لووستاتین چیست و برای چه مواردی استفاده می شود؟

اطلاعات تخصصی

موارد مصرف لووستاتین

لووستاتین یک مهارکننده ردوکتاز HMG-CoA است که به‌طور رسمی برای کاهش لیپیدها و مدیریت خطر بیماری‌های قلبی عروقی تایید شده است.

۱. کاهش لیپیدها در بیماران با هیپرکلسترولمی اولیه و هیپرلیپیدمی مختلط

• کاربرد بالینی: لووستاتین برای کاهش سطوح بالای کلسترول تام، کلسترول لیپوپروتئین با چگالی کم (LDL-C) و تری‌گلیسیرید، و همچنین برای افزایش اندک کلسترول لیپوپروتئین با چگالی بالا (HDL-C) در بزرگسالانی که رژیم غذایی و سایر مداخلات غیردارویی در آن‌ها کافی نبوده است، استفاده می‌شود.
• مکانیسم عمل کاربردی: لووستاتین تولید کلسترول داخلی کبد را مهار می‌کند، که این امر به نوبه خود باعث افزایش گیرنده‌های LDL روی سطح سلول‌های کبدی می‌شود. این گیرنده‌ها LDL-C را از جریان خون پاک‌سازی می‌کنند.
• نکته بالینی: درمان باید با دوز اولیه ۲۰ میلی‌گرم همراه با شام شروع شود. پایش دوره‌ای پروفایل لیپیدی برای تنظیم دوز تا رسیدن به هدف LDL-C بر اساس خطر قلبی عروقی بیمار ضروری است.

۲. پیشگیری از رویدادهای کرونری در بیماران پرخطر

• کاربرد بالینی: لووستاتین برای کاهش خطر انفارکتوس میوکارد (حمله قلبی) و نیاز به جراحی مجدد عروق کرونر یا آنژیوپلاستی در بیماران با سطح کلسترول طبیعی یا بالا که دارای عوامل خطر بیماری عروق کرونر قلب هستند، تأیید شده است.
• نکته بالینی: این مورد مصرف بر نقش استاتین‌ها در پیشگیری اولیه (در بیمارانی که قبلاً بیماری قلبی نداشته‌اند اما پرخطر هستند) و مزایای پلئوتروپیک (مانند اثرات ضدالتهابی و تثبیت پلاک) علاوه بر صرف کاهش LDL-C تأکید دارد.

۳. درمان هیپرکلسترولمی هتروزیگوت خانوادگی (HeFH) در کودکان و نوجوانان

• کاربرد بالینی: لووستاتین برای کاهش LDL-C در کودکان و نوجوانان (معمولاً ۱۰ تا ۱۷ سال) مبتلا به هیپرکلسترولمی هتروزیگوت خانوادگی که علیرغم رعایت رژیم غذایی مناسب، به درمان دارویی نیاز دارند، تایید شده است.
• نکته بالینی: درمان باید توسط پزشک متخصص اطفال یا متخصص قلب آغاز شود و در دختران، باید حداقل یک سال پس از اولین قاعدگی (منارک) شروع شود. هدف، کاهش خطر قلبی عروقی در بزرگسالی است.

موارد مصرف خارج از برچسب لووستاتین
لووستاتین، مانند سایر استاتین‌ها، به دلیل اثرات پلئوتروپیک (چندگانه) خود فراتر از کاهش لیپید، برای شرایط زیر مورد بررسی قرار گرفته است:

۱. کاهش خطر نفروپاتی کنتراست

• کاربرد بالینی: استفاده از لووستاتین قبل از اقدامات رادیوگرافی که شامل تزریق ماده حاجب است (به ویژه در بیماران با نارسایی کلیوی یا دیابت زمینه‌ای)، ممکن است به دلیل خواص ضدالتهابی و بهبود عملکرد اندوتلیال، از کلیه‌ها در برابر آسیب حاد محافظت کند.
• نکته کاربردی: اغلب یک دوز لووستاتین (مثلاً ۲۰ یا ۴۰ میلی‌گرم) یک روز قبل یا صبح روز عمل در کنار هیدراتاسیون داخل وریدی برای کاهش این خطر استفاده می‌شود.

۲. پیشگیری از فیبریلاسیون دهلیزی

• کاربرد بالینی: مطالعات نشان داده‌اند که استاتین‌ها ممکن است در کاهش بروز فیبریلاسیون دهلیزی جدید در بیماران با بیماری‌های قلبی عروقی یا در دوره‌ پس از جراحی‌های قلب (به ویژه جراحی بای‌پس عروق کرونر) مؤثر باشند.
• نکته کاربردی: این اثر احتمالاً ناشی از کاهش التهاب و استرس اکسیداتیو در دهلیزها است. با این حال، لووستاتین به طور روتین تنها برای پیشگیری از فیبریلاسیون دهلیزی توصیه نمی‌شود، اما این یک مزیت اضافی در بیماران تحت درمان با استاتین برای دیس‌لیپیدمی است.

