پیروکسیکام چیست و برای چه مواردی استفاده می شود؟

ژل پیروکسیکام
داروهای تسکین دهنده ی درد ضد التهاب مانند پیروکسیکام به ضد درد های NSAIDs معروف هستند .این دارو با جلوگیری از تولید عوامل شیمیایی که موجب درز و التهاب می شوند ،درد را تسکین می دهد. فرم موضعی این دارو در تسکین دردهایی نظیر آرتریت (التهاب مفاصل)، دردهاي استخوانی و و ضرب دیدگی، کشیدگی، كمردرد و... كاربرد دارد.
این دارو با کاهش التهاب و تسکین درد به بهبود وضعیت بیمار کمک می کند.
هنگامي كه پيروكسيكام بصورت موضعي بر روي محل درد و التهاب استفاده می شود، این مزیت را دارد که درد را بدون عوارض داخلی ناشی از مصرف خوراکی دارو (مانند عوارض گوارشی) تسکین می دهد. در این صورت دارو فقط در موضع اثر می کند با این حال مصرف ژل موضعی پیروکسیکام برای بزرگسالان تجویز می گردد و برای اطفال توصیه نمی شود.

پیش از مصرف ژل پیروکسیکام 
-در صورت بارداری و یا شیردهی به پزشک خود اطلاع دهید تا داروی ضدحساسیت مناسب شرایط شما را برایتان تجویز نماید.
_در صورت سابقه ی آسم و یا حساسیت، به پزشک خود اطلاع دهید.
-در صورت سابقه ی هرگونه بیماری یا حساسیت پوستی (مانند اگزما)به پزشک خود اطلاع دهید .
-در صورت حساسیت به داروهای ضدالتهاب و درد مانند آسپرین، ایبوپروفن، ناپروکسن، دیکلوفناک و..)به پزشک اطلاع دهید.

نحوه ی صحیح مصرف ژل پیروکسیکام 
_یک لایه ی نازک از ژل را بر روی محل مورد نظربه آرامی ماساژ دهید و پس از استعمال دارو دست خود را بشویید.(مگر اینکه محل استفاده از دارو خود دست هایتان باشد.)
_معمولاً می توانید ژل را سه تا چهار مرتبه در روز مصرف نمایید.
-در صورت فراموشی یک نوبت استعمال دارو، هر موقع که بخاطر آوردید، می توانید ژل پیروکسیکام را استعمال نمایید.

توصیه های ژل پیروکسیکام
_از تماس ژل پیروکسیکام یا دست آغشته به آن ،با چشم ها خوددرای نمایید.
-ژل پیروکسیکام را در نواحی شکسته و یا زخم باز پوستی استفاده ننمایید.در صورتی که این کار را ناخواسته انجام دادید،سریعا موضع را با آب گرم بشویید.
_از پانسمان یا پوشاندن ناحیه ی مصرف بدون نظر پزشک خودداری نمایید.
-مصرف این دارو حساسیت پوست شما را به نور خورشید بیشتر می کند در نتیجه در مدت مصرف این دارو از گرفتن حمام آفتاب خودداری نمایید و موضع مصرف را در معرض نور مستقیم قرار ندهید و در صورت نیاز از فرآورده های ضدآفتاب استفاده نمایید .

عوارض شایع ژل پیروکسیکام 
-حساسیت پوستی خفیف مانند قرمزی یا خارش در موضع مصرف، معمولا در عرض دوتا سه روز برطرف میشود اما در صورت ادامه دار یا وخیم شدن این حساسیت، حتماً پزشک خود را در جریان قرار دهید.
-در صورت ایجاد لکه های قرمز برروی مناطق مختلف پوست ،مصرف دارو را قطع و به پزشک اطلاع دهید.
_ در صورت مشکلات تنفسی،و هرگونه علائم حساسیت دارویی (مانند ورم صورت و دهان)به پزشک خود مراجعه نمایید.

کپسول پیروکسیکام
پیروکسیکام يكي از داروهاي تسکین دهنده ی درد ضد التهاب که به ضد درد های NSAIDs معروف هستند، مي باشد. این دارو در دراز مدت التهاب و درد را کاهش می دهد لذا در تسکین دردهای مانند درد روماتوئید آرتریت و سایر دردهاي مفصلي مزمن كاربرد دارد. همچنین در درمان کوتاه مدت دردهای استخوانی و مفصلی نیز می تواند موثر واقع شود.
این دارو با کاهش التهاب و تسکین درد به بهبود وضعیت بیمار کمک می کند.
پیروکسیکام با مسدود کردن اثر آنزیم سیکلوکسیژناز، منجر به کاهش ساخت ماده ای شیمیایی به نام پروستاگلاندين در بدن می شود که مسئول ایجاد درد و التهاب در ناحیه ی آسیب دیده می باشند.در نتیجه با مهار آنزیم های سکلوکسیژناز و کاهش تولید پروستاگلاندين، درد و التهاب کاهش می یابد.

پيش از مصرف کپسول پیروکسیکام 
_در صورت سابقه ی آسم، حساسیت، زخم معده یا دوازدهه و بیماری های گوارشی(مانند کرون)، بیماری قلبی یا عروقی، لوپوس، مشکلات کبدی، کلیوی و سایر موارد به پزشک خود اطلاع دهید.
_در صورتی که سابقه ی فشار خون بالا و يا وجود لخته در عروق،فشارخون و كلسترول بالا را دارید ،پزشک خود را مطلع نمایید.
-از آنجا که این دارو می تواند در عملکرد داروهای دیگر در بدن اختلال ایجاد کند لازم است پیش از -شروع مصرف لیستی از کلیه ی داروهای مصرفی خوددر اختیار پزشک یا داروسازتان قرار دهید(خصوصاً داروهای ضدفشارخون،داروهای ضد انعقاد خون مانند وارفارین،سایر داذوهای تسکین دهنده ی درد)
_در صورت سابقه ی حساسیت به داروهای ضد درد (مانند آسپرین، ناپروکسن، ایندومتاسین و ایبوپروفن و...)به پزشک خود اطلاع دهید.
-در صورتی که سیگاری هستید، به پزشک خود اطلاع دهید.

