ایزوترتینوئین چیست و برای چه مواردی استفاده می شود؟

اطلاعات تخصصی

موارد مصرف ایزوترتینوئین

موارد مصرف رسمی و تأیید شده

کاربرد اصلی و تأیید شده ایزوترتینوئین توسط سازمان‌های نظارتی بزرگ جهانی برای درمان نوع خاصی از آکنه شدید است که خطر عوارض روانی، فیزیکی و ایجاد جای زخم دائمی را در پی دارد.

آکنه ندولار شدید و مقاوم

ایزوترتینوئین به عنوان خط آخر درمان برای موارد زیر کاربرد دارد.

• آکنه کیستیک و ندولار: حضور چندین ندول التهابی (گره‌های بزرگ با قطر ۵ میلی‌متر یا بیشتر) که عمیقاً در پوست گسترش یافته‌اند.
• مقاومت به درمان: عدم پاسخ مناسب یا تحمل نکردن درمان‌های متعارف طولانی‌مدت، به‌ویژه درمان های سیستمیک آنتی‌بیوتیک‌ها همراه با درمان موضعی
• عوارض جانبی روانی-اجتماعی: آکنه‌ای که منجر به جای زخم‌های دائمی یا اسکار قابل توجه یا مشکلات روانی-اجتماعی جدی مانند افسردگی و اضطراب شدید در بیمار شده است.

کاربردهای بالینی و موارد مصرف خارج از برچسب

ایزوترتینوئین به دلیل مکانیسم عمل منحصر به فرد خود در تعدیل تمایز سلولی، کاهش تولید سبوم، اثرات ضدالتهابی و تنظیم پاسخ ایمنی، در شرایط بالینی گسترده‌ای به کار می‌رود. این کاربردها به صورت رسمی تأیید نشده‌اند، اما شواهد قوی بالینی و پژوهشی، استفاده از آن‌ها را توجیه می‌کند.

الف) اختلالات مرتبط با واحد پیلوسباسه

• روزاسه شدید و مقاوم: برای کنترل التهاب مقاوم، پاپول‌ها و پوستول‌های روزاسه به ویژه در موارد گرانولوماتوز که به درمان‌های رایج مانند تتراسایکلین‌ها یا مترونیدازول موضعی پاسخ نداده‌اند معمولاً با دوزهای پایین شروع می‌شود.
• هیپرپلازی سباسه: جهت کاهش اندازه غدد سباسه بیش فعال که به صورت ضایعات پاپولار کوچک و زرد رنگ مخصوصا در صورت ظاهر می‌شوند.
• فولیکولیت گِرم منفی: در مواردی که آکنه یا فولیکولیت، متعاقب مصرف طولانی‌مدت آنتی‌بیوتیک‌ها، با باکتری‌های گِرم منفی ایجاد می‌شود.
• آکنه فورمینانس: شکل بسیار نادر و شدید آکنه که با علائم سیستمیک مانند تب و درد مفاصل همراه است. اغلب با شروع همزمان کورتیکواستروئیدهای سیستمیک و سپس ایزوترتینوئین
• پیودرما فاسیاله: نوعی اختلال نادر که با التهاب ناگهانی، شدید و گره‌های دردناک در صورت مشخص می‌شود.

ب) اختلالات کراتینه‌سازی و سایر درماتوزهای نادر

• بیماری داریه: یک اختلال کراتینه‌سازی ارثی که با پاپول‌های کراتوتیک در نواحی سبورئیک مشخص می‌شود. ایزوترتینوئین یک درمان نگهدارنده مؤثر است.
• پیتریازیس روبرا پیلاریس: یک اختلال التهابی مزمن که با پوسته‌ریزی نارنجی-قرمز و کراتوز فولیکولی مشخص می‌شود.
• انواع شدید ایکتیوز : برای کاهش پوسته‌ریزی شدید و ضخامت غیرطبیعی پوست در برخی از انواع مادرزادی و شدید این بیماری
• لیکن پلانیس فولیكولاریس و سلولیت دایسکا : در موارد مقاوم به درمان برای کنترل التهاب و جلوگیری از آلوپسی (ریزش مو) دائمی

