کاربامازپین چیست و برای چه مواردی استفاده می شود؟

کاربارام محصول شرکت داروسازی راموفارمین

معرفی کاربامازپین

کاربامازپین یک داروی ضدتشنج و تثبیت‌کننده خلق است که به کنترل تشنج‌های صرعی، کاهش دردهای عصبی (به‌ویژه درد نورالژی عصب سه‌قلو) و کمک به تثبیت خلق در اختلال دوقطبی کمک می‌کند.

 

موارد مصرف کاربامازپین

کاربامازپین یک دارو است که برای درمان بیماری‌های زیر استفاده می‌شود:

صرع (تشنج):

• این دارو به کنترل تشنج کمک می‌کند و باعث می‌شود که فعالیت الکتریکی غیرطبیعی در مغز کاهش یابد.
• برای انواع خاصی از تشنج، مانند تشنج‌های جزئی و تونیک-کلونیک (تشنج‌های بزرگ)، تجویز می‌شود.

دردهای عصبی (نورالژی عصب سه‌قلو):

• اگر دچار درد شدید و ناگهانی در صورت هستید که مانند شوک الکتریکی احساس می‌شود، ممکن است پزشک این دارو را برای کاهش درد شما تجویز کند.

اختلال دوقطبی:

• اگر اختلال دوقطبی دارید و دچار تغییرات خلقی شدید می‌شوید (مانند دوره‌های شیدایی یا افسردگی شدید)، این دارو می‌تواند به تعادل خلقی شما کمک کند.

سایر دردهای عصبی:

• کاربامازپین ممکن است برای دردهای عصبی ناشی از دیابت یا آسیب‌های نخاعی نیز تجویز شود.

نکته مهم: این دارو برای درمان دردهای معمولی (مانند سردرد یا کمردرد) مناسب نیست و فقط برای مشکلات عصبی خاصی تجویز می‌شود.

 

اثربخشی و آمار کاربامازپین

مطالعات نشان می‌دهد:

• در کنترل تشنج‌های صرعی، کاربامازپین در حدود 70-80% از بیماران بهبود قابل توجهی ایجاد می‌کند.
• در کاهش درد نورالژی عصب سه‌قلو و تثبیت خلق در اختلال دوقطبی نیز اثربخشی خوبی دارد.

 

مقدار مصرف کاربامازپین (با تفکیک نوع بیماری)

برای صرع (در بزرگسالان):

• دوز اولیه معمولاً 200-400 میلی‌گرم در روز است.
• به تدریج دوز افزایش یافته و معمولاً بین 800 تا 1600 میلی‌گرم در روز (تقسیم به 2 یا 3 وعده) تجویز می‌شود.

برای نورالژی عصب سه‌قلو:

• دوز مصرفی مشابه با درمان صرع است؛ معمولاً از 200 میلی‌گرم روزانه شروع شده و به تدریج افزایش می‌یابد تا درد به حد قابل قبولی برسد.

برای اختلال دوقطبی:

• دوز درمانی به دقت توسط پزشک تنظیم می‌شود و ممکن است از دوزهای مشابه صرع استفاده شود؛ هدف تثبیت خلق و جلوگیری از عود دوره‌های شیدایی یا افسردگی است.

برای کودکان:

• دوز بر اساس وزن بدن (معمولاً حدود 5-10 میلی‌گرم/کیلوگرم در روز) تعیین می‌شود و باید تحت نظارت پزشک دقیق باشد.

 

خطرات مرتبط با مصرف طولانی‌مدت کاربامازپین

• تغییرات خونی: کاهش تعداد گلبول‌های سفید یا سایر اختلالات خونی
• مشکلات کبدی: افزایش سطح آنزیم‌های کبدی
• هیپوناترمی: کاهش سطح سدیم خون
• عوارض پوستی: واکنش‌های آلرژیک و بثورات
• کاهش تراکم استخوانی: احتمال کاهش تراکم استخوان در مصرف بلندمدت
• پایش دوره‌ای توسط پزشک برای کاهش این خطرات ضروری است.

 

مکانیسم اثر کاربامازپین به زبان ساده

کاربامازپین با کاهش فعالیت غیرطبیعی سلول‌های عصبی مغز به کنترل تشنج کمک می‌کند. به‌عبارت ساده، این دارو "سیگنال‌های اضافی" در مغز را کاهش می‌دهد تا از بروز تشنج و دردهای عصبی جلوگیری کند.

 

عوارض جانبی کاربامازپین و مدیریت آن‌ها

• عوارض شایع:

خواب‌آلودگی، سرگیجه، تهوع، مشکلات بینایی و تغییرات خلقی.

مدیریت:

• گزارش هرگونه عارضه به پزشک؛
• تنظیم دوز یا تغییر دارو در صورت لزوم.

 

تداخلات دارویی کاربامازپین

• کاربامازپین ممکن است با داروهایی مانند وارفارین، داروهای ضدافسردگی، ضد باکتری (مانند ریفامپین) و داروهای کورتیکواستروئیدی تداخل داشته باشد. برای اطلاعات بیشتر در خصوص تداخلات کاربامازپین به اطلاعات تخصصی در ادامه همین صفحه مراجعه کنید
• پزشک شما لیست داروهای مصرفی را بررسی می‌کند تا از تداخلات جلوگیری شود.

 

مشاوره درباره ارتباط کاربامازپین با داروهای مختلف

• حتماً قبل از شروع کاربامازپین، تمامی داروها و مکمل‌های مصرفی را به پزشک اطلاع دهید.
• استفاده همزمان از داروهایی که بر کبد تأثیر دارند، نیاز به پایش دقیق عملکرد کبد دارد.

 

منع مصرف در بیماری‌ها، بارداری، شیردهی و رده سنی

• بیماری‌های خاص: افرادی که به کاربامازپین یا داروهای لینکوزامیدی حساسیت دارند نباید آن را مصرف کنند.
• بارداری: کاربامازپین در دوران بارداری (کلاس D) فقط در صورت ضرورت مطلق و با نظارت دقیق پزشک استفاده می‌شود.
• شیردهی: مصرف آن در دوران شیردهی باید با احتیاط انجام شود.
• رده سنی: در کودکان دوز باید به دقت بر اساس وزن تنظیم شود؛ در سالمندان ممکن است نیاز به دوز پایین‌تر باشد.

 

توصیه‌های دارویی کاربامازپین

• پیش از مصرف: تمام سوابق پزشکی و دارویی خود را به پزشک اطلاع دهید.
• فراموشی مصرف: در صورت فراموشی یک دوز، به محض یادآوری آن را مصرف کنید؛ دوز بعدی را سرخود تغییر ندهید.
• بهترین زمان مصرف: معمولاً همراه با وعده‌های غذایی مصرف می‌شود تا جذب بهبود یابد.
• اثر دارو: اثر کاربامازپین در کنترل تشنج‌ها پس از چند روز مصرف منظم مشاهده می‌شود؛ ممکن است در برخی بیماران اثر کامل آن چند هفته طول بکشد.
• نحوه استفاده: دارو به صورت خوراکی (قرص) مصرف می‌شود؛ دستورات پزشک در خصوص دوز دقیق را رعایت کنید.

 

نکات در خصوص شرایط نگهداری

• کاربامازپین را در دمای اتاق و در مکان خشک، دور از نور مستقیم نگهداری کنید.
• از یخ زدن آن جلوگیری کنید.

 

باید و نبایدهای غذایی هنگام مصرف کاربامازپین

بایدها:

• مصرف دارو همراه با وعده‌های غذایی سبک توصیه می‌شود.
• مصرف الکل را قطع کنید تا خطر آسیب کبدی کاهش یابد.

نبایدها:

• از مصرف همزمان داروهای یا مکمل‌هایی که ممکن است با کاربامازپین تداخل داشته باشند، خودداری کنید.

 

نکات تغذیه‌ای مکمل‌ها

ممکن است پزشک مصرف مکمل‌های فولات یا ویتامین B را به دلیل کاهش برخی مواد مغذی توسط کاربامازپین توصیه کند.

 

هشدارها

• توجه به علائم احتمالی مانند کاهش گلبول‌های سفید، افزایش آنزیم‌های کبدی یا علائم حساسیتی ضروری است.
• قطع ناگهانی کاربامازپین ممکن است باعث عود تشنج شود؛ بنابراین، کاهش تدریجی دوز توصیه می‌شود.

 

اثر کاربامازپین روی آزمایشات

• کاربامازپین ممکن است بر آزمایش‌های خونی (شمارش سلول‌های خونی) و عملکرد کبد (AST، ALT) تأثیر بگذارد؛
• پایش منظم توسط پزشک ضروری است.

 

میزان وابستگی یا اعتیاد به کاربامازپین

کاربامازپین معمولاً وابستگی فیزیکی ایجاد نمی‌کند؛ اما قطع ناگهانی می‌تواند منجر به عود تشنج‌ها شود.

 

نکات روان‌شناسی و عاطفی در روند درمان

• برخی بیماران ممکن است تغییرات خلقی یا افسردگی را تجربه کنند؛
• حمایت روان‌شناختی و مشاوره همراه با درمان دارویی می‌تواند مفید باشد.

 

اطلاعات درباره اثرات طولانی‌مدت کاربامازپین

• مصرف طولانی‌مدت ممکن است باعث کاهش تراکم استخوانی، تغییرات خونی و مشکلات کبدی شود؛
• پیگیری منظم و پایش دوره‌ای توسط پزشک ضروری است.

