باریسیتینیب چیست و برای چه مواردی استفاده می شود؟

اطلاعات تخصصی

موارد مصرف باریسیتینیب

باریسیتینیب که با نام تجاری Olumiant، در بازار دارویی دنیا معروف شده است، یک ترکیب مهارکننده‌ی جانوس کیناز می‌باشد که برای درمان آرتریت روماتوئید استفاده می‌شود.این دارو در دسته ی داروهای ضد روماتیسمی اصلاح‌کننده بیماری (یا به اصطلاح DMARD)قرار می‌گیرد.

باریسیتینیب به عنوان درمان خط دوم در موارد متوسط تا شدید آرتریت روماتوئید که علی رغم درمان با متوتروکسات به اهداف درمانی نرسیده‌اند، کاربرد دارد.
این دارو به در ترکیب درمانی با متوتروکسات استفاده می‌شود و همچنین در مواردی (off-label) به تنهایی به عنوان جایگزین داروی متوتروکسات نیز تجویز می‌شود.
از دیگر موارد مصرف باریسیتینیب می‌توان به درمان موارد ریزش موی آلوپسی آره آتا(طاسی منطقه‌ای) اشاره کرد.
نام باریسیتینیب در برخی گایدلاین‌های درمان COVID-19 نیز وجود دارد و در مواردی در ترکیب با کورتیکواستروئیدها و یا رمدسویر پیشنهاد می‌شود اما تاییدیه FDAندارد.
باریسیتینیب به صورت قرص خوراکی ٢و ۴میلی گرم در بازار دارویی عرضه شده‌است.

مکانیسم اثر باریسیتینیب

باریسیتینیب یک مهار کننده‌ی آنزیم‌های جانوس کیناز می‌باشد. جانوس کینازها گروهی از تیروزین کینازهای درون‌سلولی هستند که در انتقال سیگنال‌های مرتبط با سایتوکاین‌ها از طریق «مسیر پیام‌رسانی JAK-STAT» نقش دارند.
این دارو با مهار آنزیم جانوس کیناز ۱ ،۲ و۳(JAK) با قطع ارتباط سایتوکاین‌ها و فاکتورهای رشد، ازفعال شدن STAT ها جلوگیری می کند. در نتیجه ی اختلال در مسیر پیام‌رسانی JAK-STAT منجر به کاهش IgG ، IgM ، IgA و C-reactive protein می شود.

فارماکوکینتیک باریسیتینیب

متابولیسم: کبدی از طریق CYP450، سوبسترای 3A4
دفع: ۷۵درصد از طریق ادرار(۶۹درصد بدون تغییر)، ۲۰درصد از طریق مدفوع(۱۵درصد بدون تغییر)
نیمه عمر: ١٢تا١۶ ساعت
مدت زمان رسیدن به پیک اثر: ١ساعت
اتصال به پروتئین: ۵٠درصد پروتئین‌های پلاسما، ۴۵درصد پروتئین‌های سرم
فراهمی زیستی: ٨٠درصد

منع مصرف باریسیتینیب

منع مصرف:
-سابقه‌ی حساسیت به باریسیتینیب یا داروهای مشابه یا دسته‌ی دارویی
-مشکلات کلیوی حاد،سل فعال، افراد با ریسک ترومبوز
-از تجویز همزمان باریسیتینیب با داروهای ضد روماتیسمی اصلاح‌کننده بیماری (یا به اصطلاح DMARD)بیولوژیک و داروهای سرکوبگر ایمنی قوی (مانند آزاتیوپرین و سیکلوسپورین) خودداری شود.
-در موارد آرتریت روماتوئید، از تجویز این دارو در بیمار با تعداد لنفوسیت تام کمتر از ۵٠٠ سلول/میلی لیتر مکعب و ANC <1,000 ،هموگلوبین کمتر از ٨ و eGFR <30 خودداری شود.
-در موارد ابتلا به کووید ، از تجویز این دارو در بیمار با تعداد لنفوسیت تام کمتر از ٢٠٠ سلول/میلی لیتر مکعب و ANC <۵٠٠و در بیماران بالای ۹سال eGFR <15 و در بیماران ۲تا۸سال با eGFR <30 خودداری شود.