ج) شیمی‌درمانی پیشگیرانه

• پیشگیری از سرطان‌های غیر ملانومی پوست: یکی از مهم‌ترین کاربردهای خارج از برچسب، کاهش خطر عود یا ایجاد جدید کارسینوم سلول سنگفرشی و تا حدی کارسینوم سلول پایه در گروه‌های پرخطر زیر است:

1. دریافت‌کنندگان پیوند عضو: بیمارانی که به دلیل مصرف داروهای سرکوب‌کننده ایمنی، خطر ابتلا به SCC در آن‌ها به شدت افزایش می‌یابد.
2. بیماری ژنتیکی گزرودرما پیگمنتوزوم : برای کاهش تومورهای پوستی متعدد.

د) درماتوزهای التهابی و گرانولوماتوز

• گرانولوم آنولار منتشر: در مواردی که ضایعات به صورت گسترده و مقاوم به درمان‌های اولیه مانند استروئیدها یا نوردرمانی هستند.
• لوپوس اریتماتوز پوستی : در برخی موارد مقاوم به درمان‌های سنتی مانند ضد مالاریاها، ایزوترتینوئین می‌تواند به کاهش ضایعات کمک کند.
• هیدرادنیت چرکی: در موارد خفیف تا متوسط مقاوم به درمان. در موارد شدید، اغلب به عنوان یک درمان نگهدارنده با دوز پایین پس از جراحی یا درمان‌های بیولوژیک استفاده می‌شود.

هشدار تخصصی

مهم‌ترین محدودیت درمانی ایزوترتینوئین، تراتوژنیسیتی قطعی و شدید آن است. در هر یک از کاربردهای فوق، رعایت کامل پروتکل‌های کنترل بارداری، پایش دقیق آنزیم‌های کبدی و پروفایل لیپیدی سرم، و ارزیابی سلامت روان بیمار الزامی است. دوز مصرفی در موارد خارج از برچسب معمولاً با دوزهای پایین‌تر مانند ۱۰ تا ۲۰ میلی‌گرم در روز و طولانی‌تر تنظیم می‌شود.

مکانیسم اثر ایزوترتینوئین

ایزوترتینوئین یک ایزومر فعال بیولوژیکی ویتامین A است که اثرات درمانی قدرتمند خود را از طریق تأثیر بر هسته سلول و تنظیم بیان ژن اعمال می‌کند. مکانیسم اثر آن در کنترل آکنه ندولار شدید و سایر اختلالات پوستی چندوجهی و پیچیده است:

1. سرکوب تولید سبوم

ایزوترتینوئین قوی‌ترین مهارکننده شناخته‌شده تولید سبوم است. این دارو به طور مستقیم و قابل برگشت، سلول‌های مترشحه سبوم یا سبوسیت‌ها را در غدد چربی هدف قرار می‌دهد.

• آپوپتوز سبوسیت‌ها: با تحریک مرگ برنامه‌ریزی‌شده سلولی (آپوپتوز) در سبوسیت‌ها، اندازه غدد سباسه را به شدت کاهش می‌دهد.
• کاهش ترشح: در نتیجه، ترشح سبوم به صورت چشمگیری تا ۹۰٪ کاهش می‌یابد. این کاهش شدید سبوم، محیط رشد باکتری پروپیونی باکتریوم آکنه را از بین می‌برد.

۲. اثر بر کراتینه‌سازی و تمایز سلولی

این دارو فرآیند کراتینه‌سازی غیرطبیعی را که منجر به تشکیل میکروکومدون‌ها می‌شود را تصحیح می‌کند.

• جلوگیری از تشکیل کومدون: ایزوترتینوئین باعث کاهش چسبندگی سلول‌های کراتینوسیت در دهانه فولیکول مو می‌شود. این عمل از انسداد مجاری فولیکولار و تشکیل کومدون ضایعات اولیه آکنه جلوگیری می‌کند.
• نرمال‌سازی فرآیند تمایز: تمایز سلول‌های کراتینوسیت را به مسیر صحیح و طبیعی برمی‌گرداند.