 

مقایسه کاربامازپین با داروهای مشابه

کاربامازپین در مقایسه با داروهایی مانند والپروات یا لاموتریژین، یک انتخاب موثر برای کنترل تشنج است؛ اما ممکن است تداخلات و عوارض جانبی متفاوتی داشته باشد.

 

سوالات متداول درباره کاربامازپین

مدت زمان لازم برای مشاهده اثر کاربامازپین چقدر است؟

اثر کنترل تشنج‌ها معمولاً پس از چند روز مصرف منظم قابل مشاهده است.

آیا کاربامازپین می‌تواند تمام تشنج‌ها را متوقف کند؟

این دارو معمولاً تعداد و شدت تشنج‌ها را کاهش می‌دهد ولی ممکن است همه تشنج‌ها را کاملاً متوقف نکند.

آیا کاربامازپین برای نورالژی عصب سه‌قلو مؤثر است؟

بله، کاربامازپین به کاهش درد شدید نورالژی عصب سه‌قلو کمک می‌کند.

آیا کاربامازپین بر خلق و خو تأثیر می‌گذارد؟

بله، برخی بیماران ممکن است تغییرات خلقی مانند افسردگی یا تحریک‌پذیری را تجربه کنند.

آیا کاربامازپین باعث خواب‌آلودگی می‌شود؟

بله، خواب‌آلودگی یکی از عوارض جانبی رایج این دارو است.

آیا می‌توان دوز کاربامازپین را خودسرانه تغییر داد؟

خیر، تغییر دوز باید توسط پزشک و به تدریج انجام شود.

آیا کاربامازپین برای کودکان مناسب است؟

بله، ولی دوز آن بر اساس وزن و سن کودک تنظیم می‌شود.

آیا کاربامازپین در دوران بارداری مجاز است؟

مصرف آن در بارداری ممنوع است (کلاس D) تنها در شرایط ضروری و تحت نظارت پزشک است.

آیا کاربامازپین در دوران شیردهی قابل استفاده است؟

باید با احتیاط مصرف شود و پزشک شما درباره مصرف آن در دوران شیردهی تصمیم خواهد گرفت.

آیا کاربامازپین باعث مشکلات کبدی می‌شود؟

در برخی بیماران ممکن است سطح آنزیم‌های کبدی افزایش یابد؛ بنابراین، آزمایش‌های کبدی منظم توصیه می‌شود.

آیا مصرف الکل همراه با کاربامازپین خطرناک است؟

بله، مصرف الکل می‌تواند خطر آسیب کبدی و عوارض جانبی را افزایش دهد.

چگونه باید از عوارض جانبی کاربامازپین جلوگیری کرد؟

پایش منظم توسط پزشک و رعایت دقیق دستور مصرف از موارد پیشگیری است.

آیا کاربامازپین باعث اعتیاد می‌شود؟

این دارو وابستگی فیزیکی ایجاد نمی‌کند، اما قطع ناگهانی آن ممکن است باعث برگشت تشنج شود.

چه مدت زمان باید کاربامازپین مصرف شود؟

مدت زمان مصرف بسته به نوع بیماری و پاسخ بیمار متفاوت است؛ برخی بیماران به‌صورت بلندمدت تحت نظارت پزشک مصرف می‌کنند.

آیا کاربامازپین بر عملکرد شناختی تأثیر دارد؟

برخی بیماران ممکن است مشکلاتی مانند کاهش تمرکز یا حافظه خفیف تجربه کنند.

آیا کاربامازپین موجب تغییرات وزن می‌شود؟

تغییرات وزنی معمولاً قابل‌توجه نیست، اما در برخی بیماران افزایش یا کاهش وزن گزارش شده است.

چگونه کاربامازپین به کنترل تشنج کمک می‌کند؟

با کاهش فعالیت غیرطبیعی سلول‌های عصبی، کاربامازپین سیگنال‌های اضافی را متوقف کرده و از بروز تشنج جلوگیری می‌کند.

آیا باید کاربامازپین همراه غذا مصرف شود؟

مصرف همراه غذا می‌تواند جذب دارو را بهبود بخشد.

چه آزمایش‌هایی برای نظارت بر عوارض کاربامازپین لازم است؟

آزمایش‌های خونی جهت بررسی شمارش سلول‌ها و آزمایش‌های عملکرد کبد (AST و ALT) توصیه می‌شود.

آیا مصرف کاربامازپین با داروهای ضدافسردگی تداخل دارد؟

بله، ممکن است نیاز به تنظیم دوز داروهای ضدافسردگی وجود داشته باشد؛ پزشک شما این موضوع را بررسی می‌کند.

چه توصیه‌ای برای مدیریت نورالژی عصب سه‌قلو با کاربامازپین وجود دارد؟

مصرف منظم و افزایش تدریجی دوز تحت نظر پزشک می‌تواند به کاهش درد کمک کند.

آیا کاربامازپین می‌تواند باعث کاهش تعداد گلبول‌های سفید شود؟

بله، کاهش تعداد گلبول‌های سفید یکی از عوارض مهم است؛ بنابراین، پایش منظم ضروری است.

آیا کاربامازپین می‌تواند باعث ایجاد حساسیت به نور شود؟

برخی بیماران ممکن است حساسیت بیشتری نسبت به نور داشته باشند؛ در صورت بروز، پزشک را مطلع سازید.

چگونه می‌توان از بروز عوارض کبدی با کاربامازپین جلوگیری کرد؟

اجتناب از مصرف الکل و پایش منظم عملکرد کبد ضروری است.

آیا کاربامازپین می‌تواند بر سیستم ایمنی تأثیر بگذارد؟

بله، ممکن است باعث کاهش گلبول‌های سفید شود؛ بنابراین، نظارت منظم لازم است.

آیا کاربامازپین باعث ایجاد عفونت می‌شود؟

به دلیل کاهش تعداد گلبول‌های سفید، خطر عفونت ممکن است افزایش یابد؛ در صورت بروز علائم عفونت، به پزشک مراجعه کنید.

اطلاعات تخصصی

موارد مصرف کاربامازپین

کاربامازپین یک داروی ضد صرع کلیدی از خانواده ایمینواستیلبن است که به دلیل اثرات تثبیت‌کننده بر غشای عصبی، در مدیریت طیف گسترده‌ای از اختلالات عصبی و روان‌پزشکی جایگاه ویژه‌ای دارد.
موارد مصرف تایید شده

۱. انواع صرع و تشنج:

• کاربامازپین برای درمان تشنج‌های جزئی با علائم پیچیده (مانند صرع گیجگاهی)، تشنج‌های تونیک-کلونیک تعمیم‌یافته (صرع بزرگ) و الگوهای تشنجی مختلط تایید شده است. نکته بالینی بسیار مهم برای پزشکان این است که این دارو معمولاً در درمان تشنج های میوکلونیک (صرع کوچک) موثر نیست و حتی ممکن است باعث تشدید آن‌ها شود؛ لذا تشخیص دقیق نوع صرع پیش از شروع درمان الزامی است.

۲. نورالژی عصب سه‌قلو:

• این دارو به عنوان خط اول درمان و استاندارد طلایی برای تسکین درد شدید ناشی از نورالژی عصب سه‌قلو شناخته می‌شود. کاربامازپین با مهار شلیک‌های خودبه‌خودی در مسیرهای عصبی درد، باعث کاهش تعداد و شدت حملات دردناک در صورت می‌شود. همچنین در موارد نورالژی عصب زبانی-حلقی نیز کاربرد تایید شده دارد.

۳. فاز مانیا و دوره‌های مختلط اختلال دوقطبی نوع یک:

• کاربامازپین (به ویژه اشکال با رهش طولانی‌مدت) برای درمان دوره‌های مانیا یا خلق مختلط در بیماران مبتلا به اختلال دوقطبی نوع یک تایید شده است. این دارو می‌تواند به عنوان جایگزین یا مکمل در بیمارانی که به لیتیوم پاسخ مناسب نمی‌دهند، استفاده شود.

موارد مصرف Off-Label

۱. دردهای عصبی ناشی از دیابت:

• بسیاری از متخصصان از کاربامازپین برای کنترل دردهای سوزشی و خنجری ناشی از آسیب اعصاب محیطی در بیماران دیابتی استفاده می‌کنند. اگرچه داروهای جدیدتری مانند گاباپنتین و پره‌گابالین در اولویت هستند، اما کاربامازپین همچنان در موارد مقاوم به درمان کاربرد بالینی موثری دارد.

۲. پیشگیری از حملات میگرن:

• در برخی پروتکل‌های درمانی، کاربامازپین به عنوان یک گزینه برای پیشگیری از حملات میگرن در بیمارانی که به درمان‌های رایج پاسخ نداده‌اند، در نظر گرفته می‌شود. اثر آن احتمالاً از طریق تعدیل فعالیت‌های الکتریکی مغز و کاهش تحریک‌پذیری عصبی اعمال می‌شود.

۳. سندرم پای بی‌قرار:

• در موارد خاصی که بیماران دچار سندرم پای بی‌قرار شدید هستند و به درمان‌های دوپامینرژیک پاسخ نمی‌دهند، کاربامازپین ممکن است به عنوان یک گزینه درمانی برای بهبود کیفیت خواب و کاهش حرکات پا در شب تجویز شود.

۴. اختلالات رفتاری و پرخاشگری در دمانس:

• پزشکان گاهی از دوزهای پایین کاربامازپین برای کنترل تحریک‌پذیری، بی‌قراری و رفتارهای پرخاشگرانه در بیماران مبتلا به دمانس (مانند آلزایمر) استفاده می‌کنند. با این حال، به دلیل خطر تداخلات دارویی و عوارض جانبی در سالمندان، این مصرف باید با احتیاط فراوان و پایش دقیق انجام شود.

