه فوری

• علائم قلبی: اگر بیمار دچار تپش قلب، ضربان قلب نامنظم یا احساس سبکی سر و غش شد، باید فوراً به پزشک مراجعه کند (خطر طولانی شدن فاصله QT).
• علائم کبدی: بیمار باید در صورت بروز یرقان (زردی پوست یا چشم‌ها)، ادرار تیره یا مدفوع روشن، مصرف را قطع کرده و سریعاً به پزشک اطلاع دهد.
• علائم آلرژیک شدید: تورم صورت، لب‌ها یا زبان و مشکل در تنفس نیاز به کمک اورژانسی دارند.

۲. توصیه‌های دارویی مخصوص پزشک
پزشکان باید در هنگام تجویز اریترومایسین، به دلیل پتانسیل عوارض جانبی و تداخلات، به نکات تخصصی زیر توجه کنند:

الف. پایش و احتیاط‌های قلبی

• ارزیابی پیش از درمان: در بیماران با عوامل خطر قلبی (مانند نارسایی قلبی، سابقه آریتمی، هیپوکالمی یا هیپومنیزیمی)، باید پیش از تجویز اریترومایسین، الکترولیت‌ها (پتاسیم و منیزیم) تصحیح و نوار قلب (ECG) برای ارزیابی فاصله QT انجام شود.
• تداخلات QT: باید از تجویز اریترومایسین به همراه سایر داروهایی که طولانی‌کننده QT هستند (مانند کینیدین، آمیودارون، برخی داروهای ضد روان‌پریشی، یا فلوکونازول) جداً خودداری شود.

ب. تنظیم دوز در بیماری‌های زمینه‌ای

• نارسایی کلیوی: از آنجا که اریترومایسین عمدتاً از طریق صفرا دفع می‌شود، تنظیم دوز در نارسایی کلیوی (حتی در نارسایی کلیوی شدید) معمولاً ضروری نیست.
• نارسایی کبدی: در بیماران با اختلال عملکرد کبدی شدید، کاهش دوز توصیه می‌شود و فرمولاسیون استولات اریترومایسین منع مصرف دارد.

ج. احتیاط‌های خاص در کودکان و نوزادان

• تنگی پیلور شیرخوارگی: پزشکان باید از تجویز اریترومایسین خوراکی در نوزادان زیر یک ماه و با احتیاط زیاد در نوزادان تا ۶ هفته اجتناب کنند.
• درمان عفونت در نوزادان: در صورت نیاز به درمان با ماکرولیدها در نوزادان (مثلاً برای سیاه سرفه)، باید خطرات و مزایای آن سنجیده شود و والدین از علائم تنگی پیلور آگاه گردند.

د. مدیریت تداخلات دارویی CYP3A4

• داروهای با منع مصرف مطلق: پزشک باید فهرست داروهایی که با اریترومایسین منع مصرف مطلق دارند (مانند آلکالوئیدهای ارگوت، سیمواستاتین/لوواستاتین) را کاملاً رعایت کند.
• پایش دارویی: در مورد داروهایی که خطر تداخل بالا دارند اما اجتناب از آن‌ها ممکن نیست (مانند سیکلوسپورین، تئوفیلین)، باید سطح خونی آن‌ها قبل و در طول درمان با اریترومایسین اندازه‌گیری شده و دوز آن‌ها به شدت تنظیم گردد.