۳. اثرات ضدالتهابی و ایمنی

ایزوترتینوئین علاوه بر اثرات مستقیم، دارای فعالیت‌های تعدیل‌کننده ایمنی و ضدالتهابی مهمی است:

• مهار التهاب: تولید واسطه‌های التهابی مانند لکوترین‌ها و سیتوکین‌ها را در پوست کاهش می‌دهد.
• کاهش واکنش‌های ایمنی: پاسخ‌های التهابی ناشی از باکتری P.acnes را تعدیل می‌کند و در نتیجه، قرمزی، تورم و اندازه ندول‌ها را کاهش می‌دهد.

فارماکوکینتیک ایزوترتینوئین

آگاهی از فارماکوکینتیک ایزوترتینوئین، به ویژه متابولیسم پیچیده و نیمه‌عمر طولانی آن، برای تنظیم دوز درمانی و مدیریت عوارض جانبی ضروری است.

جذب

• وابستگی به چربی: جذب ایزوترتینوئین از دستگاه گوارش به شدت به وجود چربی وابسته است. جذب در حضور یک وعده غذایی پرچرب تقریباً ۱.۵ تا ۲ برابر بیشتر از زمان مصرف با معده خالی است.
• فرم‌های پیشرفته: فرمولاسیون‌های جدیدتر مانند فناوری‌های لیپیدی یا میکرونیزاسیون با هدف کاهش این وابستگی به غذا، باعث افزایش زیست دستیابی دارو شده‌اند.
• حداکثر غلظت پلاسمایی: بسته به نوع فرمولاسیون، دارو تقریباً طی ۳ تا ۵ ساعت پس از مصرف خوراکی به حداکثر غلظت خود در پلاسما می‌رسد.

توزیع

• اتصال پروتئینی: ایزوترتینوئین به میزان بسیار بالایی بیش از ۹۹.۹٪ به پروتئین‌های پلاسما، عمدتاً آلبومین، متصل می‌شود
• نفوذ به پوست: به دلیل ماهیت چربی‌دوست، به خوبی در بافت‌های چرب، از جمله غدد سباسه و لایه شاخی پوست، توزیع می‌شود.

متابولیسم

ایزوترتینوئین در کبد توسط سیستم آنزیمی سیتوکروم P450، عمدتاً ایزوآنزیم CYP2C8، به چندین متابولیت فعال و غیرفعال تبدیل می‌شود:

• ۴-اُکسو-ایزوترتینوئین : این متابولیت اصلی و فعال است که در غلظت‌های بالاتری نسبت به خود ایزوترتینوئین در پلاسما یافت می‌شود و در فعالیت درمانی نقش دارد.
• ترتینوئین : بخش کوچکی از دارو به ترتینوئین تبدیل می‌شود.
• ۴-اُکسو-ترتینوئین : متابولیت فعال ترتینوئین است.

حذف

• نیمه‌عمر حذف: نیمه‌عمر حذف ایزوترتینوئین در پلاسما نسبتاً کوتاه است حدود ۱۰ تا ۲۰ ساعت، اما نیمه‌عمر متابولیت اصلی آن، ۴-اُکسو-ایزوترتینوئین، طولانی‌تر است حدود ۱۷ تا ۵۰ ساعت. این نیمه‌عمر طولانی متابولیت، اثر درمانی پایدار دارو را توجیه می‌کند.
• مسیر دفع: دارو و متابولیت‌های آن تقریباً به صورت برابر از طریق ادرار و مدفوع دفع می‌شوند.
• نکته مهم بالینی: با توجه به نیمه‌عمر طولانی متابولیت فعال، غلظت‌های درمانی دارو تا چند هفته پس از قطع درمان نیز در بدن باقی می‌ماند، به همین دلیل رعایت دقیق زمان‌بندی کنترل بارداری پس از اتمام دوره درمانی ضروری است.

منع مصرف ایزوترتینوئین

موارد منع مصرف مطلق

۱. بارداری و رده سنی باروری

ایزوترتینوئین یک تراتوژن قوی است و مصرف آن در دوران بارداری اکیداً ممنوع می‌باشد. این دارو حتی در دوزهای پایین و برای مدت کوتاه، با خطر بسیار بالای ایجاد نقص‌های مادرزادی شدید و تهدیدکننده حیات همراه است.

الف- منع مصرف در زنان باردار:

مصرف این دارو در تمام طول بارداری ممنوع است.