عوارض جانبی باریسیتینیب

عوارض شایع:
عفونت دستگاه تنفس فوقانی، تهوع، عفونت ویروسی هرپس، عفونت ادراری، افزایش آنزیم‌های کبدی ALT یا AST، افزایش کلسترول، افزایش کراتین، افزایش CPK

عوارض جدی:
مرگ و‌میر در اثر سوانح قلبی‌عروقی، افزایش خطر بروز سوانح قلبی عروقی، عفونت شدید، عفونت‌های فرصت‌طلب، عود عفونت‌های ویروسی، نوتروپنی، لنفوپنی، آنمی، بدخیمی، لنفوم، سرطان پوست غیر ملانومی، آمبولی ریوی، DVT، ترومبوز شریانی، واکنش‌های حساسیتی، سوراخ شدن دستگاه گوارشی

تداخلات دارویی باریسیتینیب

مکانیسم کلی تداخلات:
سوبسترای BCRP/ABCG2، (مینور)CYP3A4، OAT1/3, P-glycoprotein/ABCB1 (مینور)

منع مصرف همزمان(کنترا اندیکه):
آبروسیتینیب، آنیفرولومب، ب‌ث‌ژ (Intravesical) و محصولات ب‌ث‌ژ، بلیمومب، کلادریبین، واکسن چهارظرفیتی دنگ(زنده)، دی‌پایرون، فکسینیدازول، سرکوب کننده ایمنی(شیمی‌درمانی سایتوتوکسیک، عوامل انکولوژیک متفرقه، داروهای سرکوبگر ایمنی درمانی، ناتالی‌زومب، پیمکرولیموس، واکسن پلی‌ویروس(زنده، سه‌ظرفیتی،‌خوراکی)، واکسن‌های زنده حاوی روبلا یا واریسلا، روکسولیتینیب(موضعی)، تاکرولیموس(موضعی)، تالیموژن لاهرپارپوک، ترتوموتاید، تفاسیتینیب، واکسن تیفوئید، اوپاداسیتینیب، واکسن‌های زنده، واکسن تب‌زرد

تداخلات ماژور:
آباتاسپت، آدالیمومب، واکسن آدنوویروس(زنده)، آناکینرا، سرتولیزومب، واکسن زنده کلرا، واکسن چهارظرفیتی دنگ، اتانرسپت، فدراتینیب، فکسینیدازول، جمفیبروزیل، گلیمومب، گوسلکومب، اینفلیکسیمب، ایگزکیزومب، لفلونوماید، واکسن زنده سرخک و سرخجه، نیتیزینون، واکسن زنده پلی‌ویروس، پروبنسید، ریتوکسی‌مب، واکسن زنده روتاویروس، واکسن زنده روبلا، روکسولیتینیب، ساریلومب، سکوکینومب، واکسن آبله‌مرغان، تری‌فلونوماید، توسیلیزومب، توفاسیتینیب، واکسن زنده تیفوئید، اوپا‌داسیتینیب، اوستکینومب، واکسن زنده واریسلا، وریکونازول، واکسن تب‌زرد، واکسن زنده زوستر

تداخلات متوسط:
واکسن‌های کرونا

افزایش اثرداروها توسط باریسیتینیب:
آنیفرولومب، محصولات ب‌ث‌ژ، کلادریبین، کلوزاپین، دفریپرون، واکسن چهار‌ظرفیتی دنگ (زنده)، دنوسومب، فکسینیدازول، ناتالی‌زومب، اُلاپاریب، پیمکرولیموس، واکسن پلی‌ویروس(زنده، سه‌ظرفیتی،‌ خوراکی)، پلی‌متیل‌متاکریلات، روپگ‌اینترفرون آلفا-۲ب، واکسن‌های زنده حاوی روبلا یا واریسلا، روکسولیتینیب(موضعی)، تاکرولیموس(موضعی)، تالیموژن لاهرپارپوک، توفاسیتینیب، واکسن تیفوئید، اوپاداسیتینیب، واکسن تب‌زرد

داروهایی که سطح خونی باریسیتینیب را بالا می برند:
مشتقات ۵-آمینوسالیسیلیک‌اسید، آبروسیتینیب، بلیمومب، کلرامفنیکل(چشمی)، کلادریبین، کورتیکواستروئید(سیستمیک)، دی‌پایرون، داروهای سرکوب‌کننده سیستم‌ایمنی(داروهای شیمی درمانی سایتوتوکسیک)، عوامل انکولوژیک متفرقه، داروهای سرکوبگر ایمنی درمانی، لفلونوماید، متوتروکسات، نیتیزینون، پرتومانید، پروبنسید، پرومازین، تری‌فلونوماید، واکسن‌های زنده

کاهش اثرات داروها توسط باریسیتینیب:
ب‌ث‌ژ (Intravesical)، محصولات ب‌ث‌ژ، برینسیدوفوویر، Coccidioides immitis Skin Test، واکسن‌های کووید،واکسن زنده‌ی‌ چهارظرفیتی دنگ، واکسن‌های آنفولانزا، پیدوتیمد، واکسن پنوموکوک، واکسن پلی‌ویروس(زنده، سه‌ظرفیتی، خوراکی)، واکسن هاری، واکسن‌های زنده حاوی روبلا یا واریسلا، Sipuleucel-T، ترتوموتاید، واکسن تیفوئید، واکسن‌های غیرفعال تب زرد

داروهایی که سطح باریسیتینیب را کاهش می دهند: واکسن‌های زنده

تداخل با غذا:
-باریسیتینیب با غذا تداخلی ندارد و می توان قرص را قبل یا پس از غذا مصرف کرد.

