اپلرنون چیست و برای چه مواردی استفاده می شود؟

یکی از داروهای موثر در کاهش فشار خون، اپلرنون است که با دفع سدیم از طریق ادرار، فشار خون را کنترل می کند.  مصرف این دارو در بیماران قلبی باعث افزایش طول عمر و کاهش بار قلب می شود

اپرینسا محصول شرکت اکتوور، یکی از برندهای اپلرنون

اطلاعات تخصصی

موارد مصرف اپلرنون

۱. موارد مصرف تأیید شده
اپلرنون به دلیل خاصیت انتخابی خود در بلوکه کردن گیرنده‌های مینرالوکورتیکوئید، عمدتاً در مدیریت طولانی‌مدت بیماری‌های قلبی-عروقی به ویژه در شرایطی که نارسایی قلبی و آسیب میوکارد وجود دارد، تأیید شده است.

الف. درمان نارسایی احتقانی قلب پس از انفارکتوس میوکارد (حمله قلبی)

• توضیحات کاربردی بالینی: اپلرنون برای کاهش مرگ و میر قلبی-عروقی و کاهش بستری شدن در بیمارانی که نارسایی احتقانی قلب (نشان داده شده با کسر جهشی بطن چپ پایین) و شواهد بالینی نارسایی قلبی پس از یک انفارکتوس میوکارد حاد دارند، تأیید شده است.
• مزیت بالینی: این دارو به عنوان بخشی از درمان استاندارد (شامل مهارکننده‌های آنزیم تبدیل‌کننده آنژیوتانسین و بتابلوکرها) تجویز می‌شود. اپلرنون با بلوکه کردن آلدوسترون، اثرات مضر فعال‌سازی بیش از حد سیستم رنین-آنژیوتانسین-آلدوسترون، مانند فیبروز میوکارد و بازسازی نامناسب بطنی، را کاهش می‌دهد و پیش‌آگهی بیمار را بهبود می‌بخشد.

ب. درمان فشار خون بالا (هایپرتنشن)

• توضیحات کاربردی بالینی: اپلرنون برای درمان فشار خون بالا (به تنهایی یا در ترکیب با سایر داروهای ضد فشار خون) تأیید شده است.
• مزیت بالینی: در مقایسه با اسپیرونولاکتون، اپلرنون به دلیل انتخابی بودن بالا برای گیرنده مینرالوکورتیکوئید، خطر عوارض جانبی وابسته به گیرنده‌های آندروژن و پروژسترون (مانند ژنیکوماستی و اختلالات قاعدگی) را به طور قابل توجهی کاهش می‌دهد، در نتیجه تحمل بیمار را افزایش می‌دهد و یک گزینه مناسب، به ویژه در مردان، برای کنترل فشار خون است.

ج. درمان نارسایی احتقانی قلب با کسر جهشی کاهش یافته (HFrEF)

• توضیحات کاربردی بالینی: اپلرنون برای کاهش خطر مرگ و میر و بستری شدن ناشی از نارسایی قلبی در بیماران مبتلا به نارسایی مزمن احتقانی قلب (کلاس‌های ۳ و ۴ انجمن قلب نیویورک) که کسر جهشی بطن چپ کاهش یافته دارند، تأیید شده است.
• مزیت بالینی: تحقیقات نشان داده است که مهار گیرنده‌های مینرالوکورتیکوئید، حتی در بیماران نارسایی قلبی مزمن که سابقه انفارکتوس میوکارد ندارند، نیز مفید است و به عنوان یک سنگ بنای درمانی در این گروه از بیماران در نظر گرفته می‌شود.

۲. موارد مصرف خارج از برچسب
پزشکان ممکن است اپلرنون را بر اساس شواهد تحقیقاتی و تئوری فارماکولوژی، برای شرایطی غیر از موارد تأیید شده نیز تجویز کنند:

الف. آلدوسترونیسم اولیه (سندرم کان)

• توضیحات کاربردی بالینی: آلدوسترونیسم اولیه با تولید بیش از حد آلدوسترون و فشار خون بالا، اغلب مقاوم به درمان‌های معمول، مشخص می‌شود. اپلرنون می‌تواند برای درمان طولانی‌مدت بیماران مبتلا به این سندرم که کاندیدای جراحی نیستند یا قادر به تحمل جراحی نیستند، استفاده شود.
• توجیه بالینی: اپلرنون به عنوان یک آنتاگونیست آلدوسترون، مستقیماً اثرات آلدوسترون اضافی را بلوکه می‌کند و سطح پتاسیم سرم و فشار خون را در این بیماران کنترل می‌نماید. اگرچه اسپیرونولاکتون سنتی‌تر است، اپلرنون برای بیمارانی که عوارض جانبی اسپیرونولاکتون را تحمل نمی‌کنند، ترجیح داده می‌شود.

