اورلیستات چیست و برای چه مواردی استفاده می شود؟

 کپسول زنوور محصول اکتوورکو

اورلیستات چیست؟
اورلیستات به عنوان داروی کمکی در کاهش وزن تجویز می گردد.
یکی از روش هایی که به کاهش وزن کمک می نماید کاهش مقدار چربی دریافتی در برنامه غذایی می باشد. ارلیستات با مداخله در هضم و جذب چربی ها در بدن به کاهش وزن کمک می نماید. اما تجویز این دارو تنها توسط پزشک و با تشخیص مناسب بودن آن برای فرد امکان پذیر می باشد. این دارو با مهار آنزیم هایی که مسئول هضم چربیها در روده می‌باشند( لیپاز ) تقریباً از هضم یک سوم چربی های دریافتی روزانه جلوگیری می نماید.

مطالعات نشان داده که مصرف ارلیستات در کنار رژیم غذایی و برنامه ورزشی مناسب، به کاهش وزن کمک می نماید و مصرف آن در برخی افراد منجر به کاهش ۱۰ درصدی وزن در مدت ۶ ماه گردیده است. در حالی که در افراد دیگر این کاهش کمتر بوده است. در نتیجه مصرف دارو بدون رعایت سایر موارد تغذیه ای و ورزشی موجب کاهش وزن چشمگیری نخواهد شد. اصولاً مصرف این دارو پس از ارزیابی شاخص توده بدنی (bmi)توسط پزشک، برای افرادی با شاخص بالاتر از ۲۸ تجویز می گردد.

پیش از شروع مصرف اورلیستات
-در صورت ابتلا به هرگونه اختلال گوارشی از جمله سندرم سوءجذب مزمن و و کلستاز به پزشک اطلاع دهید.
-در صورت بارداری حتماً پزشک را در جریان قرار دهید.
-چنانچه سابقه ی حساسیت به این دارو یا داروهای مشابه آن را دارید حتما به پزشک اطلاع دهید.
-در صورتی که سابقه ی بی اشتهایی بیش از حد و شدید و یا پرخوری عصبی داشته اید، حتماً پزشک را در جریان قرار دهید.
-چنانچه سابقه ی پیوند اعضای بدن دارید، حتماً به پزشک اطلاع دهید.

نحوه صحیح مصرف اورلیستات
-این دارو را دقیقاً طبق دستور پزشک مصرف نمایید. به طور معمول کپسول ۱۲۰ میلی گرمی ارلیستات سه مرتبه در روز همراه وعده های غذایی اصلی تجویز می گردد. با این حال برای وعده های غذایی غیر چرب و یا در صورت حذف یک وعده غذایی، نیاز به مصرف دارو در آن نوبت نیست.
-توصیه می‌شود در کنار مصرف ارلیستات، مصرف چربی در رژیم روزانه ی خود را نیز کاهش دهید. به طوری که حداکثر ۳۰ درصد کالری دریافتی روزانه شما از مصرف چربی تامین گردد.

توصیه ها
-مصرف این دارو موجب افزایش دفع چربی از بدن می شود و به همراه این چربی ها ویتامین های محلول در چربی نیز دفع می گردند. به همین خاطر لازم است در مدت مصرف اورلیستات با مشورت پزشک یا داروساز از مکمل های ویتامینی مناسب استفاده نمایید.
-لازم است مصرف چربی در رژیم غذایی خود را کنترل نمایید. زیرا مصرف چربی زیاد موجب دفع بیشتر چربی و بروز عوارض ناخوشایندی از جمله مدفوع چرب یا غیر ارادی و نفخ شکم می گردد.
راه هایی که برای کاهش مصرف چربی روزانه پیشنهاد می شود:
.جایگزین کردن لبنیات کم چرب
.ترجیحاً پرهیز از غذاهای سرخ شده و مصرف بیشتر غذاهای گریل شده آب پز یا کبابی
.مصرف گوشت های حاوی چربی کمتر( مصرف گوشت بوقلمون، سینه مرغ، گوشت قرمز بدون چربی و...)
.مصرف کمتر سس ها و غذاهای فرآوری شده
-در صورتی که پس از سه ماه از شروع مصرف ارلیستات، حداقل ۵ درصد از وزن اولیه شما کاسته نشده است، در مورد ادامه ی مصرف دارو با پزشک مشورت نمایید.
-به هر حال مدت زمان مصرف این دارو طبق نظر پزشک و با توجه به روند کاهش وزن شما تعیین می گردد.
-لازم است در مدت درمان با این دارو سطح کلسترول، LDL و قند خون توسط پزشک تحت نظر قرار گیرد.
-پس از پایان دوره ی مصرف اورلیستات رعایت رژیم غذایی مناسب و داشتن فعالیت ورزشی منظم ،از بازگشت مجدد وزن جلوگیری می نماید.

