زولپیدم چیست؟
زولپیدم یک داروی خوابآور است که برای درمان بیخوابی و سخت به خواب رفتن تجویز میشود. بیخوابی معمولاً بهصورت کوتاهمدت ایجاد میشود و میتواند باعث خستگی، کاهش تمرکز، سردرد و اختلال عملکرد روزانه شود. زولپیدم کمک میکند فرد سریعتر به خواب برود و مدت خواب شبانه بیشتر شود.
زولپیدم معمولاً برای ۲ تا ۴ هفته تجویز میشود و مصرف طولانیتر میتواند باعث وابستگی و کاهش اثر دارو شود.
قبل از شروع مصرف زولپیدم
پیش از مصرف این دارو، پزشک باید از شرایط زیر مطلع باشد:
- بارداری، اقدام به بارداری یا شیردهی
- مشکلات تنفسی یا سابقه قطع تنفس در خواب
- ضعف عضلانی یا بیماری میاستنی گراویس
- مصرف الکل یا وابستگی دارویی
- افسردگی یا اختلالات خلقی
- مشکلات کلیوی و کبدی
- سابقه حساسیت به زولپیدم یا داروهای مشابه
- لیست کامل داروها، مکملها و داروهای گیاهی مصرفی (برای پیشگیری از تداخل دارویی)
نحوه صحیح مصرف زولپیدم
- معمولاً ۵ میلیگرم یا ۱۰ میلیگرم درست قبل از خواب تجویز میشود.
- افراد بالای ۶۵ سال معمولاً باید ۵ میلیگرم مصرف کنند.
- فقط یک بار در شب مصرف شود.
- زولپیدم باید دقیقاً طبق دستور پزشک مصرف شود؛ ممکن است پزشک مصرف را فقط چند شب در هفته توصیه کند.
- قرص را زمانی مصرف کنید که حداقل ۸ ساعت فرصت خواب دارید.
توصیههای مهم حین مصرف زولپیدم
- دارو را بیشتر از مدت توصیهشده (معمولاً حداکثر 4 هفته) مصرف نکنید.
- احتمال خوابآلودگی، گیجی و کاهش تمرکز وجود دارد؛ بنابراین:
- روز بعد رانندگی نکنید تا زمانی که اثر دارو کاملاً برطرف شود.
- بعد از مصرف دارو حداقل ۸ ساعت رانندگی یا کار دقیق انجام ندهید.
مصرف زولپیدم همراه الکل بسیار خطرناک است، زیرا احتمال:
- خوابگردی
- رفتارهای غیرعادی در خواب
- گیجی شدید
- را افزایش میدهد.
عوارض زولپیدم
زولپیدم معمولاً قابلتحمل است ولی ممکن است عوارض زیر ایجاد شود:
عوارض شایع
- خوابآلودگی
- گیجی
- خستگی
- سردرد
- تهوع یا ناراحتی معده
- بیحافظگی کوتاهمدت
- برای کاهش ناراحتی گوارشی، غذاهای سبک و کمچرب مصرف کنید.
عوارض مهم که نیاز به توجه پزشکی دارند:
- توهم یا رفتارهای غیرعادی
- کابوس یا تحریکپذیری
- مشکلات تنفسی
- درد قفسه سینه
- علائم آلرژیک مانند تورم یا خارش
- رفتارهای خطرناک شبانه
- در برخی افراد رفتارهای زیر گزارش شده است:
- خوابگردی
- رانندگی در خواب
- خوردن غذا در خواب
- رفتارهای جنسی بدون آگاهی
اگر این اتفاق افتاد، باید مصرف دارو قطع شود و پزشک مطلع گردد.
آیا زولپیدم باعث لاغری میشود؟
خیر. زولپیدم یک داروی خوابآور است که کار اصلیاش کمک به شما برای به خواب رفتن است. این دارو مستقیماً برای کاهش وزن یا لاغری ساخته نشده است و بر روی متابولیسم یا چربیسوزی بدن شما تأثیر مستقیمی ندارد.
اگرچه ممکن است برخی افراد در حین مصرف دارو متوجه تغییر وزن شوند، اما این تغییرات معمولاً به دلیل خود دارو نیست. تغییر وزن اغلب نتیجه تغییر در عادات غذایی یا سبک زندگی مرتبط با مشکل خواب شما است. نباید هرگز از زولپیدم با هدف کاهش وزن استفاده کنید.
آلپرازولام یا زولپیدم: کدام را باید مصرف کنم؟
این دو دارو برای بیماریهای متفاوتی تجویز میشوند و انتخاب آنها به این بستگی دارد که مشکل اصلی شما چیست:
- زولپیدم: برای درمان بیخوابی استفاده میشود. اگر مشکل اصلی شما این است که نمیتوانید شبها به راحتی به خواب بروید، پزشک زولپیدم را انتخاب میکند.
- آلپرازولام: برای درمان اضطراب، استرس شدید و حملات پانیک استفاده میشود. این دارو آرامبخش است و اعصاب شما را تسکین میدهد.
