اپرپیتانت چیست و برای چه مواردی استفاده می شود؟

اپرمیترون محصول شرکت داروسازی تهران شیمی

اپرپیتانت نوعی آنتاگونیست بسیار انتخابی نوروکینین 1 و ماده P است. اپرپیتانت برای کنترل و پیشگیری از تهوع و استفراغ فاز حاد و تاخیری پس از شیمی‌درمانی و نیز کنترل تهوع و استفراغ پس از عمل جراحی مورد تایید قرار گرفته است.

اپرپیتانت نخستین نوع از دسته جدید دارویی آنتاگونیست‌های گیرنده نوروکینین 1 است و هنگامی که به رژیم بیمارانی که تحت شیمی‌درمانی‌های بسیار امتوژنیک )استفراغ‌آور) قرار می‌گیرند، اضافه می‌شود، به میزان قابل ملاحظه‌ای تهوع و استفراغ حاد ناشی از شیمی‌درمانی را کاهش می‌دهد. همچنین، اپرپیتانت تهوع و استفراغ فاز تاخیری ناشی از شیمی‌درمانی را به میزان زیادی بهبود می‌بخشد.

تهوع و استفراغ ناشی از شیمی‌درمانی (CINV) دوتا از مشکل‌ساز‌ترین عوارض جانبی گزارش شده در بیماران مبتلا به سرطان است. ممکن است یک یا هر سه نوع از تهوع و استفراغ ناشی از شیمی درمانی در بیماران ظاهر شود. الف) نوع شدید که در طول شیمی‌درمانی یا ظرف 24 ساعت پس از انجام شیمی‌درمانی رخ می‌دهد. ب) نوع تاخیری که 24 ساعت پس از اتمام شیمی‌درمانی تظاهر می‌یابد و نیز ج) نوع پیش‌بینانه که قبل از اجرای شیمی درمانی است و در واقع نوعی واکنش (پاسخ) اکتسابی اشخاص یا تجربیات آنها است. تهوع و استفراغ ناشی از شیمی‌درمانی کیفیت زندگی بیماران را به میزان قابل ملاحظه‌ای کاهش می‌د‌هد و آنها را با مشکلات زیادی روبرو می‌سازد.

سروتونین و ماده پی نوروترنسمیترهای کلیدی دخیل در واکنش تهوع هستند. آنتاگونیست گیرنده‌ی 5-هیدروکسی‌تریپتامین3 یعنی اندانسترون و گرانیسترون در جلوگیری از فعال‌سازی مسیر محیطی تهوع و استفراغ ناشی از شیمی‌درمانی بسیار موثر و اثر بخشند. تهوع و استفراغ تاخیری به واسطه‌ی ماده p و با اتصال به گیرنده‌ی نوروکینین 1 در مرکز تهوع و استفراغ ایجاد می‌شود. فعال‌سازی ماده p و اتصال به گیرنده تقریبا 16 ساعت پس از شیمی درمانی صورت می‌گیرد. اپرپیتانت مسیر مرکزی تهوع و استفراغ ناشی از شیمی‌درمانی را مورد هدف قرار می‌دهد. بنابرین، کنترل بهینه هر دو نوع شیمی‌درمانی مستلزم مورد هدف قرار دادن هر دو مسیر محیطی (با آنتاگونیست گیرنده‌ی 5-هیدروکسی‌تریپتامین3) و مرکزی (با آنتاگونیست‌های نوروکینین1) است.

تهوع و استفراغ پس از عمل جراحی (PONV) معمولا پس از جراحی‌های بزرگ مشاهده می‌شود. حدود 30 درصد از بیمارانی که تحت عمل جراحی قرار گرفته‌اند از تهوع و استفراغ در نخستین روز پس از عمل جراحی رنج می‌برند. بروز تهوع و استفراغ پس از عمل جراحی بیماران را با مشکلات زیادی مواجه می‌سازد، هزینه‌بر است و حتی پروفایل ریکاوری پس از عمل جراحی را نیز تحت تاثیر قرار می‌دهد.