ب. فیبریلاسیون دهلیزی (AF)

• توضیحات کاربردی بالینی: برخی شواهد نشان می‌دهند که فعال‌سازی آلدوسترون ممکن است در فرآیند فیبروز دهلیزی و پیشرفت فیبریلاسیون دهلیزی نقش داشته باشد. بنابراین، اپلرنون ممکن است به عنوان یک درمان مکمل برای کاهش خطر عود فیبریلاسیون دهلیزی، به خصوص در بیماران مبتلا به نارسایی قلبی یا فشار خون بالا، استفاده شود.
• توجیه بالینی: با کاهش فیبروز در بافت دهلیزی، پتانسیل برای تثبیت ریتم قلب و کاهش دفعات یا بار فیبریلاسیون دهلیزی وجود دارد.

ج. نفروپاتی دیابتی (به عنوان درمان کمکی)

• توضیحات کاربردی بالینی: در بیماران مبتلا به دیابت نوع ۲ و پروتئینوری (دفع پروتئین در ادرار)، آلدوسترون می‌تواند به طور مستقیم باعث آسیب کلیوی و فیبروز شود. اپلرنون ممکن است به عنوان یک افزودنی به مهارکننده‌های آنزیم تبدیل‌کننده آنژیوتانسین یا مسدودکننده‌های گیرنده آنژیوتانسین ۲، برای کاهش بیشتر پروتئینوری و محافظت از کلیه استفاده شود.
• توجیه بالینی: مهار آلدوسترون، به کاهش فشار داخل گلومرولی و کاهش التهاب کلیوی کمک می‌کند، اما باید با احتیاط فراوان به دلیل خطر افزایش سطح پتاسیم تجویز شود.

مکانیسم اثر اپلرنون

اپلرنون به عنوان یک داروی دیورتیک (ادرارآور) شناخته می‌شود، اما مکانیسم اصلی اثر آن بلوکه کردن انتخابی گیرنده‌های مینرالوکورتیکوئید است.

• آنتاگونیست انتخابی آلدوسترون: اپلرنون یک آنتاگونیست بسیار انتخابی آلدوسترون در محل گیرنده‌های مینرالوکورتیکوئید است. این گیرنده‌ها عمدتاً در اپیتلیوم کلیه (لوله‌های جمع کننده)، قلب، عروق خونی و مغز یافت می‌شوند.
• اثر آلدوسترون: آلدوسترون، یک هورمون مینرالوکورتیکوئیدی، در پاسخ به فعال شدن سیستم رنین-آنژیوتانسین ترشح می‌شود. اتصال آلدوسترون به گیرنده‌هایش منجر به موارد زیر می‌شود:
• کلیه: افزایش بازجذب سدیم و آب، و افزایش دفع پتاسیم و هیدروژن. این امر حجم خون و فشار خون را بالا می‌برد.
• قلب و عروق: اثرات نامطلوب درازمدت مانند فیبروز میوکارد (تار فیبری شدن عضله قلب)، بازسازی نامناسب بطنی پس از حمله قلبی، و اختلال عملکرد اندوتلیال (جدار داخلی عروق).
• عملکرد اپلرنون: اپلرنون با مسدود کردن این گیرنده‌ها، اثرات مضر آلدوسترون را مهار می‌کند . این مهار منجر به اثرات درمانی زیر می‌شود:
• دیورز خفیف: افزایش دفع سدیم و آب، و حفظ پتاسیم (به همین دلیل به عنوان یک دیورتیک حفظ‌کننده پتاسیم شناخته می‌شود).
• محافظت قلبی: کاهش فیبروز و بازسازی میوکارد، که عامل اصلی در کاهش مرگ و میر و بستری شدن در بیماران نارسایی احتقانی قلب است.
• انتخاب‌پذیری بالا: مزیت کلیدی اپلرنون نسبت به اسپیرونولاکتون (یک داروی قدیمی‌تر در این کلاس) این است که میل ترکیبی کمی به گیرنده‌های آندروژن و پروژسترون دارد. این ویژگی باعث می‌شود که عوارض جانبی هورمونی مانند ژنیکوماستی (بزرگ شدن پستان مردان) و اختلالات قاعدگی که با اسپیرونولاکتون شایع هستند، با اپلرنون نادر باشند.

فارماکوکینتیک اپلرنون

الف. جذب

• تجویز خوراکی: اپلرنون به صورت قرص خوراکی تجویز می‌شود.
• فراهمی زیستی (زیست فراهمی): فراهمی زیستی مطلق دارو مشخص نیست، اما جذب آن خوب است و تحت تأثیر غذا قرار نمی‌گیرد.
• زمان رسیدن به حداکثر غلظت: حداکثر غلظت پلاسمایی دارو تقریباً ۱.۵ ساعت پس از مصرف خوراکی حاصل می‌شود.
• نسبت دوز به غلظت: غلظت پلاسمایی دارو با افزایش دوز در محدوده دوزهای توصیه‌شده، به صورت متناسب خطی افزایش می‌یابد.