عوارض جانبی اورلیستات
-عارضه ی شایع و ناخوشایند اورلیستات، ناشی از دفع مدفوع چرب و دفع غیر ارادی مدفوع و نفخ شکمی می باشد که برای کاهش احتمال وقوع آن لازم است مصرف غذاهای پرچرب را به حداقل برسانید و غذاهای حاوی فیبر بالا را جایگزین آنها نمایید.
-به دلیل افزایش دفع ویتامین های محلول در چربی (آ،د،کا،ای) به همراه چربی های هضم نشده، با داروساز یا پزشک خود جهت انتخاب فرآورده های مکمل مناسب برای تامین این ویتامین ها مشورت نمایید.
-در صورت بروز سردرد، اضطراب، سرگیجه، ضعف و لکهای پوستی به پزشک مراجعه نمایید.
-در صورت بروز اختلال در قاعدگی به پزشک خود اطلاع دهید.

اطلاعات تخصصی

موارد مصرف اورلیستات

موارد مصرف تأیید شده اورلیستات
اورلیستات به عنوان یک داروی کمکی در مدیریت وزن تأیید شده است و مکانیسم عمل آن با مهار جذب چربی در دستگاه گوارش است.

۱. مدیریت چاقی

• توضیح بالینی: اورلیستات برای کمک به مدیریت وزن در بزرگسالان و نوجوانان (معمولاً ۱۲ سال به بالا) تأیید شده است که دارای شاخص توده بدنی (BMI) برابر یا بیشتر از ۳۰ کیلوگرم بر متر مربع (چاقی) هستند.
• اثر بالینی: این دارو برای حداکثر اثربخشی باید به عنوان بخشی از یک برنامه جامع کاهش وزن تجویز شود که شامل یک رژیم غذایی کم‌کالری و کم‌چربی و افزایش فعالیت بدنی باشد.

دوزهای تأیید شده:

• دوز کامل تجویزی (125میلی‌گرم، سه بار در روز): برای بیماران چاق (BMI > 30) یا بیماران با BMI >27 که دارای عوامل خطر مرتبط با وزن (مانند دیابت، فشار خون بالا یا دیس‌لیپیدمی) هستند.
• دوز بدون نیاز به نسخه (۶۰ میلی‌گرم، سه بار در روز): برای مدیریت وزن در بزرگسالان با BMI بالاتر از ۲۵.

۲. حفظ وزن

• توضیح بالینی: پس از رسیدن به وزن هدف، اورلیستات برای کمک به حفظ وزن از دست رفته و جلوگیری از بازگشت وزن در بیمارانی که با موفقیت وزن خود را کاهش داده‌اند، تأیید شده است.
• اثر بالینی: مطالعات نشان می‌دهند که در طولانی‌مدت، ادامه درمان با اورلیستات در کنار اصلاح سبک زندگی، به حفظ وزن از دست رفته کمک می‌کند.

۳. بهبود عوامل خطر متابولیک (در بیماران چاق)

• توضیح بالینی: اگرچه این هدف اصلی مصرف نیست، اما از آنجا که کاهش وزن با این دارو حاصل می‌شود، این کاهش وزن به طور غیرمستقیم منجر به بهبود عوامل خطر متابولیک مرتبط با چاقی می‌گردد.
• اثر بالینی: کاهش وزن حاصل از اورلیستات می‌تواند به بهبود کنترل قند خون در بیماران دیابتی نوع ۲، کاهش سطح کلسترول تام، کلسترول بد (LDL) و تری‌گلیسیریدها، و همچنین کاهش فشار خون کمک کند.