نحوه ي مصرف پیروکسیکام خوراکی
-در صورت مصرف طولانی مدت دارو را دقيقاً طبق تجویز پزشک مصرف نمایید.اما عموماً مصرف این دارو بصورت ۱قرص یا کپسول در روز می باشد و عموماً چند هفته طول می کشد تا شاهد اثر مناسب و کامل آن باشید.
-قرص را بطور کامل همراه با یک لیوان آب ببلعید. مصرف این دارو همراه با غذا، شیر و یا شربت های معده به کاهش عوارض گوارشی ناشی از مصرف آن کمک می نماید.
-تا ده دقیقه پس از مصرف دارو، دراز نکشید تا احتمال بروز عوارض گوارشی کاهش یابد.
-در صورت فراموشی یک نوبت مصرف دارو، از مصرف نوبت فراموش شده صرف نظر نمایید و نوبت بعدی را طبق برنامه مصرف نمایید. به هیچ وجه مقدار دارو در یک نوبت را دوبرابر ننمایید.
-در صورتی که این دارو را تنها در مواقع درد استفاده می کنید و مصرف منظم روزانه ندارید باید بدانید که داذوهای تسکین دهنده ی درد اگر در زمان شروع درد مصرف گردند بیشترین اثر خود را دارند لذا تا شدید شدن درد صبر نکنید و در ابتدای مشاهده ی علایم درد داذو را مصرف نمایید.

توصیه های کپسول پیروکسیکام 
-در صورتی که مصرف این دارو برای مدت طولانی توسط پزشک به شما توصیه شده است، تحت نظر پزشک خود بمانید تا پیشرفت درمانی شما بررسی گردد.در صورتی که نیاز به مصرف طولانی مدت این دارو دارید،پزشک می تواند همراه آن، دارو های محافظت کننده از معده تجویز نماید تا عوارض کاهش یابد.
-مصرف داروبطور منظم در ساعت مشخصی از روز می تواند باعث زودتر رسیدن به اثر درمانی مطلوب گردد.
_در صورتی که مبتلا به آسم می باشید ،ممکن است علائمی مانند خس خس سینه و مشکل تنفسی در شما با مصرف این دارو تشدید شود.در صورت بروز این عوارض ،این دارو را قطع نمایید و به پزشک خود مراجعه نمایید.
‎- در صورتی که قصد عمل جراحی یا درمان دندانپزشکی را دارید به پزشک خود در مورد مصرف این دارو اطلاع دهید.
_در مدت درمان بااین دارو حساسیت بدن شما به نور بیشتر خواهد شد لذا از قرار گرفتن در معرض نور مستقیم خودداری نمایید و از کرم های ضدآفتاب و عینک آفتابی استفاده کنید.

عوارض شایع کپسول پیروکسیکام 
-علائم گوارشی مانند سوء هاضمه، سوزش سردل، معده درد و... از علائم شایع داروهای NSAIDs می باشد که برای کاهش آنها مصرف دارو پس از غذا توصیه می شود. در صورت ادامه دار شدن این عوارض با پزشک خود مشورت نمایید.
-احساس تهوع ناشی از این دارو با مصرف وعده های غذایی سبک و پرهیز از غذاهای پرچرب و پرادویه کاهش می یابد.
-جهت بهبود اسهال ناشی از مصرف این دارو،مصرف وعده های غذایی ساده و مایعات به مقدار کافی توصیه می شود.
-در صورت بروز یبوست، رژیم سرشار از فیبر(میوه و سبزیجات) و مصرف مایعات به اندازه ی کافی توصیه می شود.
-در صورت مشکلات تنفسی و هرگونه علائم حساسیت دارویی (مانند ورم صورت و دهان) به پزشک خود مراجعه نمایید.
-در صورت مشاهده دفع خون یا مدفوع تیره،استفراغ حاوی خون یا شکم درد شدید،مصرف دارو را قطع و به پزشک خود مراجعه نمایید.
-در صورت بروز سردرد، سرگیجه یا گیجی شدید، افزایش فشارخون، تغییر وزن ناگهانی، تغییرات خلق و خو، اختلال در خواب، زنگ زدن گوش در مدت درمان با این دارو، حتماً به پزشک خود اطلاع دهید.

اطلاعات تخصصی

موارد مصرف پیروکسیکام

پیروکسیکام، به عنوان یک داروی ضد التهاب غیر استروئیدی با نیمه عمر طولانی، در درمان بیماری‌های التهابی و دژنراتیو مفاصل کاربرد دارد. با این حال، به دلیل مشخصات ایمنی آن (به ویژه ریسک‌های گوارشی و پوستی)، استفاده از آن در بسیاری از نقاط دنیا محدود شده و باید به عنوان خط دوم درمان در نظر گرفته شود.

۱. موارد مصرف تأیید شده 

۱.۱. آرتریت روماتوئید (روماتیسم مفصلی)

• توضیحات بالینی: پیروکسیکام برای تسکین علائم و نشانه‌های آرتریت روماتوئید، از جمله کاهش درد، التهاب، سفتی مفاصل و تورم استفاده می‌شود.
• نکته کاربردی: به دلیل نیمه عمر طولانی، این دارو معمولاً به صورت یک بار در روز تجویز می‌شود (دوز استاندارد ۲۰ میلی‌گرم)، که می‌تواند به بهبود پذیرش درمان توسط بیمار کمک کند. با این حال، پزشک باید به خاطر داشته باشد که اثر کامل درمانی ممکن است بین ۷ تا ۱۲ روز طول بکشد تا به سطح ثابت خونی برسد.

۱.۲. استئوآرتریت (آرتروز یا بیماری دژنراتیو مفاصل)

• توضیحات بالینی: برای تسکین علائم و نشانه‌های استئوآرتریت، که شامل درد و التهاب مفاصل تخریب شده است، کاربرد دارد.
• نکته کاربردی: همانند آرتریت روماتوئید، دوز معمول ۲۰ میلی‌گرم یک بار در روز است. پزشک باید همواره از پایین‌ترین دوز مؤثر و کوتاه‌ترین طول دوره درمان برای رسیدن به اهداف درمانی فردی بیمار استفاده کند تا خطر عوارض جانبی به حداقل برسد.