۳. مدیریت علائم اسکلروز متعدد

• کاربرد بالینی: شواهدی وجود دارد که استاتین‌ها می‌توانند با کاهش التهاب سیستم عصبی مرکزی، به‌ویژه در اشکال عودکننده بیماری، به عنوان یک درمان کمکی یا جایگزین در نظر گرفته شوند.
• نکته کاربردی: این مورد مصرف هنوز در حال بررسی است و لووستاتین به عنوان درمان خط اول برای ام‌اس توصیه نمی‌شود، اما می‌تواند در بیمارانی که همزمان به درمان دیس‌لیپیدمی نیاز دارند، مورد توجه قرار گیرد.

مکانیسم اثر لووستاتین

لووستاتین یک داروی پیش‌سازاست که با هدف قرار دادن مسیر حیاتی تولید کلسترول در کبد، به طور مؤثری لیپیدهای خون را کاهش می‌دهد.

۱. تبدیل به فرم فعال

• لووستاتین خود یک داروی غیرفعال است. پس از مصرف، در کبد از طریق هیدرولیز به شکل فعال متابولیت خود، یعنی بتا-هیدروکسی‌اسید تبدیل می‌شود. این متابولیت فعال است که اثر درمانی را اعمال می‌کند.

۲. مهار رقابتی آنزیم ردوکتاز HMG-CoA

• شکل فعال لووستاتین از نظر ساختاری شبیه به واسط آنزیمی در مسیر تولید کلسترول است و به صورت رقابتی به آنزیم ۳-هیدروکسی-۳-متیل‌گلوتاریل کوآنزیم آ ردوکتاز در سلول‌های کبد متصل می‌شود. این آنزیم مسئول تبدیل HMG-CoA به موالونات است که مرحله محدودکننده سرعت در بیوسنتز کلسترول است. با مهار این آنزیم، تولید کلسترول در کبد به شدت کاهش می‌یابد.

۳. افزایش پاکسازی LDL

• کاهش کلسترول داخل سلولی، سلول‌های کبدی را وادار می‌کند تا تعداد گیرنده‌های لیپوپروتئین با چگالی کم (LDL) را در سطح خود افزایش دهند. این گیرنده‌ها، پاکسازی ذرات LDL حاوی کلسترول از جریان خون را تسریع می‌کنند و در نتیجه سطح کلسترول LDL (LDL-C) سرم به طور قابل توجهی کاهش می‌یابد.
• نکته کاربردی: از آنجا که بخش عمده بیوسنتز کلسترول در شب رخ می‌دهد، لووستاتین باید در وقت شام یا همراه با عصرانه مصرف شود تا بیشترین تأثیر را بر مهار آنزیم در زمان پیک فعالیت آن داشته باشد.

فارماکوکینتیک لووستاتین

۱. جذب

• فراهمی زیستی کم: لووستاتین به خوبی از دستگاه گوارش جذب می‌شود (حدود ۳۰%)، اما به دلیل اثر عبور اول گسترده (First-pass Effect) در کبد، فراهمی زیستی سیستمیک آن پس از مصرف خوراکی بسیار کم است (کمتر از ۵%).
• اثر غذا: مصرف لووستاتین همراه با غذا (به ویژه شام) فراهمی زیستی آن را تقریباً تا ۵۰% افزایش می‌دهد، به همین دلیل مصرف آن همراه با شام توصیه می‌شود.
• زمان رسیدن به حداکثر غلظت: حداکثر غلظت پلاسمایی داروی فعال حدود ۲ تا ۴ ساعت پس از مصرف خوراکی حاصل می‌شود.

۲. توزیع 

• اتصال به پروتئین: لووستاتین و متابولیت‌های فعال آن به میزان بالایی (بیش از ۹۵%) به پروتئین‌های پلاسما متصل می‌شوند.
• توزیع انتخابی: دارو عمدتاً در کبد متمرکز می‌شود، که محل اصلی اثر درمانی و همچنین متابولیسم آن است.

۳. متابولیسم

• فعال شدن: لووستاتین یک داروی پیش‌ساز است و در کبد به فرم فعال بتا-هیدروکسی‌اسید تبدیل می‌شود.
• مسیر سیتوکروم P450: لووستاتین و متابولیت‌های فعال آن توسط سیستم سیتوکروم P450 کبدی، به ویژه ایزوآنزیم CYP3A4، متابولیزه می‌شوند.
• اهمیت بالینی: مسیر متابولیسمی CYP3A4 برای تداخلات دارویی بسیار مهم است؛ مهارکننده‌های قوی CYP3A4 (مانند داروهای ضد قارچ آزولی، آنتی‌بیوتیک‌های ماکرولید و آب گریپ‌فروت) می‌توانند غلظت لووستاتین را به طور خطرناکی بالا برده و خطر سمیت عضلانی (رابدومیولیز) را افزایش دهند.

