نیتروگلیسیرین چیست و برای چه مواردی استفاده می شود؟

سوستاک، کیفیت برتر اکتوورکو

نیتروگلیسیرین چیست؟

نیتروگلیسیرین یک داروی گشادکننده عروق است که عمدتاً برای درمان درد قفسه سینه (آنژین صدری) و کاهش فشار خون در موارد اورژانسی استفاده می‌شود. فرم آهسته رهش در بیماری های قلبی مزمن کاربرد دارد. این دارو با گشاد کردن رگ‌های خونی، به کاهش فشار بر روی قلب کمک کرده و جریان خون به آن را افزایش می‌دهد، که باعث تسکین درد قفسه سینه می‌شود. نیتروگلیسیرین در اشکال مختلف از جمله قرص‌های زیرزبانی، اسپری زیرزبانی و پچ پوستی در دسترس است و به طور معمول برای درمان حاد یا پیشگیری از حملات آنژینی تجویز می‌شود. 

 موارد مصرف نیتروگلیسیرین

نیتروگلیسیرین یک داروی گشادکننده رگ‌ها است که برای درمان مشکلات قلبی مانند:

• آنژین صدری (درد قفسه سینه ناشی از تنگی رگ‌های قلب)
• نارسایی قلبی
• بحران‌های قلبی (حمله قلبی یا مشکلات مشابه)
• این دارو می‌تواند برای پیشگیری از درد قفسه سینه یا به عنوان درمان فوری برای آن استفاده شود.

 اثربخشی نیتروگلیسیرین و آمار

نیتروگلیسیرین برای کاهش فشار در عروق خونی و تسکین درد قفسه سینه بسیار مؤثر است. تحقیقات نشان می‌دهند که این دارو می‌تواند به طور فوری فشار خون را کاهش دهد و جریان خون را به قلب افزایش دهد.

 مقدار مصرف نیتروگلیسیرین

• قرص زیرزبانی: 1 قرص هر 5 دقیقه برای تسکین درد قفسه سینه. می‌توان تا 3 دوز مصرف کرد تا 15 دقیقه.
• اسپری زیرزبانی: 1 پاف هر 5 دقیقه تا 3 بار.
• پچ پوستی: معمولاً یک پچ هر 24 ساعت استفاده می‌شود.

 خطرات مرتبط با مصرف طولانی‌مدت نیتروگلیسیرین

• مصرف طولانی‌مدت می‌تواند باعث عادت به دارو شود که به آن "تحمل دارویی" می‌گویند. به این معنی که ممکن است نیاز به دوزهای بالاتر برای دستیابی به همان اثر داشته باشید.
• خطر ابتلا به افت فشار خون شدید نیز وجود دارد.

 مکانیسم اثر نیتروگلیسیرین

نیتروگلیسیرین باعث گشاد شدن رگ‌های خونی می‌شود و این کار به کاهش فشار بر روی قلب و افزایش جریان خون به آن کمک می‌کند. این اثر باعث کاهش درد قفسه سینه می‌شود.

 عوارض جانبی نیتروگلیسیرین 

• سردرد (شایع‌ترین عارضه)
• افت فشار خون (ممکن است باعث سرگیجه یا غش شود)
• تهوع یا استفراغ (که معمولاً با کاهش دوز برطرف می‌شود) برای کاهش سردرد می‌توانید از داروهای مسکن استفاده کنید یا از پزشک خود برای تغییر دوز مشورت کنید.

تداخلات دارویی و غذایی نیتروگلیسیرین

• مصرف همزمان نیتروگلیسیرین با سیلدنافیل (داروی ویاگرا) می‌تواند فشار خون را به شدت کاهش دهد.
• مصرف نوشیدنی‌های الکلی نیز می‌تواند باعث افت فشار خون شود.

 منع مصرف نیتروگلیسیرین در بیماری‌ها / بارداری / شیردهی و رده سنی

این دارو ممکن است برای افرادی که مشکلات شدید قلبی، فشار خون پایین یا آلرژی به نیتروگلیسیرین دارند، مناسب نباشد.
مصرف آن در دوران بارداری و شیردهی باید تحت نظر پزشک باشد.

 نکات در خصوص شرایط نگهداری نیتروگلیسیرین

دارو باید در دمای اتاق و دور از نور و رطوبت نگهداری شود.

مراقبت‌های پس از درمان

هنگام استفاده از نیتروگلیسیرین، هرگونه افت فشار خون را زیر نظر داشته باشید. اگر دچار سرگیجه یا غش شدید، به سرعت به پزشک مراجعه کنید.

باید و نبایدهای غذایی هنگام مصرف نیتروگلیسیرین

از مصرف الکل در هنگام مصرف نیتروگلیسیرین خودداری کنید، زیرا ممکن است باعث افت شدید فشار خون شود.

 نکات تغذیه‌ای مکمل‌ها

مصرف مکمل‌های غذایی مانند آنتی‌اکسیدان‌ها می‌تواند به تقویت سلامت قلب کمک کند.