۱.۳. اسپوندیلیت آنکیلوزان (خشکی و التهاب مهره‌ها)

• توضیحات بالینی: پیروکسیکام برای درمان علائم اسپوندیلیت آنکیلوزان، به ویژه کاهش التهاب و درد ستون فقرات، مجاز است.
• نکته کاربردی: با توجه به محدودیت‌های ایمنی جدید برای پیروکسیکام در بسیاری از مراجع معتبر بین‌المللی، توصیه می‌شود تجویز آن برای شرایط مزمن التهابی مانند اسپوندیلیت، تنها به عنوان یک درمان خط دوم و در بیمارانی که به سایر داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی پاسخ نداده‌اند، انجام شود.

۲. موارد مصرف خارج برچسب (تأیید نشده توسط برچسب رسمی)

۲.۱. آرتریت نقرسی حاد (حمله نقرس)

• توضیحات بالینی: پیروکسیکام به صورت بالینی برای تسکین علامتی حملات حاد نقرس، که با درد و تورم شدید مفصلی مشخص می‌شود، استفاده شده است.
• نکته کاربردی: اگرچه این کاربرد در عمل بالینی مشاهده می‌شود، اما یک کاربرد خارج برچسب محسوب می‌شود. به دلیل طولانی بودن نیمه عمر دارو، انتخاب‌های سریع‌تر و ایمن‌تری برای درمان حاد نقرس وجود دارند.

۲.۲. دردهای عضلانی-اسکلتی حاد

• توضیحات بالینی: این دارو برای درمان علامتی اختلالات عضلانی-اسکلتی حاد مانند رگ به رگ شدن و کشیدگی‌های عضلانی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
• نکته کاربردی: سازمان‌های نظارتی دارویی در برخی کشورها (مانند بریتانیا و اروپا) استفاده از فرمولاسیون سیستمیک پیروکسیکام برای هرگونه اندیکاسیون حاد را لغو کرده و آن را صرفاً محدود به شرایط التهابی مزمن کرده‌اند. در این موارد حاد، استفاده از فرمولاسیون‌های موضعی پیروکسیکام (ژل یا کرم) ممکن است انتخاب ایمن‌تری باشد.

۲.۳. دیسمنوره (قاعدگی دردناک اولیه)

• توضیحات بالینی: پیروکسیکام به دلیل خواص ضد درد و ضد التهابی، برای مدیریت درد اولیه قاعدگی استفاده شده است.
• نکته کاربردی: این یک کاربرد رایج خارج برچسب برای بسیاری از داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی است. با توجه به وجود جایگزین‌های ایمن‌تر و با نیمه عمر کوتاه‌تر، در این زمینه نیز باید ملاحظات ایمنی خاص پیروکسیکام در نظر گرفته شود.

۲.۴. درد پس از جراحی یا پس از زایمان

• توضیحات بالینی: برای تسکین دردهای حاد پس از عمل جراحی یا پس از زایمان نیز به صورت خارج برچسب استفاده شده است.
• نکته کاربردی: در این موارد حاد، به دلیل ریسک‌های قلبی-عروقی و گوارشی (مانند خونریزی)، و به ویژه منع مصرف مطلق در درمان درد پس از جراحی بای‌پس عروق کرونر، استفاده از پیروکسیکام معمولاً توصیه نمی‌شود و باید داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی با نیمه عمر کوتاه‌تر یا سایر مسکن‌ها ترجیح داده شوند.

مکانیسم اثر پیروکسیکام

پیروکسیکام به عنوان یک داروی ضد التهاب غیر استروئیدی، دارای ویژگی‌های مکانیسم اثر خاصی است که تجویز آن را متمایز می‌کند. مکانیسم اصلی اثر پیروکسیکام، همانند سایر داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی، از طریق مهار آنزیم سیکلواکسیژناز است.

مهار غیر انتخابی سیکلواکسیژناز:

پیروکسیکام یک مهار کننده غیر انتخابی هر دو ایزوفرم سیکلواکسیژناز-۱ و سیکلواکسیژناز-۲ است.

1. سیکلواکسیژناز-۲: مهار این آنزیم که عمدتاً در شرایط التهابی القا می‌شود، منجر به کاهش تولید پروستاگلاندین‌های پیش التهابی شده و در نتیجه، اثرات ضد التهاب، ضد درد و ضد تب دارو را ایجاد می‌کند.
2. سیکلواکسیژناز-۱: مهار این ایزوفرم که نقش‌های محافظتی در بدن دارد (مانند حفاظت از مخاط گوارشی و تنظیم جریان خون کلیوی)، باعث بروز عوارض جانبی شناخته شده گوارشی و کلیوی دارو می‌شود.

مکانیسم‌های اضافی (غیر پروستاگلاندینی):

شواهدی وجود دارد که پیروکسیکام از طریق مکانیسم‌های دیگری نیز در فرآیند التهاب نقش دارد. این مکانیسم‌ها شامل تثبیت غشاهای لیزوزومی (مهار رهاسازی آنزیم‌های آسیب‌رسان بافتی) و اختلال در عملکرد نوتروفیل‌ها (کاهش مهاجرت به محل التهاب) هستند که به اثر ضد التهابی آن کمک می‌کنند.

فارماکوکینتیک پیروکسیکام

جذب

• پیروکسیکام پس از مصرف خوراکی به خوبی و تقریباً کامل جذب می‌شود.
• حداکثر غلظت پلاسمایی معمولاً طی ۳ تا ۵ ساعت پس از مصرف خوراکی حاصل می‌شود.
• مصرف دارو به همراه غذا یا داروهای ضد اسید، تأثیر قابل توجهی بر میزان جذب ندارد.

توزیع

• این دارو به میزان بسیار بالایی (حدود ۹۹ درصد) به پروتئین‌های پلاسما متصل می‌شود.
• حجم توزیع آن نسبتاً کم (حدود ۱۰ لیتر) است.
• پیروکسیکام به خوبی در مایع مفصلی نفوذ کرده و تجمع می‌یابد که به اثرات درمانی آن در بیماری‌های مفصلی کمک می‌کند.