- نکته مهم: اگرچه آلپرازولام هم ممکن است باعث خوابآلودگی شود، اما هدف اصلی آن درمان اضطراب است. هر دو دارو پتانسیل ایجاد وابستگی دارند و باید تحت نظر پزشک و برای مدت کوتاه مصرف شوند.
آیا قرص زولپیدم مرفین دارد؟
خیر، زولپیدم حاوی مرفین نیست.
- زولپیدم یک داروی خوابآور است و بر روی مسیرهای مربوط به خواب در مغز اثر میگذارد.
- مرفین یک داروی ضد درد بسیار قوی از دسته افیونیها است.
- نکته مشترک: تنها شباهت این دو دارو این است که هر دو در صورت مصرف طولانی یا نادرست، پتانسیل ایجاد وابستگی و اعتیاد را دارند. اما از نظر شیمیایی و عملکرد در بدن، کاملاً با هم فرق میکنند.
اطلاعات تخصصی
موارد مصرف زولپیدم
زولپیدم یک داروی خوابآور غیر بنزودیازپینی است که اثرات آرامبخشی و خوابآوری خود را از طریق تعدیل کننده مثبت گیرندههای گابا اعمال میکند. آگاهی از موارد مصرف مصوب و کاربردهای غیررسمی آن برای مدیریت موثر اختلالات خواب و برخی اختلالات عصبی ضروری است.
۱. موارد مصرف تأیید شده (مصوب مراجع معتبر)
زولپیدم در درجه اول برای درمان کوتاهمدت بیخوابی (Insomnia) تأیید شده است.
الف. مشکل در به خواب رفتن
فرمهای معمولی و زیرزبانی: - توضیحات بالینی: این فرمها برای بیمارانی که اصلیترین مشکلشان طولانی شدن زمان به خواب رفتن است، تجویز میشوند. زولپیدم شروع اثر سریعی دارد و زمان به خواب رفتن را به طور قابل توجهی کاهش میدهد.
- ملاحظات کاربردی: دارو باید بلافاصله قبل از خواب و تنها زمانی مصرف شود که بیمار اطمینان دارد ۷ تا ۸ ساعت کامل برای خواب باقی مانده است. مصرف دارو هنگام بیدار شدن در نیمه شب به دلیل خطر اختلال در عملکرد روز بعد، منع مصرف دارد (مگر در فرمهای خاص با دوز بسیار پایین).
ب. مشکل در تداوم خواب (فرمهای با آزادسازی طولانیمدت)
فرمهای با آزادسازی طولانیمدت: - توضیحات بالینی: این فرم برای درمان بیخوابیای که هم با مشکل در به خواب رفتن و هم با بیدار شدنهای مکرر در طول شب مشخص میشود، مناسب است. آزادسازی تدریجی دارو به تداوم خواب کمک میکند.
- ملاحظات کاربردی: به دلیل نیمه عمر طولانیتر، خطر باقی ماندن دارو در خون در صبح روز بعد و در نتیجه اختلال در هوشیاری و رانندگی افزایش مییابد. پایینترین دوز موثر باید تجویز شود.
ج. بیدار شدن در نیمه شب
فرمهای زیرزبانی با دوز بسیار پایین: - توضیحات بالینی: فرمهای خاص زیرزبانی با دوز پایین برای بیمارانی تأیید شدهاند که پس از حداقل ۴ ساعت خواب، بیدار شده و برای به خواب رفتن مجدد نیاز به کمک دارند.
- ملاحظات کاربردی: در این حالت نیز بیمار باید اطمینان داشته باشد که حداقل ۴ ساعت دیگر تا زمان بیدار شدن برنامهریزی شده برای انجام فعالیتهای عادی (مانند رانندگی) باقی مانده است.
۲. موارد مصرف خارج برچسب (تأیید نشده توسط مراجع رسمی)زولپیدم به طور گستردهای برای مدیریت علائم در برخی اختلالات عصبی استفاده میشود، هرچند شواهد در این موارد بیشتر به صورت گزارش موردی است.
الف. بهبود عملکرد مغز پس از آسیبهای مغزی (حالت نباتی)
- توضیحات بالینی: در مواردی نادر، گزارش شده است که تجویز زولپیدم میتواند در بیمارانی که پس از آسیب مغزی در حالت نباتی یا کما با حداقل هوشیاری قرار دارند، عملکرد مغزی را به طور موقت یا جزئی بازیابی کند. تصور میشود که این اثر ناشی از تعدیل مجدد فعالیتهای عصبی در ناحیه تالاموس و کورتکس مغز است.
- ملاحظات کاربردی: این استفاده بسیار تخصصی است و فقط باید توسط متخصصان مغز و اعصاب در شرایط پایش دقیق انجام شود و نباید به عنوان یک استاندارد درمانی در نظر گرفته شود.
ب. اختلالات حرکتی و دیستونی
- توضیحات بالینی: برخی شواهد اولیه نشان میدهد که زولپیدم ممکن است در بعضی از اختلالات حرکتی، مانند انواع خاصی از دیستونی و حتی علائم پارکینسون، با کاهش مهار حرکتی بیش از حد در مغز، باعث بهبود موقت شود.