چندین نوع ضدتهوع‌ با اثرات پیشگیری مورد تایید قرار گرفته است. به نظر می‌رسد ماده p (لیگاند طبیعی گیرنده‌ی نوروکینین 1) محرک راه‌اندازی پیام‌رسانی گیرنده‌ی نوروکینین است و درنهایت باعث ایجاد تهوع و استفراغ می‌شود. می‌توان دریافت آنتاگونیست‌های نوروکینین1 یکی از بهترین گزینه‌ی درمانی برای پیشگیری و ممانعت از تهوع و استفراغ پس از عمل جراحی نیز محسوب می‌شوند. نتایج نشان می‌دهد آنتاگونیست‌های نوروکینین1 به ویژه اپرپیتانت به دو طریق کمک شایانی به پیشگیری از تهوع و استفراغ در بیمارانی می‌کند که با بیهوشی عمومی تحت عمل جراحی قرار گرفته اند: الف) کاهش وقوع تهوع و استفراغ 2) به تاخیر انداختن زمان نخستین استفراغ.

اطلاعات تخصصی

موارد مصرف اپرپیتانت

ضد تهوع با عملکرد مرکزی (آنتاگونیست رسپتور نوروکینین-1).
پیشگیری از تهوع حاد و تاخیری و نیز استفراغ ناشی از کموتراپی.

مکانیسم اثر اپرپیتانت

دارو به طور انتخابی رسپتور های ماده P-نوروکینین-1 (substance P/neurokinin-1) را در مغز آنتاگونیزه می کند. به نظر می رسد دارو اثرات سینرژیست با آنتاگونیست های نوع 3 و کورتیکواستروئیدها دارد.

فارماکوکینتیک اپرپیتانت

فراهم زیستی دارو حدود 60-65% می باشد. 95% دارو به پروتئین های پلاسما متصل می شود. دارو از سد خونی-مغزی عبور می کند. متابولیسم دارو توسط سیستم P450 کبدی (CYP43A4 و به میزان کمتر CYP1A2 و CYP2C19) انجام می گیرد. نیمه عمر دارو بین 9-13 ساعت می باشد.

عوارض جانبی اپرپیتانت

*
عوارض شایع (%10<):
سیستم اعصاب مرکزی: خستگی
هماتولوژی و انکولوژی: نوتروپنی
عوارض نسبتا شایع (%10-1):
قلبی عروقی: افت فشارخون، برادی کاردی، گرگرفتگی، تپش قلب، ادم محیطی، سنکوپ
سیستم اعصاب مرکزی: سردرد، سرگیجه، اضطراب، هیپوستزی (اختلال حس لامسه)، هیپوترمی، کسالت، نوروپاتی محیطی، رفتار غیرطبیعی، آژیتاسیون
پوستی: خارش، ریزش مو، افزایش تعریق، راش پوستی، کهیر
غدد درون ریز و متابولیسم: کم آبی بدن، کاهش آلبومین سرم، کاهش پتاسیم سرم، کاهش سدیم سرم، گرگرفتگی، کاهش پتاسیم خون، هیپوولمی (کاهش حجم درون عروقی)، افزایش قندخون، کاهش وزن
گوارشی: یبوست، اسهال، سوء هاضمه، درد شکمی، سکسکه، کاهش اشتها، اختلال چشایی، بادگلو، نفخ، گاستریت، رفلاکس، تهوع، استفراغ، خشکی دهان
ادراری تناسلی: پروتئین در ادرار
هماتولوژی و انکولوژی: کاهش هموگلوبین، کاهش تعداد گلبول های سفید، آنمی، تب نوتروپنی، هماتوم، ترومبوسیتوپنی
کبدی: افزایش سطح سرمی آلانین آمینوترانسفراز، افزایش سطح سرمی آلکالین فسفاتاز، افزایش سطح سرمی آسپارتات آمینوترانسفراز، افزایش بیلی روبین سرم
عفونی: کاندیدیاز، عفونت پس از جراحی
موضعی: پینه در محل تزریق، التهاب محل تزریق، واکنش محل انفوزیون
عصبی، عضلانی و اسکلتی: سستی، درد عضلات و استخوان ها
کلیوی: افزایش BUN
تنفسی: سرفه، تنگی نفس، هیپوکسی، درد دهان و گلو، فارنژیت، دپرسیون تنفسی
متفرقه: باز شدن زخم