متابولیسم و دفع

• متابولیسم پیروکسیکام عمدتاً در کبد و از طریق مسیرهای متابولیک، به ویژه آنزیم‌های سیتوکروم P۴۵۰، به‌ویژه CYP۲C۹، انجام می‌شود.
• متابولیت اصلی، ۵-هیدروکسی‌پیروکسیکام، غیر فعال است.
• دفع دارو از بدن هم از طریق ادرار (حدود ۲۲ درصد) و هم مدفوع (حدود ۷۵ درصد) صورت می‌گیرد و تنها حدود ۵ درصد از دوز به صورت تغییر نیافته دفع می‌شود.

نیمه عمر حذف:

• پیروکسیکام دارای نیمه عمر حذف طولانی است که معمولاً بین ۳۰ تا ۶۰ ساعت (به طور میانگین حدود ۵۰ ساعت) متغیر است.
• اهمیت بالینی: این نیمه عمر طولانی امکان دوزدهی یک بار در روز را فراهم می‌آورد. با این حال، به دلیل این نیمه عمر طولانی، رسیدن به غلظت‌های حالت پایدار (سطح ثابت) در خون به ۷ تا ۱۲ روز زمان نیاز دارد. همچنین، در بیماران مسن یا در افراد با اختلال عملکرد کبدی یا کلیوی، دفع دارو ممکن است مختل شده و منجر به افزایش قابل توجهی در غلظت‌های پلاسمایی و در نتیجه افزایش خطر عوارض جانبی شود.

منع مصرف پیروکسیکام

۱. موارد منع مصرف در بیماری‌های خاص
تجویز پیروکسیکام در بیمارانی که دارای شرایط بالینی زیر هستند، مطلقاً ممنوع است:

سابقه واکنش‌های آلرژیک شدید به داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی:

بیمارانی که پس از مصرف آسپرین یا هر داروی ضد التهاب غیر استروئیدی دیگر، سابقه آسم، کهیر یا واکنش‌های آلرژیک از نوع آنافیلاکسی داشته‌اند (سندرم عدم تحمل آسپرین). خطر وقوع واکنش‌های آنافیلاکتوئید شدید و نادر، که می‌تواند کشنده باشد، در این بیماران وجود دارد.

بیماری فعال دستگاه گوارش:

وجود زخم فعال گوارشی (معده یا دوازدهه)، خونریزی فعال گوارشی، یا سوراخ شدگی در دستگاه گوارش. پیروکسیکام به دلیل ریسک بالاتر عوارض گوارشی جدی، در این شرایط ممنوع است.

خونریزی‌های فعال یا اختلالات خونریزی‌دهنده:

مانند خونریزی مغزی-عروقی یا سایر اختلالات شدید خونریزی‌دهنده.

نارسایی شدید قلبی کنترل نشده:

استفاده از داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی از جمله پیروکسیکام، می‌تواند منجر به احتباس مایعات و بدتر شدن نارسایی قلبی شود.

نارسایی شدید کلیوی:

در بیمارانی که کلیرانس کراتینین آن‌ها کمتر از ۳۰ میلی‌لیتر در دقیقه است یا نارسایی کلیوی پیشرونده دارند.

نارسایی شدید کبدی یا بیماری فعال کبدی:

به دلیل متابولیسم کبدی دارو.

بیماری التهابی فعال روده:

مانند بیماری کرون یا کولیت اولسراتیو.

جراحی بای‌پس عروق کرونر:

استفاده برای کنترل درد پس از جراحی بای‌پس عروق کرونر، به دلیل افزایش خطر وقایع ترومبوتیک و قلبی-عروقی ممنوع است.

۲. موارد منع مصرف در دوران بارداری و شیردهی

بارداری (هفته ۲۰ تا پایان بارداری):

• هفته ۲۰ تا ۳۰ بارداری: استفاده از پیروکسیکام در این بازه باید با محدودیت دوز و مدت زمان همراه باشد، زیرا خطر بروز اختلال عملکرد کلیوی جنین و کاهش مایع آمنیوتیک را در پی دارد.
• هفته ۳۰ بارداری به بعد (سه ماهه سوم): استفاده از پیروکسیکام در این دوره ممنوعیت مطلق دارد. این ممنوعیت به دلیل خطر بسته شدن زودرس مجرای شریانی جنین است که می‌تواند منجر به فشار خون ریوی پایدار در نوزاد شود. همچنین، خطر طولانی شدن زایمان نیز وجود دارد.

شیردهی:

• اگرچه مطالعات نشان می‌دهند که مقدار کمی از پیروکسیکام وارد شیر مادر می‌شود و به نظر نمی‌رسد در نوزادان بزرگ‌تر عوارض جانبی ایجاد کند، اما به دلیل عدم وجود تجربه کافی در دوران شیردهی در مورد نوزادان نارس یا نوزادان تازه متولد شده، استفاده از آن در این دوره توصیه نمی‌شود. در این موارد، داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی با نیمه عمر کوتاه‌تر ترجیح داده می‌شوند.

۳. موارد منع مصرف در کودکان

سن کمتر از ۱۶ سال:

• ایمنی و اثربخشی پیروکسیکام برای استفاده در جمعیت کودکان به جز موارد خاص آرتریت روماتوئید نوجوانان، به خوبی تأیید نشده است.
• در صورت تجویز برای آرتریت روماتوئید نوجوانان، دوز بر اساس وزن بدن تعیین می‌شود، اما به طور کلی، پزشک باید به محدودیت‌های ایمنی این دارو در این گروه سنی توجه ویژه داشته باشد و تنها در صورت لزوم و شکست درمان با داروهای ایمن‌تر اقدام به تجویز کند.

عوارض جانبی پیروکسیکام

۱. عوارض جانبی شایع (با فراوانی ۱ تا ۱۰ درصد)
این عوارض بیش از ۱ درصد بیماران را در کارآزمایی‌های بالینی تحت تأثیر قرار داده‌اند و اغلب مربوط به دستگاه گوارش و سیستم عصبی هستند:

دستگاه گوارش:

• تهوع به عنوان یکی از شایع‌ترین عوارض.
• یبوست
• نفخ
• درد شکم
• اسهال
• سوء هاضمه (احساس ترش کردن یا ناراحتی معده)

سیستم عصبی مرکزی:

• سردرد
• سرگیجه
• خواب آلودگی

سایر عوارض:

• تورم (ادم) به ویژه تورم محیطی در اندام‌ها.
• کاهش اشتها
• افزایش قند خون

۲. عوارض جانبی غیر شایع (با فراوانی ۰.۱ تا ۱ درصد)
این عوارض کمتر از ۱ درصد بیماران را تحت تأثیر قرار می‌دهند:

بینایی:

• تاری دید.