۴. دفع 

• نیمه عمر حذف: نیمه عمر حذف داروی فعال نسبتاً کوتاه و حدود ۳ ساعت است.
• مسیر اصلی دفع: بخش عمده دارو (حدود ۸۰ تا ۸۵ درصد) از طریق مدفوع و مجرای صفراوی دفع می‌شود. تنها حدود ۱۰ درصد از طریق ادرار دفع می‌گردد.
• نارسایی کلیه: به دلیل دفع محدود کلیوی، نارسایی خفیف تا متوسط کلیه تأثیر زیادی بر دوز ندارد، اما در صورت نارسایی شدید (کلیرانس کراتینین کمتر از ۳۰ میلی‌لیتر در دقیقه) توصیه می‌شود دوز کاهش یابد.

منع مصرف لووستاتین

موارد منع مصرف لووستاتین در بیماری‌ها

۱. بیماری فعال کبد یا افزایش پایدار آنزیم‌های کبدی

• توضیح بالینی: لووستاتین در بیمارانی که دچار بیماری فعال کبد (مانند هپاتیت مزمن فعال) هستند یا به صورت پایدار و بدون توجیه، افزایش قابل توجهی در سطح ترانس‌آمینازهای سرمی (AST یا ALT) دارند، منع مصرف مطلق دارد.
• اقدام عملی برای پزشک: افزایش پایدار این آنزیم‌ها (بیش از ۳ برابر حد بالای نرمال) می‌تواند نشان‌دهنده آسیب کبدی باشد. لووستاتین می‌تواند این آسیب را تشدید کند. بنابراین، باید آزمایش‌های عملکرد کبد قبل از شروع و در طول درمان به دقت پایش شوند.

۲. حساسیت مفرط

• توضیح بالینی: لووستاتین در بیمارانی که سابقه حساسیت مفرط (واکنش آلرژیک شدید) به خود دارو، هر یک از اجزای آن، یا سایر داروهای مهارکننده ردوکتاز HMG-CoA (استاتین‌ها) دارند، منع مصرف دارد.

۳. مصرف همزمان با مهارکننده‌های قوی CYP3A4

• توضیح بالینی: لووستاتین عمدتاً توسط آنزیم سیتوکروم P450 3A4 متابولیزه می‌شود. مصرف همزمان لووستاتین با مهارکننده‌های قوی این آنزیم، سطح لووستاتین فعال در خون را به طور خطرناکی افزایش می‌دهد. این افزایش، خطر ابتلا به سمیت عضلانی (میوپاتی) و تجزیه عضلات (رابدومیولیز) را که می‌تواند منجر به نارسایی کلیه شود، به شدت بالا می‌برد.

داروهای ممنوعه (نمونه‌ها):

• داروهای ضد قارچ آزولی مانند ایتراکونازول و کتوکونازول.
• آنتی‌بیوتیک‌های ماکرولید مانند کلاریترومایسین و اریترومایسین.
• داروهای ضد ایدز (مهارکننده‌های پروتئاز) مانند ریتوناویر.
• نفازودون (داروی ضد افسردگی).

موارد منع مصرف بارداری و شیردهی

۱. بارداری

• توضیح بالینی: لووستاتین در تمام مراحل بارداری منع مصرف مطلق دارد.
• ریسک‌های ویژه: کلسترول برای سنتز غشاهای سلولی و هورمون‌های استروئیدی حیاتی است و برای رشد طبیعی جنین ضروری است. مهار بیوسنتز کلسترول توسط لووستاتین در دوران بارداری می‌تواند به جنین آسیب برساند.
• اقدام عملی برای پزشک: زنان در سنین باروری باید در طول درمان از یک روش پیشگیری از بارداری مؤثر استفاده کنند. در صورت باردار شدن بیمار، دارو باید فوراً قطع شود.

۲. شیردهی

• توضیح بالینی: لووستاتین در دوران شیردهی منع مصرف دارد.
• ریسک‌های ویژه: به دلیل احتمال ترشح دارو به شیر مادر و پتانسیل بروز عوارض جانبی جدی در نوزاد، از جمله تداخل با بیوسنتز لیپیدها، مادران نباید در حین مصرف لووستاتین به نوزاد خود شیر بدهند.