تداخلات دارویی اپرپیتانت

*مشخصات کلی تداخلات:
-سوبسترای CYP3A4
-مهارکننده ی CYP3A4 (متوسط)
-القاکننده ی CYP3A4 (خفیف)
-القاکننده ی CYP2C9 (خفیف)

تداخلات رده X (پرهیز):
آستمیزول، آسوناپرویر، بوسوتینیب، بودزوناید (سیستمیک)، سیزاپراید، کانیواپتان، القاکننده‌های قوی CYP3A4، مهارکننده‌های متوسط وقوی CYP3A4، دمپریدون، فلیبانسرین، فوس اپرپیتانت، فوزیدیک اسید (سیستمیک)، ایدلالیسیب، ایوابرادین، لمبورکسانت، لومیتاپید، لوماتپرون، پیموزاید، سیمپرویر، ترفنادین، اولی‌پریستال

کاهش اثرات داروها توسط اپرپیتانت:
مشتقات استروژن (در فراورده های ضدبارداری)، پاروکستین، پروژستین (در فراورده های ضدبارداری)، آنتاگونیست های ویتامین کا

کاهش اثرات اپرپیتانت توسط داروها:
القاکننده‌های متوسط و قوی CYP3A4، دابرافنیب، دفراسیروکس، اردافتینیب، پاروکستین، ساریلومب، سیلتوکسیمب، توسیلیزومب

افزایش اثرات داروها توسط اپرپیتانت:
آبماسیکلیب، آکالابروتینیب، آملودیپین، آپیکسابان، آریپیپرازول، آستمیزول، آسوناپرویر، آوانافیل، آواپریتینیب، آکسیتینیب، بنزهیدروکدون، بلونانسرین،، بوسوتینیب، برکس‌پیپرازول، بریگاتینیب، بروموکریپتین، بودزوناید (سیستمیک و موضعی)، کانابیدیول، ماری‌جوانا (شاهدانه)، سیلوستازول، سیزاپراید، کوبیمتینیب، کدئین، کلشی سین، کورتیکواستروئید (سیستمیک)، سوبستراهای CYP3A4 (با خطر بالا با مهارکننده‌ها)، دوکسپین، داریفناسین، دفلازاکورت، دیزوپیرامید، دوفتیلید، دمپریدون، دوکسوروبیسین (متداول)، درونابینول، التریپتان، الگزاکافتو/ تزکافتور/ ایواکافتور، الیگلوستات، انکورافنیب، انترکتینیب، اپلرنون، مشتقات استروژن، اورولیموس، فنتانیل، فلیبانسرین، فوس اپرپیتانت، گیلتریتینیب، گوانفاسین، هالوفانترین، هیدروکدون، ایبروتینیب، ایفوسفامید، ایوابرادین، ایواکافتور، ایووسیدنیب، لمبورکسانت، لرکاندیپین، لو آملودیپین، لومیتاپید، لورلاتینیب، لوماتپرون، لوراسیدون، ماسیتنتان، مانیدیپین، مپریدین، میرودنافیل، نالدمدین، نالفورافین، نالوکسگل، نراتینیب، نیمودیپین، اولاپاریب، اکسی کدون، پمیگاتینیب، پکسیدارتینیب، پیمکرولیموس، پیموزاید، پروپافنون، رانولازین، ریمگپنت، روپاتادین، روکسولیتینیب، سالمترول، ساکساگلیپتین، سلپرکاتینیب، سلومتینیب، سیلدنافیل، سیلودوسین، سیمپرویر، سیرولیموس، سونیدگیب، سوورکسانت، تاکرولیموس (سیستمیک)، تادالافیل، تامسولوسین، تازمتوستات، ترفنادین، تتراهیدروکانابینول، تزاکافتور و ایواکافتور، تیکاگرلور، توفاسیتینیب، تولواپتان، ترابکتدین، تریازولام، آبروگپنت، یودنافیل، اولی‌پریستال، واردنافیل، ونتوکلاکس، ویلازودون، ویندسین، زانوبروتینیب، زوپیکلون