قلب و عروق:

• تپش قلب.

متابولیک:

• افت قند خون (هیپوگلیسمی).

۳. عوارض جانبی جدی و نادر (فراوانی متغیر و معمولاً کمتر از ۰.۱ درصد)
اگرچه فراوانی این عوارض پایین است، اما پتانسیل کشنده بودن آن‌ها ایجاب می‌کند که با جدیت بیشتری پایش شوند:

عوارض گوارشی جدی:

• خونریزی، زخم یا سوراخ شدگی دستگاه گوارش. خطر بروز خونریزی گوارشی جدی در هر ۱۰۰۰ بیمار/سال در مطالعات مشاهده‌ای متغیر است.

عوارض قلبی-عروقی:

• رویدادهای ترومبوتیک جدی مانند انفارکتوس میوکارد و سکته مغزی (ریسک افزایش یافته در مقایسه با عدم مصرف).
• نارسایی احتقانی قلب و تشدید فشار خون بالا.

عوارض کبدی:

• افزایش خفیف آنزیم‌های کبدی در سرم (حدود ۳ تا ۱۸ درصد بیماران در مطالعات اولیه گزارش شده است، اما معمولاً بدون علامت است).
• آسیب کبدی حاد علامت‌دار با زردی، بسیار نادر است (تخمین زده می‌شود حدود ۱ تا ۵ مورد در هر ۱۰۰,۰۰۰ نسخه).

عوارض کلیوی:

• نارسایی حاد کلیوی و نفریت بینابینی.

عوارض خونی:

• کم‌خونی، کاهش پلاکت‌ها، یا کاهش گلبول‌های سفید.

عوارض پوستی:

• واکنش‌های جدی پوستی مانند سندرم استیونس-جانسون و نکروز اپیدرمی سمی.

تداخلات دارویی پیروکسیکام

مشخصات کلی تداخلات:

• سوبسترای CYP2C9
• نفروپاتی ناشی از داروهای مسکن
• تشدید اثرات ضد پلاکت
• کاهش پرفیوژن یا عملکرد کلیوی
• افزایش خطر خونریزی یا آسیب به مخاط دستگاه گوارش
• تشدید هایپرکالمی
• تشدید اثرات افزاینده فشارخون
• تشدید هیپوناترمی
• کاهش‌ آستانه تشنج

تداخلات رده X (پرهیز):

آسه‌متاسین، آمینولوولینیک اسید (سیستمیک)، دکس ایبوپروفن، دکس کتوپروفن، فلوکتافنین، کتورولاک (نازال و سیستمیک)، ماسیمورلین، میفامورتید، مورنیفلومات، داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (انتخابی COX-2)، اوماستاکسین، پلوبیپروفن، فنیل بوتازون، تالنیفلومات، تنوکسیکام، اوروکیناز، زالتوپروفن

کاهش اثرات داروها توسط پیروکسیکام:

آلیسکایرن، بلاک کننده‌های گیرنده آنژیوتانسین II، مهارکننده‌های آنزیم تبدیل‌کننده آنژیوتانسین، بتابلاکرها، اپلرنون، هیدرالازین، دیورتیک های لوپ، ماسیمورلین، میفامورتید، دیورتیک های نگه‌دارنده پتاسیم، پروستاگلاندین ها (چشمی)، سالیسیلات ها، مهارکننده‌های انتخابی باز جذب سروتونین، سینکالید، دیورتیک های تیازیدی و شبه تیازیدی

کاهش اثرات پیروکسیکام توسط داروها:

عوامل کمپلکس ساز اسیدهای صفراوی، سالیسیلات ها

افزایش اثرات داروها توسط پیروکسیکام:

مشتقات 5- آمینوسالیسیلیک اسید، داروهای با خاصیت ضد پلاکت، آلیسکایرن، آمینوگلیکوزیدها، آمینولوولینیک اسید (موضعی و سیستمیک)، داروهای ضد انعقاد، آپیکسابان، بمیپارین، مشتقات بیس‌فسفونات ها، سفالوتین، کلاژناز (سیستمیک)، سیکلوسپورین (سیستمیک)، دابیگاتران اتکسیلات، دفراسیروکس، دئوکسی کولیک اسید، دسموپرسین، دکس ایبوپروفن، دیگوکسین، دروسپیرنون، ادوکسابان، انوکساپارین، اپلرنون، هالوپریدول، هپارین، ایبریتومومب تیوکستان، لیتیم، متفورمین، متوترکسات، داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (انتخابی COX-2)، اوبینوتوزومب، اوماستاکسین، پورفیمر، دیورتیک های نگه‌دارنده پتاسیم، پرالاترکسات، کینولون ها، ریواروکسابان، سالیسیلات ها، تاکرولیموس (سیستمیک)، فرآورده‌های تنوفوویر، داروهای ترومبولیتیک، تولپریسون، اوروکیناز، ونکومایسین، ورتپورفین، آنتاگونیست های ویتامین کا

افزایش اثرات پیروکسیکام توسط داروها:

آکالابروتینیب، آسه‌متاسین، الکل (اتیل)، بلاک کننده‌های گیرنده آنژیوتانسین II، مهارکننده‌های آنزیم تبدیل‌کننده آنژیوتانسین، کورتیکواستروئید ها (سیستمیک)، سیکلوسپورین (سیستمیک)، داساتینیب، دکس کتوپروفن، دیکلوفناک (سیستمیک)، امولسیون‌های چربی (بر پایه روغن ماهی)، فلبیناک، فلوکتافنین، گلوکزآمین، گیاهان (با خاصیت ضد انعقاد/ ضد پلاکت)، ایبروتینیب، اینوترسن، کتورولاک (نازال و سیستمیک)، لیماپروست، دیورتیک های لوپ، مورنیفلومات، مولتی ویتامین/ فلورید (حاوی ویتامین‌های آ، دی و ای)، مولتی ویتامین/ مینرال (حاوی ویتامین‌های آ، دی، ای، کا، فولات و آهن)، مولتی ویتامین/ مینرال (حاوی ویتامین‌های آ، ای و بدون آهن)، نفتازون، اسیدهای چرب امگا-3، پلوبیپروفن، پنتوسان پلی سولفات سدیم، پنتوکسی فیلین، فنیل بوتازون، پروبنسید، آنالوگ‌های پروستاسیکلین، مهارکننده‌های انتخابی باز جذب سروتونین، مهارکننده‌های باز جذب سروتونین/ نوراپی نفرین، سدیم فسفات‌ها، تالنیفلومات، تنوکسیکام، دیورتیک های تیازیدی و شبه تیازیدی، تیپراناویر، تولپریسون، داروهای ضدافسردگی سه حلقه‌ای (آمین نوع سوم)، ویتامین ای (سیستمیک)، زالتوپروفن، زانوبروتینیب