هشدارها نیتروگلیسیرین

در صورت تجربه درد قفسه سینه جدید یا بدتر شدن علائم، فوراً به پزشک مراجعه کنید.

زمان شروع اثر نیتروگلیسیرین

اثر دارو معمولاً در عرض چند دقیقه بعد از مصرف احساس می‌شود.

میزان وابستگی یا اعتیاد به نیتروگلیسیرین

نیتروگلیسیرین عموماً منجر به وابستگی یا اعتیاد نمی‌شود.

نکات روان‌شناسی و عاطفی در روند درمان

درمان با نیتروگلیسیرین می‌تواند به کاهش اضطراب بیمار در مواجهه با مشکلات قلبی کمک کند.

 اطلاعاتی درباره اثرات طولانی‌مدت دارو

مصرف طولانی‌مدت نیتروگلیسیرین ممکن است نیاز به تغییرات در دوز دارو داشته باشد.

اطلاعات درباره روش‌های مکمل درمان

روش‌های مکمل مانند رژیم غذایی مناسب و ورزش منظم و سبک می‌توانند به بهبود سلامت قلب کمک کنند.

آموزش در مورد خطرات مربوط به قطع ناگهانی دارو

قطع ناگهانی نیتروگلیسیرین ممکن است باعث بازگشت درد قفسه سینه شود. همیشه با پزشک خود در مورد تغییرات دارویی مشورت کنید.

 مقایسه نیتروگلیسیرین با داروهای مشابه

نیتروگلیسیرین مشابه داروهای دیگری مانند ایزوسورباید دی نیترات است، اما نیتروگلیسیرین به سرعت اثر می‌کند.

 مراقبت‌های شخصی برای بهبود سریع‌تر

داشتن یک سبک زندگی سالم، کاهش استرس و انجام فعالیت بدنی منظم می‌تواند به بهبود وضعیت قلبی کمک کند.

سوالات متداول:

چرا نیتروگلیسیرین باعث سردرد می‌شود؟
سردرد به دلیل گشاد شدن رگ‌ها رخ می‌دهد. این عارضه موقتی است.
چه زمانی باید نیتروگلیسیرین را مصرف کنم؟
پرل زیر زبانی در هنگام احساس درد در قفسه سینه یا پیش از شروع فعالیت‌هایی که ممکن است درد را تحریک کند. قرص های آهسته رهش باید طبق دستور پزشک معمولا صبح و عصر و یا روزانه یکبار بصورت منظم استفاده شوند
آیا مصرف نیتروگلیسیرین باعث اعتیاد می‌شود؟
خیر، نیتروگلیسیرین اعتیادآور نیست. در بسیاری موارد با قرار دادن استنت در قلب نیاز بیمار به این دارو برطرف می شود
آیا می‌توان نیتروگلیسیرین را با غذا مصرف کرد؟
بله، اما لازم است از مصرف همزمان با الکل خودداری کنید.
اگر نیتروگلیسیرین اثر نکرد، چه کنم؟
اگر بعد از 3 دوز هیچ بهبودی احساس نکردید، فوراً به پزشک مراجعه کنید.
آیا نیتروگلیسیرین می‌تواند فشار خون را کاهش دهد؟
بله، این دارو می‌تواند فشار خون را کاهش دهد، بنابراین باید زیر نظر پزشک مصرف شود.
آیا می‌توان نیتروگلیسیرین را به طور طولانی‌مدت مصرف کرد؟
مصرف طولانی‌مدت ممکن است نیاز به تنظیم دوز داشته باشد. همیشه با پزشک خود مشورت کنید.
چه زمانی اثر نیتروگلیسیرین آغاز می‌شود؟
اثر آن معمولاً در عرض 3 تا 5 دقیقه احساس می‌شود.

اطلاعات تخصصی

موارد مصرف نیتروگلیسیرین

آنژین صدری

• برای پیشگیری و درمان دردهای ناشی از آنژین صدری پایدار یا ناپایدار به دلیل ایسکمی قلبی استفاده می‌شود. نیتروگلیسیرین باعث گشاد شدن عروق کرونری و کاهش نیاز اکسیژن میوکارد می‌شود.

آنژین وازواسپاستیک

• برای تسکین دردهای ناشی از اسپاسم عروق کرونری تجویز می‌شود. نیتروگلیسیرین با کاهش اسپاسم عروق کرونری و افزایش جریان خون موثر است.

نارسایی قلبی حاد

• به عنوان یک وازودیلاتور وریدی و شریانی، نیتروگلیسیرین باعث کاهش پیش‌بار (Preload) و پس‌بار (Afterload) شده و عملکرد قلب را بهبود می‌بخشد. به ویژه در نارسایی قلبی همراه با احتقان ریوی مفید است.

ادم ریوی حاد

• با کاهش فشار وریدی و کاهش احتقان ریوی، به تسکین ادم ریوی کمک می‌کند. همچنین فشار خون سیستولیک را کاهش می‌دهد.