موارد منع مصرف در کودکان

• توضیح بالینی: لووستاتین برای درمان هیپرکلسترولمی هتروزیگوت خانوادگی در کودکان و نوجوانان بالای ۱۰ سال تایید شده است.
• موارد منع مصرف (محدوده سنی): لووستاتین در کودکان زیر ۱۰ سال به دلیل نبود داده‌های کافی ایمنی و اثربخشی، منع مصرف دارد.
• نکته ویژه در دختران: درمان لووستاتین در دخترانی که اولین قاعدگی (منارک) خود را شروع نکرده‌اند یا کمتر از یک سال از اولین قاعدگی آن‌ها گذشته است، توصیه نمی‌شود و باید با احتیاط صورت گیرد.
• اقدام عملی برای پزشک: درمان در کودکان باید توسط متخصص قلب اطفال یا غدد شروع شود و تنها پس از شکست درمان‌های غیردارویی (رژیم غذایی) مجاز است.

عوارض جانبی لووستاتین

۱. عوارض جانبی شایع (با فراوانی حدود ۱% تا ۱۰%)
این عوارض اغلب در بیماران مشاهده می‌شوند و معمولاً خفیف و گذرا هستند:

سیستم عصبی مرکزی:

• سردرد: یکی از شایع‌ترین عوارض، با شیوعی در حدود ۹% از بیماران.
• سرگیجه: در حدود ۱% تا ۳% از بیماران گزارش شده است.

دستگاه گوارش:

• نفخ (باد شکم): با فراوانی در حدود ۵% تا ۶%.
• یبوست: تقریباً در ۲% تا ۵%.
• اسهال: با شیوعی در حدود ۲% تا ۵%.
• درد شکمی و سوء هاضمه: در حدود ۲% تا ۳%.
• تهوع: تقریباً در ۱% تا ۲%.

اسکلتی عضلانی:

• درد عضلانی یا کرامپ: در حدود ۲% تا ۵% از بیماران رخ می‌دهد. این مورد نیازمند توجه است زیرا می‌تواند اولین نشانه میوپاتی باشد.

۲. عوارض جانبی غیرشایع (با فراوانی حدود ۰.۱% تا ۱%)
این عوارض کمتر از موارد شایع هستند اما می‌توانند از نظر بالینی مهم باشند:

پوستی:

• خارش، بثورات جلدی (راش)، آلوپسی (ریزش مو).

کبدی:

• افزایش قابل توجه و پایدار ترانس‌آمینازهای کبدی (ALT/AST): افزایش بیش از سه برابر حد بالای نرمال، که نشان‌دهنده خطر آسیب کبدی است، با فراوانی کمتر از ۱% در دوزهای پایین رخ می‌دهد.

جنسی:

• اختلال نعوظ.

عمومی:

• خستگی.

۳. عوارض جانبی نادر و بسیار جدی (با فراوانی کمتر از ۰.۱% یا نامعلوم)
این عوارض جدی‌ترین خطرات مرتبط با لووستاتین هستند و نیازمند اقدام فوری پزشکی می‌باشند:

اسکلتی عضلانی:

• رابدومیولیز: تجزیه شدید بافت عضلانی که می‌تواند منجر به نارسایی حاد کلیه شود. این عارضه نادر است، اما خطر آن با دوزهای بالا و تداخلات دارویی به شدت افزایش می‌یابد.
• میوپاتی (آسیب عضلانی) همراه با افزایش کراتین کیناز (CK) بیش از ۱۰ برابر حد بالای نرمال.

ایمنی و حساسیتی:

• سندرم حساسیت مفرط: شامل علائمی مانند آنافیلاکسی، آنژیوادم (تورم سریع)، سندروم شبه لوپوس و واسکولیت (التهاب عروق).

کبدی:

• هپاتیت و یرقان کلستاتیک (زردی ناشی از رکود صفرا).

هماتولوژیک (خونی):

• ترومبوسیتوپنی (کاهش پلاکت‌ها).

سیستم عصبی:

• اختلالات شناختی (مانند از دست دادن حافظه یا گیجی) که معمولاً برگشت‌پذیر هستند.
• نوروپاتی محیطی (آسیب به اعصاب محیطی).

نکات کلیدی برای پزشک

• پایش CK: پزشک باید در صورت گزارش درد عضلانی یا ضعف توسط بیمار، سطح کراتین کیناز (CK) را به دقت پایش کند تا میوپاتی یا رابدومیولیز را رد کند.
• پایش کبد: افزایش پایدار آنزیم‌های کبدی (بیش از ۳ برابر حد نرمال) نیازمند کاهش دوز یا توقف درمان لووستاتین است.