۵. سندرم ترک الکل:

• مطالعات بالینی نشان داده‌اند که کاربامازپین می‌تواند در مدیریت علائم ترک الکل و پیشگیری از بروز تشنج‌های ناشی از قطع مصرف الکل موثر باشد. این دارو نسبت به بنزودیازپین‌ها خطر اعتیادآوری کمتری دارد و باعث اختلال کمتری در عملکردهای شناختی بیمار می‌شود.

ملاحظات کلیدی برای پزشک

• پایش سطح خونی: به دلیل خاصیت خودالقایی آنزیمی کاربامازپین، سطح دارویی آن در خون ممکن است پس از چند هفته مصرف کاهش یابد؛ لذا پایش دوره‌ای سطح سرمی برای اطمینان از قرار داشتن در محدوده درمانی (۴ تا ۱۲ میکروگرم در میلی‌لیتر) ضروری است.
• غربالگری ژنتیکی: پیش از شروع دارو در بیماران با تبار آسیایی، بررسی وجود آلل خاص ژنتیکی برای پیشگیری از واکنش‌های پوستی مرگبار (مانند سندرم استیونز-جانسون) اکیداً توصیه می‌شود.
• تداخلات گسترده: به عنوان یک محرک قوی آنزیم‌های کبدی، کاربامازپین می‌تواند اثر بسیاری از داروهای همزمان (مانند داروهای ضد بارداری، ضد انعقادها و ضد ویروس‌ها) را به شدت کاهش دهد.

مکانیسم اثر کاربامازپین

کاربامازپین به عنوان یک تثبیت‌کننده غشای عصبی عمل می‌کند و مکانیسم‌های اصلی آن به شرح زیر است:

۱. مهار کانال‌های سدیم وابسته به ولتاژ:

• اصلی‌ترین مکانیسم اثر این دارو، مهار کانال‌های سدیم در حالت فعال است. کاربامازپین با اتصال به این کانال‌ها، از بازگشت آن‌ها به حالت فعال جلوگیری کرده و در نتیجه شلیک‌های مکرر و با فرکانس بالای عصبی را در کانون تشنج محدود می‌کند. این عمل باعث کاهش گسترش تخلیه‌های الکتریکی غیرطبیعی در مغز می‌شود.

۲. تعدیل سیستم‌های پیام‌رسان عصبی:

• مطالعات نشان می‌دهند که کاربامازپین علاوه بر اثر بر کانال‌های سدیم، بر سیستم‌های دیگر نیز تأثیر می‌گذارد. این دارو باعث کاهش رهاسازی گلوتامات (که یک پیام‌رسان تحریکی است) می‌شود و همچنین بر بازگرداندن نوراپی‌نفرین و دوپامین تأثیر می‌گذارد که این ویژگی‌ها می‌تواند توجیه‌کننده اثرات مثبت آن در کنترل اختلالات خلقی و دردهای عصبی باشد.

۳. اثر بر گیرنده‌های آدنوزین:

• برخی شواهد نشان می‌دهند که بخشی از اثرات ضد تشنج و ضد درد این دارو ممکن است از طریق تعامل با گیرنده‌های آدنوزین در سیستم عصبی مرکزی اعمال شود که به کاهش تحریک‌پذیری سلول‌های عصبی کمک می‌کند.

فارماکوکینتیک کاربامازپین

جذب:

• کاربامازپین پس از مصرف خوراکی به آهستگی و به طور متغیر جذب می‌شود. فراهمی زیستی اشکال مختلف دارویی (مانند قرص‌های معمولی در مقابل قرص‌های آهسته‌رهش) متفاوت است. اوج غلظت پلاسمایی در قرص‌های معمولی معمولاً بین ۴ تا ۲۴ ساعت پس از مصرف حاصل می‌شود. مصرف غذا تأثیر معناداری بر میزان جذب نهایی ندارد، اما می‌تواند سرعت جذب را کمی تغییر دهد.

توزیع:

• این دارو به دلیل چربی‌دوست بودن، به راحتی از سد خونی مغزی عبور می‌کند و به طور گسترده در بافت‌های بدن توزیع می‌شود. حدود ۷۵ تا ۹۰ درصد کاربامازپین به پروتئین‌های پلاسمایی متصل می‌شود. غلظت دارو در مایع مغزی نخاعی و بزاق مشابه غلظت داروی آزاد در پلاسما است.

متابولیسم:

• کبد محل اصلی متابولیسم کاربامازپین است که عمدتاً توسط سیستم آنزیمی سیتوکروم ۳آ۴ انجام می‌شود. متابولیت اصلی آن، کاربامازپین ۱۰ و ۱۱ اپوکسید، خود دارای فعالیت ضد تشنج قوی است و ممکن است در بروز برخی عوارض جانبی نقش داشته باشد.

پدیده خودالقایی آنزیمی:

• یکی از منحصربه‌فردترین ویژگی‌های کاربامازپین، توانایی آن در القای آنزیم‌های کبدی خود است. این یعنی با ادامه مصرف، دارو سرعت متابولیسم خود را افزایش می‌دهد. در نتیجه، نیمه‌عمر دارو که در شروع درمان حدود ۲۵ تا ۶۵ ساعت است، پس از مصرف مداوم به حدود ۱۲ تا ۱۷ ساعت کاهش می‌یابد. این فرآیند معمولاً ۳ تا ۵ هفته پس از شروع دوز ثابت کامل می‌شود.

دفع:

• حدود ۷۲ درصد دارو از طریق ادرار و ۲۸ درصد از طریق مدفوع دفع می‌شود. تنها مقدار بسیار ناچیزی از دارو به صورت تغییر نیافته در ادرار ظاهر می‌شود.

منع مصرف کاربامازپین

موارد منع مصرف در بیماری‌ها و شرایط بالینی
شناخت این محدودیت‌ها برای پیشگیری از عوارض تهدیدکننده زندگی و تداخلات خطرناک حیاتی است:

۱. نارسایی مغز استخوان و اختلالات خونی:

• مصرف کاربامازپین در بیمارانی که سابقه سرکوب مغز استخوان، کم‌خونی آپلاستیک یا کاهش شدید گلبول‌های سفید را دارند، اکیداً ممنوع است. این دارو می‌تواند منجر به بروز عوارض خونی مرگبار شود.

۲. حساسیت مفرط و واکنش‌های پوستی:

• سابقه حساسیت به این دارو یا داروهای ضد افسردگی سه‌حلقه‌ای (به دلیل شباهت ساختاری) از موارد منع مصرف مطلق است. همچنین در بیمارانی که دارای عامل ژنتیکی خاص (آلل اچ-ال-ای-بی ۱۵۰۲) هستند، به دلیل خطر بروز واکنش‌های پوستی شدید مانند جدا شدن پوست و غشاهای مخاطی، مصرف این دارو ممنوع یا بسیار محدود است.

۳. بیماری‌های قلبی خاص:

• در بیماران مبتلا به بلوک‌های قلبی (مانند بلوک دهلیزی-بطنی) و سابقه آریتمی‌های جدی، مصرف کاربامازپین به دلیل اثرات مهارکننده بر هدایت الکتریکی قلب ممنوع است.

۴. اختلالات پورفیری:

• بیماران مبتلا به پورفیری کبدی نباید از کاربامازپین استفاده کنند، زیرا این دارو می‌تواند باعث تحریک تولید آنزیم‌هایی شود که حملات حاد پورفیری را تشدید می‌کنند.

۵. تداخل با مهارکننده‌های مونوآمین اکسیداز:

• مصرف همزمان کاربامازپین با داروهای ضد افسردگی از خانواده مهارکننده مونوآمین اکسیداز یا استفاده از آن در فاصله کمتر از ۱۴ روز از قطع این داروها ممنوع است. این تداخل می‌تواند منجر به بحران‌های فشار خون و تشنج‌های شدید شود.

موارد منع مصرف در بارداری و شیردهی
ارزیابی خطر در این دوران حساس بر اساس شواهد اپیدمیولوژیک بین‌المللی به شرح زیر است:

دوران بارداری:

• کاربامازپین در رده داروهایی قرار دارد که شواهد قطعی از خطر برای جنین انسان دارند. مصرف این دارو در سه ماهه اول بارداری با افزایش خطر نقص‌های مادرزادی جدی، به ویژه نقص لوله عصبی (مانند اسپینا بیفیدا) و ناهنجاری‌های قلبی-عروقی همراه است. با این حال، اگر کنترل تشنج برای مادر حیاتی باشد، باید با کمترین دوز ممکن و همراه با مکمل اسید فولیک تجویز شود. قطع ناگهانی در بارداری به دلیل خطر وضعیت صرعی توصیه نمی‌شود.

دوران شیردهی:

• کاربامازپین و متابولیت فعال آن در شیر مادر ترشح می‌شوند و غلظت آن در شیر حدود ۲۰ تا ۶۰ درصد غلظت پلاسمایی مادر است. اگرچه شیردهی به طور مطلق منع نشده است، اما به دلیل خطر بروز مسمومیت کبدی، خواب‌آلودگی شدید و واکنش‌های پوستی در نوزاد، باید با احتیاط فراوان انجام شود. در صورت بروز هرگونه زردی یا بی‌حالی غیرطبیعی در نوزاد، شیردهی باید قطع یا محدود شود.