ب. توزیع

• اتصال به پروتئین: اتصال اپلرنون به پروتئین‌های پلاسما در حدود ۵۰ درصد است و عمدتاً به آلفا-۱-اسید گلیکوپروتئین متصل می‌شود. اتصال آن به آلبومین اندک است.
• حجم توزیع: حجم توزیع در حالت پایدار حدود ۴۳ تا ۹۰ لیتر است.

ج. متابولیسم و حذف

• متابولیسم کبدی: اپلرنون عمدتاً و تقریباً به طور انحصاری توسط سیستم آنزیمی سیتوکروم پی ۴۵۰ ایزوآنزیم CYP3A4 در کبد متابولیزه می‌شود. متابولیت‌های اصلی شناسایی شده در پلاسما، غیرفعال هستند و فعالیت ضد مینرالوکورتیکوئیدی ندارند.
• نیمه عمر حذف: نیمه عمر حذف ترمینال اپلرنون نسبتاً کوتاه و در حدود ۴ تا ۶ ساعت است. به همین دلیل، معمولاً نیاز به مصرف روزانه یک یا دو بار دارد.
• دفع: دفع دارو عمدتاً از طریق ادرار صورت می‌گیرد (حدود ۶۷ درصد) و بخش کمی نیز از طریق مدفوع دفع می‌شود (حدود ۳۳ درصد). تنها مقادیر ناچیزی (کمتر از ۵ درصد) به صورت داروی تغییر نیافته در ادرار دفع می‌شود.

منع مصرف اپلرنون

۱. موارد منع مصرف در بیماری‌ها و شرایط خاص
استفاده از اپلرنون در بیماران با شرایط زیر مطلقاً منع مصرف دارد:

هایپرکالمی (افزایش شدید پتاسیم خون):

• سطح پتاسیم سرم بالای ۵.۵ میلی‌مول بر لیتر (mmol/L) در شروع درمان: اپلرنون یک داروی حفظ‌کننده پتاسیم است و استفاده از آن در بیمارانی که از قبل دارای پتاسیم بالا هستند، خطر هایپرکالمی شدید و تهدیدکننده حیات (مانند آریتمی‌های قلبی) را به طور قابل توجهی افزایش می‌دهد.

اختلال شدید عملکرد کلیه:

• بیماران مبتلا به نارسایی کلیوی شدید با کلیرانس کراتینین کمتر یا مساوی ۳۰ میلی‌لیتر بر دقیقه: کاهش عملکرد کلیه، توانایی بدن در دفع پتاسیم و خود دارو را کاهش می‌دهد که منجر به تجمع پتاسیم و افزایش خطر هایپرکالمی می‌شود.
• آلدوسترونیسم اولیه (سندرم کان) و نارسایی کلیوی شدید.

اختلال شدید عملکرد کبد:

• استفاده از اپلرنون در بیماران با نارسایی شدید کبدی (کلاس C طبقه‌بندی چایلد-پو) توصیه نمی‌شود، زیرا داده‌های کافی در مورد ایمنی در این جمعیت وجود ندارد.

استفاده همزمان با داروهای خاص:

مهارکننده‌های قوی آنزیم CYP3A4 :

• مانند کتوکونازول، ایتراکونازول، ریتوناویر، نلفیناویر، کلاریترومایسین
• این داروها متابولیسم اپلرنون را به شدت کاهش می‌دهند و باعث افزایش چشمگیر سطح پلاسمایی آن و خطر هایپرکالمی می‌شوند.
• استفاده همزمان با سایر داروهای حفظ‌کننده پتاسیم (مانند اسپیرونولاکتون، آمیلوراید، تریامترن): این ترکیب خطر ابتلا به هایپرکالمی شدید را به طور غیرقابل قبولی بالا می‌برد و مطلقاً منع مصرف دارد.

۲. موارد منع مصرف در بارداری و شیردهی

بارداری:

• اپلرنون در رده B بارداری قرار دارد. اگرچه داده‌های کافی و کنترل‌شده در زنان باردار وجود ندارد، اما استفاده از آن در دوران بارداری تنها در صورتی مجاز است که منفعت بالقوه برای مادر، خطرات احتمالی برای جنین را توجیه کند. به طور کلی، شروع درمان با آن در طول بارداری توصیه نمی‌شود.

شیردهی:

• مشخص نیست که اپلرنون در شیر مادر ترشح می‌شود یا خیر. به دلیل پتانسیل بروز عوارض جانبی جدی بر نوزاد شیرخوار، باید با در نظر گرفتن اهمیت دارو برای مادر، تصمیم به قطع شیردهی یا قطع دارو گرفته شود.