بحران‌های فشار خون بالا

• در شرایطی که فشار خون بسیار بالا باعث خطرات حاد می‌شود، نیتروگلیسیرین به عنوان وازودیلاتور سریع عمل کرده و فشار خون را کاهش می‌دهد.

انفارکتوس حاد میوکارد

• در مدیریت دردهای ناشی از ایسکمی حاد میوکارد و کاهش تقاضای اکسیژن میوکارد استفاده می‌شود. همچنین ممکن است برای کنترل فشار خون در بیماران با انفارکتوس تحت درمان قرار گیرد.

پیشگیری از اسپاسم عروق کرونری در طی جراحی یا آنژیوپلاستی

• نیتروگلیسیرین در جراحی‌های قلبی یا آنژیوپلاستی برای پیشگیری از اسپاسم عروق کرونری تجویز می‌شود.

کاهش فشار خون کنترل‌شده در جراحی‌ها

• برای ایجاد افت فشار خون کنترل‌شده در جراحی‌ها به‌منظور کاهش خونریزی استفاده می‌شود.

بیماری‌های مزمن انسدادی ریه (COPD) با فشار خون ریوی بالا

• ممکن است به‌طور محدود برای کاهش فشار خون ریوی و تسکین علائم مورد استفاده قرار گیرد.

مکانیسم اثر نیتروگلیسیرین

1. آزادسازی نیتریک اکساید

• نیتروگلیسیرین به‌عنوان یک نیترات آلی در سلول‌های عضلات صاف عروق به نیتریک اکساید تبدیل می‌شود. این فرآیند توسط آنزیم آلدهید دهیدروژناز 2 (ALDH2) کاتالیز می‌شود.

2. فعال‌سازی گوانیلات سیکلاز

• نیتریک اکساید تولیدشده، گوانیلات سیکلاز را در سلول‌های عضلات صاف فعال می‌کند و باعث افزایش سطح گوانوزین مونوفسفات حلقوی (cGMP) می‌شود.

3. کاهش کلسیم داخل‌سلولی

• افزایش cGMP موجب کاهش سطح کلسیم داخل سلول‌های عضلات صاف عروقی می‌شود که منجر به شل شدن و گشاد شدن عروق می‌گردد.

4. اتساع عروق وریدی 

• کاهش بازگشت وریدی به قلب به دلیل گشاد شدن وریدها، فشار بر بطن‌ها را کاهش داده و نیاز اکسیژن میوکارد را کم می‌کند.

5. اتساع عروق شریان

• در دوزهای بالاتر، نیتروگلیسیرین باعث گشاد شدن شریان‌ها می‌شود که مقاومت عروقی سیستمیک (Afterload) را کاهش داده و کار قلب را سبک‌تر می‌کند.

6. بهبود جریان خون کرونری

• گشاد شدن عروق کرونری باعث افزایش خون‌رسانی به میوکارد و کاهش ایسکمی قلبی می‌شود، به‌ویژه در مناطق دچار اسپاسم عروقی.

7. کاهش فشار دیواره قلب

• کاهش Preload و Afterload، فشار وارد بر دیواره میوکارد را کم کرده و نیاز اکسیژن قلب را کاهش می‌دهد.

8. اثر ضداسپاسم 

• نیتروگلیسیرین می‌تواند اسپاسم عروق کرونری را مهار کرده و جریان خون را در مناطق آسیب‌دیده بهبود دهد.

فارماکوکینتیک نیتروگلیسیرین

 1. جذب

• شرح: نیتروگلیسیرین از طریق داروهای زیرزبانی، پوست، وریدی یا سایر روش‌های مصرف جذب می‌شود.
• نسبت جذب: هنگام مصرف زیرزبانی، دارو به سرعت جذب می‌شود، اما به دلیل اثرات عبور از کبد در این روش، جذب کلی کمتر از 100% است.
• در مصرف پوستی: جذب به صورت تدریجی انجام می‌شود و تأثیر آن بستگی به نوع فرم دارویی دارد (چسب یا پماد).

2. توزیع 

• شرح: نیتروگلیسیرین به طور گسترده در بدن توزیع می‌شود، به‌ویژه در خون و بافت‌های قلبی و عروقی.
• حجم توزیع (Vd): معمولاً حدود 0.6 لیتر/کیلوگرم است.
• پیوند به پروتئین‌های پلاسما: نیتروگلیسیرین به طور ضعیف به پروتئین‌های پلاسما (حدود 60%) متصل می‌شود.
• نفوذ در بافت‌ها: نیتروگلیسیرین می‌تواند به آسانی از سد خونی-مغزی عبور کند.

3. متابولیسم

• شرح: نیتروگلیسیرین عمدتاً در کبد و به‌وسیله آنزیم آلدهید دهیدروژناز 2 (ALDH2) به نیتریک اکساید تبدیل می‌شود.
• عبور اول کبدی: متابولیسم در کبد باعث کاهش کارآیی دارو در مصرف خوراکی می‌شود.
• مشتقات متابولیکی: این دارو به ترکیبات غیرفعال مانند گلیسرول تری نیترات تبدیل می‌شود.