موارد منع مصرف و محدودیت‌ها در کودکان
تجویز این دارو در اطفال نیازمند دقت ویژه در پایش‌های بالینی است:

۱. تشنج‌های میوکلونیک:

• مصرف کاربامازپین در کودکانی که دچار تشنج‌های میوکلونیک هستند ممنوع است، زیرا این دارو می‌تواند باعث بدتر شدن و افزایش فرکانس این نوع تشنج‌ها شود.

۲. عوارض روان‌پزشکی:

• در کودکان و نوجوانان، خطر بروز افکار یا رفتارهای خودآسیب‌رسان با مصرف داروهای ضد تشنج از جمله کاربامازپین افزایش می‌یابد. پزشک باید در صورت وجود سابقه اختلالات خلقی شدید یا رفتارهای تهاجمی در کودک، در تجویز این دارو احتیاط کرده و پایش مداوم انجام دهد.

۳. حساسیت‌های ژنتیکی در جمعیت‌های خاص:

• در کودکان با تبار آسیایی، پیش از شروع درمان حتماً باید آزمایش‌های ژنتیکی انجام شود. خطر بروز واکنش‌های پوستی مرگبار در کودکان دارای زمینه ژنتیکی بسیار بالاتر از بزرگسالان گزارش شده است.

۴. دوزبندی و سمیت:

• به دلیل سرعت بالای متابولیسم در کودکان، احتمال بروز سمیت گذرا در اوج غلظت خونی (مانند دوبینی و عدم تعادل) بیشتر است. از تجویز دوزهای شروع بالا در اطفال باید خودداری شود.

عوارض جانبی کاربامازپین

۱. عوارض سیستم عصبی مرکزی:

این دسته از عوارض شایع‌ترین واکنش‌ها به کاربامازپین هستند و معمولاً با گذشت زمان یا تنظیم دوز بهبود می‌یابند:

• سرگیجه و عدم تعادل: در حدود ۳۰ تا ۴۵ درصد بیماران گزارش شده است. این عارضه یکی از دلایل اصلی قطع دارو در مراحل اولیه است.
• خواب‌آلودگی و سستی: حدود ۱۰ تا ۳۰ درصد بیماران این حالت را تجربه می‌کنند.
• دوبینی و تاری دید: در حدود ۵ تا ۱۵ درصد موارد مشاهده می‌شود و معمولاً با اوج غلظت خونی دارو مرتبط است.
• سردرد: در حدود ۵ تا ۱۰ درصد بیماران گزارش شده است.
• گیجی و بی‌قراری: به ویژه در سالمندان، در حدود ۳ تا ۵ درصد موارد دیده می‌شود.

۲. عوارض گوارشی:

• تهوع و استفراغ: در حدود ۱۵ تا ۲۵ درصد بیماران رخ می‌دهد. مصرف دارو همراه با غذا می‌تواند این میزان را کاهش دهد.
• خشکی دهان: حدود ۵ تا ۱۰ درصد بیماران از این عارضه شکایت دارند.
• درد شکمی و یبوست: در حدود ۲ تا ۵ درصد موارد گزارش شده است.

۳. عوارض پوستی:

• بثورات پوستی ساده و خارش: در حدود ۵ تا ۱۰ درصد بیماران دیده می‌شود.
• واکنش‌های شدید پوستی (مانند سندرم استیونز-جانسون): اگرچه در جمعیت عمومی بسیار نادر است (کمتر از ۱ در ۱۰ هزار نفر)، اما در جمعیت‌های دارای حساسیت ژنتیکی خاص (مانند برخی نژادهای آسیایی) این نرخ می‌تواند تا ۱۰ برابر یا بیشتر افزایش یابد.

۴. عوارض خونی و آزمایشگاهی:

• کاهش گلبول‌های سفید (خفیف و گذرا): در حدود ۱۰ درصد بیماران مشاهده می‌شود که معمولاً نیاز به قطع دارو ندارد.
• کاهش سطح سدیم خون: در حدود ۵ تا ۱۵ درصد بیماران (به ویژه در سالمندان) رخ می‌دهد که می‌تواند منجر به گیجی یا تشدید تشنج شود.
• کاهش شدید گلبول‌های سفید یا کم‌خونی آپلاستیک: بسیار نادر است و در کمتر از ۲ مورد در هر ۱ میلیون بیمار در سال گزارش شده است، اما به دلیل خطر مرگ‌ومیر بالا اهمیت بالینی فراوانی دارد.

۵. عوارض کبدی و قلبی:

• افزایش آنزیم‌های کبدی: در حدود ۵ تا ۱۰ درصد بیماران به صورت خفیف دیده می‌شود.
• اختلالات هدایت قلبی: در کمتر از ۱ درصد موارد رخ می‌دهد و بیشتر در بیماران دارای سابقه بیماری قلبی مشاهده می‌شود.

نکات کاربردی و مدیریتی برای پزشک

• استراتژی شروع درمان: برای کاهش عوارض عصبی مانند سرگیجه و دوبینی، درمان را با دوز بسیار پایین شروع کرده و به صورت تدریجی افزایش دهید. استفاده از اشکال آهسته‌رهش می‌تواند نوسانات غلظت خونی و عوارض وابسته به دوز را کاهش دهد.
• مدیریت عوارض خونی: کاهش خفیف در تعداد گلبول‌های سفید اگر به صورت ایزوله باشد و بیمار علائمی نداشته باشد، لزوماً به معنای قطع دارو نیست؛ اما در صورت بروز تب، گلودرد یا عفونت‌های مکرر، بررسی فوری مغز استخوان الزامی است.
• پایش سدیم: در بیماران مسن یا کسانی که داروهای مدر مصرف می‌کنند، سطح سدیم خون را به صورت دوره‌ای چک کنید. سطح سدیم کمتر از ۱۳۰ میلی‌اکی‌والان در لیتر نیازمند مداخله جدی است.
• غربالگری ژنتیکی: در بیماران با تبار آسیای شرقی یا جنوب شرقی، آزمایش ژنتیک برای بررسی آلل مرتبط با حساسیت پوستی پیش از شروع اولین دوز اکیداً توصیه می‌شود.

تداخلات دارویی کاربامازپین

مشخصات کلی تداخلات:


• سوبسترای CYP1A2

• سوبسترای CYP3A4

• القاکننده CYP1A2 (خفیف)

• القاکننده CYP2A6 (خفیف)
• القاکننده CYP2B6 (شدید)

• القاکننده CYP2C8 (شدید)

• القاکننده CYP2C9 (خفیف)

• القاکننده CYP2C19 (خفیف)

• القاکننده CYP3A4 (شدید)
- القاکننده UGT1A1

• القاکننده UGT1A4

• القاکننده UGT2B7

• القاکننده OATP1B1

• القاکننده P-gp

• عامل ضد صرع

• تشدید اثرات تضعیف‌کننده‌ CNS

• تشدید هایپر آمونمی
• تشدید هیپوناترمی
• افزایش حذف هورمون‌ تیروئیدی از بدن
• تشدید اثرات سروتونرژیک 



تداخلات رده X (پرهیز):


• آبماسیکلیب، آلپلیسیب، فرآورده‌های ترکیبی ضد هپاتیت سی، آپیکسابان، اپرمیلاست، اپرپیتانت، آرتمتر، آسوناپرویر، آواپریتینیب، آکسیتینیب، ب.ث.ژ (داخل مثانه‌ای)، بداکیلین، بتریکسابان، بورتزومیب، بوسوتینیب، بریگاتینیب، کپماتینیب، کاریپرازین، سریتینیب، کلادریبین، کلوزاپین، کوبیسیستات، کوبیمتینیب، کانیواپتان، کوپانلیسیب، کریزوتینیب، دابیگاتران اتکسیلات، داکلاتاسویر، دارولوتامید، داسابوویر، دفلازاکورت، دلامانید، دلاویردین، دینوژست، دیپیرون، دوراویرین، دروندارون، دولیسیب، افاویرنز، الباسویر، الکساکافتور/ تزاکافتور/ ایواکافتور، انکورافنیب، انترکتینیب، اردافیتینیب، اتراویرین، فدراتینیب، فلیبانسرین، فوس اپرپیتانت، فوس نوتپیتانت، فوستاماتینیب، فوستمساویر، فوسیدیک اسید (سیستمیک)، جمی‌گلیپتین، گیلتریتینیب، گلاسدگیب، گلکاپرویر و پیبرنتاسویر، گرازوپرویر، ایبروتینیب، ایدلالیسیب، فرآورده‌های ایرینوتکان، ایزاووکونازونیوم سولفات، ایسترادفیلین، ایتراکونازول، ایوابرادین، ایواکافتور، ایووسیدنیب، ایکسازومیب، لاپاتینیب، لدیپاسویر، لمبورکسانت، لترموویر، لورلاتینیب، لوماکافتور و ایواکافتور، لوماتپرون، لومفانترین، لوراسیدون، ماسیمورلین، ماسیتنتان، میدوستورین، میفپریستون، مهارکننده‌های مونوآمینواکسیداز، نالدمدین، نالوکسگل، نفازودون، نراتینیب، نوتپیتانت، نویراپین، نیفدیپین، نیلوتینیب، نیمودیپین، نینتدانیب، نیسولدیپین، اولاپاریب، پالبوسیکلیب، پانوبینوستات، پازوپانیب، پمیگاتینیب، پکسیدارتینیب، پیماوانسرین، پیپراکین، پوناتینیب، پرازیکوانتل، پرتومانید، رانولازین، رگورافنیب، ریبوسیکلیب، ریلپیویرین، ریواروکسابان، ریمگپنت، ریپرتینیب، روفلومیلاست، رومیدپسین، ساسیتوزومب گوویتیکان، سلپرکاتینیب، سلومتینیب، سیمپرویر، سوفوسبوویر، سونیدگیب، سورافنیب، استریپنتول، تاسیملتئون، تازمتوستات، تلیترومایسین، تنوفوویر آلافنامید، تزاکافتور و ایواکافتور، تیکاگرلور، توفاسیتینیب، تورمیفن، ترابکتدین، توکاتینیب، ترامادول، آبروگپنت، یولی‌پریستال، اپاداکتینیب، والبنازین، وندتانیب، ولپاتاسویر، ونتوکلاکس، وین کریستین (لیپوزومال)، وینفلونین، وراپاکسار، وریکونازول، وکسیلاپرویر، زانوبروتینیب