۳. موارد منع مصرف در کودکان

کودکان و نوجوانان:

• ایمنی و اثربخشی اپلرنون در کودکان و نوجوانان زیر ۱۸ سال ثابت نشده است. بنابراین، استفاده از آن برای موارد تأیید شده (نارسایی قلبی و فشار خون بالا) در این گروه سنی توصیه نمی‌شود.

عوارض جانبی اپلرنون

۱. عوارض جانبی بسیار شایع (بیش از ۱۰٪)

• هایپرکالمی (افزایش پتاسیم خون): این شایع‌ترین و مهم‌ترین عارضه جانبی اپلرنون است. اگرچه در کارآزمایی‌های بالینی بزرگ، هایپرکالمی شدید (پتاسیم بالای ۶.۰ میلی‌مول بر لیتر) در حدود ۲٪ تا ۳.۵٪ بیماران گزارش شده است، اما افزایش سطح پتاسیم به طور کلی (هایپرکالمی با درجات مختلف) می‌تواند در بیش از ۱۰٪ بیماران، به‌ویژه در کسانی که اختلال خفیف تا متوسط کلیوی دارند یا از مهارکننده‌های آنزیم تبدیل‌کننده آنژیوتانسین و/یا مسدودکننده‌های گیرنده آنژیوتانسین استفاده می‌کنند، رخ دهد.

۲. عوارض جانبی شایع (۱٪ تا ۱۰٪)

این عوارض جانبی اغلب در مطالعات بالینی مشاهده شده‌اند:

• افزایش کراتینین سرم: به عنوان یک نشانگر کاهش جزئی عملکرد کلیه، افزایش کراتینین سرم در حدود ۱٪ تا ۲.۵٪ بیماران مشاهده می‌شود.
• سرگیجه و سبکی سر: این علائم که ممکن است ناشی از افت فشار خون باشند، در حدود ۳٪ بیماران گزارش شده‌اند.
• افت فشار خون (هایپوتانسیون): در حدود ۱٪ تا ۲٪ بیماران، به خصوص در شروع درمان، مشاهده می‌شود.
• اسهال و درد شکمی: شکایات گوارشی شامل اسهال و درد شکم در حدود ۲٪ تا ۴٪ از بیماران گزارش شده است.
• علائم شبیه آنفلوانزا: تب خفیف، بدن درد و سایر علائم عمومی در حدود ۳٪ بیماران مشاهده شده است.
• سرفه: سرفه خفیف و غیرمداوم در حدود ۲٪ بیماران گزارش شده است.
• خستگی و ضعف (آستنی): احساس خستگی مفرط در حدود ۲٪ بیماران گزارش شده است.

۳. عوارض جانبی غیرشایع و نادر (کمتر از ۱٪)

این عوارض به دلیل انتخاب‌پذیری بالای اپلرنون نسبت به گیرنده‌های آندروژن و پروژسترون، نسبت به اسپیرونولاکتون کمتر رایج هستند:

• ژنیکوماستی (بزرگ شدن پستان مردان): برخلاف اسپیرونولاکتون، این عارضه با اپلرنون نادر است و فراوانی آن در حدود ۰.۵٪ یا کمتر گزارش شده است.
• واکنش‌های پوستی: بثورات جلدی، خارش یا سایر واکنش‌های حساسیت مفرط.
• اختلالات خواب (بی‌خوابی): به ندرت مشاهده می‌شود.
• افزایش اوره نیتروژن خون (BUN): نشان‌دهنده تغییر در عملکرد کلیه، در کمتر از ۱٪ مشاهده می‌شود.
• هیپوناترمی (کاهش سدیم خون): به دلیل اثر دیورتیک، کاهش سدیم خون نیز به ندرت گزارش شده است.

تداخلات دارویی اپلرنون

مشخصات کلی تداخلات:

• سوبسترای CYP3A4
• تشدید اثرات کاهنده فشارخون
• تشدید هایپرکالمی

تداخلات رده X (پرهیز):

برومپریدول، کانیواپتان، سیکلوسپورین (سیستمیک)، مهارکننده‌های قویCYP3A4 ، فوزیدیک اسید (سیستمیک)، ایدلالیسیب، ایتراکونازول، کتوکونازول (سیستمیک)، پوساکونازول، تاکرولیموس (سیستمیک)، وریکونازول

کاهش اثرات داروها توسط اپلرنون:

گلیکوزید های قلبی، کینیدین

کاهش اثرات اپلرنون توسط داروها:

آمفتامین‌ها، بریگاتینیب، برومپریدول، القاکننده‌های متوسط و قوی CYP3A4 ، دابرافنیب، دفراسیروکس، دکس متیل‌فنیدات، انزالوتامید، اردافتینیب، گیاهان (با خاصیت افزاینده فشارخون)، ایوزیدنیب، متیل‌فنیدات، میتوتان، داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی، آگونیست های اپیوئید، ساریلومب، سیلتوکسیمب، توسیلیزومب، یوهیمبین