تداخلات دارویی لووستاتین

مشخصات کلی تداخلات:

• سوبسترای CYP3A4
• سوبسترای OATP1B1
• سوبسترای Pg-p
• مهارکننده CYP3A4 (ضعیف)
• رابدومیلوزیز

تداخلات رده X (پرهیز):

کلاریترومایسین، کانیواپتان، سیکلوسپورین (سیستمیک)، مهارکننده‌های قوی CYP3A4، اریترومایسین (سیستمیک)، فوسیدیک اسید (سیستمیک)، جم‌فیبروزیل، گلکاپرویر و پیبرنتاسویر، ایدلالیسیب، لاسمیدیتان، میفپریستون، مهارکننده‌های پروتئاز، مخمر برنج قرمز، تلیترومایسین

کاهش اثرات داروها توسط لوواستاتین:

لانتانیم

کاهش اثرات لوواستاتین توسط داروها:

القاکننده‌های متوسط و قوی CYP3A4، دابرافنیب، دفراسیروکس، افاویرنز، انزالوتامید، اردافیتینیب، اتراویرین، فوس فنی‌توئین-فنی‌توئین، ایووسیدنیب، میتوتان، القاکننده‌های P-gp/ABCB1، مشتقات ریفامایسین، ساریلومب، سیلتوکسیمب، گیاه علف چای، توسیلیزومب

افزایش اثرات داروها توسط لوواستاتین:

دابیگاتران اتکسیلات، داپتومایسین، رپاگلینید، ترابکتدین، آنتاگونیست های ویتامین کا

افزایش اثرات لوواستاتین توسط داروها:

آسیپیموکس، آمیودارون، آملودیپین، اپرپیتانت، آسوناپرویر، آزیترومایسین (سیستمیک)، بزافیبرات، سیپروفیبرات، کلاریترومایسین، کلوفازیمین، کلشی سین، کانیواپتان، سیکلوسپورین (سیستمیک)، مهارکننده‌های متوسط و قوی CYP3A4، سیپروترون، داکلاتاسویر، دانازول، دیلتیازم، دروندارون، دولیسیب، الباسویر، اردافیتینیب، اریترومایسین (سیستمیک)، فنوفیبرات و مشتقات آن، فلوکونازول، فوس اپرپیتانت، فوس نتوپیتانت، فوستمساویر، فوسیدیک اسید (سیستمیک)، جم‌فیبروزیل، گلکاپرویر و پیبرنتاسویر، آب گریپ‌فروت، گرازوپرویر، ایدلالیسیب، لاروترکتینیب، لاسمیدیتان، لترموویر، لوآملودیپین، لومیتاپید، میفپریستون، نتوپیتانت، نیاسین، نیاسین آمید، پالبوسیکلیب، مهارکننده‌های P-gp/ABCB1، مهارکننده‌های پروتئاز، کینین، رالتگراویر، رانولازین، مخمر برنج قرمز، روپاتادین، سیمپرویر، استریپنتول، تلیترومایسین، تیکاگرلور، وراپامیل، وکسیلاپرویر

تداخلات دارویی لووستاتین و اقدامات عملی برای پزشک

تداخلات دارویی لووستاتین به طور عمده از طریق مهار آنزیم سیتوکروم پی ۴۵۰ 3A4 (CYP3A4) رخ می‌دهد. لووستاتین یک سوبسترای اصلی این آنزیم است و هر دارویی که متابولیسم آن را مهار کند، غلظت آن را به طور خطرناکی بالا می‌برد.

۱. تداخلات با منع مصرف مطلق یا جدی (خطر رابدومیولیز)

مصرف همزمان لووستاتین با این داروها اکیداً ممنوع است زیرا خطر رابدومیولیز (تجزیه عضلانی) و نارسایی کلیه را به شدت افزایش می‌دهد:

داروهای ضد قارچ آزولی:

• مانند ایتراکونازول، کتوکونازول، پوزاکونازول و وریکونازول.
• نوع تداخل: مهار قوی CYP3A4.

آنتی‌بیوتیک‌های ماکرولید:

• مانند کلاریترومایسین و اریترومایسین.
• نوع تداخل: مهار قوی CYP3A4.

داروهای ضد ایدز (مهارکننده‌های پروتئاز):

• مانند ریتوناویر و ایندیناویر.
• نوع تداخل: مهار بسیار قوی CYP3A4.

داروهای ضد افسردگی خاص:

• مانند نفازودون.
• نوع تداخل: مهار قوی CYP3A4.

داروهای فیبریک خاص:

• مانند جم‌فیبروزیل.
• نوع تداخل: افزایش خطر میوپاتی از طریق مکانیسم‌های ترکیبی (مستقل از CYP3A4).

۲. تداخلات نیازمند محدودیت دوز یا پایش شدید
مصرف همزمان این داروها مجاز است، اما دوز لووستاتین باید با احتیاط شدید محدود شود:

سیکلوسپورین:

• نوع تداخل: مهار CYP3A4.
• اقدام عملی: دوز لووستاتین نباید از ۲۰ میلی‌گرم در روز تجاوز کند و پایش دقیق عوارض عضلانی ضروری است.