کاهش اثرات داروها توسط کاربامازپین:
آبماسیکلیب، آبیراترون استات، آکالابروتینیب، استامینوفن، آفاتینیب، آلبندازول، آلیسکایرن، آلپلیسیب، فرآورده‌های ترکیبی ضد هپاتیت سی، آپالوتامید، آپیکسابان، اپرمیلاست، اپرپیتانت، آریپیپرازول، آریپیپرازول لاروکسیل، آرتمتر، آرمودافینیل، آرتسونات، آسوناپرویر، آواپریتینیب، آکسیتینیب، بازدوکسیفن، ب.ث.ژ (داخل مثانه‌ای)، بداکیلین، بنپریدول، بنزهیدروکدون، بتریکسابان، بیکتگراویر، بورتزومیب، بوسوتینیب، برنتوکسی‌مب ودوتین، برکس‌پیپرازول، بریگاتینیب، بریواراستام، برومپریدول، بوپرنورفین، بوپروپیون، بوسپیرون، کابازیتاکسل، کابوزاتینیب، کلسیفدیول، مسدودکننده ‌های کانال کلسیمی (دی هیدروپیریدینی و غیردی‌هیدروپیریدینی)، کانابیدیول، ماری‌جوانا (شاهدانه)، کپماتینیب، کاریپرازین، کاسپوفونژین، سلیپرولول، سریتینیب، کلرمتیازول، کلرپروپامید، سیتالوپرام، کلاریترومایسین، کلیندامایسین (سیستمیک)، کلومیپرامین، کلوزاپین، کوبیسیستات، کوبیمتینیب، کدئین، کوپانلیسیب، کورتیکواستروئید (سیستمیک)، کریزوتینیب، سیکلوسپورین (سیستمیک)، سوبستراهای CYP3A4 (خطر بالا با القاکننده‌ها)، دابیگاتران اتکسیلات، داکلاتاسویر، داپسون (سیستمیک)، دارولوتامید، داسابوویر، داساتینیب، دفلازاکورت، دلامانید، دلاویردین، دگزامتازون (سیستمیک)، دینوژست، دی اتیل استیل بسترول، دولوتگراویر، دوراویرین، دوکسوروبیسین (متداول)، داکسی‌سایکلین، درونابینول، دروندارون، دولیسیب، ادوکسابان، افاویرنز، الاگولیکس، الباسویر، الکساکافتور/ تزاکافتور/ ایواکافتور، الیگلوستات، الویتگراویر، انکورافنیب، انفورتومب ودوتین، انترکتینیب، انزالوتامید، اراواسایکلین، اردافیتینیب، ارلوتینیب، اسلی‌کاربازپین، استریول (سیستمیک و موضعی)، مشتقات استروژن (فراورده‌های ضدبارداری)، اتیزولام، اتوپوزاید، اتوپوزاید فسفات، اتراویرین، اورولیموس، اووگلیپتین، اگزمستان، ازوگابین، فدراتینیب، فلبامات، فنتانیل، فینگولیمود، فلیبانسرین، فلوناریزین، فوس اپرپیتانت، فوس نوتپیتانت، فوس فنی‌توئین، فوستاماتینیب، جفیتینیب، جمی‌گلیپتین، ژسترینون، گیلتریتینیب، گلاسدگیب، گلکاپرویر و پیبرنتاسویر، گرازوپرویر، گوانفاسین، هالوپریدول، هیدروکدون، هیدروکورتیزون (سیستمیک)، ایبروتینیب، ایدلالیسیب، ایفوسفامید، ایماتینیب، فرآورده‌های ایرینوتکان، ایزاووکونازونیوم سولفات، ایسترادفیلین، ایتراکونازول، ایوابرادین، ایواکافتور، ایووسیدنیب، ایکسابپیلون، ایکسازومیب، کتامین، کتوکونازول (سیستمیک)، لاموترژین، لاپاتینیب، لاروترکتینیب، لدیپاسویر، لفامولین، لفامولین (درون‌رگی)، لمبورکسانت، لترموویر، لوتیراستام، لوومتادون، لیناگلیپتین، لوپیناویر، لورلاتینیب، لوماکافتور و ایواکافتور، لوماتپرون، لومفانترین، لوراسیدون، لربینکتدین، ماسیمورلین، ماسیتنتان، مانیدیپین، ماراویروک، مبندازول، مپریدین، متادون، متیل پردنیزولون، میانسرین، میدوستورین، میفپریستون، میرودنافیل، میرتازاپین، نالدمدین، نالوکسگل، ناتگلینیدن، نفازودون، نراتینیب، نوتپیتانت، داروهای مسدودکننده عصبی-عضلانی، نویراپین، نیفدیپین، نیلوتینیب، نیمودیپین، نینتدانیب، نیسولدیپین، الانزاپین، اولاپاریب، اوسیلودروستات، اوسیمرتینیب، اکس‌کاربازپین، پالبوسیکلیب، پالیپریدون، پانوبینوستات، پازوپانیب، پرامپانل، پمیگاتینیب، پکسیدارتینیب، سوبسترای P-gp/ABCB1، فنی‌توئین، پیماوانسرین، پیپراکین، پیتولیسانت، پولاتوزومب ودوتین، پوناتینیب، پراواستاتین، پرازیکوانتل، پردنیزولون (سیستمیک)، پردنیزون، پرتومانید، پروژستین ها (فراورده‌های ضدبارداری)، پروپاستامول، پروپافنون، کوئتیاپین، کینین، رادوتینیب، راملتئون، رانولازین، ربوکستین، رگورافنیب، ریبوسیکلیب، ریلپیویرین، ریمگپنت، ریپرتینیب، ریسپریدون، ریواروکسابان، روفلومیلاست، رولاپیتانت، رومیدپسین، رزوواستاتین، روفینامید، روکسولیتینیب، ساسیتوزومب گوویتیکان، ساکساگلیپتین، سلپرکاتینیب، سلومتینیب، سرترالین، سیمپرویر، سیرولیموس، سوفوسبوویر، سونیدگیب، سورافنیب، سوفنتانیل، سولتیام، سونیتینیب، تاکرولیموس (سیستمیک)، تادالافیل، تاموکسیفن، تاسیملتئون، تازمتوستات، تلیترومایسین، تمسیرولیموس، تنوفوویر آلافنامید، تتراهیدروکانابینول، تتراهیدروکانابینول وکانابیدیول، تزاکافتور و ایواکافتور، مشتقات تئوفیلین، تیوتپا، تیوتیکسین، فرآورده‌های تیروئید، تیاگابین، تیکاگرلور، توفاسیتینیب، تولواپتان، توپیرامات، تورمیفن، ترابکتدین، ترامادول، داروهای ضدافسردگی‌ سه حلقه‌ای، تروپیسترون، توکاتینیب، آبروگپنت، یودنافیل، یولی‌پریستال، یوپاداسیتینیب، والبنازین، فرآورده‌های والپروات، وندتانیب، وکرونیوم، ولپاتاسویر، ومورافنیب، ونتوکلاکس، ویلازودون، وین کریستین (لیپوزومال)، وینفلونین، آنتاگونیست های ویتامین کا، وراپاکسار، وریکونازول، ورتیوکستین، وکسلوتور، وکسیلاپرویر، زالپلون، زانوبروتینیب، زیپراسیدون، زولپیدم، زوکلوپنتیکسول



کاهش اثرات کاربامازپین توسط داروها:

• 
آرمودافینیل، سنوبامات، القاکننده‌های متوسط و قوی CYP3A4، دابرافنیب، دفراسیروکس، افاویرنز، انزالوتامید، فلبامات، فوس فنی‌توئین، مفلوکین، متیل فولات، میانسرین، میتوتان، ارلیستات، فنی‌توئین، روفینامید، ساریلومب، سیلتوکسیمب، مشتقات تئوفیلین، توسیلیزومب، ترامادول


• افزایش اثرات داروها توسط کاربامازپین:
آدنوزین، کلاریترومایسین، کلوزاپین، سیکلوفسفامید، دفریپرون، دسموپرسین، دوکسرکلسیفرول، اسلی‌کاربازپین، فوس فنی‌توئین، ایفوسفامید، ایزونیازید، لاکوزامید، لاموتریژین، لیتیم، لورلاتینیب، مهارکننده‌های مونوآمینواکسیداز، فنی‌توئین، تیوتپا



افزایش اثرات کاربامازپین توسط داروها:

• آلوپورینول، بریواراستام، مسدودکننده ‌های کانال کلسیمی (غیردی‌هیدروپیریدینی)، مهارکننده‌های کربنیک انهیدراز، کلرامفنیکل (چشمی)، سایمتیدین، سیپروفلوکساسین (سیستمیک)، کلادریبین، کلاریترومایسین، کلوفازیمین، کانیواپتان، مهارکننده‌های متوسط و قوی CYP3A4، دانازول، داروناویر، دیپیرون، اریترومایسین (سیستمیک)، فلوکونازول، فلوکستین، فلووکسامین، فوسیدیک اسید (سیستمیک)، آب گریپ‌فروت، ایدلالیسیب، ایزونیازید، لترموویر، لوتیراستام، لوکساپین، مزالامین، نفازودون، پرومازین، کوئتیاپین، کینین، رسوراترول، استریپنتول، دیورتیک های تیازیدی و شبه تیازیدی، ترامادول، فرآورده‌های والپروات، زولپیدم

تداخلات با غذا:
در صورت مصرف با غذا یا آب گریپ‌فروت، ممکن است سطح سرمی کاربامازپین افزایش یابد.