- ملاحظات کاربردی: اثربخشی آن قابل پیشبینی نیست و مکانیسم دقیق آن نامشخص است. تجویز در این موارد نیازمند ارزیابی دقیق ریسک و فایده است.
ج. استفاده در ارتش
- توضیحات بالینی: در برخی نیروهای نظامی (مانند نیروی هوایی ایالات متحده)، زولپیدم به عنوان یک «قرص خواب» برای کمک به خوابیدن سریع خلبانان و پرسنل عملیاتی قبل از انجام مأموریتهای طولانی یا بحرانی استفاده میشود تا آمادگی عملیاتی حفظ شود.
- ملاحظات کاربردی: این استفاده با دستورالعملهای سختگیرانه و محدودیتهای زمانی مشخص (مانند ممنوعیت پرواز تا ۶ ساعت پس از مصرف) همراه است و یک کاربرد درمانی عمومی محسوب نمیشود.
مکانیسم اثر زولپیدم
زولپیدم یک داروی خوابآور است که از نظر ساختار شیمیایی، جزء گروه داروهای غیر بنزودیازپینی محسوب میشود.
- هدف اصلی: مکانیسم اثر زولپیدم عمدتاً از طریق افزایش فعالیت مهارکننده انتقالدهنده عصبی گابا (اسید گاما-آمینوبوتیریک) در دستگاه عصبی مرکزی است.
- گیرندهها: زولپیدم به گیرندههای گابا نوع آ که دارای جایگاه اتصال بنزودیازپین هستند، متصل میشود. این اتصال باعث تعدیل آلوستریک مثبت گیرنده گابا شده و ورود یونهای کلر به داخل سلولهای عصبی را تسهیل میکند. این امر منجر به هیپرپولاریزاسیون سلول و کاهش تحریکپذیری عصبی، در نتیجه ایجاد اثرات آرامبخش و خوابآور میشود.
- انتخابی بودن: برخلاف بنزودیازپینها که به طور غیرانتخابی به انواع فرعی گیرندههای گابا متصل میشوند، زولپیدم ترجیحاً به زیرنوع آلفا-یک گیرندههای گابا متصل میشود. اتصال قوی به زیرنوع آلفا-یک است که عمدتاً اثرات خوابآور قوی دارو را ایجاد میکند، در حالی که اثرات ضد اضطراب، شل کننده عضلات و ضد تشنج آن کمتر از بنزودیازپینها است.
فارماکوکینتیک زولپیدم
الف. جذب و توزیع
- جذب سریع: زولپیدم به سرعت از دستگاه گوارش جذب میشود. این جذب سریع است که به شروع اثر سریع دارو و کاهش زمان به خواب رفتن کمک میکند.
- اثر غذا: مصرف زولپیدم همراه یا بلافاصله پس از غذا، جذب آن را کند میکند، باعث کاهش حداکثر غلظت پلاسمایی و طولانی شدن زمان رسیدن به اوج غلظت میشود. این امر به تأخیر در شروع خوابآوری میانجامد.
- اتصال به پروتئین: حدود ۹۲ درصد زولپیدم به پروتئینهای پلاسما متصل میشود.
- فراهمی زیستی: فراهمی زیستی مطلق زولپیدم در حدود ۷۰ درصد است.
ب. متابولیسم و حذف - متابولیسم کبدی گسترده: زولپیدم به طور گسترده توسط کبد متابولیزه میشود. مسیر اصلی متابولیسم از طریق آنزیمهای سیتوکروم پی ۴۵۰، به ویژه سی وای پی ۳ آ ۴، انجام میشود.
- متابولیتهای غیرفعال: زولپیدم به متابولیتهای غیرفعالی تبدیل میشود. این موضوع یک مزیت بالینی است، زیرا احتمال تجمع متابولیتهای فعال که باعث عوارض جانبی طولانیمدت شوند، کم است.
- نیمه عمر حذف: نیمه عمر حذف نهایی زولپیدم نسبتاً کوتاه و در حدود ۵/۱ تا ۵/۳ ساعت است. این نیمه عمر کوتاه به مدت اثر نسبتاً کوتاهمدت دارو و کاهش احتمال خوابآلودگی باقیمانده در صبح روز بعد کمک میکند.
- راه دفع: متابولیتهای غیرفعال زولپیدم عمدتاً از طریق کلیهها (حدود ۵۶ درصد) و همچنین از طریق مدفوع (حدود ۳۴ درصد) دفع میشوند.
ج. ملاحظات جمعیتی و دوزبندی - تفاوت جنسیتی: میزان پاکسازی زولپیدم در زنان آهستهتر از مردان است و غلظت پلاسمایی و سطح زیر منحنی در زنان بالاتر است. به همین دلیل، دوز شروع توصیه شده برای زنان ۵ میلیگرم و برای مردان ۵ یا ۱۰ میلیگرم است.
- سالمندان و بیماران کبدی: به دلیل کاهش پاکسازی دارو و افزایش خطر تجمع و سمیت، توصیه میشود که در افراد سالمند و بیماران با اختلال خفیف تا متوسط کبدی، دوز اولیه زولپیدم به ۵ میلیگرم کاهش یابد.