افزایش اثرات داروها توسط اپلرنون:

آمیفوستین، آمونیوم کلراید، مسدودکننده ‌های گیرنده آنژیوتانسین II، مهارکننده‌های آنزیم تبدیل‌کننده آنژیوتانسین، داروهای ضد سایکوز (آتیپیکال] نسل دوم [)، برومپریدول، گلیکوزید های قلبی، سیکلوسپورین (سیستمیک)، دولوکستین، داروهای کاهنده فشارخون، فرآورده‌های حاوی لوودوپا، لیتیم، نیتروپروسید، فولکودین، نمک‌های پتاسیم، دیورتیک های نگه‌دارنده پتاسیم، سدیم فسفات‌ها، تاکرولیموس (سیستمیک)

افزایش اثرات اپلرنون توسط داروها:

آلفوزوسین، باربیتورات ها، بنپریدول، بریگاتینیب، بریمونیدین (موضعی)، کلوفازیمین، کانیواپتان، مهارکننده‌های متوسط و قوی CYP3A4 ، دیاسرین، دیازوکسید، دروسپیرنون، اردافتینیب، فلوکونازول، فوس اپرپیتانت، فوزیدیک اسید (سیستمیک)، هپارین، هپارین ها (با وزن مولکولی پایین)، گیاهان (با خاصیت کاهنده فشارخون)، ایدلالیسیب، ایتراکونازول، کتوکونازول (سیستمیک)، لاروترکتینیب، لورمتازپام، مولسی‌دومین، نفتوپیدیل، نیکرگولین، نیکوراندیل، نیتروفورانتوئین، داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی، اوبینوتوزومب، آگونیست های اپیوئید، پالبوسیکلیب، پنتوکسی فیلین، مهارکننده‌های فسفودی استراز 5، پوساکونازول، آنالوگ‌های پروستاسیکلین، کیناگولید، سیمپرویر، استریپنتول، تولواپتان، تری‌متوپریم، وریکونازول

تداخلات دارویی مهم

تداخلات اپلرنون از اهمیت بالینی زیادی برخوردارند و می‌توانند خطر هایپرکالمی (افزایش پتاسیم خون) یا تغییر در غلظت اپلرنون را به شدت افزایش دهند:
الف. تداخلات افزایش‌دهنده سطح پتاسیم (خطر هایپرکالمی)

داروهای حفظ‌ کننده پتاسیم :

• مانند اسپیرونولاکتون، تریامترن، آمیلوراید
• نوع تداخل: منع مصرف مطلق (افزایش خطر هایپرکالمی شدید). استفاده همزمان با این داروها به دلیل اثر سینرژیک (تشدید اثر یکدیگر) بر حفظ پتاسیم، می‌تواند پتاسیم سرم را به سطوح خطرناک برساند.

مکمل‌های پتاسیم یا جایگزین‌های نمک حاوی پتاسیم:

• نوع تداخل: منع مصرف مطلق (افزایش خطر هایپرکالمی شدید). نباید همزمان با اپلرنون استفاده شوند.

مهارکننده‌های آنزیم تبدیل‌کننده آنژیوتانسین (مانند انالاپریل، لیزینوپریل):
یا مسدودکننده‌های گیرنده آنژیوتانسین ۲ (مانند لوزارتان، والزارتان):

• نوع تداخل: افزایش خطر هایپرکالمی. استفاده همزمان با اپلرنون بسیار شایع است (در درمان نارسایی قلبی)، اما باید با احتیاط فراوان و پایش مکرر سطح پتاسیم، به‌ویژه در شروع درمان یا هنگام تنظیم دوز، انجام شود.

ب. تداخلات مرتبط با آنزیم CYP3A4 (تغییر سطح دارو)
اپلرنون عمدتاً توسط آنزیم سیتوکروم پی ۴۵۰ ایزوآنزیم CYP3A4 متابولیزه می‌شود.

مهارکننده‌های قوی CYP3A4 :

• مانند کتوکونازول، ایتراکونازول، کلاریترومایسین، ریتوناویر، نلفیناویر
• نوع تداخل: منع مصرف مطلق (افزایش چشمگیر غلظت اپلرنون). این داروها متابولیسم اپلرنون را به شدت مهار می‌کنند و باعث افزایش حدود ۵ برابری سطح پلاسمایی آن می‌شوند، که ریسک هایپرکالمی شدید را بالا می‌برد.

مهارکننده‌های متوسط CYP3A4 :

• مانند اریترومایسین، فلوکونازول، دیلتیازم، وراپامیل

• نوع تداخل: افزایش غلظت اپلرنون. غلظت اپلرنون ممکن است ۲ تا ۳ برابر افزایش یابد. در این موارد، دوز اولیه اپلرنون باید به ۲۵ میلی‌گرم یک روز در میان کاهش یابد و پایش پتاسیم به دقت انجام شود.