راهکار: در صورت مصرف همزمان با آب گریپ‌فروت بیمار از نظر افزایش اثرات سمی دارو پایش شود.
مایعات به مقدار کافی مصرف شود (مگر اینکه محدودیت دریافت مایعات وجود داشته باشد.).

تداخلات دارویی و نوع اثر متقابل
تداخلات کاربامازپین به دو دسته بزرگ تقسیم می‌شوند: داروهایی که سطح کاربامازپین را تغییر می‌دهند و داروهایی که کاربامازپین باعث کاهش اثر آن‌ها می‌شود.

۱. داروهایی که باعث افزایش سطح کاربامازپین و خطر مسمومیت می‌شوند:

• برخی داروها با مهار آنزیم‌های مسئول تجزیه کاربامازپین، باعث تجمع این دارو در خون می‌شوند. مهم‌ترین این داروها شامل اریترومایسین، کلاریترومایسین، فلوکستین، فلووکسامین، دیلتیازم، ورآپامیل، سایمتیدین، کتوکونازول، ایتراکونازول و آب گریپ‌فروت هستند. مصرف همزمان این داروها می‌تواند منجر به بروز علائم مسمومیت نظیر سرگیجه شدید، دوبینی و عدم تعادل شود.

۲. داروهایی که اثر آن‌ها توسط کاربامازپین کاهش می‌یابد:

• کاربامازپین یک القاکننده قوی آنزیم‌های کبد است و باعث می‌شود داروهای دیگر سریع‌تر از بدن دفع شوند. این تداخل در مورد داروهای زیر بسیار حیاتی است:
• داروهای ضد بارداری خوراکی: کاربامازپین باعث کاهش شدید اثر این داروها شده و خطر بارداری ناخواسته را به شدت افزایش می‌دهد.
• وارفارین و داروهای ضد انعقاد: سطح این داروها در خون کاهش یافته و خطر لخته شدن خون افزایش می‌یابد؛ لذا تنظیم دوز مجدد الزامی است.
• داروهای ضد صرع دیگر: مانند والپروئیک اسید، فنی‌توئین، لاماتریژین و اتوسوکسیمید که سطح خونی آن‌ها در حضور کاربامازپین کاهش می‌یابد.
• داروهای قلبی و ضد فشار خون: مانند دیگوکسین و مسدودکننده‌های کانال کلسیم.
• سایر داروها: شامل تئوفیلین، سیکلوسپورین، و برخی داروهای ضد افسردگی و ضد روان‌پریشی.

۳. تداخل با داروهای مهارکننده مونوآمین اکسیداز:

مصرف کاربامازپین با داروهایی نظیر ترانیل‌سیپرومین یا سلژیلین ممنوع است. باید حداقل ۱۴ روز بین قطع این داروها و شروع کاربامازپین فاصله باشد تا از بروز بحران‌های فشار خون و تشنج جلوگیری شود.

تداخل با غذا و نوشیدنی‌ها

• آب گریپ‌فروت: این میوه با مهار آنزیم‌های روده‌ای و کبدی، باعث افزایش قابل توجه سطح سرمی کاربامازپین می‌شود. بیمار باید اکیداً از مصرف آن خودداری کند تا دچار مسمومیت نشود.
• الکل: مصرف همزمان الکل با کاربامازپین باعث تشدید شدید اثرات تضعیف‌کننده سیستم عصبی مرکزی شده و خطر سقوط، خواب‌آلودگی مفرط و حوادث را افزایش می‌دهد. همچنین الکل می‌تواند تحمل بیمار به دارو را تغییر دهد.
• نوع رژیم غذایی: مصرف کاربامازپین همراه با غذا معمولاً تداخل منفی ندارد و حتی برای کاهش عوارض گوارشی (مانند تهوع) توصیه می‌شود. با این حال، غلظت بالای چربی در یک وعده غذایی ممکن است سرعت جذب برخی فرمولاسیون‌های خاص را تغییر دهد.

تداخل در آزمایش‌های تشخیصی و آزمایشگاهی
پزشک باید در تفسیر آزمایش‌های زیر برای بیماران مصرف‌کننده کاربامازپین دقت داشته باشد:

۱. تست‌های عملکرد تیروئید:

• کاربامازپین می‌تواند باعث کاهش سطح هورمون‌های تیروئید (مانند تی-۴ و تی-۳) در آزمایش خون شود، در حالی که سطح هورمون تحریک‌کننده تیروئید معمولاً طبیعی باقی می‌ماند. این وضعیت اغلب به معنای کم‌کاری واقعی تیروئید نیست و ناشی از تغییر در متابولیسم هورمون‌ها است.

۲. آزمایش سطح سدیم خون:

• این دارو می‌تواند منجر به کاهش سطح سدیم خون شود که ناشی از سندرم ترشح نامناسب هورمون ضد ادراری است. این تداخل به ویژه در سالمندان یا کسانی که داروهای مدر مصرف می‌کنند، باید جدی گرفته شود.

۳. آزمایش‌های بارداری:

• به دلیل کاهش اثر داروهای ضد بارداری توسط کاربامازپین، نتایج منفی آزمایش‌ها در صورت بروز علائم مشکوک باید با دقت بیشتری بررسی شود (اگرچه تداخل مستقیم در نتیجه آزمایش ادرار وجود ندارد، اما شکست درمانی داروهای جلوگیری کننده یک پیامد بالینی مهم است).

۴. نتایج آزمایش کامل خون:

• کاهش تعداد گلبول‌های سفید، پلاکت‌ها و در موارد نادر کاهش تمامی رده‌های سلولی خون در آزمایش‌ها ممکن است مشاهده شود که نیازمند پایش دوره‌ای و منظم است.

۵. سطح آنزیم‌های کبد:

• به دلیل القای آنزیمی، ممکن است افزایش خفیف و بدون علامت در سطح آنزیم‌های کبد (مانند گاما گلوتامیل ترانسفراز) مشاهده شود که لزوماً به معنای آسیب کبدی نیست، اما باید از التهاب واقعی کبد افتراق داده شود.

هشدار ها کاربامازپین

هشدارهای جامع و کاربردی بالینی
کاربامازپین یکی از داروهایی است که به دلیل پتانسیل بروز عوارض شدید، نیازمند پایش دقیق و هشدارهای جدی به بیمار و کادر درمان است:

۱. واکنش‌های پوستی شدید و کشنده:

• جدی‌ترین هشدار در مورد این دارو، خطر بروز سندرم استیونز-جانسون و تحلیل سمی غشای مخاطی است. این واکنش‌ها به ویژه در بیماران دارای تبار آسیایی که حامل یک ژن خاص هستند، بسیار شایع‌تر است. پزشک باید پیش از شروع درمان، غربالگری ژنتیکی را برای این افراد مد نظر قرار دهد. در صورت بروز هرگونه ضایعه پوستی، تاول یا قرمزی غیرطبیعی، مصرف دارو باید فوراً قطع شود.

۲. عوارض خونی خطرناک:

• کاربامازپین با خطر بروز کم‌خونی آپلاستیک و کاهش شدید تمامی سلول‌های خونی همراه است. اگرچه این عارضه نادر است، اما پایش منظم آزمایش کامل خون در ابتدای درمان و در فواصل منظم الزامی است. کاهش تعداد گلبول‌های سفید یا پلاکت‌ها باید به عنوان یک هشدار جدی تلقی شده و منجر به قطع یا کاهش دوز دارو تحت نظارت دقیق شود.

۳. افکار و رفتارهای خودآسیب‌رسان:

• مانند سایر داروهای ضد تشنج، کاربامازپین می‌تواند خطر بروز افکار یا رفتارهای متمایل به خودکشی را در بیماران (به ویژه در شروع درمان) افزایش دهد. پایش وضعیت خلقی، اضطراب و رفتارهای غیرعادی بیمار توسط پزشک و خانواده ضرورت دارد.

۴. مسمومیت کبدی و اختلالات آنزیمی:

• این دارو می‌تواند منجر به التهاب کبد یا نارسایی کبدی شود. بررسی دوره‌ای آنزیم‌های کبدی، به ویژه در بیمارانی که سابقه مشکلات کبدی دارند یا داروهای متعددی مصرف می‌کنند، توصیه می‌شود. زردی پوست یا ادرار تیره باید فوراً گزارش شود.

۵. کاهش سطح سدیم خون:
کاربامازپین می‌تواند باعث ایجاد سندرم ترشح نامناسب هورمون ضد ادراری شود که منجر به کاهش شدید سطح سدیم خون می‌گردد. این وضعیت در سالمندان شایع‌تر است و علائمی مانند گیجی، تهوع و تشدید تشنج را به همراه دارد.