آمیودارون، وراپامیل و دیلتیازم (داروهای قلبی عروقی):

• نوع تداخل: مهارکننده متوسط CYP3A4.
• اقدام عملی: دوز لووستاتین در صورت مصرف همزمان با این داروها نباید از ۴۰ میلی‌گرم در روز تجاوز کند.

دانازول.

• نوع تداخل: مهار CYP3A4.
• اقدام عملی: دوز لووستاتین باید به ۲۰ میلی‌گرم در روز محدود شود.

۳. تداخلات با داروهای کاهنده اثر لووستاتین

ریفامپین (آنتی‌بیوتیک):

• نوع تداخل: القا (فعال کردن) قوی CYP3A4.
• نتیجه بالینی: کاهش غلظت لووستاتین و کاهش اثربخشی درمانی.
• اقدام عملی: پایش اثربخشی (سطح LDL-C) و احتمال نیاز به افزایش دوز لووستاتین.

تداخل با غذا و تغذیه

۱. مصرف همراه با غذا (جذب دارو)

• نوع تداخل: لووستاتین یک داروی لیپوفیلیک (چربی‌دوست) است و جذب آن به غذا وابسته است.
• نتیجه بالینی: فراهمی زیستی لووستاتین هنگام مصرف همراه با وعده شام یا عصرانه تقریباً ۵۰% افزایش می‌یابد.
• اقدام عملی: برای اطمینان از جذب بهینه و حداکثر اثربخشی (به دلیل اوج سنتز کلسترول در شب)، به بیمار توصیه کنید دارو را همراه با غذا، ترجیحاً شام، مصرف کند.

۲. آب گریپ‌فروت

• نوع تداخل: مهار قوی CYP3A4 در دیواره روده.
• نتیجه بالینی: افزایش قابل توجه غلظت پلاسمایی لووستاتین و افزایش خطر عوارض عضلانی.
• اقدام عملی: بیمار باید از مصرف مقادیر زیاد (بیشتر از یک لیوان در روز یا مصرف منظم) آب گریپ‌فروت در حین درمان با لووستاتین اجتناب کند.

تداخل در آزمایشات

لووستاتین به طور مستقیم در روش‌های تحلیلی آزمایشگاهی تداخلی ایجاد نمی‌کند، اما اثرات بیولوژیکی آن بر بدن می‌تواند نتایج برخی آزمایش‌ها را تغییر دهد:

• آنزیم‌های کبدی: مصرف لووستاتین می‌تواند باعث افزایش سطح ترانس‌آمینازهای کبدی (AST و ALT) شود. این تغییر نشان‌دهنده فعالیت داروست و باید به دقت پایش شود.
• کراتین کیناز (CK): افزایش سطح کراتین کیناز سرم ممکن است رخ دهد، به‌ویژه در صورت آسیب عضلانی (میوپاتی یا رابدومیولیز). پایش CK در صورت بروز علائم عضلانی ضروری است.
• تست‌های استروئیدی: به دلیل مهار بیوسنتز کلسترول (که پیش‌ساز هورمون‌های استروئیدی است)، استاتین‌ها ممکن است به صورت بالقوه بر غلظت‌های پلاسمایی هورمون‌های استروئیدی (مانند کورتیزول و تستوسترون) تأثیر بگذارند، اما این امر از نظر بالینی معمولاً مهم نیست.

هشدار ها لووستاتین

هشدارهای مهم و کاربردی لووستاتین
هشدارهای زیر برای مدیریت ایمن لووستاتین و کاهش خطر عوارض جانبی جدی، به‌ویژه سمیت عضلانی و کبدی، ضروری هستند.

۱. سمیت عضلانی و خطر رابدومیولیز

• هشدار بالینی: لووستاتین، مانند سایر استاتین‌ها، خطر بروز میوپاتی (درد و ضعف عضلانی همراه با افزایش کراتین کیناز) و شکل خطرناک آن، رابدومیولیز (تجزیه شدید بافت عضلانی که منجر به نارسایی حاد کلیه می‌شود) را به همراه دارد.

اقدام عملی برای پزشک:

• اندازه‌گیری کراتین کیناز (CK): سطح CK پایه بیمار را قبل از شروع درمان اندازه‌گیری کنید.
• در صورت بروز علائم: در صورت بروز هرگونه درد عضلانی غیرقابل توضیح، ضعف، یا حساسیت، به‌ویژه اگر با تب یا خستگی همراه باشد، سطح CK را مجدداً اندازه‌گیری کنید.
• قطع دارو: اگر سطح CK بیش از ۱۰ برابر حد بالای نرمال باشد یا اگر رابدومیولیز تشخیص داده شود، مصرف لووستاتین باید فوراً قطع شود.
• پرهیز از تداخلات خطرناک: مصرف همزمان با مهارکننده‌های قوی CYP3A4 (مانند داروهای ضد قارچ آزولی، ماکرولیدها، و مهارکننده‌های پروتئاز HIV) و جم‌فیبروزیل به دلیل افزایش شدید خطر رابدومیولیز، ممنوع است.