4. نیمه‌عمر

• شرح: نیمه‌عمر نیتروگلیسیرین بسیار کوتاه است و معمولاً کمتر از 4 دقیقه است.
• تأثیر نیمه‌عمر کوتاه: به دلیل نیمه‌عمر کوتاه، دارو نیاز به دوزهای مکرر یا استفاده از فرم‌های طولانی‌اثر دارد.

5. دفع

• شرح: نیتروگلیسیرین عمدتاً از طریق ادرار به شکل متابولیت‌های غیرفعال دفع می‌شود.
• دفع کلیوی: دفع اصلی دارو از طریق کلیه‌ها انجام می‌شود، و بخش کمی از دارو به شکل تغییر نیافته از بدن خارج می‌شود.
   

منع مصرف نیتروگلیسیرین

1. حساسیت مفرط به نیتروگلیسیرین یا نیترات‌های دیگر

• در بیمارانی که سابقه واکنش آلرژیک به نیتروگلیسیرین یا سایر نیترات‌ها دارند، مصرف این دارو ممنوع است. علائم ممکن است شامل کهیر، اریتم، یا شوک آنافیلاکسی باشد.

2. استفاده همزمان با مهارکننده‌های فسفودی‌استراز 

• داروهایی مانند سیلدنافیل، واردنافیل، و تادالافیل می‌توانند باعث افت شدید فشار خون شوند. حداقل 24 تا 48 ساعت باید بین مصرف این داروها و نیتروگلیسیرین فاصله باشد.

3. افت فشارخون شدید 

• نیتروگلیسیرین نباید در بیمارانی با فشار خون سیستولیک کمتر از 90 میلی‌متر جیوه یا کاهش بیش از 30 میلی‌متر جیوه از فشار خون پایه استفاده شود، زیرا می‌تواند باعث تشدید افت فشار خون و کاهش پرفیوژن اندام‌ها شود.

4. شوک کاردیوژنیک با پرفیوژن ناکافی

• در بیمارانی که خروجی قلبی کافی ندارند، نیتروگلیسیرین می‌تواند وضعیت را بدتر کند.

5. تنگی دریچه آئورت شدید

• نیتروگلیسیرین می‌تواند باعث کاهش ناگهانی فشار خون شود که در تنگی شدید آئورت، به دلیل کاهش برون‌ده قلبی، وضعیت را وخیم‌تر می‌کند.

6. افزایش فشار داخل جمجمه 

• در بیمارانی که دچار ضربه مغزی، خونریزی داخل مغزی، یا افزایش فشار داخل جمجمه هستند، نیتروگلیسیرین می‌تواند فشار را تشدید کند.

7. کم‌خونی شدید

• نیتروگلیسیرین به اکسیژن‌رسانی وابسته است و در بیماران با کم‌خونی شدید می‌تواند اکسیژن‌رسانی به بافت‌ها را مختل کند.

8. گلوکوم با زاویه بسته

• نیتروگلیسیرین می‌تواند فشار داخل چشم را افزایش دهد و شرایط بیمار را تشدید کند.

9. استفاده همزمان با ریوسیگوآت

• ترکیب نیتروگلیسیرین و ریوسیگوآت، که یک محرک گوانیلات سیکلاز محلول است، می‌تواند افت فشار خون شدیدی ایجاد کند.

10. تامپوناد قلبی 

• در شرایطی که پریکارد از تجمع مایع تحت فشار است، نیتروگلیسیرین با کاهش پیش‌بار قلب می‌تواند وضعیت همودینامیک را بدتر کند

عوارض جانبی نیتروگلیسیرین

۱. عوارض جانبی بسیار شایع (۱۰٪ یا بیشتر)

سردرد شایع‌ترین عارضه جانبی نیتروگلیسیرین است که در برخی مطالعات، شیوع آن تا ۶۴٪ نیز گزارش شده است. این عارضه اغلب به دلیل اتساع عروق مغزی ایجاد می‌شود و با ادامه مصرف دارو ممکن است کاهش یابد.