موارد مصرف خارج از برچسب اورلیستات
به دلیل مکانیسم عمل اورلیستات (مهارکننده لیپاز گوارشی)، موارد مصرف خارج از برچسب آن محدود است و بیشتر بر اساس شواهد مکانیسمی و گزارش‌های موردی است.

۱. درمان کبد چرب غیر الکلی

• توضیح بالینی: کبد چرب غیر الکلی به شدت با چاقی و سندرم متابولیک مرتبط است. کاهش وزن یکی از مؤثرترین مداخلات برای بهبود این وضعیت است.
• اثر بالینی: اورلیستات ممکن است به صورت خارج از برچسب به عنوان بخشی از استراتژی کاهش وزن در بیمارانی با کبد چرب غیر الکلی تجویز شود. با کاهش وزن بدن، تجمع چربی در کبد کاهش یافته و آنزیم‌های کبدی (مانند آلانین آمینوترانسفراز و آسپارتات آمینوترانسفراز) بهبود می‌یابند.

۲. سندرم تخمدان پلی‌کیستیک مرتبط با چاقی

• توضیح بالینی: بسیاری از زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک دچار چاقی یا اضافه وزن هستند و کاهش وزن برای بهبود علائم هورمونی و متابولیک آن‌ها ضروری است.
• اثر بالینی: اورلیستات به صورت خارج از برچسب ممکن است برای تسهیل کاهش وزن در این بیماران تجویز شود. کاهش وزن می‌تواند منجر به بهبود مقاومت به انسولین، منظم شدن سیکل‌های قاعدگی و بهبود هایپرآندروژنیسم (پرمویی) شود.

مکانیسم اثر اورلیستات

اورلیستات با روشی منحصر به فرد، نه از طریق سیستم عصبی مرکزی (مغز)، بلکه به صورت موضعی در دستگاه گوارش عمل می‌کند و به طور مستقیم بر جذب چربی‌های رژیم غذایی تأثیر می‌گذارد.

۱. مهارکننده لیپاز گوارشی

• آنزیم هدف: اورلیستات یک مهارکننده قوی و انتخابی آنزیم‌های لیپاز گوارشی است. این آنزیم‌ها شامل لیپاز معدی و لیپاز پانکراسی هستند که وظیفه تجزیه تری‌گلیسیریدهای پیچیده رژیم غذایی به اسیدهای چرب آزاد و مونوگلیسیریدها (که قابل جذب از طریق روده هستند) را بر عهده دارند.
• تشکیل پیوند کووالانسی: اورلیستات با لیپازهای گوارشی در معده و روده کوچک یک پیوند کووالانسی ایجاد می‌کند و آن‌ها را به طور دائم غیرفعال می‌سازد.
• جلوگیری از جذب چربی: در نتیجه این غیرفعال‌سازی، چربی‌های رژیم غذایی تجزیه نمی‌شوند و به شکل تری‌گلیسیرید باقی می‌مانند. از آنجایی که تری‌گلیسیریدهای دست نخورده قابل جذب نیستند، حدود ۳۰ درصد از چربی‌های مصرف شده از طریق مدفوع دفع می‌شوند.
• اثر نهایی: این فرآیند باعث کاهش جذب کالری ناشی از چربی و در نتیجه کمک به کاهش وزن می‌شود.

۲. عدم جذب سیستمیک

• عملکرد موضعی: نکته مهم در مورد اورلیستات این است که عملکرد آن تقریباً فقط در دستگاه گوارش است و به همین دلیل، جذب سیستمیک آن بسیار کم است. این ویژگی باعث می‌شود که دارو عوارض جانبی مغزی (مانند تحریک یا افزایش ضربان قلب) که اغلب با داروهای سرکوب‌کننده اشتها مشاهده می‌شود، نداشته باشد.

فارماکوکینتیک اورلیستات

۱. جذب

• جذب مینیمال: جذب اورلیستات پس از مصرف خوراکی، بسیار ناچیز است. غلظت پلاسمایی دارو پس از مصرف دوزهای درمانی تقریباً در تمام اندازه‌گیری‌ها غیرقابل تشخیص است، که نشان‌دهنده عملکرد موضعی آن در دستگاه گوارش است.