منع مصرف زولپیدم
۱. موارد منع مصرف در بیماریهای خاص
الف. سابقه رفتارهای پیچیده خواب
- منع مصرف مطلق: بیمارانی که پس از مصرف زولپیدم (یا سایر داروهای خوابآور آرامبخش) سابقه انجام رفتارهای پیچیده خواب (مانند رانندگی در خواب، راه رفتن در خواب، یا انجام سایر فعالیتها بدون هوشیاری کامل و با فراموشی متعاقب) را داشتهاند، نباید مجدداً از این دارو استفاده کنند. آسیب جدی یا حتی کشنده میتواند برای بیمار یا دیگران رخ دهد.
ب. نارسایی شدید کبدی - منع مصرف مطلق: زولپیدم توسط کبد متابولیزه میشود. در بیمارانی که دچار نارسایی شدید کبدی هستند، پاکسازی دارو به شدت کاهش یافته و تجمع آن میتواند منجر به افزایش خطر سمیت، خوابآلودگی بیش از حد و حتی تحریک انسفالوپاتی کبدی شود. مصرف دارو در این بیماران باید به طور کامل اجتناب شود.
ج. آپنه خواب شدید - منع مصرف یا احتیاط شدید: زولپیدم یک تضعیفکننده دستگاه عصبی مرکزی است و میتواند عملکرد تنفسی را کاهش دهد. این دارو در بیماران مبتلا به آپنه خواب شدید (وقفه تنفسی در خواب) منع مصرف دارد، زیرا میتواند دفعات و شدت دورههای کاهش تنفس را به طور خطرناکی تشدید کند.
د. ضعف عضلانی شدید (میاستنی گراو) - منع مصرف: این دارو در بیماران مبتلا به میاستنی گراو منع مصرف دارد، زیرا دارای خواص شلکننده عضلانی خفیفی است و میتواند ضعف عضلانی زمینهای را تشدید کند.
ه. مشکلات تنفسی حاد و شدید - منع مصرف مطلق: در بیمارانی که از مشکلات حاد و/یا شدید ریوی رنج میبرند، مصرف زولپیدم میتواند به دلیل تضعیف تنفسی خطرناک باشد و به طور کلی منع مصرف دارد.
و. حساسیت مفرط - منع مصرف مطلق: وجود سابقه حساسیت مفرط شناخته شده به زولپیدم یا هر یک از اجزای آن، از جمله واکنشهای شدید مانند آنافیلاکسی و آنژیوادم (تورم شدید زیر پوست)، یک منع مصرف مطلق است.
۲. موارد منع مصرف در بارداری و شیردهی
الف. بارداری - احتیاط شدید و عدم توصیه روتین: زولپیدم معمولاً در دوران بارداری توصیه نمیشود، زیرا دادههای کافی و کنترلشدهای در مورد ایمنی آن وجود ندارد.
- خطر مصرف در سه ماهه سوم: در صورت مصرف در اواخر سه ماهه سوم بارداری یا نزدیک به زمان زایمان، خطر بروز افسردگی تنفسی، آرامبخشی بیش از حد، یا علائم ترک (مانند بیقراری) در نوزاد تازه متولد شده وجود دارد. در صورت نیاز به مصرف، باید با سنجش دقیق فواید درمانی برای مادر در مقابل خطرات احتمالی برای جنین، تصمیمگیری شود.
ب. شیردهی - احتیاط و ارزیابی ریسک و فایده: زولپیدم در مقادیر بسیار کم وارد شیر مادر میشود.
- توصیه بالینی: توصیه میشود که در صورت ضرورت مصرف، دوزهای آن مقطعی و کوتاهمدت باشد. با این حال، باید نوزاد از نظر علائم خوابآلودگی بیش از حد، بد شیر خوردن و کاهش وزن تحت پایش دقیق قرار گیرد. برخی منابع تخصصی توصیه میکنند برای کاهش مواجهه نوزاد، مادر شیر خود را در طول درمان و تا ۲۳ ساعت پس از آخرین دوز دارو بدوشد و دور بریزد.
۳. موارد منع مصرف در کودکان - منع مصرف مطلق در زیر ۱۸ سال: ایمنی و اثربخشی زولپیدم در کودکان و نوجوانان زیر ۱۸ سال اثبات نشده است.
- دادههای بالینی محدود: مطالعات انجام شده در کودکان نتوانسته است اثربخشی زولپیدم را نشان دهد و برخی عوارض جانبی عصبی و روانی (مانند توهم) با فراوانی بیشتری مشاهده شده است. بنابراین، تجویز زولپیدم در این گروه سنی توصیه نمیشود.
عوارض جانبی زولپیدم
۱. عوارض جانبی شایع (با فراوانی تقریبی بیش از ۱ درصد)
این عوارض اغلب در دورههای کوتاهمدت درمان مشاهده میشوند:
- خوابآلودگی روزانه و رخوت: حدود ۸ درصد در مصرف طولانیمدت و ۲ درصد در مصرف کوتاهمدت. این مورد به خصوص در دوزهای بالاتر یا عدم اطمینان از ۸ ساعت خواب کامل افزایش مییابد.