۲. عوارض جانبی شایع (۱٪ تا ۱۰٪)

سیستم عصبی:

• سرگیجه
• احساس سبکی سر
• سنکوپ (غش)
• ورتیگو
• خواب‌آلودگی
• بی‌قراری

سیستم قلبی عروقی:

• افت فشار خون
• افزایش آنژین (تشدید درد قفسه سینه)
• برادی‌کاردی پارادوکسیکال (کاهش غیرمنتظره ضربان قلب)
• تاکی‌کاردی (افزایش ضربان قلب)
• افت فشار خون وضعیتی (کاهش فشار خون هنگام ایستادن)
• کاهش فشار خون
• گرگرفتگی صورت

سیستم گوارشی:

• تهوع
• استفراغ

سایر:

• ضعف
• آستنی

۳. عوارض جانبی غیرشایع (۰/۱٪ تا ۱٪)

سیستم قلبی عروقی:

• کلاپس گردش خون

پوست و بافت زیر جلدی:

• درماتیت تماسی
• اریتم (قرمزی پوست)
• خارش
• احساس سوزش و تحریک (در محل مصرف)
• اگزما
• کهیر

۴. عوارض جانبی نادر (۰/۰۱٪ تا ۰/۱٪)

سیستم عصبی:

• سردرد شدید و طولانی مدت

سیستم قلبی عروقی:

• برادی‌کاردی (کاهش ضربان قلب)
• سیانوز (کبودی)
• گرگرفتگی (فلاشینگ)
• افزایش ضربان قلب

سیستم گوارشی:

• خشکی دهان

پوست و بافت زیر جلدی:

• واکنش‌های آلرژیک پوستی
• راش (بثورات جلدی)

چشمی:

• تاری دید

۵. عوارض جانبی بسیار نادر (کمتر از ۰/۰۱٪)

سیستم عصبی:

• ایسکمی مغزی (کاهش خون‌رسانی به مغز)

سیستم گوارشی:

• سوزش سر دل
• بوی بد دهان

پوست و بافت زیر جلدی:

• درماتیت اکسفولیاتیو
• راش دارویی

تنفسی:

• اختلال تنفس

هماتولوژیک:

• مت‌هموگلوبینمی

۶. عوارض جانبی با شیوع نامشخص (گزارش شده در منابع، اما درصد دقیق مشخص نیست)

• سیستم عصبی: ضعف شدید، خواب‌آلودگی، اضطراب
• سیستم قلبی عروقی: آنژین کرشندو، فشار خون برگشتی، تپش قلب، افزایش فشار خون، کاهش فشار اکسیژن شریانی
• سیستم گوارشی: درد شکمی، عق زدن، تورم لب و زبان
• پوست: تعریق زیاد، آنژیوادم، راش منتشر
• تنفسی: هیپوکسمی، تنگی نفس
• چشمی: افزایش فشار داخل چشمی
• سایر: ناراحتی رترواسترنال

نکته‌های بالینی مهم برای پزشک

• سردرد: شایع‌ترین عارضه و دلیل اصلی عدم پذیرش دارو توسط بیمار است. ممکن است با تجویز هم‌زمان استامینوفن یا داروهای ضد درد خفیف، مدیریت شود. کاهش سردرد می‌تواند نشانه‌ای از کاهش اثر دارو به دلیل تحمل دارویی باشد.
• افت فشار خون: خطر افت فشار خون (بخصوص افت فشار خون وضعیتی) در بیماران دچار کاهش حجم خون، افتراق میوکارد حاد، یا نارسایی قلبی وابسته به پیش‌بار (Preload-dependent) افزایش می‌یابد. توصیه می‌شود بیمار هنگام مصرف دارو در وضعیت نشسته باشد.
• تداخل دارویی: مصرف نیتروگلیسیرین همراه با مهارکننده‌های فسفودی‌استراز نوع ۵ (مانند سیلدنافیل، تادالافیل) به دلیل افزایش خطر افت شدید و تهدیدکننده حیات فشار خون، ممنوع است.
• مت‌هموگلوبینمی: یک عارضه جانبی نادر اما جدی است که به ویژه در دوزهای بالا و مصرف طولانی‌مدت رخ می‌دهد و نیاز به پایش سطح اکسیژن شریانی و اقدامات حمایتی دارد.
• تحمل دارویی: در مصرف طولانی مدت، تحمل دارویی می‌تواند ایجاد شود. برای جلوگیری از آن، معمولاً یک دوره بدون نیترات (Nitrate-free Interval) روزانه (معمولاً ۸ تا ۱۲ ساعت) توصیه می‌شود.

تداخلات دارویی نیتروگلیسیرین

مشخصات کلی تداخلات:

• تشدید مت هموگلوبینمی
• عامل گشادکننده عروق

تداخلات رده X (پرهیز):

برومپریدول، مشتقات ارگوت، مهارکننده‌های فسفودی استراز 5، ریوسیگوات

کاهش اثرات داروها توسط نیتروگلیسیرین:

آلتپلاز، هپارین

کاهش اثرات نیتروگلیسیرین توسط داروها:

داروهای آنتی کولینرژیک، برومپریدول، مشتقات ارگوت

افزایش اثرات داروها توسط نیتروگلیسیرین:

آمیفوستین، داروهای ضد سایکوز (آتیپیکال] نسل دوم[)، برومپریدول، دولوکستین، مشتقات ارگوت، داروهای کاهنده فشارخون، فرآورده‌های حاوی لوودوپا، بی‌حس کننده‌های موضعی، نیتروپروسید، فولکودین، پریلوکائین، ریلمنیدین، ریوسیگوات، روزیگلیتازون، سدیم نیتریت