ب- منع مصرف در زنان در سن باروری:

• دریافت مشاوره کامل در مورد خطرات
• انجام دو تست بارداری منفی قبل از شروع درمان
• استفاده مداوم، صحیح و همزمان از دو روش مؤثر پیشگیری از بارداری یکی از روش‌ها باید بسیار مؤثر باشد که از حداقل یک ماه قبل از شروع درمان، در طول دوره درمان و تا حداقل یک ماه پس از قطع دارو ادامه یابد.

۲. شیردهی

• منع مصرف مطلق: ایزوترتینوئین و متابولیت‌های آن ممکن است وارد شیر مادر شوند. به دلیل خطرات بالقوه جدی برای نوزاد شیرخوار، مصرف دارو در دوران شیردهی ممنوع است.

۳. حساسیت و آلرژی

• حساسیت تأیید شده: منع مصرف در بیمارانی که سابقه واکنش‌های حساسیت شدید مانند آنافیلاکسی یا واکنش‌های پوستی شدید به ایزوترتینوئین، سایر رتینوئیدها، یا هر یک از اجزای فرمولاسیون دارو مانند سویا، روغن بادام زمینی یا پارابن‌ها دارند.

منع مصرف در بیماری‌ها

۱. نارسایی کبد و اختلالات شدید چربی خون

• نارسایی شدید کبد: ایزوترتینوئین در کبد متابولیزه می‌شود. نارسایی شدید کبد (مانند سیروز) مانع از حذف مؤثر دارو شده و می‌تواند منجر به مسمومیت و تشدید آسیب کبدی شود.
• هیپرلیپیدمی شدید کنترل‌نشده: این دارو می‌تواند باعث افزایش شدید تری‌گلیسیریدها و کلسترول شود. در بیمارانی که از قبل دچار هیپرلیپیدمی بسیار بالا (تری‌گلیسیرید بالای ۴۰۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر) هستند، خطر پانکراتیت حاد (التهاب لوزالمعده) بسیار بالا می‌رود و دارو منع مصرف دارد.

۲. مسمومیت با ویتامین A

• هیپرویتامینوز A: ایزوترتینوئین یکی از مشتقات ویتامین A است. مصرف همزمان مقادیر زیاد ویتامین A همراه با ایزوترتینوئین می‌تواند خطر مسمومیت هیپرویتامینوز A و عوارض جانبی جدی مرتبط با آن را افزایش دهد. بنابراین، مصرف مکمل‌های حاوی ویتامین A در حین درمان اکیداً ممنوع است.

۳. مصرف همزمان داروهای خاص

• تتراسایکلین‌ها: منع مصرف همزمان ایزوترتینوئین با آنتی‌بیوتیک‌های گروه تتراسایکلین مانند داکسی‌سایکلین یا مینوسایکلین وجود دارد. این ترکیب خطر بروز افزایش فشار داخل جمجمه‌ای خوش‌خیم را به شدت بالا می‌برد.

منع مصرف در رده سنی

رده سنی کودکان

• کودکان زیر ۱۲ سال: به دلیل عوارض جانبی بالقوه بر رشد استخوان و صفحات رشد و همچنین عدم اثربخشی کافی در این گروه سنی، ایزوترتینوئین به طور کلی در کودکان زیر ۱۲ سال یا تا زمانی که فرد به بلوغ کامل نرسیده است، منع مصرف دارد
• توجه بالینی: تجویز دارو برای نوجوانان ۱۲ سال به بالا معمولاً محدود به مواردی است که آکنه ندولار شدید و مقاوم است.

عوارض جانبی ایزوترتینوئین

عارضه‌های جانبی ایزوترتینوئین اغلب به دوز مصرفی وابسته هستند و معمولاً با کاهش دوز یا قطع دارو برگشت‌پذیر می‌باشند.