تداخلات دارویی عمده و مهم بالینی
پیروکسیکام به عنوان یک داروی ضد التهاب غیر استروئیدی، دارای تداخلات دارویی متعددی است که می‌تواند خطرات جدی را برای بیمار به همراه داشته باشد:

۱. تداخلات افزایش دهنده خطر خونریزی

• ضد انعقادها (مانند وارفارین، هپارین): مصرف همزمان پیروکسیکام با این داروها، خطر خونریزی گوارشی یا سیستمیک را به شدت افزایش می‌دهد. مکانیسم این تداخل، هم اثر ضد پلاکتی پیروکسیکام و هم خطر آسیب به مخاط گوارشی است. پایش دقیق زمان پروترومبین یا نسبت نرمال شده بین‌المللی و نشانه‌های خونریزی ضروری است.
• ضد پلاکت‌ها (مانند آسپیرین، کلوپیدوگرل): مصرف پیروکسیکام همراه با دوزهای ضد درد آسپیرین یا سایر ضد پلاکت‌ها، خطر عوارض جانبی گوارشی جدی را به طرز چشمگیری افزایش می‌دهد و معمولاً توصیه نمی‌شود.
• مهارکننده‌های بازجذب سروتونین (مانند فلوکستین، سرترالین) و مهارکننده‌های بازجذب سروتونین-نوراپی‌نفرین (مانند دولوکستین): مصرف همزمان با این داروها، خطر خونریزی گوارشی را افزایش می‌دهد.

2. تداخلات کاهنده اثربخشی داروهای دیگر و افزایش دهنده سمیت کلیوی

• مهارکننده‌های آنزیم مبدل آنژیوتانسین (مانند کاپتوپریل، انالاپریل) و مسدود کننده‌های گیرنده آنژیوتانسین (مانند لوزارتان، والسارتان): مصرف همزمان با پیروکسیکام می‌تواند اثر کاهش فشار خون این داروها را کم کرده و خطر نارسایی کلیوی حاد، به ویژه در بیماران مسن یا دچار کاهش حجم مایعات، را افزایش دهد. فشار خون و عملکرد کلیه باید به دقت پایش شود.
• دیورتیک‌ها (مانند هیدروکلروتیازید، فوروزماید): پیروکسیکام می‌تواند اثر مدر این داروها را کاهش دهد و همچنین در بیماران دچار کاهش حجم، خطر سمیت کلیوی را افزایش می‌دهد.
• دیگوکسین: پیروکسیکام می‌تواند کلیرانس کلیوی دیگوکسین را کاهش داده و باعث افزایش سطح سرمی دیگوکسین و خطر مسمومیت شود. سطح دیگوکسین باید پایش شود.
• لیتیوم: پیروکسیکام کلیرانس لیتیوم را کاهش داده و منجر به افزایش سطح سرمی لیتیوم و خطر مسمومیت می‌شود. سطح لیتیوم باید به دقت پایش شود.
• متوترکسات: مصرف همزمان پیروکسیکام با متوترکسات می‌تواند کلیرانس کلیوی متوترکسات را کاهش داده و سطح سمی آن را افزایش دهد. در صورت استفاده از دوزهای بالای متوترکسات، این ترکیب باید قطع شود.
• سیکلوسپورین و تاکرولیموس: مصرف همزمان با پیروکسیکام می‌تواند خطر سمیت کلیوی را به شدت افزایش دهد.

۳. تداخلات افزایش دهنده عوارض جانبی پیروکسیکام

• سایر داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی: استفاده همزمان از پیروکسیکام با سایر داروهای این دسته، خطر عوارض جانبی، به ویژه عوارض گوارشی را بدون افزایش اثربخشی درمانی، افزایش می‌دهد. این ترکیب به طور کلی توصیه نمی‌شود.
• کورتیکواستروئیدهای خوراکی (مانند پردنیزولون): این ترکیب خطر خونریزی یا زخم گوارشی را افزایش می‌دهد.

تداخل با غذا و الکل

• غذا: پیروکسیکام می‌تواند همراه با غذا مصرف شود. مصرف غذا ممکن است سرعت جذب دارو را کاهش دهد، اما بر میزان کلی جذب تأثیری ندارد. مصرف آن با غذا یا شیر می‌تواند به کاهش تحریک گوارشی و ناراحتی معده کمک کند.
• الکل: مصرف الکل همراه با پیروکسیکام، خطر خونریزی معده و روده را به دلیل اثرات تحریک‌کننده اضافی بر مخاط گوارشی به شدت افزایش می‌دهد و باید اکیداً از آن پرهیز شود.

تداخل در آزمایشات

پیروکسیکام می‌تواند در نتایج برخی آزمایش‌های آزمایشگاهی تداخل ایجاد کند که بیشتر ناشی از اثرات فیزیولوژیکی آن در بدن است:

• زمان خونریزی: به دلیل اثر ضد پلاکتی پیروکسیکام، می‌تواند زمان خونریزی را طولانی‌تر کند. این باید قبل از هر اقدام تهاجمی در نظر گرفته شود.
• تست‌های عملکرد کبد: پیروکسیکام می‌تواند باعث افزایش سطح آنزیم‌های آمینوترانسفراز در سرم شود.
• آزمایش‌های کلیوی: می‌تواند باعث افزایش سطح کراتینین و نیتروژن اوره خون شود که نشان‌دهنده اثر بر عملکرد کلیه‌ها است.
• سایر آزمایش‌ها: این دارو ممکن است بر روی نتایج آزمایش‌های اندازه‌گیری قند خون تأثیر بگذارد، هرچند که سازوکار آن عمدتاً فیزیولوژیک است.