مسمومیت و مدیریت درمان
بیش‌مصرف کاربامازپین یک وضعیت اورژانسی است که می‌تواند سیستم عصبی مرکزی، قلب و دستگاه گوارش را درگیر کند.

علائم بالینی مسمومیت:

• سیستم عصبی: کاهش سطح هوشیاری، کما، تشنج‌های مکرر، لرزش، حرکات غیرارادی چشم و اختلال در تکلم.
• سیستم قلبی-عروقی: ضربان قلب نامنظم، کاهش یا افزایش شدید فشار خون و اختلال در هدایت الکتریکی قلب.
• سایر علائم: کاهش حرکت روده‌ها، احتباس ادرار، مردمک‌های گشاد شده و کاهش دمای بدن.

مدیریت و درمان مسمومیت:

• به دلیل ویژگی‌های خاص این دارو، درمان اختصاصی برای آن وجود ندارد و اقدامات حمایتی اساس مدیریت بیمار است:

۱. پاکسازی دستگاه گوارش:

• در مراحل اولیه (یک تا دو ساعت پس از مصرف)، استفاده از زغال فعال برای جذب دارو در روده توصیه می‌شود. به دلیل کاهش حرکات روده توسط کاربامازپین، استفاده از دوزهای مکرر زغال فعال ممکن است در دفع دارو از بدن موثر باشد.

۲. حفظ عملکردهای حیاتی:

• بیمار باید در بخش مراقبت‌های ویژه بستری شده و علائم حیاتی، تنفس و نوار قلب او به صورت مداوم پایش شود. در صورت بروز تشنج، استفاده از داروهای بنزودیازپین توصیه می‌شود.

۳. روش‌های دفعی پیشرفته:

• دیالیز معمولی در مورد کاربامازپین به دلیل اتصال بالای دارو به پروتئین‌های پلاسما چندان موثر نیست. با این حال، در موارد مسمومیت بسیار شدید و تهدیدکننده زندگی، هموپرفیوژن یا تعویض پلاسما ممکن است توسط متخصص سم‌شناسی برای خارج کردن سریع‌تر دارو از خون در نظر گرفته شود.

۴. پایش سطح سرمی:

• اندازه‌گیری مکرر سطح خونی دارو تا زمان رسیدن به محدوده ایمن الزامی است، زیرا به دلیل جذب کند، ممکن است سطح دارو در خون تا چندین ساعت پس از مصرف همچنان رو به افزایش باشد.

توصیه های دارویی کاربامازپین

توصیه‌های دارویی جهت آموزش به بیمار
بیمار باید نسبت به ماهیت دارو و هشدارهای ایمنی آگاهی کامل داشته باشد. موارد زیر باید در جلسات مشاوره دارویی به بیمار منتقل شود:

۱. نظم در مصرف و مدیریت دوز فراموش شده:

• به بیمار تاکید کنید که دارو را هر روز در ساعت معینی مصرف کند. در صورت فراموش کردن یک دوز، به محض یادآوری آن را مصرف کند، مگر اینکه زمان دوز بعدی نزدیک باشد. هرگز نباید دو دوز را برای جبران نوبت فراموش شده به طور همزمان مصرف کرد.

۲. پرهیز از قطع ناگهانی دارو:

• بیمار باید بداند که قطع ناگهانی کاربامازپین می‌تواند منجر به تشنج‌های شدید و مداوم شود. هرگونه تغییر در دوز یا قطع مصرف باید صرفاً تحت نظر پزشک و به صورت بسیار تدریجی انجام شود.

۳. هشدار در مورد علائم پوستی:

• بیمار باید آموزش ببیند که در صورت مشاهده هرگونه بثورات پوستی، تاول، زخم‌های دهانی یا تب غیرمنتظره، مصرف دارو را متوقف کرده و فوراً به اورژانس مراجعه کند. این علائم ممکن است نشانه واکنش‌های پوستی شدید باشد.

۴. پرهیز از الکل و آب گریپ‌فروت:

• بیمار باید از مصرف نوشیدنی‌های الکلی خودداری کند، زیرا الکل عوارض عصبی دارو را به شدت افزایش می‌دهد. همچنین مصرف آب گریپ‌فروت به دلیل افزایش خطر مسمومیت با کاربامازپین اکیداً ممنوع است.

۵. پیشگیری از بارداری:

• به زنان در سنین باروری اطلاع دهید که کاربامازپین اثر داروهای ضد بارداری خوراکی را کاهش می‌دهد. استفاده از روش‌های جایگزین یا مکمل برای جلوگیری از بارداری ناخواسته الزامی است.

توصیه‌های دارویی اختصاصی ویژه پزشک
مدیریت بالینی کاربامازپین نیازمند پایش‌های آزمایشگاهی و استراتژی‌های دوزبندی خاصی است که پزشک باید به آن‌ها مسلط باشد:

۱. استراتژی دوزبندی و خودالقایی آنزیمی:

• به دلیل پدیده خودالقایی آنزیمی، نیمه‌عمر کاربامازپین پس از چند هفته مصرف کاهش می‌یابد. توصیه می‌شود درمان با دوز پایین شروع شده و هر یک تا دو هفته دوز دارو افزایش یابد تا سطح پایدار درمانی حاصل شود. پایش سطح خونی دارو (محدوده ۴ تا ۱۲ میکروگرم در میلی‌لیتر) به ویژه در ماه اول درمان ضروری است.

۲. غربالگری ژنتیکی پیش از شروع درمان:

• در بیماران با تبار آسیای شرقی و جنوب شرقی، انجام آزمایش ژنتیک برای بررسی آلل خاص پیش از تجویز اولین دوز الزامی است. وجود این آلل خطر بروز واکنش‌های پوستی مرگبار را به شدت افزایش می‌دهد.

۳. پایش‌های آزمایشگاهی دوره‌ای:

• پزشک باید پیش از شروع درمان و به صورت دوره‌ای در طول درمان، آزمایش کامل خون و تست‌های عملکرد کبد را درخواست کند. در صورت مشاهده کاهش شدید گلبول‌های سفید یا پلاکت‌ها، یا افزایش معنادار آنزیم‌های کبدی، بازنگری در ادامه درمان الزامی است.

۴. مدیریت سطح سدیم:

• به ویژه در بیماران مسن و کسانی که داروهای مدر مصرف می‌کنند، سطح سدیم خون را پایش کنید. کاربامازپین می‌تواند باعث کاهش سطح سدیم خون شود که علائمی مشابه سمیت دارویی یا تشدید تشنج ایجاد می‌کند.

۵. پایش تداخلات دارویی گسترده:

• کاربامازپین یکی از قوی‌ترین القاکننده‌های آنزیم‌های کبدی است. همواره لیست داروهای همزمان بیمار (به ویژه داروهای ضد انعقاد، داروهای قلبی و داروهای ضد ویروس) را بررسی کنید، زیرا کاربامازپین می‌تواند اثر درمانی آن‌ها را به شدت کاهش دهد.

۶. ارزیابی سلامت روان:

• بیماران تحت درمان با داروهای ضد تشنج باید از نظر بروز یا تشدید افسردگی و افکار خودآسیب‌رسان پایش شوند. در هر ویزیت، وضعیت خلقی و رفتاری بیمار را مورد پرسش قرار دهید.
• جهت كاهش تحريك دستگاه گوارش بهتر است انواع خوراکی دارو همراه با غذا مصرف شود.