۱. عوارض بسیار شایع بیش از ۱۰٪

این عوارض تقریباً در اکثریت قریب به اتفاق بیماران رخ می‌دهد و نشان‌دهنده فعالیت داروست:

خشکی مخاط:

• لب‌ها : تقریباً در بیش از ۹۰٪ بیماران، به صورت شدید رخ می‌دهد.
• پوست: حدود ۸۰٪ تا ۹۰٪ از بیماران دچار خشکی و پوسته‌ریزی پوست، به‌ویژه در صورت، می‌شوند.
• چشم‌ها: حدود ۴۰٪ تا ۵۰٪ از بیماران دچار خشکی چشم، حساسیت به لنزهای تماسی و التهاب ملتحمه می‌شوند.
• پوسته پوسته شدن پوست: بیش از ۵۰٪
• خونریزی بینی: در اثر خشکی مخاط بینی، در حدود ۲۰٪ تا ۴۰٪ از بیماران مشاهده می‌شود.
• درد مفاصل و عضلات (آرترالژی و میالژی): به‌ویژه پس از فعالیت بدنی شدید، در حدود ۲۰٪ تا ۵۰٪ از بیماران شایع است.
• افزایش آنزیم‌های کبدی (ترانس‌آمینازها): افزایش خفیف و گذرا، در حدود ۱۵٪ از بیماران مشاهده می‌شود.
• افزایش تری‌گلیسیریدها: افزایش قابل توجه در حدود ۲۵٪ از بیماران رخ می‌دهد که نیازمند پایش مستمر است.

۲. عوارض شایع ۱٪ تا ۱۰٪

این عوارض به طور معمول در طول درمان مشاهده می‌شوند اما فراوانی کمتری نسبت به عوارض بسیار شایع دارند:

• سردرد: حدود ۱۰٪ از بیماران
• نازک شدن و شکنندگی مو (آلوپسی موقت): در حدود ۱۰٪ از بیماران، که معمولاً پس از اتمام درمان بهبود می‌یابد.
• حساسیت به نور: افزایش خطر آفتاب‌سوختگی در حدود ۱۰٪ از بیماران
• کم‌خونی و تغییر در پلاکت‌ها: کاهش خفیف در گلبول‌های قرمز یا تغییرات تعداد پلاکت‌ها در کمتر از ۱۰٪ از بیماران
• بروز آکنه در ابتدای درمان (آکنه شعله‌ور شونده): در حدود ۶٪ تا ۸٪ از بیماران، که معمولاً موقت است و به تدریج برطرف می‌شود.

۳. عوارض غیر شایع تا نادر کمتر از ۱٪

این عوارض نادر هستند اما به دلیل اهمیت بالینی و خطر بالقوه، نیازمند هوشیاری پزشک می‌باشند:

• اختلالات روانی و خلق و خو
• افسردگی شدید یا تشدید افسردگی موجود
• بروز افکار یا اقدامات خودکشی‌گرایانه
• تغییرات خلقی و پرخاشگری
• افزایش فشار داخل جمجمه‌ای خوش‌خیم: بسیار نادر، اما جدی، که نیازمند قطع فوری دارو است.
• اختلالات بینایی: شامل کاهش دید در شب، که می‌تواند برگشت‌ناپذیر باشد (بسیار نادر)
• پانکراتیت حاد (التهاب لوزالمعده): بسیار نادر، اما یک اورژانس پزشکی است و معمولاً ناشی از افزایش بسیار شدید تری‌گلیسیریدها (بالای ۸۰۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر) است.
• اختلالات گوارشی: مانند کولیت، ایلیتیس یا خونریزی مقعدی (بسیار نادر)

توصیه‌های کاربردی بالینی

پایش فعال عوارض:

• پایش آزمایشگاهی: تست‌های آنزیم‌های کبدی و تری‌گلیسیریدها باید قبل از شروع و سپس ماهانه در طول درمان تکرار شوند.
• ارزیابی سلامت روان: در هر ویزیت، پزشک باید بیمار را از نظر علائم جدید یا تشدید یافته افسردگی یا تغییرات رفتاری به‌طور فعال ارزیابی کند.
• توجه به بینایی: در صورت گزارش هرگونه اختلال در دید در شب، به ویژه در حین رانندگی، یا بروز هرگونه علامت شبیه به سردرد شدید و تاری دید، بیمار باید جهت ارزیابی فشار داخل جمجمه‌ای و بینایی به متخصص ارجاع داده شود.