افزایش اثرات اپرپیتانت توسط داروها:
کلوفازیمین، کانیواپتان، مهارکننده‌های متوسط وقوی CYP3A4، اردافیتینب، فوزیدیک اسید (سیستمیک)، ایدلالیسیب، لاروترکتینیب، پالبوسیکلیب، استریپنتول

تداخل با غذا:
غلظت سرمی اپرپیتانت در مصرف همراه با آب گریپ‌فروت ممکن است افزایش پیدا کند.
راهکار: از مصرف همزمان خودداری شود.

هشدار ها اپرپیتانت

منع مصرف: بیش حساسیتی، مصرف همزمان با Pimozide، Terfenadine، Astemizole، Cisaprideاحتیاط:
• در نارسایی شدید کبدی (Child-pugh score >9) احتیاط شود.
• دوز کورتیکواستروئید در روز تجویز این دارو به میزان 25% (IV) و 50% (PO) کاهش یابد.
• می تواند اثربخشی کنتراسپتیوها را کاهش دهد- روش های جایگزین حین درمان تا 1 ماه پس از آخرین دوز این دارو استفاده شود.
• مهار کننده CYP3A4 و القا کننده CYP2C9 است.
• در تجویز IV گزارش هایی از واکنش های بیش حساسیتی شامل فلاشینگ، اریتم و دیس پنه در انفوزیون فوس آپرپیتانت وجود دارد، در صورت بروز انفوزیون قطع شود.
• تزریق این دارو با محلول های حاوی کاتیون های دو ظرفیتی سازگاری ندارد.
• آرترالژی شدید و ناتوان کننده در بیمارانی که مهار کننده DPP-4 دریافت می کنند، گزارش شده است؛ در صورت بروز درد مفصلی شدید این عامل را در نظر گرفته و در صورت لزوم دارو را قطع کنید.

توصیه های دارویی اپرپیتانت

نکات قابل توصیه به بیمار:
• لازم است اولین دوز خوراکی آپرپیتانت (125mg) 1 ساعت قبل از شیمی درمانی مصرف شود.
• آپرپیتانت را می توان با یا بدون غذا مصرف کرد.
• دوز 40mg این دارو طی 3 ساعت قبل از القای بیهوشی برای پیشگیری از تهوع و استفراغ پس از عمل جراحی مصرف می شود.
• در صورت بروز علائم آلرژیک سریعاً دارو را قطع کرده و به پزشک اطلاع دهید.
• زنانی که باردار بوده یا قصد بارداری یا شیردهی دارند باید به پزشک اطلاع دهند. در صورتی که داروی کنتراسپتیو خوراکی مصرف می شود، لازم است حین درمان تا 1 ماه پس از آخرین دوز آپرپیتانت از روش های جایگزین برای کنتراسپشن استفاده شود.
• داروهای مصرفی همزمان چه داروهای نسخه ای و چه OTC و ترکیبات گیاهی باید به پزشک اطلاع داده شود.
• PT بیمارانی که وارفارین می گیرند طی 2 هفته پس از شروع درمان با آپرپیتانت چه به صورت رژیم خوراکی 3 روزه آن برای هر دوره شیمی درمانی، چه تجویز آن برای پیشگیری از تهوع بعد از عمل جراحی مانیتور شود.