افزایش اثرات نیتروگلیسیرین توسط داروها:

اتانول، آلفوزوسین، باربیتورات ها، بنپریدول، داروهای کاهنده فشارخون، بریمونیدین (موضعی)، داپوکستین، داپسون (موضعی)، دیازوکسید، گیاهان (با خاصیت کاهنده فشارخون)، لورمتازپام، مولسی‌دومین، نفتوپیدیل، نیکرگولین، نیکوراندیل، نیتریک اکسید، اوبینوتوزومب، پنتوکسی فیلین، مهارکننده‌های فسفودی استراز 5، آنالوگ‌های پروستاسیکلین، کیناگولید

تداخلات دارویی مهم نیتروگلیسیرین

نیتروگلیسیرین به عنوان یک داروی گشادکننده عروق، تداخلات دارویی قابل توجهی دارد که می‌تواند اثرات درمانی یا عوارض جانبی آن را تغییر دهد. پزشکان باید قبل از تجویز، مصرف همزمان بیمار با هر داروی دیگری را به دقت بررسی کنند.
تداخلات زیر به دلیل افزایش شدید اثر گشادکنندگی عروق و کاهش خطرناک فشار خون، بسیار پرخطر بوده و مصرف همزمان با نیتروگلیسیرین ممنوع است:

• مهارکننده‌های فسفودی‌استراز نوع ۵ (PDE-5 Inhibitors): این داروها معمولاً برای درمان اختلال نعوظ یا فشار خون ریوی استفاده می‌شوند. مصرف همزمان آن‌ها با نیتروگلیسیرین می‌تواند افت شدید و خطرناک فشار خون را به دنبال داشته باشد. این داروها شامل:

1. سیلدنافیل
2. تادالافیل
3. واردنافیل
4. آوانافیل

• ریوسیگوآت: این دارو برای درمان فشار خون ریوی استفاده می‌شود و مصرف همزمان آن با نیتروگلیسیرین منع مصرف مطلق دارد.
• مشتقات ارگوت: مانند ارگوتامین یا دی‌هیدروارگوتامین (DHE) که برای درمان میگرن استفاده می‌شوند.

سایر تداخلات دارویی مهم

این تداخلات می‌توانند اثرات نیتروگلیسیرین را تقویت کرده (بیشتر منجر به افت فشار خون) یا تضعیف کنند، و معمولاً نیاز به پایش دقیق یا تنظیم دوز دارند:

• داروهای ضد فشار خون: مصرف همزمان با سایر داروهایی که فشار خون را کاهش می‌دهند (مانند مسدود کننده‌های کانال کلسیم، مسدود کننده‌های بتا، و دیورتیک‌ها) می‌تواند اثرات کاهنده فشار خون نیتروگلیسیرین را تشدید کرده و منجر به افت فشار خون وضعیتی، سرگیجه، یا سنکوپ شود.

داروهای ضد انعقاد:

• هپارین: نیتروگلیسیرین می‌تواند اثر ضد انعقادی هپارین را کاهش دهد، که ممکن است نیاز به پایش دقیق‌تر زمان ترومبوپلاستین نسبی فعال (aPTT) و تنظیم دوز هپارین داشته باشد.
• آلته‌پلاز: مصرف همزمان ممکن است اثرات داروی ترومبولیتیک مانند آلته‌پلاز را کاهش دهد.
• داروهای ضد افسردگی سه حلقه‌ای: مانند آمی‌تریپتیلین یا دزیپرامین، و همچنین سایر داروهای دارای اثرات آنتی‌کولینرژیک (مثل آنتی‌هیستامین‌ها)، ممکن است باعث کاهش ترشح بزاق و خشکی دهان شوند. این خشکی می‌تواند باعث شود که قرص‌های زیرزبانی نیتروگلیسیرین به درستی حل نشوند و در نتیجه جذب و اثر دارو با مشکل مواجه شود.
• آسپرین: دوز بالای آسپرین ممکن است سطح نیتروگلیسیرین را در خون افزایش دهد.
• استامینوفن: مصرف همزمان می‌تواند خطر مت‌هموگلوبینمی (یک عارضه نادر و جدی خونی) را افزایش دهد.