تداخلات دارویی ایزوترتینوئین

مشخصات کلی تداخلات:

• سوبسترای CYP3A4
• تشدید سمیت گوشی
• تشدید حساسیت به نور
• عامل ایجاد تحریک و خشکی پوست

تداخلات رده X (پرهیز):

آمینولوولینیک اسید (سیستمیک)، مولتی ویتامین/ فلوراید (حاوی ویتامین های آ، دی و ای)، مولتی ویتامین/ مینرال (حاوی ویتامین های آ، دی، ای، کا، فولات و آهن)، مولتی ویتامین/ مینرال (حاوی ویتامین های آ، ای و بدون آهن)، تتراسیکلین، ویتامین آ

کاهش اثرات داروها توسط ایزو ترتینوئین:

پروژستین (فراورده‌های ضد بارداری)

کاهش اثرات ایزو ترتینوئین توسط داروها:

تداخل قابل‌توجهی مشخص نشده است.

افزایش اثرات داروها توسط ایزو ترتینوئین:

آمینولوولینیک اسید (سیستمیک و موضعی)، میپومرسن، پورفیمر، ورتپورفین

افزایش اثرات ایزو ترتینوئین توسط داروها:

الکل (اتیل)، مولتی ویتامین/فلوراید (حاوی ویتامین های آ، دی و ای)، مولتی ویتامین/مینرال (حاوی ویتامین های آ، دی، ای، کا، فولات و آهن)، مولتی ویتامین/مینرال (حاوی ویتامین های آ، ای و بدون آهن)، تتراسیکلین، ویتامین آ

تداخل با غذا:

فراهمی زیستی ایزوترتینوئین در صورت مصرف همراه غذا یا شیر افزایش می‌یابد.
راهکار: همراه غذا تجویز شود. (ملاحظات تغذیه‌ای برای Absorica® ضرورتی ندارد.)

هشدار ها ایزوترتینوئین

هشدارهای ایزوترتینوئین به دلیل پتانسیل بالای ایجاد عوارض جانبی جدی، به ویژه در موارد تراتوژنیسیته، شامل چندین بخش حیاتی است:

۱. هشدارهای مرتبط با تراتوژنیسیته

• مهم‌ترین هشدار مطلق: ایزوترتینوئین یک تراتوژن قوی است.
• خطر نقص مادرزادی: مصرف این دارو توسط زنان باردار یا زنانی که در طول درمان باردار می‌شوند، تقریباً خطر نقص‌های مادرزادی شدید و تهدیدکننده حیات را تضمین می‌کند.
• پروتکل مدیریت خطر: تجویز دارو باید منحصراً در چارچوب یک برنامه جامع مدیریت خطر و پیشگیری از بارداری انجام شود که شامل مشاوره، تعهد کتبی، و انجام آزمایش‌های بارداری مکرر است.

۲. هشدارهای مرتبط با اختلالات روانی و عصبی

• تأثیرات روانی: گزارش‌هایی از بروز افسردگی، افکار خودکشی، اقدامات به خودکشی، روان‌پریشی، پرخاشگری و تغییرات خلقی غیرمعمول در طول درمان با ایزوترتینوئین و حتی پس از قطع آن وجود دارد. اگرچه رابطه علت و معلولی قطعی همچنان در حال بررسی است، اما پایش دقیق سلامت روان بیمار ضروری است.
• فشار داخل جمجمه‌ای: احتمال وقوع افزایش خوش‌خیم فشار داخل جمجمه‌ای وجود دارد که با علائمی چون سردرد شدید، تاری دید، تهوع و تورم عصب بینایی مشخص می‌شود. مصرف همزمان تتراسایکلین‌ها این خطر را به شدت افزایش می‌دهد.

۳. هشدارهای مرتبط با اختلالات کبدی و چربی خون

• افزایش چربی خون: این دارو می‌تواند باعث افزایش قابل توجه تری‌گلیسیریدها و کلسترول شود. افزایش شدید تری‌گلیسیریدها (بیش از ۸۰۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر) خطر پانکراتیت حاد را به دنبال دارد.
• نارسایی کبدی: ایزوترتینوئین می‌تواند باعث افزایش برگشت‌پذیر آنزیم‌های کبدی (ترانس‌آمینازها) شود. در موارد نادر، نارسایی شدید کبدی گزارش شده است.