- سردرد: حدود ۷ درصد در مصرف کوتاهمدت.
- سرگیجه یا عدم تعادل: حدود ۵ درصد در مصرف طولانیمدت و ۱ درصد در مصرف کوتاهمدت. این عارضه در سالمندان میتواند منجر به افتادن و شکستگی استخوان شود.
- اسهال: حدود ۳ درصد در مصرف طولانیمدت و ۱ درصد در مصرف کوتاهمدت.
- توهم یا احساس مصرف دارو: احساسی غیرواقعی بودن یا گیجی (معمولاً بین ۵ تا ۸ درصد در مطالعات طولانیمدت).
۲. عوارض جانبی با فراوانی کمتر و جدیتر (فراوانی متغیر)این عوارض اگرچه درصد کمتری دارند، اما از نظر بالینی بسیار مهم بوده و نیازمند توجه فوری هستند:
الف. عوارض مربوط به دستگاه عصبی مرکزی و روانی-حرکتی - فراموشی (آمنزیا) آنتروگراد: فراوانی میتواند بسته به دوز و زمان مصرف از ۱۶ درصد در دوز ۱۰ میلیگرم تا ۲۱ درصد در دوزهای بالاتر (خارج از توصیه) متغیر باشد. این حالت اغلب بلافاصله پس از مصرف رخ میدهد.
- رفتارهای پیچیده خواب (مانند رانندگی در خواب، راه رفتن در خواب): این عوارض به طور کلی درصد پایینی دارند (مانند ۷۹/۰ تا ۶۹/۱ مورد در ۱۰۰ میلیون روز درمان در دوزهای مختلف) اما بسیار خطرناک هستند.
- توهم: در یک مطالعه بالینی روی نوجوانان، توهمات با فراوانی قابل توجه ۴/۷ درصد مشاهده شد.
- بدتر شدن افسردگی و افکار خودکشی: افزایش خطر مرتبط با مصرف زولپیدم گزارش شده است. در یک متاآنالیز، خطر اقدام به خودکشی حدود ۰۸/۲ برابر (ضریب شانس) گزارش شده است.
ب. عوارض عمومی - افتادن و آسیبهای مرتبط: زولپیدم به طور خاص با افزایش خطر افتادن و در نتیجه شکستگی استخوان (به خصوص شکستگی لگن) مرتبط است. خطر نسبی شکستگی لگن در مصرفکنندگان زولپیدم حدود ۹۲/۱ برابر گزارش شده است.
- واکنشهای حساسیت مفرط: موارد نادری از آنژیوادم (تورم زبان، گلو یا صورت) و آنافیلاکسی گزارش شده که میتواند تهدیدکننده حیات باشد.
- توجه بالینی: خطر بروز عوارض جانبی، به خصوص خوابآلودگی، سرگیجه و اختلال در عملکرد، در زنان و سالمندان به دلیل پاکسازی کندتر دارو، به طور مشخص بالاتر است. بنابراین دوز اولیه توصیه شده در این گروهها کمتر است.
تداخلات دارویی زولپیدم
مشخصات کلی تداخلات:
- سوبسترای CYP1A2
- سوبسترای CYP3A4
- تشدید اثرات تضعیفکننده CNS
تداخلات رده X (پرهیز):
آزلاستین (نازال)، برومپریدول، اورفنادرین، اوکسوممازین، پارالدهید، ریفامپین، سدیم اکسیبات، علف چای، تالیدومید
کاهش اثرات داروها توسط زولپیدم:
تداخل قابل توجهی ذکر نشده است.
کاهش اثرات زولپیدم توسط داروها:
کاربامازپین، القاکنندههای متوسط و قوی CYP3A4، دابرافنیب، دفراسیروکس، انزالوتامید، اردافیتینب، ایووسیدنیب، میتوتان، ریفامپین، ساریلومب، سیلتوکسیمب، علف چای، توسیلیزومب
افزایش اثرات داروها توسط زولپیدم:
آزلاستین (نازال)، بلونانسرین، بوپرنورفین، کاربامازپین، فلونیترازپام، متوتریمپرازین، متیروسین، اورفنادرین، اکسی کدون، پارالدهید، پیریبدیل، پرامیپکسول، روپینیرول، روتیگوتین، سدیم اکسیبات، سوورکسانت، تالیدومید
افزایش اثرات زولپیدم توسط داروها:
آلیزاپرید، بریمونیدین (موضعی)، بروموپرید، برومپریدول، کانابیدیول، ماریجوانا (شاهدانه)، کلرمتیازول، کلرفنسین کاربامات، سیپروفلوکساسین (سیستمیک)، تضعیفکنندههای CNS، مهارکنندههای قوی CYP3A4، دایمتیندن (موضعی)، درونابینول، دروپریدول، فلووکسامین، ایتراکونازول، گیاه کاوا، کتوکونازول (سیستمیک)، لمبورکسانت، لیزورید، لوفکسیدین، منیزیم سولفات، ملاتونین، متوتریمپرازین، متوکلوپرامید، مینوسیکلین (سیستمیک)، نابیلون، اوکسوممازین، پرامپانل، ریتوناویر، روفینامید، تتراهیدروکانابینول، تتراهیدروکانابینول وکانابیدیول
تداخلات دارویی زولپیدمالف. تداخلات با اثر تضعیف دستگاه عصبی مرکزی
مصرف همزمان زولپیدم با داروهایی که دستگاه عصبی مرکزی را تضعیف میکنند، باعث افزایش شدید خطر خوابآلودگی، اختلال در عملکرد روانی-حرکتی، گیجی، کما و افسردگی تنفسی میشود. پزشک باید دوز زولپیدم را در این موارد کاهش دهد. این داروها عبارتند از:
- الکل: خطر تضعیف روانی-حرکتی و رفتارهای پیچیده خواب را به شدت افزایش میدهد.