تداخل با غذا و سبک زندگی

• الکل: مصرف الکل اثرات گشادکنندگی عروق و کاهش فشار خون نیتروگلیسیرین را به شدت تقویت می‌کند. این ترکیب می‌تواند منجر به افت فشار خون شدید، سرگیجه، غش (سنکوپ) و سردرد شود. بیماران باید مصرف الکل را به شدت محدود یا از آن اجتناب کنند.
• آب گریپ‌فروت: برخی منابع توصیه می‌کنند که از مصرف آب گریپ‌فروت اجتناب شود، اگرچه تداخل آن با نیتروگلیسیرین معمولاً کمتر از تداخل با داروهایی مانند مسدودکننده‌های کانال کلسیم است. با این حال، به دلیل پتانسیل تأثیرگذاری بر متابولیسم دارو، احتیاط توصیه می‌شود.
• مکمل‌های غذایی: برخی مکمل‌ها مانند سیر، زالزالک، کوآنزیم کیو۱۰ و آرژنین ممکن است اثرات کاهنده فشار خون نیتروگلیسیرین را تشدید کنند. از طرفی، برخی مکمل‌ها مانند اِن-استیل‌سیستئین (NAC) و ویتامین‌های سی و ای ممکن است در جلوگیری از تحمل دارویی به نیتروگلیسیرین مؤثر باشند، اما ترکیب این مواد ممکن است عوارض ناخواسته مانند سردرد شدید ایجاد کند و مصرف آن‌ها باید تحت نظر پزشک باشد.

تداخل در آزمایشات

نیتروگلیسیرین به طور مستقیم بر بیشتر تست‌های آزمایشگاهی رایج تأثیر نمی‌گذارد. با این حال، به صورت غیرمستقیم، به دلیل اثرات فارماکولوژیک خود، ممکن است نتایج برخی تست‌ها را تحت تأثیر قرار دهد:

• اندازه‌گیری مت‌هموگلوبین: در صورت بروز عارضه جانبی نادر مت‌هموگلوبینمی، تست‌های خونی سطح مت‌هموگلوبین افزایش یافته را نشان خواهند داد.
• تست‌های انعقادی (مانند aPTT): همانطور که در بخش تداخلات دارویی ذکر شد، در صورت مصرف همزمان با هپارین، نیتروگلیسیرین می‌تواند اثر هپارین را کاهش داده و منجر به نتایج کوتاه‌تر از حد انتظار aPTT شود.

برای اطمینان از ایمنی بیمار، پزشک باید همیشه فهرستی کامل از تمام داروهای تجویزی، بدون نسخه، مکمل‌ها و فرآورده‌های گیاهی مصرفی بیمار را قبل از شروع یا ادامه درمان با نیتروگلیسیرین بررسی کند.

هشدار ها نیتروگلیسیرین

1. افت فشار خون شدید

• توضیح: نیتروگلیسیرین می‌تواند افت سریع و شدید فشار خون سیستولیک و دیاستولیک ایجاد کند، به‌ویژه در بیماران مبتلا به هیپوولمی یا افرادی که داروهای ضد فشار خون مصرف می‌کنند.
• اقدام: فشار خون بیمار باید قبل و در حین درمان کنترل شود. احتیاط در بیماران سالمند و افرادی که دچار افت فشار خون وضعیتی هستند ضروری است.

2. استفاده همزمان با مهارکننده‌های فسفودی‌استراز نوع 5 

• توضیح: مصرف همزمان نیتروگلیسیرین با داروهایی مانند سیلدنافیل (ویاگرا)، تادالافیل (سیالیس)، و واردنافیل می‌تواند باعث افت فشار خون خطرناک شود.
• اقدام: استفاده از نیتروگلیسیرین حداقل تا 24-48 ساعت پس از مصرف مهارکننده‌های PDE-5 ممنوع است.

3. تاکی‌فیلاکسی 

• توضیح: استفاده مداوم از نیتروگلیسیرین ممکن است منجر به کاهش اثربخشی (تحمل دارویی) شود. این اثر معمولاً در عرض 24 تا 48 ساعت رخ می‌دهد.
• اقدام: برای جلوگیری از تاکی‌فیلاکسی، باید فواصل زمانی بدون دارو در نظر گرفته شود (معمولاً 10-12 ساعت در روز).

4. افزایش فشار داخل جمجمه 

• توضیح: نیتروگلیسیرین می‌تواند باعث افزایش فشار داخل جمجمه شود و باید در بیمارانی که ضایعات داخل جمجمه‌ای یا آسیب‌های مغزی دارند، با احتیاط مصرف شود.
• اقدام: مصرف این دارو در بیماران با سابقه ضربه مغزی یا خونریزی داخل مغزی باید با مشورت متخصص نورولوژی انجام شود.

5. بروز سینکوپ

• توضیح: افت فشار خون ناشی از وازودیلاسیون سریع می‌تواند باعث غش و سینکوپ شود.
• اقدام: بیمارانی که دچار سرگیجه یا احساس غش می‌شوند باید در حالت نشسته یا خوابیده قرار گیرند. تنظیم دوز به آرامی انجام شود.

6. مت هموگلوبینمی

• توضیح: در موارد نادر، استفاده طولانی‌مدت یا مصرف بیش از حد نیتروگلیسیرین می‌تواند باعث ایجاد متهموگلوبینمی شود، که ظرفیت حمل اکسیژن خون را کاهش می‌دهد.
• اقدام: در صورت شک به این وضعیت، سطح متهموگلوبین خون اندازه‌گیری شود. درمان شامل تجویز متیلن بلو است.