۴. هشدارهای مرتبط با سیستم اسکلتی-عضلانی

• آسیب‌های استخوانی: مصرف دوزهای بالا یا دوره‌های طولانی ایزوترتینوئین با افزایش خطر هیپراستوز یا کلسیفیکاسیون رباط‌ها و تاندون‌ها همراه است.
• دردهای عضلانی و مفصلی: بروز میالژی (درد عضلانی) و آرترالژی (درد مفصلی) شایع است. در موارد شدیدتر، افزایش کراتین کیناز (CK) نشان‌دهنده آسیب احتمالی عضلانی است، به ویژه در بیماران با فعالیت بدنی شدید

۵. هشدارهای مرتبط با دستگاه گوارش

• بیماری التهابی روده (IBD): گزارش‌هایی مبنی بر تشدید یا بروز جدید کولیت التهابی مانند کولیت اولسراتیو در حین درمان با ایزوترتینوئین وجود دارد. بیماران با سابقه IBD باید با احتیاط کامل تحت نظر باشند.

توصیه های دارویی ایزوترتینوئین

توصیه‌های مخصوص بیمار

پروتکل ضد بارداری: بیمار زن باید کاملاً متعهد به استفاده همزمان از دو روش مؤثر پیشگیری از بارداری باشد.
قطع فوری در صورت بارداری: در صورت مشکوک شدن به بارداری، مصرف دارو باید بلافاصله قطع و پزشک یا متخصص زنان در اسرع وقت مطلع شود.
پایش علائم روانی: بیمار و خانواده وی باید نسبت به تغییرات خلقی، افسردگی، یا تفکرات غیرعادی هوشیار باشند و در صورت مشاهده هرگونه علامت، فوراً دارو را قطع کرده و به پزشک اطلاع دهند.
منع اهدا خون: بیمار در طول درمان و تا حداقل یک ماه پس از قطع دارو مجاز به اهدا خون نیست، زیرا ممکن است خون اهدایی به یک زن باردار منتقل شود و آسیب جنینی ایجاد کند.
مصرف با مایعات: برای کاهش خطر تحریک مری، کپسول باید با یک لیوان کامل آب مصرف شود.
پرهیز از الکل: به دلیل خطر بالقوه آسیب کبدی و افزایش تری‌گلیسیرید، مصرف الکل در طول درمان باید به شدت محدود شود
مراقبت‌های پوستی: استفاده منظم از مرطوب‌کننده‌ها و بالم لب برای مدیریت خشکی شایع پوست و لب ضروری است. استفاده از ضد آفتاب قوی به دلیل افزایش حساسیت به نور حیاتی است.

توصیه‌های مخصوص پزشک

• آزمایش‌های آزمایشگاهی پیش از درمان: پیش از شروع درمان، باید یک تست لیپیدی کامل (کلسترول و تری‌گلیسیرید) و آزمایش عملکرد کبد (ترانس‌آمینازها) انجام شود.
• پایش دوره‌ای: آزمایش‌های فوق باید به صورت ماهانه در طول دوره درمان تکرار شوند. در صورت افزایش شدید تری‌گلیسیریدها (بیش از ۴۰۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر) یا آنزیم‌های کبدی (بیش از سه برابر حد نرمال)، دوز باید کاهش یا موقتاً قطع شود.
• بررسی سلامت روان: در هر ویزیت، پزشک باید به طور فعال بیمار را از نظر علائم جدید یا تشدید یافته افسردگی یا تغییرات خلقی ارزیابی کند.
• تداخلات دارویی: دستور قطع مصرف همزمان ویتامین A و تتراسایکلین‌ها باید قاطعانه به بیمار ابلاغ شود.
• حساسیت نوری: به بیمار تأکید شود که از برنزه کردن، حمام آفتاب و قرار گرفتن طولانی‌مدت در معرض نور خورشید پرهیز کند و همواره از ضد آفتاب استفاده نماید.
• روش‌های زیبایی: انجام هرگونه روش تهاجمی پوستی مانند لایه برداری شیمیایی عمیق، درمابریژن یا لیزر درمانی ساینده باید در طول درمان و برای حداقل ۶ تا ۱۲ ماه پس از قطع دارو به تعویق بیفتد، زیرا خطر تشکیل جای زخم اسکار و بهبود نامناسب پوست را افزایش می‌دهد.