سایر نکات

• سوسپانسیون خوراکی کاربامازپین قبل از مصرف خوب تکان داده شود.از آنجا که یک دوز معین از سوسپانسیون کاربامازپین ، پیک بالاتر و سطوح پایین‌تری نسبت به همان دوز تجویز شده به عنوان قرص ایجاد می‌کند، بیمارانی که سوسپانسیون دریافت می‌کنند باید دوزهای پایین‌تری به تعداد دفعات بیشتر شروع کنند(همان دوز کل روزانه) و به آهستگی دوز دارو را افزایش دهند تا از عوارض جانبی ناخواسته جلوگیری شود.
• اثر این دارو هنگامی که سوسپانسیون کاربامازپین با محلول های کلرپرومازین یا تیوریدازین ترکیب می شود، رسوبی تشکیل می شود که می‌تواند منجر به از دست دادن اثر درمانی شود. بنابراین، توصیه می شود که فرم دارویی سوسپانسیون کاربامازپین همزمان با سایر داروهای مایع یا رقیق کننده های دارویی مایع تجویز نشود و همراه با غذا مصرف گردد.
• کپسول آهسته رهش به صورت دوبار در روز مصرف می‌شود. می‌توان کپسول‌ها را باز نمود و محتویات آن روی غذای ساده یا یک قاشق چایخوری پوره سیب ریخت. می‌توان این محصول را با یا بدون غذا تجویز کرد. از جویدن یا خرد کردن کپسول یا دانه های داخل کپسول خودداری شود.
• قرص آهسته رهش کاربامازپین‌باید به صورت کامل بلعیده شود. از خرد کردن ، نصف کردن یا جویدن آن خودداری شود.
• برای مصرف شیاف کاربامازپین پوشش آلمینیومی قبل قرار دادن برداشته شود. بیمار باید به یک طرف دراز بکشد و زانوها را به سمت سینه کشیده باشد. سپس شیاف را به آرامی داخل رکتوم قرار دهد.
از مصرف همزمان ساير داروهاي مضعف CNS با اين دارو بايد اجتناب شود. 
-در مدت مصرف اين دارو در موقع رانندگي و كار با ماشين آلاتي كه نياز به دقت و هوشياري دارند بايد احتياط نمود. 
درصورتيكه مقدار مصرف اين دارو از حداقل شروع شده و به تدريج با فواصل يك هفته افزايش پيدا كند ، عوارض جانبي دارو به حداقل ميرسد.
-در صورت فراموش شدن يك نوبت مصرف دارو، به محض به ياد آوردن، آن نوبت بايد مصرف شود. ولي اگر تقريباً زمان مصرف نوبت بعدي فرا رسيده باشد از مصرف نوبت فراموش شده بايد خودداري نموده و مقدار مصرف بعدي نيز نبايد دو برابر شود. در صورت فراموش كردن بيش از يك نوبت مصرف دارو بايد به پزشك مراجعه شود. 
-به منظور بررسي پيشرفت درمان،‌ مراجعه منظم به پزشك ضروري است. 
-در صورت نياز به عمل جراحي ، درمان اورژانس و دندانپزشكي ، پزشك بايد از مصرف دارو مطلع شود.
• در دوران بارداری نسبت خطر / فایده مصرف این دارو پیش از شروع درمان محاسبه شود. مصرف مکمل اسید فولیک در سه ماهه اول بارداری توصیه می شود. خطر تراتوژنیسیته بر اساس داده های انسانی وجود دارد همچنین خطر احتمالی سندرم ترک نوزادی بر اساس داده های انسانی محدود مطرح می‌باشد و خطر احتمالی تاخیر در رشد عصبی نیز بر اساس داده های انسانی متناقض در نظر گرفته می‌شود.
• در صورت استفاده از کاربامازپین در کنترل اختلالات تشنجی در دوران شیردهی، مزایای تغذیه با شیر مادر و AED tx بیشتر از خطرات است، اگرچه نوزاد را از نزدیک تحت نظر بگیرید. خطر افسردگی CNS نوزاد و خطر احتمالی dysfxn کبدی نوزاد بر اساس داده های انسانی محدود. هیچ داده انسانی برای ارزیابی اثرات بر تولید شیر در دسترس نیست
• سطح دارویی درمانی کاربامازپین ۴تا ۱۲ میکروگرم در میلی لیتر و سطوح سمی آن بیشتر از ۱۲ میکروگرم در میلی لیتر می‌باشد.زمان اندازه گیری سطح دارو ، قبل از دریافت دوز صبح می‌باشد.
• BUN/Cr ، CBC ، آنزیم‌های کبدی و آزمایش ادرار در ابتدای درمان و سپس به صورت منظم و دوره ای ارزیابی شود.
• معاینات چشم در زمان شروع درمان و سپس به صورت دوره ای توصیه می‌شود.
• سطح سرمی دارو در صورت نیاز چک شود.
• چنانچه در فرد مصرف کننده علائمی همچون تغییر در رفتارها، خودکشی، افسردگی و…)
• در چند هفته نخست شروع درمان با این دارو (به ویژه در کنترل تشنج)، بیمار به دقت بیشتری تحت نظر قرارگیرد. از آنجا که کاربامازپین متابولیسم خود را القا می کند، می‌تواند منجر به کاهش سطح سرمی دارو در ۳ تا ۵ هفته اول درمان شود و نیاز به تنظیم دوز مجدد داشته باشد.
• دوز درمانی مناسب بر اساس پاسخ درمانی و غلظت سرمی تعیین می‌گردد.
• دوز توصیه شده به صورت کلی با دوز روزانه (یعنی در هر ۲۴ ساعت) بیان می شود، مگر اینکه خلاف آن ذکر شده باشد. مجموع دوز خوراکی روزانه در ۲ تا ۴ دوز منقسم در روز بسته به فرم دارویی سریع یا آهسته رهش داده می شود. انواع سریع رهش خوراکی (سوسپانسیون، قرص خوراکی ، قرص جویدنی) معمولاً ۲ تا ۴ بار در روز و محصولات آهسته رهش هر 12 ساعت (دو بار در روز) مصرف می‌شود.
• در اختلال عملکرد کلیوی متوسط ​​تا شدید، ممکن است سطح سرمی اپوکسید 10،11-کاربامازپین افزایش یابد. در موارد مشکوک به سمیت که سطوح سرمی کاربامازپین در محدوده طبیعی است، سطح سرمی اپوکسید 10،11-کاربامازپین نیز اندازه گیری شود.
• قطع درمان صرع به عوامل مساعد متعددی از جمله شروع بیماری در دوران کودکی، EEG طبیعی در زمان قطع، صرع جنرال ایدیوپاتیک، تعداد دفعات محدود تشنج قبل و حین درمان، نوع تشنج، معاینه عصبی طبیعی و رشد عقلانی طبیعی برای به حداقل رساندن احتمال عود تشنج بستگی دارد. اگر بیمار به مدت ۲ سال بدون تشنج باشد، معمولاً شرایط برای ترک درمان ارزیابی می شود. قطع ناگهانی مصرف این دارو توصیه نمی شود.
• در صورت نیاز به قطع مصرف، کاهش تدریجی دوز طی ۶ هفته تا ۹ ماه انجام می‌شود. قطع آهسته دارو باید متناسب با شرایط و نیازهای بیمار باشد. ملاحظات دیگر نیز با توجه به خواص فارماکوکینتیک دارو، دوز دارو در زمان شروع ترک، شکل دارویی و نیاز به نظارت بر غلظت سرمی نیز باید در این زمان در نظر گرفته شوند.
• کاربامازپین برای درمان تشنج های غیرحرکتی (ابسنس) مورد مصرف ندارد و مشاده شده است که با افزایش فراوانی تشنج های جنرال در این بیماران همراه بوده است.
• مصرف کاربامازپین با کاهش غلظت سرمی فولات، ویتامین B2 (ریبوفلاوین)، B6 (پیریدوکسین) و B12 (سیانوکوبالامین) همراه بوده است که ممکن است به هیپرهموسیستئینمی کمک کند. هیپرهموسیستئینمی ممکن است به تشدید بیماری های قلبی عروقی، بیماری ترومبوآمبولیک وریدی، زوال عقل، علائم عصبی روانی و کنترل ضعیف تشنج کمک کند. از این رو‌برخی از متخصصین تجویز مکمل های اسید فولیک، ریبوفلاوین، پیریدوکسین و سیانوکوبالامین را در بیمارانی که کاربامازپین مصرف می کنند، توصیه می کنند.
• در صورت عدم دسترسی به سوسپانسیون خوراکی کاربامازپین، می‌توان این محلول را با قرص خوراکی کاربامازپین تهیه کرد.طرز تهیه به دقت برای بیمار توضیح داده شود.
• از آنجا که کاربامازپین می‌تواند غلظت پلاسمایی داروهای ضد بارداری هورمونی را کاهش دهد، روش های جایگزین یا پشتیبان پیشگیری از بارداری حتماً نظر گرفته شوند. همچنین کاربامازپین می‌تواند با برخی از تست های بارداری نیز تداخل داشته باشد.
• کاربامازپین و متابولیت فعال آن از جفت عبور می کنند و می‌توانند با اثرات تراتوژنیک از جمله اسپینا بیفیدا، نقایص جمجمه صورت و ناهنجاری های قلبی عروقی همراه باشد. خطر ناهنجاری‌های مادرزادی با دوزهای بالاتر افزایش می‌یابد. خطر اثرات تراتوژنیک با درمان چند دارویی ضد تشنج بیشتر از درمان تک‌دارویی است. تأخیر در رشد نیز به دنبال مواجهه درون رحمی با کاربامازپین مشاهده شده است.از این رو کاربامازپین برای درمان اختلال دوقطبی در بارداری توصیه نمی شود.
• کاربامازپین و متابولیت اپوکسید فعال آن در شیر مادر وجود دارد.کاربامازپین را می توان در سرم نوزادانی که با شیر مادر تغذیه می کنند نیز شناسایی کرد.‌دپرسیون تنفسی، تشنج، تهوع، استفراغ، اسهال و/یا کاهش تغذیه در برخی از نوزادان در معرض کاربامازپین مشاهده شده است و ممکن است نشان دهنده یک سندرم ترک نوزادی باشد.
• طبق توصیه کارخانه تصمیم به ادامه یا قطع شیردهی در طول درمان باید با توجه به خطر مواجهه نوزاد و مزایای درمان برای مادر گرفته شود. WHO کاربامازپین را با شیردهی سازگار می داند اما نوزادان باید از نظر عوارض جانبی تحت نظر باشند. همچنید برای درمان اختلال دوقطبی در زنان شیرده قابل قبول در نظر گرفته می شود.
• اندازه گیری غلظت کاربامازپین در سرم نوزادان شیرخوار توصیه نمی شود. با این حال، در صورت مشاهده عوارض جانبی، باید شیردهی قطع گردد.
• خشکی دهان در مصرف کنندگان این دارو شایع است. همچنین بروز عوارضی همچون تغییر حس چشایی(نادر)، ادم لب، ادم حنجره، گلوسیت و استوماتیت گزارش شده است.
• مواردی از فشار خون بالا و هم چنین افت فشار خون گزارش شده است. کنترل فشار خون قبل از درمان های دندان پزشکی در این بیماران ضروری است. افت فشار خون می تواند بیمار را مستعد افت فشار خون وضعیتی کند.از تغییر ناگهانی وضعیت هنگام درمان های دندان پزشکی خودداری شود.