فعال‌کننده‌های قوی CYP3A4 :

• مانند ریفامپین، کاربامازپین، فنی‌توئین، علف چای
• نوع تداخل: کاهش چشمگیر غلظت اپلرنون. این داروها متابولیسم اپلرنون را تسریع می‌کنند و اثربخشی آن را کاهش می‌دهند. استفاده همزمان معمولاً توصیه نمی‌شود، زیرا اثربخشی اپلرنون از دست می‌رود.

ج. تداخل با لیتیوم

لیتیوم:

• نوع تداخل: افزایش خطر سمیت لیتیوم. داروهای دیورتیک، از جمله اپلرنون، می‌توانند کلیرانس کلیوی لیتیوم را کاهش داده و سطح سرمی آن را به سطوح سمی برسانند. در صورت استفاده همزمان، پایش دقیق سطح لیتیوم ضروری است.

تداخل با غذا

• تداخل معنی‌دار غذایی: هیچ تداخل معنی‌دار بالینی شناخته‌شده‌ای بین اپلرنون و مصرف غذا وجود ندارد.

• توضیح کاربردی: اپلرنون می‌تواند بدون توجه به وعده‌های غذایی (همراه یا بدون غذا) مصرف شود. این ویژگی برای راحتی بیمار بسیار مهم است و تأثیری بر فراهمی زیستی دارو ندارد.
• نکته غذایی مرتبط: با توجه به خطر هایپرکالمی، به بیماران باید اکیداً توصیه شود که از مصرف جایگزین‌های نمک حاوی پتاسیم و مقادیر زیاد غذاهای پرپتاسیم (مانند موز، آووکادو، یا آب پرتقال) به صورت خودسرانه و بدون مشورت با پزشک اجتناب کنند.

تداخل در آزمایشات تشخیصی

پتاسیم سرم:

• نوع تداخل: افزایش سطح پتاسیم (عارضه/اثر درمانی). اپلرنون سطح پتاسیم را بالا می‌برد. این یک تداخل نیست، بلکه اثری است که باید به طور مکرر اندازه‌گیری و پایش شود تا از بروز هایپرکالمی شدید جلوگیری گردد.

کراتینین سرم و نیتروژن اوره خون (BUN):

• نوع تداخل: افزایش سطوح. اپلرنون ممکن است باعث افزایش جزئی اما قابل مشاهده در کراتینین و نیتروژن اوره خون شود که نشان‌دهنده تغییر در عملکرد کلیه است. این پارامترها باید در فواصل زمانی پایش پتاسیم، بررسی شوند.

گلوکز (قند خون):

• تداخل ناچیز: اپلرنون معمولاً تداخلی با آزمایش‌های گلوکز ندارد، اما در بیماران مبتلا به دیابت (که خود در معرض خطر هایپرکالمی هستند)، پایش‌های روتین دیابت باید ادامه یابد.

هشدار ها اپلرنون

۱. هشدارهای کامل و کاربردی
پزشکان باید هنگام تجویز اپلرنون، که یک آنتاگونیست انتخابی آلدوسترون است، به نکات زیر توجه ویژه داشته باشند:

الف. هایپرکالمی (افزایش پتاسیم خون)

• خطر اصلی و جدی: هایپرکالمی (پتاسیم سرم بالاتر از ۵.۵ میلی‌مول بر لیتر) جدی‌ترین و شایع‌ترین خطر مرتبط با اپلرنون است. این حالت می‌تواند منجر به آریتمی‌های قلبی تهدیدکننده حیات شود.
• پایش ضروری: قبل از شروع درمان، سطح پتاسیم سرم باید اندازه‌گیری شود و اطمینان حاصل شود که زیر ۵.۰ میلی‌مول بر لیتر است. پایش پتاسیم باید به طور مکرر انجام شود:

1. ۱ هفته پس از شروع درمان.
2. ۱ ماه پس از شروع درمان.
3. پس از هرگونه تنظیم دوز (افزایش یا کاهش).
4. پس از شروع یا قطع داروهای تداخلی (مانند مهارکننده‌های آنزیم تبدیل‌کننده آنژیوتانسین یا مسدودکننده‌های گیرنده آنژیوتانسین).

• عوامل خطر: خطر هایپرکالمی در بیماران مبتلا به اختلال عملکرد کلیه، دیابت شیرین و بیماران مسن (بالای ۷۵ سال) بالاتر است.