۲. توزیع

• توزیع محدود: به دلیل جذب سیستمیک بسیار کم، توزیع اورلیستات به بافت‌های بدن بسیار محدود است. ۹۹ درصد از دارویی که به طور اتفاقی وارد گردش خون می‌شود، به پروتئین‌های پلاسما متصل می‌شود.

۳. متابولیسم

• متابولیسم عمدتاً در دستگاه گوارش: بخش کمی از دارویی که جذب می‌شود، در درجه اول در دیواره روده و کبد به دو متابولیت اصلی تبدیل می‌شود. این متابولیت‌ها (مانند M1 و M3) تقریباً هیچ فعالیت مهارکنندگی لیپاز گوارشی ندارند و از نظر بالینی غیرفعال هستند.

۴. دفع

• نیمه عمر کوتاه: نیمه عمر حذف دارو از بدن نسبتاً کوتاه است (حدود ۱ تا ۲ ساعت).
• دفع از طریق مدفوع: مسیر اصلی حذف دارو از بدن، مدفوع است. حدود ۹۷ درصد از دوز مصرف شده (به صورت داروی اصلی و متابولیت‌های آن) طی ۴۸ تا ۷۲ ساعت از طریق مدفوع دفع می‌شود. دفع ادراری اورلیستات کمتر از ۲ درصد دوز است.

۵. ملاحظات ویژه (نارسایی کلیوی و کبدی)

• نارسایی کلیوی/کبدی: به دلیل جذب سیستمیک ناچیز، بعید است که نارسایی کلیوی یا کبدی شدید بر سینتیک دارو تأثیر قابل ملاحظه‌ای بگذارد. با این حال، استفاده از آن در بیماران با بیماری مزمن کبدی باید با احتیاط صورت گیرد.

منع مصرف اورلیستات

موارد منع مصرف اصلی اورلیستات در بیماری‌ها

اورلیستات، به دلیل مکانیسم عمل موضعی خود (مهار جذب چربی)، در شرایط خاص گوارشی و سوء جذب منع مصرف دارد.

۱. سندرم سوء جذب مزمن

• توضیح بالینی: این دارو در بیماران مبتلا به سندرم سوء جذب مزمن، مانند بیمارانی که دچار نارسایی لوزالمعده (پانکراس) یا سایر اختلالات گوارشی که جذب مواد مغذی را مختل می‌کنند، منع مصرف مطلق دارد.
• دلیل بالینی: هدف درمانی اورلیستات، کاهش جذب چربی است. تجویز آن در بیمارانی که خود با مشکل سوء جذب مواجه هستند، می‌تواند سوء جذب کلی مواد مغذی (شامل ویتامین‌های محلول در چربی و کالری) را تشدید کرده و منجر به سوء تغذیه جدی شود.

۲. کلستاز (انسداد جریان صفراوی)

• توضیح بالینی: اورلیستات در بیماران مبتلا به کلستاز یا انسداد جریان صفراوی منع مصرف مطلق دارد.
• دلیل بالینی: صفرا برای هضم و جذب چربی‌های رژیم غذایی ضروری است. در شرایط کلستاز، تولید یا جریان صفرا به روده کاهش می‌یابد. اگرچه اورلیستات به تنهایی عامل کلستاز نیست، اما تجویز آن می‌تواند باعث تشدید علائم بالینی سوء جذب چربی در این بیماران شود.

۳. حساسیت به دارو

• حساسیت مفرط: در بیمارانی که سابقه حساسیت مفرط (مانند آنافیلاکسی یا آنژیوادم) به اورلیستات یا هر یک از اجزای تشکیل‌دهنده آن دارند، منع مصرف مطلق دارد.

موارد منع مصرف در بارداری و شیردهی

۱. بارداری

• منع مصرف: اورلیستات در دوران بارداری به طور کلی منع مصرف دارد.
• دلیل بالینی: مطالعات کافی و کنترل شده‌ای در مورد استفاده از اورلیستات در زنان باردار وجود ندارد. اگرچه جذب سیستمیک دارو کم است، اما از آنجا که کاهش وزن در دوران بارداری مطلوب نیست و می‌تواند به جنین در حال رشد آسیب برساند، باید از مصرف آن در طول این دوره اجتناب شود.