۲. سمیت کبدی

• هشدار بالینی: استاتین‌ها می‌توانند باعث افزایش پایدار و وابسته به دوز ترانس‌آمینازهای کبدی (AST و ALT) شوند که نشان‌دهنده آسیب کبدی است.

اقدام عملی برای پزشک:

• پایش عملکرد کبد: تست‌های عملکرد کبد را قبل از شروع درمان و به صورت دوره‌ای (طبق دستورالعمل‌های بالینی، مثلاً ۱ تا ۳ ماه پس از شروع درمان یا تنظیم دوز، و پس از آن سالانه) پایش کنید.
• قطع دارو: اگر افزایش پایدار ترانس‌آمینازها به بیش از ۳ برابر حد بالای نرمال برسد، لووستاتین باید قطع شود.

۳. منع مصرف در بارداری و شیردهی

• هشدار بالینی: لووستاتین در دوران بارداری و شیردهی منع مصرف مطلق دارد.
• اقدام عملی برای پزشک: زنان در سنین باروری باید از روش‌های پیشگیری از بارداری مؤثر استفاده کنند. در صورت وقوع بارداری، مصرف دارو باید فوراً متوقف شود و بیمار مشاوره شود.

۴. تداخلات دارویی و محدودیت دوز

• هشدار بالینی: لووستاتین توسط آنزیم CYP3A4 متابولیزه می‌شود. مصرف همزمان با داروهای مهارکننده این آنزیم، خطر عوارض جانبی را افزایش می‌دهد.

اقدام عملی برای پزشک:

• دوز لووستاتین در صورت مصرف همزمان با سیکلوسپورین باید به حداکثر ۲۰ میلی‌گرم در روز محدود شود.
• دوز لووستاتین در صورت مصرف همزمان با آمیودارون، وراپامیل یا دیلتیازم (مهارکننده‌های متوسط CYP3A4) نباید از ۴۰ میلی‌گرم در روز تجاوز کند.

۵. اختلالات شناختی

• هشدار بالینی: موارد نادری از اختلالات شناختی غیرجدی، مانند از دست دادن حافظه و گیجی، در ارتباط با مصرف استاتین‌ها گزارش شده است. این علائم معمولاً پس از قطع دارو برگشت‌پذیر هستند.
• اقدام عملی برای پزشک: در صورت بروز این علائم، بیمار را ارزیابی کنید و در صورت لزوم، دارو را قطع نمایید.

اوردوز لووستاتین و درمان آن
تجربه بالینی با اوردوز لووستاتین محدود است، اما مهم‌ترین نگرانی، سمیت عضلانی است.

علائم اوردوز

اوردوز با دوزهای بسیار بالای لووستاتین (تا ۵۲ گرم) معمولاً بدون عواقب بالینی جدی حاد گزارش شده است. با این حال، مهم‌ترین نگرانی در اوردوز، افزایش شدید خطر رابدومیولیز (تجزیه عضلانی) است که می‌تواند منجر به نارسایی حاد کلیه شود. علائم عبارتند از:

• درد شدید عضلانی، ضعف و حساسیت.
• ادرار تیره یا قهوه‌ای رنگ (ناشی از میوگلوبینوری).
• ناراحتی‌های گوارشی (تهوع، استفراغ).

درمان اوردوز

هیچ پادزهر خاصی برای اوردوز لووستاتین وجود ندارد. مدیریت اوردوز کاملاً حمایتی و علامتی است:

۱. کاهش جذب:

• در صورت بلع اخیر دوز بیش از حد، می‌توان از زغال فعال خوراکی برای محدود کردن جذب گوارشی استفاده کرد.

۲. مدیریت رابدومیولیز (اولویت):

• هیدراتاسیون داخل وریدی: این مهم‌ترین گام است. برای حفظ جریان ادرار بالا و شستشوی میوگلوبین از توبول‌های کلیوی، باید مایعات وریدی (معمولاً سالین نرمال) به صورت تهاجمی تجویز شود.
• قلیایی کردن ادرار: در برخی موارد، برای افزایش حلالیت میوگلوبین و کاهش سمیت کلیوی آن، از بیکربنات سدیم برای حفظ pH قلیایی ادرار استفاده می‌شود.
• پایش: مانیتورینگ دقیق سطح کراتین کیناز (CK)، میوگلوبین ادرار و عملکرد کلیه (کراتینین و BUN) حیاتی است.

۳. نقش دیالیز:

• همودیالیز در حذف لووستاتین از خون مؤثر نیست، زیرا دارو به شدت به پروتئین‌ها متصل است. با این حال، ممکن است برای مدیریت عوارض نارسایی حاد کلیه ناشی از رابدومیولیز مورد نیاز باشد.