ب. تداخلات دارویی ممنوع و احتیاطی

• داروهای منع مصرف مطلق: مهارکننده‌های قوی آنزیم سیتوکروم پی ۴۵۰ ایزوآنزیم CYP3A4 (مانند کتوکونازول، ایتراکونازول، کلاریترومایسین، نلفیناویر، ریتوناویر) به دلیل افزایش شدید غلظت اپلرنون و خطر هایپرکالمی، منع مصرف مطلق دارند.
• داروهای حفظ‌کننده پتاسیم: مصرف همزمان با سایر دیورتیک‌های حفظ‌کننده پتاسیم (مانند اسپیرونولاکتون، آمیلوراید، تریامترن) و همچنین مکمل‌های پتاسیم، منع مصرف مطلق دارد.
• احتیاط در مصرف داروهای دیگر: استفاده همزمان با مهارکننده‌های آنزیم تبدیل‌کننده آنژیوتانسین (ACEI) یا مسدودکننده‌های گیرنده آنژیوتانسین (ARB) باید با احتیاط و پایش شدید پتاسیم انجام شود.

ج. اختلال عملکرد کلیه

• منع مصرف: در بیمارانی با نارسایی کلیوی شدید (کلیرانس کراتینین کمتر یا مساوی ۳۰ میلی‌لیتر بر دقیقه)، اپلرنون منع مصرف مطلق دارد.
• اقدام کاربردی: نباید اپلرنون را در بیماران مبتلا به نارسایی قلبی که کلیرانس کراتینین آن‌ها از ۵۰ میلی‌لیتر بر دقیقه پایین‌تر است، با دوز بالا (بیش از ۲۵ میلی‌گرم در روز) شروع کرد.

د. افت فشار خون (هایپوتانسیون)

• اپلرنون می‌تواند باعث کاهش فشار خون شود، به خصوص در شروع درمان یا هنگام تنظیم دوز، که ممکن است با سرگیجه یا ضعف همراه باشد. باید در بیماران دارای فشار خون پایین یا در زمان شروع درمان همزمان با سایر داروهای ضد فشار خون، احتیاط کرد.

۲. اووردوز اپلرنون و مدیریت
اووردوز اپلرنون به دلیل مصرف بیش از حد یا استفاده در بیماران پرخطر (مانند نارسایی کلیوی) رخ می‌دهد و مهم‌ترین پیامد آن هایپرکالمی شدید است.

الف. علائم و نشانه‌های اووردوز

علائم اووردوز عمدتاً به دلیل افزایش شدید پتاسیم خون و اثرات دیورتیک بیش از حد است:

• علائم هایپرکالمی: ضعف عضلانی، خستگی، برادی‌کاردی (کاهش ضربان قلب)، آریتمی‌های قلبی (مانند فیبریلاسیون بطنی یا ایست قلبی) که اغلب با تغییرات غیرطبیعی در نوار قلب (ECG) همراه است.
• علائم کاهش حجم و افت فشار خون: دهیدراسیون (کم‌آبی)، افت فشار خون (هایپوتانسیون)، سرگیجه و سبکی سر.

ب. اقدامات درمانی اووردوز

پادزهر اختصاصی برای اووردوز اپلرنون وجود ندارد؛ درمان حمایتی و معطوف به تصحیح سریع هایپرکالمی است:

• قطع مصرف: بلافاصله مصرف اپلرنون و هرگونه مکمل پتاسیم یا داروی حفظ‌کننده پتاسیم دیگر را قطع کنید.
• پایش و نوار قلب: پایش مستمر پتاسیم سرم و نوار قلب (ECG) ضروری است.
• درمان هایپرکالمی (فوریت‌ها): در صورت وجود تغییرات در نوار قلب یا سطح پتاسیم بسیار بالا (معمولاً بالای ۶.۵ میلی‌مول بر لیتر)، باید مداخلات زیر انجام شود:
• تزریق گلوکونات کلسیم وریدی: برای تثبیت غشای میوکارد و محافظت در برابر آریتمی‌های تهدیدکننده حیات (بدون تأثیر بر سطح پتاسیم).
• تغییر پتاسیم به داخل سلول: تجویز انسولین و دکستروز (گلوکز) و/یا آگونیست‌های بتا-۲ (مانند آلبوترول) برای انتقال پتاسیم از فضای خارج سلولی به داخل سلول.
• حذف پتاسیم از بدن: تجویز داروهای تبادل کاتیونی (مانند سولفونات پلی‌استایرن سدیم) یا استفاده از دیورتیک‌های لوپ (مانند فوروزماید) برای افزایش دفع کلیوی پتاسیم.
• درمان کاهش حجم و افت فشار خون: در صورت شدید بودن افت فشار خون، تجویز مایعات وریدی (مانند نرمال سالین) برای افزایش حجم داخل عروقی ممکن است لازم باشد.
• همودیالیز: به دلیل اتصال کم اپلرنون به پروتئین‌های پلاسما (حدود ۵۰ درصد)، همودیالیز ممکن است در حذف دارو تا حدی مؤثر باشد، اما این روش عمدتاً برای درمان نارسایی حاد کلیوی یا هایپرکالمی بسیار مقاوم به درمان در نظر گرفته می‌شود.