۲. شیردهی

• منع مصرف: اورلیستات در دوران شیردهی نیز به طور کلی منع مصرف دارد.
• دلیل بالینی: مشخص نیست که آیا اورلیستات یا متابولیت‌های آن در شیر مادر ترشح می‌شوند یا خیر. به دلیل پتانسیل بروز عوارض جانبی برای نوزاد شیرخوار، باید با در نظر گرفتن اهمیت دارو برای مادر، تصمیم به قطع شیردهی یا قطع مصرف دارو گرفته شود.

موارد منع مصرف در کودکان

• کودکان خردسال: اورلیستات در کودکان زیر ۱۲ سال (برای دوز تجویزی) منع مصرف دارد.
• دلیل بالینی: ایمنی و اثربخشی این دارو در کودکان کمتر از ۱۲ سال اثبات نشده است. برای نوجوانان (۱۲ سال به بالا)، تجویز دوزهای تجویزی (۱۲۰ میلی‌گرم) با احتیاط و تنها در صورت چاقی شدید و تحت نظارت دقیق پزشک متخصص ممکن است صورت گیرد.

عوارض جانبی اورلیستات

۱. عوارض جانبی بسیار شایع (فراوانی بیشتر از ۱۰%)

این عوارض گوارشی در هنگام شروع درمان، به ویژه در بیمارانی که رژیم غذایی پرچرب دارند، رایج‌ترین هستند:

• لکه یا ترشحات چرب (روغنی) از مقعد: شایع‌ترین عارضه، با فراوانی بین ۲۰% تا ۴۰% در بیمارانی که دوز ۱۲۰ میلی‌گرم را سه بار در روز مصرف می‌کنند.
• خروج گاز همراه با ترشحات: این عارضه نیز با فراوانی بالا، بین ۱۵% تا ۳۰% گزارش شده است.
• فوریت اجابت مزاج: نیاز ناگهانی و فوری به دفع مدفوع، با فراوانی تقریباً ۱۰% تا ۲۵%.
• مدفوع چرب/روغنی: مشاهده شده در حدود ۸% تا ۲۰% از بیماران.
• افزایش دفعات اجابت مزاج: در حدود ۵% تا ۱۱% از بیماران گزارش شده است.

۲. عوارض جانبی شایع (فراوانی ۱% تا ۱۰%)

این عوارض نیز گوارشی هستند اما با شیوع کمتری رخ می‌دهند:

• ناراحتی یا درد در شکم: گزارش شده در حدود ۵% تا ۱۰% از بیماران.
• ناراحتی یا درد در ناحیه مقعدی/رکتال: مشاهده شده در حدود ۳% تا ۶%.
• بیماری‌های عفونی دستگاه تنفسی فوقانی: در حدود ۸% تا ۱۳% (توجه شود که این عارضه معمولاً با مکانیسم دارو ارتباط مستقیم ندارد و ممکن است ناشی از عفونت‌های عمومی باشد).
• آنفولانزا: در حدود ۴% تا ۶%.
• سردرد: در حدود ۹% تا ۱۱%.

۳. عوارض جانبی ناشایع (فراوانی کمتر از ۱%) و مهم

این عوارض نادر هستند اما اهمیت بالینی دارند:

• اختلال عملکرد کبدی: گزارش‌های بسیار نادری از نقص شدید کبدی (شامل یرقان، افزایش آنزیم‌های کبدی) با فراوانی کمتر از ۰.۱% وجود دارد که نیاز به قطع فوری دارو و بررسی دارد.
• واکنش‌های حساسیت مفرط: شامل کهیر، خارش، بثورات جلدی شدید و به ندرت آنژیوادم (تورم صورت و گلو).
• سنگ‌های کلیوی: موارد نادری از نفروپاتی اگزالات و تشکیل سنگ‌های کلیوی گزارش شده است.

نکته بالینی برای پزشکان
بیشترین مشکلات مربوط به اورلیستات، عوارض جانبی گوارشی هستند که با عدم رعایت رژیم غذایی کم‌چرب تشدید می‌شوند. در واقع، شدت این عوارض مستقیماً متناسب با مقدار چربی موجود در رژیم غذایی بیمار است. تجویز دوزهای مکمل ویتامین‌های محلول در چربی (A, D, E, K) با فاصله حداقل دو ساعته از مصرف اورلیستات، برای جلوگیری از کمبود مواد مغذی ضروری است.