- اوپیوئیدها (مانند فنتانیل، کدئین): خطر افسردگی تنفسی شدید و مرگ را به شدت افزایش میدهد.
- دیگر آرامبخشهای خوابآور: مانند دیگر داروهای این دسته.
- داروهای ضد افسردگی سه حلقهای (مانند ایمیپرامین): کاهش هوشیاری مشاهده شده است.
- داروهای ضد روانپریشی (مانند کلرپرومازین): اختلال در هوشیاری و عملکرد روانی-حرکتی مشاهده شده است.
ب. تداخلات مرتبط با آنزیمهای کبدی
زولپیدم عمدتاً توسط آنزیم سیتوکروم پی ۴۵۰ در کبد متابولیزه میشود:
- مهارکنندههای آنزیم: داروهایی مانند کتوکونازول (یک داروی ضد قارچ)، اریترومایسین (آنتیبیوتیک)، و برخی مهارکنندههای پروتئاز باعث افزایش غلظت زولپیدم در خون میشوند. پیامد بالینی این تداخل، افزایش اثرات زولپیدم، خطر بالاتر سدیشن و اختلال در عملکرد روز بعد است.
- القاکنندههای آنزیم: داروهایی مانند ریفامپین (آنتیبیوتیک) و علف چای (یک مکمل گیاهی) باعث کاهش غلظت زولپیدم در خون میشوند. پیامد بالینی این تداخل، کاهش اثربخشی زولپیدم در القای و حفظ خواب است.
تداخل زولپیدم با غذامصرف زولپیدم همراه با غذا یا بلافاصله پس از صرف غذا، جذب دارو را کند کرده و منجر به تأخیر در شروع خواب میشود. برای به حداکثر رساندن سرعت شروع اثر، زولپیدم باید با معده خالی مصرف شود.
تداخل زولپیدم در آزمایشاتبر اساس اطلاعات منابع بینالمللی معتبر، تاکنون تداخل بالینی مهم و شناخته شدهای بین مصرف زولپیدم و نتایج متداول آزمایشات بالینی یا آزمایشگاهی گزارش نشده است.
هشدار ها زولپیدم
۱. هشدارهای کامل و جامع کاربردی
الف. رفتارهای پیچیده خواب
- خطر جدی: زولپیدم با ایجاد رفتارهای پیچیده خواب همراه است، حتی در دوزهای درمانی توصیه شده و بدون مصرف همزمان با الکل یا سایر تضعیفکنندههای دستگاه عصبی مرکزی. این رفتارها شامل رانندگی در خواب، راه رفتن در خواب، برقراری تماس تلفنی، تهیه و خوردن غذا یا فعالیتهای جنسی است، در حالی که فرد کاملاً بیدار نیست و فراموشی نسبت به رویدادها دارد.
- پیامدها: این وقایع میتوانند منجر به آسیب جدی یا حتی مرگ برای بیمار یا دیگران شوند.
- اقدام بالینی: در صورت گزارش هرگونه سابقه از این نوع رفتارها، مصرف زولپیدم باید فورا قطع شود و دارو مجدداً تجویز نگردد.
ب. تضعیف دستگاه عصبی مرکزی و اختلال روز بعد
- اثر تجمعی: زولپیدم یک داروی تضعیفکننده دستگاه عصبی مرکزی است. مصرف همزمان آن با الکل، اوپیوئیدها، سایر آرامبخشها، یا داروهای با اثر مشابه، به شدت خطر تضعیف عملکرد روانی-حرکتی، خوابآلودگی بیش از حد و افسردگی تنفسی را افزایش میدهد.
- اختلال صبحگاهی: حتی در صورت مصرف دوزهای درمانی، به ویژه با فرمهای طولانی رهش و دوزهای بالاتر از حد توصیه شده، خطر اختلال هوشیاری و عدم هماهنگی حرکتی در صبح روز بعد وجود دارد. به بیماران باید اکیداً توصیه شود تا حداقل ۸ ساعت پس از مصرف زولپیدم از رانندگی یا کار با ماشینآلات خودداری کنند.
ج. تشدید علائم روانی و افسردگی
- پنهانسازی: اختلالات خواب ممکن است اولین نشانه از یک اختلال روانی یا جسمی پنهان باشند. درمان علامتی نباید جایگزین تشخیص دقیق شود.