توصیه های دارویی اپلرنون

۱. توصیه‌های دارویی مخصوص پزشک
پزشکان باید برای اطمینان از ایمنی و اثربخشی اپلرنون در بیماران نارسایی قلبی و فشار خون بالا، نکات زیر را رعایت کنند:

ارزیابی دقیق قبل از شروع درمان:

• پتاسیم و کراتینین سرم: قبل از شروع اپلرنون، باید سطح پتاسیم سرم (باید کمتر از ۵.۰ میلی‌مول بر لیتر باشد) و کراتینین سرم بیمار اندازه‌گیری شود. شروع درمان در بیماران با پتاسیم بالاتر از ۵.۵ میلی‌مول بر لیتر یا کلیرانس کراتینین کمتر یا مساوی ۳۰ میلی‌لیتر بر دقیقه منع مصرف مطلق دارد.

رژیم دوزینگ در نارسایی قلبی (پس از حمله قلبی یا مزمن):

• دوز شروع: معمولاً دوز شروع ۲۵ میلی‌گرم یک بار در روز است.
• تنظیم دوز: دوز باید پس از ۴ هفته (بر اساس سطح پتاسیم) به ۵۰ میلی‌گرم یک بار در روز افزایش یابد، مشروط بر اینکه پتاسیم سرم در محدوده ایمن باقی بماند.

پایش مکرر و حیاتی:

• پایش پتاسیم سرم در هفته اول، هفته چهارم (قبل از افزایش دوز) و سپس به صورت ماهانه در طول سه ماه اول و پس از آن به صورت دوره‌ای (مثلاً هر سه ماه) ضروری است.
• در صورت افزایش پتاسیم به بالای ۵.۵ میلی‌مول بر لیتر، باید دوز کاهش یابد. اگر پتاسیم به بالای ۶.۰ میلی‌مول بر لیتر رسید، مصرف دارو باید قطع شود.

مدیریت تداخلات دارویی:

• مصرف همزمان با مهارکننده‌های قوی سیتوکروم پی ۴۵۰ ایزوآنزیم CYP3A4 (مانند داروهای ضد قارچ آزولی یا برخی آنتی‌بیوتیک‌ها) و همچنین دیورتیک‌های حفظ‌کننده پتاسیم یا مکمل‌های پتاسیم ممنوع است.
• هنگام افزودن یا قطع مهارکننده‌های آنزیم تبدیل‌کننده آنژیوتانسین یا مسدودکننده‌های گیرنده آنژیوتینسن ۲ در بیمار، پایش پتاسیم را شدیدتر کنید.

۲. توصیه‌های دارویی بیمار
این نکات باید به صورت واضح و کامل به بیمار آموزش داده شوند تا از بروز عوارض جانبی جدی جلوگیری شود:

مصرف منظم:

• اپلرنون را هر روز در یک زمان مشخص (صبح یا عصر) و به صورت منظم مصرف کنید. می‌توانید آن را همراه یا بدون غذا مصرف کنید.

تغذیه و پتاسیم:

• اجتناب از مکمل‌های پتاسیم: از مصرف هر گونه مکمل پتاسیم یا جایگزین‌های نمک که حاوی پتاسیم هستند، بدون تأیید پزشک خودداری کنید.
• احتیاط در رژیم غذایی: در مصرف غذاهای بسیار غنی از پتاسیم (مانند موز، پرتقال، سیب‌زمینی، گوجه فرنگی، و سبزیجات برگ سبز) افراط نکنید و در این مورد با پزشک یا متخصص تغذیه مشورت کنید.

علائم هایپرکالمی:

• علائم افزایش پتاسیم در مراحل اولیه ممکن است نامحسوس باشد، اما اگر علائمی مانند ضعف عضلانی غیرمعمول، خستگی شدید، احساس سوزن سوزن شدن (پارستزی) یا ضربان قلب نامنظم را تجربه کردید، فوراً به پزشک اطلاع دهید.

داروهای همزمان:

• قبل از شروع هرگونه داروی جدید (شامل داروهای بدون نسخه، مکمل‌های گیاهی یا آنتی‌بیوتیک‌ها)، حتماً با پزشک یا داروساز خود مشورت کنید، زیرا برخی داروها می‌توانند سطح اپلرنون را افزایش داده یا خطر پتاسیم بالا را تشدید کنند.

کنترل‌های آزمایشگاهی:

• به اهمیت آزمایش‌های خون دوره‌ای (به خصوص برای بررسی سطح پتاسیم و عملکرد کلیه) که توسط پزشک درخواست شده است، توجه کرده و در زمان‌های مشخص شده برای آزمایش مراجعه کنید. این آزمایش‌ها برای اطمینان از ایمنی شما حیاتی هستند.