تداخلات دارویی اورلیستات

مشخصات کلی تداخلات:

• کاهش جذب مواد محلول در چربی
• در مصرف همزمان با داروهای خوراکی با پنجره درمانی باریک احتیاط شود. ارلیستات می تواند منجر به کاهش جذب برخی داروهای خوراکی شود.

تداخلات رده X (پرهیز):

تری‌هپتانیون

کاهش اثرات داروها توسط ارلیستات:

آمیودارون، داروهای ضد صرع، داروهای ضد رتروویروس ها، سیکلوسپورین (سیستمیک)، لووتیروکسین، مولتی ویتامین/ فلوراید (حاوی ویتامین های آ، دی و ای)، مولتی ویتامین/ مینرال (حاوی ویتامین های آ، دی، ای، کا، فولات و آهن)، مولتی ویتامین/ مینرال (حاوی ویتامین های آ، ای و بدون آهن)، پاری‌کلسیتول، پروپافنون، سینکالید، تری‌هپتانیون، آنالوگ‌های ویتامین دی، ویتامین‌های محلول در چربی

کاهش اثرات ارلیستات توسط داروها:

تداخل قابل‌توجهی مشخص نشده است.

افزایش اثرات داروها توسط ارلیستات:

آنتاگونیست های ویتامین کا

افزایش اثرات ارلیستات توسط داروها:

تداخل قابل‌توجهی مشخص نشده است.
 

تداخلات دارویی مهم ارلیستات

داروهای ضد انعقاد (مانند وارفارین):

• نوع تداخل: کاهش جذب ویتامین کا (K) توسط اورلیستات می‌تواند اثر داروهای ضد انعقاد مانند وارفارین را افزایش دهد و خطر خونریزی را بالا ببرد.
• توصیه بالینی: پایش دقیق و مکرر پارامترهای انعقادی (مانند نسبت نرمال شده بین‌المللی یا INR) در هنگام شروع، تغییر دوز یا قطع اورلیستات در بیماران تحت درمان با وارفارین ضروری است.

ویتامین‌های محلول در چربی (مانند ویتامین‌های A، D، E و K):

• نوع تداخل: اورلیستات با مهار جذب چربی، جذب این ویتامین‌ها را به میزان زیادی کاهش می‌دهد.
• توصیه بالینی: تجویز مکمل مولتی‌ویتامین حاوی این ویتامین‌ها با فاصله زمانی حداقل دو ساعت قبل یا بعد از دوز اورلیستات (یا هنگام خواب) توصیه می‌شود.

لووتیروکسین (داروی تیروئید):

• نوع تداخل: کاهش جذب لووتیروکسین از دستگاه گوارش و در نتیجه کاهش اثربخشی آن.
• توصیه بالینی: لووتیروکسین باید با فاصله زمانی حداقل چهار ساعت قبل یا بعد از دوز اورلیستات مصرف شود. پایش عملکرد تیروئید در بیماران ضروری است.

داروهای ضد صرع (مانند گاباپنتین، والپروات):

• نوع تداخل: گزارش‌هایی مبنی بر کاهش سطح پلاسمایی برخی داروهای ضد صرع وجود دارد که به طور بالقوه می‌تواند منجر به تشنج شود.
• توصیه بالینی: پایش دقیق فرکانس تشنج و سطح داروی ضد صرع در خون (در صورت امکان) لازم است.

سیکلوسپورین (داروی سرکوب‌کننده سیستم ایمنی):

• نوع تداخل: کاهش جذب سیکلوسپورین، که می‌تواند منجر به کاهش سطح آن در خون و خطر رد پیوند یا کاهش اثربخشی سرکوب ایمنی شود.
• توصیه بالینی: سیکلوسپورین باید حداقل سه ساعت قبل یا بعد از دوز اورلیستات مصرف شود و پایش سطح سیکلوسپورین در خون با دقت انجام گیرد.

آمیودارون (داروی ضد آریتمی):

• نوع تداخل: احتمال کاهش جذب آمیودارون.
• توصیه بالینی: تجویز آمیودارون باید با فاصله زمانی از اورلیستات انجام شود.