۴. مدیریت سمیت کبدی:

• پایش مکرر آنزیم‌های کبدی و مدیریت حمایتی در صورت لزوم.

توصیه های دارویی لووستاتین

توصیه‌های دارویی برای بیمار
توصیه‌های زیر باید به صورت واضح به بیمار منتقل شود تا مصرف صحیح دارو تضمین شود و بیمار بتواند علائم خطرناک را به موقع تشخیص دهد:

۱. نحوه مصرف و زمان‌بندی حیاتی

• مصرف همراه شام: لووستاتین باید حتماً همراه با وعده شام یا عصرانه مصرف شود. این زمان‌بندی جذب دارو را افزایش داده و حداکثر اثربخشی را فراهم می‌کند، زیرا تولید کلسترول در کبد عمدتاً در شب رخ می‌دهد.
• دوز فراموش شده: اگر یک دوز را فراموش کردید، همان موقع آن را مصرف کنید، مگر اینکه تقریباً زمان دوز بعدی رسیده باشد. هرگز دوز را دو برابر نکنید.

۲. علائم هشداردهنده عضلانی و کبدی

• درد عضلانی: در صورت بروز هرگونه درد عضلانی، ضعف، یا حساسیت غیرمعمول (مخصوصاً اگر با تب یا خستگی شدید همراه باشد)، فوراً به پزشک خود اطلاع دهید. این علائم ممکن است نشانه یک عارضه جدی به نام رابدومیولیز باشند.
• علائم کبدی: در صورت مشاهده علائمی نظیر زردی پوست یا چشم‌ها، ادرار تیره غیرعادی، مدفوع رنگ‌پریده، یا درد شدید در قسمت بالای شکم، بلافاصله به پزشک مراجعه کنید.

۳. احتیاط‌های مهم تغذیه‌ای و تداخلی

• آب گریپ‌فروت: از مصرف مقادیر زیاد آب گریپ‌فروت (بیشتر از یک لیتر در روز) خودداری کنید، زیرا می‌تواند سطح دارو را در خون افزایش داده و خطر عوارض عضلانی را بالا ببرد.
• بارداری و شیردهی: لووستاتین در دوران بارداری منع مصرف مطلق دارد. زنان در سنین باروری باید از روش‌های پیشگیری از بارداری مؤثر استفاده کنند. در صورت باردار شدن، دارو باید فوراً قطع شود.
• سایر داروها: لیست کاملی از تمام داروهای مصرفی (شامل مکمل‌ها، داروهای گیاهی و ویتامین‌ها) را در اختیار پزشک خود قرار دهید تا تداخلات دارویی کنترل شود.

توصیه‌های دارویی مخصوص پزشک
این توصیه‌ها برای اطمینان از تجویز ایمن لووستاتین و مدیریت ریسک‌های اصلی آن، به ویژه عوارض کبدی و عضلانی، ضروری است:

۱. پایش قبل و حین درمان

• عملکرد کبد: قبل از شروع درمان و به صورت دوره‌ای (مطابق دستورالعمل‌های بالینی)، آنزیم‌های کبدی (AST و ALT) بیمار را پایش کنید. اگر افزایش پایدار ترانس‌آمینازها به بیش از ۳ برابر حد بالای نرمال رسید، دوز را کاهش داده یا دارو را قطع کنید.
• کراتین کیناز (CK): در بیمارانی که عوامل خطر میوپاتی (مانند نارسایی کلیه، سابقه خانوادگی، یا کم‌کاری تیروئید درمان نشده) دارند، سطح CK پایه را اندازه‌گیری کنید. اگر CK در طول درمان بیش از ۱۰ برابر حد بالای نرمال شد، دارو را قطع کنید.

۲. مدیریت دوز و تداخلات دارویی خطرناک

• اجتناب مطلق: مصرف همزمان لووستاتین با مهارکننده‌های قوی CYP3A4 (مانند داروهای ضد قارچ آزولی و آنتی‌بیوتیک‌های ماکرولید خاص) ممنوع است، زیرا این ترکیب خطر رابدومیولیز را به شدت افزایش می‌دهد.

محدودیت دوز:

• اگر بیمار سیکلوسپورین مصرف می‌کند، دوز لووستاتین را به حداکثر ۲۰ میلی‌گرم در روز محدود کنید.
• اگر بیمار آمیودارون، وراپامیل، یا دیلتیازم مصرف می‌کند، دوز لووستاتین را به حداکثر ۴۰ میلی‌گرم در روز محدود کنید.
• تنظیم دوز: دوز اولیه توصیه شده ۲۰ میلی‌گرم همراه شام است و افزایش دوز باید تدریجی باشد (هر ۴ هفته یکبار) تا به سطح کلسترول هدف دست یابید و عوارض جانبی را به حداقل برسانید.