هشدار ها باریسیتینیب

موارد احتیاط:
-eGFR 30-60 در مبتلایان به کووید ۲تا۸ساله و مبتلایان به روماتوئید آرتریت، eGFR 15-60 در مبتلایان به کووید بالای۹سال
-وجود عفونت فعال در مبتلایان به کووید
-سابقه‌ی درگیری با عفونت‌های فرصت‌طلب، عفونت‌های مزمن یا راجعه، افراد مستعد عفونت، سابقه‌ی ابتلا به توبرکلوزیس نهفته، افراد مستعد ابتلا به توبرکلوزیس
-سابقه‌یا ابتلا به بیماری‌های ریوی مزمن، عفونت هرپس زوستر، HBV یا HCV
-بیمار مبتلا به هرگونه بدخیمی، بیماران مستعد سوراخ‌شدن دستگاه گوارش، بیماران مستعد عوارض قلبی عروقی، مبتلایان به دیابت و بیماری‌های قلب‌و‌عروق، استعمال یا سابقه ی استعمال دخانیات

هشدارها:
-مصرف باریسیتینیب خطر بروز عفونت‌های جدی که منجر به بستری یا فوت می‌شود را افزایش می‌دهد.(سل ریوی و خارج ریوی، عفونت‌های قارچی مهاجم و سایر عفونت‌های فرصت‌طلب مشاهده‌شده‌است.)اکثر این موارد عفونت‌ها در مواقعی که این دارو همراه با سایر داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی تجویز شده‌اند، گزارش شده‌اند.
لازم است وضعیت بیمار از نظر عفونت‌های ریوی همچون سل پیش از شروع ، در مدت درمان و پس از درمان با باریسیتینیب بررسی شود و ابتدا عفونت موجود درمان شود. و در صورت پیشرفت عفونت ها، باریسیتینیب قطع گردد.
در افراد با خطر عفونت‌های جدی یا مبتلا به عفونت‌های مزمن یا راجعه، پیش از تصمیم به تجویز ، نسبت خطر و منفعت تجویز باریسیتینیب ارزیابی شود.
-در افراد مبتلا به روماتوئید آرتریت بالای ۵٠سال که حداقل یک فاکتور خطر مشکلات قلبی عروقی دارند، امکان وقوع حوادث قلبی عروقی ناگهانی خطرناک در مدت درمان با سایر داروهای مهارکننده‌ی جانوس کیناز مشاهده شده‌است.
در صورت بروز سکته‌های قلبی یا مغزی، لازم است مصرف این دارو قطع گردد.
-بروز بدخیمی‌ها نظیر لنفوم در مصرف کنندگان باریسیتینیب مشاهده شده‌است و افرادی که سابقه ی مصرف دخانیات دارند یا درحال حاضر دخانیات استعمال می‌نمایند، در خطر بیشتری در مورد بروز بدخیمی‌ها قرار دارند.
-احتمال بروز انواع ترومبوز شامل DVT, PE، ترومبوز شریانی و… در مدت درمان با این دارو گزارش شده‌است که در مواردی جدی و تهدید کننده‌ی حیات بوده‌اند.
بروز این عارضه در مبتلایان به روماتوئید آرتریت بالای ۵٠سال که حداقل یک فاکتور خطر بیماری‌های قلبی عروقی دارند، بیشتر است.لذا از تجویز باریسیتینیب در افراد در خطر بروز ترومبوز خودداری شود و در صورت احتمال بروز ترومبوز، دارو قطع شود و بیمار فوراً بررسی گردد.

توصیه های دارویی باریسیتینیب

-جهت تجویز باریسیتینیب در موارد نارسایی کلیوی، نارسایی کبدی، اطفال، ....نیاز به تنظیم دوز مصرفی بر اساس شرایط بیمار و طبق دستورات گایدلاین‌ها می‌باشد.
-در ابتدای درمان لازم است ارزیابی سطح کراتینین، CBC w/ diff، آنزیم‌های کبدی و تست TB برای بیمار انجام شود و‌پس از آن نیز به صورت دوره‌ای چک شود.
-وضعیت فاکتورهای چربی خون،۱۲هفته پس از شروع درمان بررسی شود.
-در صورتی که خطر بروز بدخیمی‌های پوستی برای بیمار وجود دارد، معاینه پوستی به صورت دوره‌ای انجام شود.