7. خطر وابستگی به نیترات‌ها

• توضیح: استفاده طولانی‌مدت از نیترات‌ها ممکن است منجر به وابستگی شود، به‌طوری‌که قطع ناگهانی آن می‌تواند باعث اسپاسم عروق کرونری شود.
• اقدام: کاهش تدریجی دوز برای جلوگیری از علائم ترک توصیه می‌شود.

8. بیماری‌های قلبی خاص

• توضیح: نیتروگلیسیرین می‌تواند در بیماران مبتلا به تنگی آئورت شدید، کاردیومیوپاتی هیپرتروفیک، یا تامپوناد قلبی خطرناک باشد، زیرا باعث کاهش پیش‌بار و افزایش خطر افت پرفیوژن می‌شود.
• اقدام: ارزیابی دقیق همودینامیک قبل از شروع درمان ضروری است.

9. بارداری و شیردهی

• توضیح: داده‌های کافی برای ایمنی نیتروگلیسیرین در بارداری و شیردهی وجود ندارد. اثرات آن بر جنین ناشناخته است.
• اقدام: استفاده از نیتروگلیسیرین در این شرایط باید با احتیاط و تنها در صورت ضرورت صورت گیرد.

10. نارسایی کلیه یا کبد

• توضیح: بیماران با اختلال شدید کلیوی یا کبدی ممکن است حساس‌تر به اثرات نیتروگلیسیرین باشند.
• اقدام: شروع درمان با دوزهای پایین و نظارت دقیق بر علائم بیمار توصیه می‌شود.

11. تداخل با سایر داروهای وازودیلاتور

• توضیح: مصرف همزمان نیتروگلیسیرین با سایر داروهای گشادکننده عروق می‌تواند خطر افت فشار خون را افزایش دهد.
• اقدام: دوز و فشار خون بیمار باید به دقت مانیتور شود.

توصیه های دارویی نیتروگلیسیرین

توصیه‌ها برای پزشکان

• شروع درمان با دوز کم: همیشه درمان را با کمترین دوز ممکن شروع کنید و در صورت نیاز، به‌تدریج افزایش دهید.
• کنترل فشار خون: پیش و حین مصرف دارو، فشار خون بیمار را کنترل کنید تا از افت فشار خون شدید جلوگیری شود.
• توجه به تداخلات دارویی: مصرف همزمان با مهارکننده‌های PDE-5 (مانند سیلدنافیل) ممنوع است.
• پیشگیری از تاکی‌فیلاکسی: فواصل زمانی بدون دارو (10-12 ساعت) را رعایت کنید.
• احتیاط در بیماران خاص: در بیماران مبتلا به افزایش فشار داخل جمجمه، آسیب مغزی، یا بیماری‌های شدید قلبی مانند تنگی آئورت با دقت مصرف شود.
• آموزش استفاده صحیح: نحوه مصرف صحیح فرم‌های مختلف دارو (زیرزبانی، پوستی، تزریقی) را به بیمار توضیح دهید.
• نظارت بر عوارض جانبی: بیمار را از نظر سردرد، افت فشار خون، یا علائم متهموگلوبینمی تحت نظر قرار دهید.

توصیه‌ها برای بیماران

• مصرف زیرزبانی: قرص زیرزبانی را زیر زبان بگذارید و اجازه دهید به‌آرامی حل شود؛ آن را نجوید یا قورت ندهید.
• وضعیت نشسته یا خوابیده: هنگام مصرف دارو برای جلوگیری از سرگیجه یا غش، در وضعیت نشسته یا خوابیده باشید.
• گزارش علائم غیرمعمول: در صورت سردرد شدید، سرگیجه، یا تغییرات بینایی، فوراً پزشک را مطلع کنید.
• اجتناب از الکل: از مصرف الکل در طول درمان با نیتروگلیسیرین خودداری کنید.
• نگهداری صحیح: قرص‌های زیرزبانی را در ظرف اصلی، دور از نور و گرما نگهداری کنید.
• رعایت زمان مصرف: دارو را طبق زمان‌بندی پزشک مصرف کنید و از مصرف بیش از حد خودداری کنید.
• هشدار در رانندگی: پس از مصرف دارو ممکن است سرگیجه یا خواب‌آلودگی ایجاد شود؛ از رانندگی یا کار با ماشین‌آلات خودداری کنید.
• استفاده اورژانسی: اگر درد قفسه سینه با مصرف اولین قرص تسکین نیافت، طی 5 دقیقه قرص دوم را مصرف کنید و در صورت عدم بهبودی، فوراً به اورژانس مراجعه کنید.
• فاصله مصرف با مهارکننده‌های جنسی: اگر از داروهای افزایش عملکرد جنسی استفاده کرده‌اید، مصرف نیتروگلیسیرین خطرناک است و باید به پزشک اطلاع دهید.
• آگاهی از سردرد: سردرد خفیف شایع است و معمولاً با ادامه مصرف بهبود می‌یابد؛ اگر غیرقابل‌تحمل بود، به پزشک اطلاع دهید.