- افسردگی: زولپیدم ممکن است باعث بدتر شدن افسردگی یا بروز افکار خودکشی شود. تجویز باید در کمترین تعداد ممکن از قرصها برای جلوگیری از اوردوز عمدی انجام شود و بیماران از نظر علائم روانی پایش شوند.
د. واکنشهای حساسیت مفرط
- آنافیلاکسی: واکنشهای شدید حساسیت مفرط، از جمله آنژیوادم (تورم زبان، حنجره یا گلوتیس) و آنافیلاکسی، حتی پس از اولین دوز گزارش شده است. آنژیوادم در صورت درگیری گلو میتواند منجر به انسداد راه هوایی و مرگ شود.
- منع تجویز مجدد: در صورت بروز هرگونه واکنش شدید حساسیت، مصرف دارو باید متوقف و تجویز مجدد آن ممنوع است.
ه. وابستگی، تحمل و ترک
- مصرف کوتاهمدت: زولپیدم باید صرفاً برای درمان کوتاهمدت بیخوابی تجویز شود.
- علائم ترک: کاهش ناگهانی دوز یا قطع مصرف میتواند باعث بروز علائم ترک (مانند بیخوابی برگشتی، بیقراری، اضطراب و تشنج) شود. قطع مصرف باید به صورت تدریجی صورت گیرد.
۳. اوردوز زولپیدم و درمانالف. علائم اوردوز
اوردوز زولپیدم معمولاً منجر به تضعیف دستگاه عصبی مرکزی میشود که شدت آن به دوز مصرفی و مصرف همزمان مواد دیگر بستگی دارد.
علائم اصلی: - خوابآلودگی شدید و غیرعادی
- تغییر در سطح هوشیاری تا رسیدن به کما
- افسردگی تنفسی (تنفس کند، کمعمق یا نامنظم)
- کندی ضربان قلب
خطر مرگ: اوردوز تنها با زولپیدم به ندرت کشنده است، اما خطر مرگ در صورت مصرف همزمان با الکل، اوپیوئیدها یا سایر تضعیفکنندههای دستگاه عصبی مرکزی به شدت افزایش مییابد.
ب. درمان اوردوز
حمایت حیاتی: - اولویت: پایداری و حفظ راه هوایی، تنفس و گردش خون بیمار. در صورت نیاز به دلیل افسردگی تنفسی، لولهگذاری داخل نای و تهویه مکانیکی انجام شود.
سمزدایی گوارشی: - در صورت بلع اخیر (معمولاً در کمتر از یک ساعت) و عدم وجود منع مصرف (مانند کاهش هوشیاری بدون محافظت راه هوایی)، میتوان از زغال فعال استفاده کرد.
پادزهر اختصاصی: - فلومازنیل: فلومازنیل، که یک آنتاگونیست گیرنده بنزودیازپین است، میتواند اثرات آرامبخش و تضعیف دستگاه عصبی مرکزی ناشی از اوردوز زولپیدم را معکوس کند.
- احتیاط بالینی: با این حال، استفاده از فلومازنیل باید با احتیاط کامل صورت گیرد، به ویژه در بیمارانی که به صورت مزمن داروهای گابائرژیک مصرف میکردهاند، زیرا خطر القای تشنج وجود دارد.
پایش و مراقبت:پایش دقیق علائم حیاتی و سطح هوشیاری باید تا زمان رفع کامل علائم ادامه یابد. زولپیدم دارای نیمه عمر کوتاه است، اما تضعیف تنفسی میتواند در طولانی مدت ادامه داشته باشد.
توصیه های دارویی زولپیدم
۱. توصیههای دارویی مهم برای بیمار
زمان و نحوه مصرف صحیح:
- دارو را فقط یک بار در شب، بلافاصله قبل از خواب، هنگامی که آماده رفتن به رختخواب هستید و حداقل ۷ تا ۸ ساعت زمان برای خواب کامل دارید، مصرف کنید.
- دارو باید با معده خالی مصرف شود. مصرف همراه با غذا یا بلافاصله بعد از غذا، شروع اثر دارو را به تأخیر میاندازد.
- فرمهای طولانی رهش باید کامل بلعیده شوند و نباید خرد، شکسته یا جویده شوند.
پرهیز از رانندگی و فعالیتهای هوشیارانه: - بیمار باید از رانندگی یا کار با ماشینآلات تا زمانی که از هوشیاری کامل خود در روز بعد مطمئن نشده است، به طور جدی خودداری کند، زیرا رخوت صبحگاهی و کاهش تمرکز ممکن است رخ دهد.
- در صورت مصرف فرمهای طولانی رهش، احتیاط برای اختلال عملکرد روز بعد بسیار بیشتر است.
پرهیز از مصرف همزمان: - بیمار باید به طور مطلق از مصرف الکل در شب مصرف زولپیدم یا سایر تضعیفکنندههای دستگاه عصبی مرکزی خودداری کند، زیرا خطر عوارض جانبی جدی را افزایش میدهد.
مصرف کوتاهمدت و قطع تدریجی: - مدت زمان مصرف زولپیدم باید کوتاه باشد (معمولاً ۲ تا ۴ هفته). اگر پس از این دوره همچنان مشکلات خواب وجود دارد، باید برای ارزیابی مجدد با پزشک تماس بگیرد.