هشدار ها پیروکسیکام

۱. هشدارهای کامل و کاربردی پیروکسیکام
تجویز پیروکسیکام باید با توجه ویژه به خطرات بالقوه زیر همراه باشد:

رویدادهای ترومبوتیک قلبی-عروقی (جعبه هشدار)

• خطر انفارکتوس میوکارد و سکته مغزی: پیروکسیکام، خطر رویدادهای ترومبوتیک قلبی-عروقی جدی، از جمله حمله قلبی و سکته مغزی را افزایش می‌دهد که ممکن است کشنده باشند. این خطر می‌تواند در اوایل شروع درمان رخ دهد و با طولانی شدن مدت استفاده و افزایش دوز، افزایش یابد.
• منع مصرف در جراحی بای‌پس: تجویز پیروکسیکام برای درمان درد پس از جراحی بای‌پس عروق کرونر مطلقاً ممنوع است.
• توصیه بالینی: از پایین‌ترین دوز مؤثر و کوتاه‌ترین مدت زمان ممکن برای مدیریت علائم بیمار استفاده کنید. در بیمارانی که سابقه بیماری قلبی-عروقی یا عوامل خطر دارند (مانند فشار خون بالا، دیابت، چربی خون بالا، یا سیگار کشیدن)، باید با احتیاط بیشتری تجویز و علائم مربوط به مشکلات قلبی-عروقی (مانند درد قفسه سینه، تنگی نفس، ضعف یا لکنت زبان) به دقت پایش شوند.

عوارض جانبی جدی گوارشی (جعبه هشدار)

• خطر خونریزی، زخم و سوراخ‌شدگی: داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی، از جمله پیروکسیکام، باعث افزایش خطر رویدادهای جانبی جدی گوارشی شامل التهاب، خونریزی، زخم و سوراخ شدن معده و روده می‌شوند که می‌توانند کشنده باشند. این عوارض ممکن است در هر زمانی از درمان و بدون علائم هشدار دهنده قبلی رخ دهند.
• عوامل خطر: بیماران مسن و کسانی که سابقه زخم گوارشی یا خونریزی گوارشی قبلی دارند، در معرض خطر بیشتری برای این عوارض جدی قرار دارند.
• اقدام بالینی: در صورت بروز هرگونه خونریزی گوارشی یا زخم، مصرف دارو باید فوراً متوقف شود. همچنین استفاده از دوزهای بیشتر از ۲۰ میلی‌گرم در روز، به طور قابل توجهی خطر عوارض جانبی گوارشی را افزایش می‌دهد.

سمیت کلیوی و افزایش فشار خون

• کلیه‌ها: پیروکسیکام می‌تواند باعث سمیت کلیوی شود که شامل التهاب کلیه، نکروز پاپی کلیوی، و نارسایی کلیوی حاد است. در بیمارانی با اختلال عملکرد کلیوی یا کبدی، نارسایی قلبی یا کاهش حجم خون، باید عملکرد کلیه به طور منظم پایش شود.
• فشار خون بالا: دارو می‌تواند منجر به شروع فشار خون بالا یا بدتر شدن فشار خون موجود شود. بنابراین، پایش فشار خون در شروع و طول دوره درمان ضروری است. پیروکسیکام ممکن است اثربخشی برخی داروهای ضد فشار خون را کاهش دهد.

سمیت کبدی

• کبد: پیروکسیکام می‌تواند باعث افزایش سطح آنزیم‌های کبدی شود و در موارد نادر، منجر به آسیب کبدی شدید و حتی کشنده گردد. در صورت بروز علائم نارسایی کبدی (مانند تهوع، استفراغ، خستگی مفرط، زردی پوست یا چشم‌ها)، مصرف دارو باید قطع شود.

واکنش‌های جدی پوستی

• پوست: پیروکسیکام با واکنش‌های جدی و تهدید کننده حیات پوستی مانند سندرم استیونس-جانسون و نکروز اپیدرمی سمی همراه است. در صورت بروز هرگونه راش پوستی، ضایعه مخاطی یا سایر علائم حساسیت مفرط، دارو باید فوراً قطع و بیمار ارزیابی شود.

۲. اوردوز پیروکسیکام و درمان آن
اگرچه بسیاری از بیماران در اوردوز حاد داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی بدون علامت باقی می‌مانند یا علائم خفیف گوارشی را تجربه می‌کنند، اما در اوردوز پیروکسیکام به دلیل نیمه عمر طولانی، خطر عوارض جدی افزایش می‌یابد.
علائم اوردوز
علائم اوردوز پیروکسیکام می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• دستگاه گوارش: تهوع، استفراغ، درد شکم، سوزش سردل، و احتمالاً خونریزی گوارشی (مدفوع سیاه یا استفراغ خونی).
• دستگاه عصبی: خواب‌آلودگی، بی‌حالی، عدم تمرکز، سردرد، وزوز گوش، گیجی، تشنج و در موارد شدید، کما.
• تنفس: تنفس سریع یا خس‌خس سینه.
• کلیه: کاهش یا عدم تولید ادرار (نارسایی حاد کلیوی).

مدیریت اوردوز

• هیچ پادزهر اختصاصی برای اوردوز پیروکسیکام وجود ندارد و درمان کاملاً حمایتی و علامتی است. به دلیل نیمه عمر طولانی پیروکسیکام، نظارت طولانی‌مدت بر بیمار (۲۴ تا ۴۸ ساعت) توصیه می‌شود.
• حمایت حیاتی: تثبیت وضعیت بیمار، حفظ راه‌های هوایی و حمایت از تنفس و گردش خون در اولویت قرار دارد.

رفع آلودگی گوارشی:

• زغال فعال: در صورت مراجعه بیمار در مدت کوتاهی (معمولاً کمتر از ۱ تا ۲ ساعت) پس از مصرف دوز بالقوه سمی، تجویز زغال فعال می‌تواند به کاهش جذب کمک کند.

درمان علامتی و حمایتی:

• پایش مداوم: اندازه‌گیری و پایش علائم حیاتی، سطح هوشیاری، تست‌های خون و ادرار (مانند آنالیز گازهای خون، الکترولیت‌ها، و عملکرد کلیه و کبد) ضروری است.
• اختلالات گوارشی: تجویز داروهای ضد اسید یا مهارکننده‌های پمپ پروتون برای مدیریت درد شکم و پیشگیری از خونریزی گوارشی. در صورت خونریزی شدید، ممکن است نیاز به آندوسکوپی باشد.
• تشنج: تشنج با استفاده از بنزودیازپین‌ها (مانند دیازپام یا لورازپام) مدیریت می‌شود.
• نارسایی کلیوی: مایع‌درمانی داخل وریدی برای حفظ حجم و برون‌ده ادراری. در موارد نارسایی شدید کلیوی، دیالیز ممکن است مورد نیاز باشد (اگرچه پیروکسیکام به دلیل اتصال بالای پروتئینی، به خوبی با همودیالیز حذف نمی‌شود).
• اسیدوز متابولیک: در صورت لزوم، با استفاده از بی‌کربنات سدیم داخل وریدی درمان شود.

توصیه های دارویی پیروکسیکام

۱. توصیه‌های دارویی برای بیمار
این توصیه‌ها باید به صورت روشن و قابل فهم به بیمار ارائه شوند تا همکاری او در درمان و تشخیص زودهنگام عوارض جانبی جدی تضمین شود:

• مصرف صحیح: دارو را دقیقاً طبق دستور پزشک مصرف کنید. دوز توصیه شده برای بزرگسالان معمولاً ۲۰ میلی‌گرم یک بار در روز است. به بیمار تأکید کنید که برای تسکین علائم، از پایین‌ترین دوز مؤثر و کوتاه‌ترین زمان ممکن استفاده کند.
• نحوه مصرف: برای کاهش ناراحتی گوارشی، کپسول‌ها را همراه با غذا، شیر یا مقدار زیادی آب مصرف کنید.
• خطر قلبی-عروقی: به بیمار آموزش دهید که نسبت به علائم جدی قلبی-عروقی هوشیار باشد. در صورت بروز ناگهانی درد قفسه سینه، تنگی نفس، ضعف در یک طرف بدن یا لکنت زبان، باید بلافاصله کمک فوری پزشکی دریافت کند.
• خطر گوارشی: به بیمار هشدار دهید که در صورت مشاهده علائمی مانند درد شدید شکم، مدفوع سیاه و قیری شکل، یا استفراغ خونی یا ماده‌ای شبیه به تفاله قهوه، فوراً مصرف دارو را قطع و با پزشک تماس بگیرد.
• سمیت کبدی و کلیوی: در صورت مشاهده علائمی مانند خستگی غیرعادی، تهوع، استفراغ، خارش، زردی پوست یا چشم‌ها، یا کاهش حجم ادرار، با پزشک مشورت کند.
• تداخل با داروهای دیگر: بیمار باید تمامی داروهای مصرفی (تجویزی و بدون نسخه)، مکمل‌ها، ویتامین‌ها و داروهای گیاهی خود را به پزشک اطلاع دهد، به ویژه داروهای رقیق‌کننده خون و داروهای ادرارآور.
• الکل: به بیمار قویاً توصیه شود که هنگام مصرف پیروکسیکام از نوشیدن الکل خودداری کند، زیرا خطر خونریزی معده را به شدت افزایش می‌دهد.
• بارداری: به زنان در سنین باروری توصیه کنید که اگر باردار هستند یا قصد بارداری دارند، پزشک خود را در جریان بگذارند. مصرف داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی از حدود هفته ۲۰ بارداری و پس از آن، به دلیل خطر آسیب به کلیه جنین و بسته شدن زودرس مجرای شریانی، منع مصرف دارد.

۲. توصیه‌های دارویی مخصوص پزشک
این توصیه‌ها برای هدایت تصمیمات بالینی و کاهش خطر درمانی حیاتی هستند:

• اصل درمانی دوز پایین و کوتاه مدت: با توجه به نیمه عمر طولانی پیروکسیکام و خطر نسبتاً بالای عوارض گوارشی و قلبی-عروقی آن نسبت به برخی دیگر از داروهای این دسته، تجویز باید با حداقل دوز مؤثر (۲۰ میلی‌گرم در روز) و در کوتاه‌ترین زمان ممکن باشد. ارزیابی مجدد اثربخشی باید پس از ۲ هفته انجام شود، زیرا رسیدن به سطح ثابت پلاسمایی ۷ تا ۱۲ روز طول می‌کشد.

غربالگری و پایش قلبی-عروقی:

• تجویز پیروکسیکام باید در بیماران دارای سابقه بیماری قلبی، فشار خون بالا، یا عوامل خطر قلبی-عروقی با احتیاط فراوان انجام شود.
• فشار خون بیماران باید در شروع درمان و به طور منظم در طول دوره درمان پایش شود، زیرا پیروکسیکام ممکن است باعث شروع یا تشدید فشار خون بالا شود و اثربخشی داروهای ضد فشار خون را کاهش دهد.

پیشگیری از عوارض گوارشی:

• در بیماران با خطر بالای عوارض گوارشی (مانند سابقه زخم، سالمندان، مصرف همزمان آسپرین یا کورتیکواستروئیدها)، استفاده از یک عامل محافظت کننده گوارشی مانند مهارکننده‌های پمپ پروتون یا میزوپروستول باید مد نظر قرار گیرد.

پایش کلیوی و کبدی:

• عملکرد کلیه (کراتینین و نیتروژن اوره خون) باید در بیماران مسن، بیماران با کاهش حجم مایعات، نارسایی قلبی، یا اختلال عملکرد کلیه و کبد، به طور منظم بررسی شود.
• عملکرد کبد (آنزیم‌های کبدی) باید به صورت دوره‌ای پایش شود و در صورت ادامه یا بدتر شدن نتایج غیرطبیعی، دارو قطع شود.
• تداخل با وارفارین: در صورت مصرف همزمان با داروهای ضد انعقاد مانند وارفارین، نیاز به پایش بسیار دقیق و مکرر نسبت نرمال شده بین‌المللی است و احتمال کاهش دوز وارفارین وجود دارد.