- بیمار نباید مصرف دارو را به طور ناگهانی قطع کند، زیرا ممکن است با بیخوابی برگشتی و علائم ترک مواجه شود. قطع باید تحت نظر پزشک و به صورت تدریجی باشد.
گزارش رفتارهای غیرعادی: - در صورت مشاهده یا گزارش هرگونه رفتار غیرعادی در خواب (مانند راه رفتن یا رانندگی در خواب) توسط خود یا اطرافیان، بیمار باید فوراً مصرف دارو را قطع کرده و به پزشک اطلاع دهد.
۲. توصیههای دارویی مهم مخصوص پزشک
ارجحیت درمان غیردارویی:طبق دستورالعملهای بالینی، درمان با زولپیدم باید تنها پس از شکست درمانهای رفتاری شناختی برای بیخوابی و تلاش برای اصلاح بهداشت خواب، به عنوان یک درمان خط دوم و برای مدت کوتاهمدت تجویز شود.
تفاوتهای دوز بر اساس جنسیت و سن: - دوز شروع توصیه شده اولیه باید کمترین دوز مؤثر باشد.
- به دلیل پاکسازی کندتر و غلظت پلاسمایی بالاتر در زنان، دوز شروع توصیه شده برای زنان ۵ میلیگرم است.
- دوز شروع توصیه شده برای مردان ۵ یا ۱۰ میلیگرم است.
- در سالمندان و بیماران مبتلا به نارسایی کبدی (خفیف تا متوسط)، دوز توصیه شده ۵ میلیگرم است.
- حداکثر دوز روزانه برای فرمهای با رهش فوری ۱۰ میلیگرم و برای فرمهای طولانی رهش ۵/۱۲ میلیگرم است و نباید تجاوز شود.
ارزیابی پیش از تجویز: - قبل از شروع درمان، بیمار باید از نظر وجود هرگونه بیماری روانی یا جسمی زمینهای که ممکن است علت بیخوابی باشد (مانند افسردگی، آپنه خواب، اختلال سوء مصرف مواد) به دقت ارزیابی شود.
- سابقه رفتارهای پیچیده خواب، منع مصرف مطلق است و نباید تجویز شود.
بررسی تداخلات دارویی و پایش عوارض: - باید سابقه مصرف تمام داروهای همزمان (به ویژه اوپیوئیدها و سایر تضعیفکنندههای دستگاه عصبی مرکزی) و احتمال مصرف الکل بررسی شود. در صورت نیاز به همزمانی با تضعیفکنندهها، کاهش دوز زولپیدم یا داروی همزمان ضروری است.
- بیمار را به طور فعال از نظر بروز علائم رفتارهای پیچیده خواب و افسردگی و تمایلات خودکشی پایش کنید.
منابع معتبر برای کسب اطلاعات بیشتر زولپیدم
Medscape
برای دسترسی به اطلاعات تخصصی و جامع در زمینه مقدارمصرف، فارماکولوژی،تداخلات دارویی و راهنماییهای کلینیکی،از وبسایت
Medscape
استفاده کنید.
Drugs.com
برای بررسی دقیق دوزها،عوارض جانبی،هشدارها و جزئیات کاربرد داروها،میتوانید به وبسایت
Drugs.com
مراجعه کنید.
مصرف در بارداری زولپیدم
گروه C
در شرايط خاص و نظارت ويژه پزشك قابل استفاده است: مطالعات حیوانی مواردی از عارضه جانبی برای جنین نشان داده است و مطالعات انسانی به اندازه کافی در دست نیست. منافع دارو در مقابل خطرات احتمالی، تعیین کننده مصرف یا عدم مصرف این دارو در دوران بارداری است.
وقتی به این دارو نیاز داریم و در وضعیتی نیستیم که بتونیم راحت ترکش کنیم،این چطوری به دارخونه یا پزشکمون تفهیم کنیم؟وقتی میری زولپیدم بگیری جوری برخورد میکنند که انگار جانی و تروریسم هستیم!چرا شما پزشک اینطوری برخورد میکنید؟چرا درک و همدلی تون رو بالا نیست؟در شهرستان بهشهر زندگی میکنم داروخونه هاش جوری برخورد میکنند که انگار طلب کارند!یا نباید یک دارو رو عرضه کنید یا اگر عرضه میکنید باید به فکر این هم باشید بعضی ها بهش وابسته میشن و بهش نیاز دارند!و چون این روی اعصاب و روان انسان اثر میزاره هرکسی نمیتونه یک دفعه قطعش کنه،وقتی این مسئله رو نه روانپزشک میفهمه نه دکتر داروخونه پس مردم چیکار کنند؟قطع یکباره این دارو باعث حملات شدید افسردگی و اضطراب میشه!لطفا اینو درک کنید،کامنتم رو بزارید که همه ببینید بخصوص پزشکان عزیز تا این وضعیت رو درک کنند!
درود بر شما- در این گونه موارد علاوه بر نسخه الکترونیکی همیشه یک نسخه کاغذی هم درخواست کنید.