تداخل با غذا

• نوع تداخل: اثربخشی اورلیستات کاملاً وابسته به حضور چربی در وعده غذایی است. اگر غذا چربی نداشته باشد، نیازی به مصرف اورلیستات همراه آن وعده نیست. لازم است مصرف مکمل های حاوی ویتامین های محلول در چربی حداقل به فاصله ی ۲ساعت از مصرف ارلیستات باشد.

توصیه بالینی:

• برای کاهش عوارض جانبی گوارشی و افزایش اثربخشی، بیمار باید یک رژیم غذایی متعادل و کم‌کالری داشته باشد که کالری ناشی از چربی در آن از ۳۰ درصد کل کالری تجاوز نکند. مصرف وعده‌های غذایی بسیار پرچرب، عوارض جانبی گوارشی (مانند مدفوع چرب، اسهال) را به شدت تشدید می‌کند.
• ممکن است اثرات گوارشی ارلیستات با مصرف غذاهای پرچرب و سنگین افزایش یابد. به همین خاطر توصیه می شود بیمار میزان کربوهیدرات،چربی(حدود ۳۰٪کالری دریافتی روزانه) و پروتئین دریافتی روزانه را در سه وعده ی غذایی روزانه به صورت متعادل تقسیم نماید.

تداخل در آزمایشات

• هیچ تداخل مستقیم آزمایشگاهی که نتایج آزمایش خون یا ادرار را به طور کاذب تغییر دهد، گزارش نشده است.
• نکته بالینی: به صورت غیرمستقیم، کاهش جذب ویتامین‌های محلول در چربی ممکن است در صورت کمبود شدید، نتایج آزمایشات مربوط به این ویتامین‌ها را تغییر دهد (مثلاً کاهش غلظت ویتامین دی در سرم).

هشدار ها اورلیستات

هشدارهای مهم و کاربردی در تجویز اورلیستات
اورلیستات اگرچه جذب سیستمیک ناچیزی دارد، اما دارای هشدارهای مهمی است که مرتبط با سلامت کبد، کلیه و جذب مواد مغذی هستند.

۱. آسیب کبدی نادر اما جدی

• نقص شدید کبدی: گزارش‌های نادری اما جدی از نقص شدید کبدی، شامل نارسایی کبد با نیاز به پیوند یا حتی مرگ، در بیماران مصرف‌کننده اورلیستات گزارش شده است. اگرچه ارتباط علّی قطعی همواره ثابت نشده است، اما این یک هشدار جدی است.
• توصیه بالینی: پزشکان باید بیماران را از نظر علائم و نشانه‌های آسیب کبدی (مانند خارش، یرقان (زردی پوست و چشم‌ها)، ادرار تیره، مدفوع روشن یا درد در ناحیه فوقانی شکم) پایش کنند. در صورت بروز هر یک از این علائم، مصرف دارو باید فورا قطع شده و عملکرد کبد ارزیابی شود.

۲. سنگ‌های کلیوی (نفروپاتی اگزالات)

• افزایش اگزالات: مصرف اورلیستات می‌تواند جذب چربی را مهار کند، اما چربی جذب نشده در روده به اگزالات متصل می‌شود. این فرآیند باعث می‌شود که اگزالات بیشتری به صورت آزاد در دسترس باشد و از روده جذب شود.
• خطر سنگ کلیه: افزایش جذب اگزالات منجر به افزایش دفع اگزالات از طریق ادرار شده و خطر تشکیل سنگ‌های کلیوی (نفروپاتی اگزالات) را افزایش می‌دهد، به ویژه در بیماران مبتلا به بیماری مزمن کلیه یا سابقه سنگ کلیه.
• توصیه بالینی: در بیماران با سابقه سنگ کلیه، تجویز باید با احتیاط باشد و هیدراتاسیون (مصرف آب کافی) بیمار تأکید شود.

۳. اختلال در جذب ویتامین‌های محلول در چربی

• کاهش جذب ویتامین‌ها: به دلیل مهار جذب چربی‌های رژیم غذایی، جذب ویتامین‌های محلول در چربی (A, D, E, K) نیز به طور قابل توجهی کاهش می‌یابد.
• توصیه بالینی: توصیه می‌شود که بیمار یک مکمل مولتی‌ویتامین حاوی ویتامین‌های محلول در چربی را حداقل دو ساعت قبل یا بعد از مصرف اورلیستات (یا هنگام خواب) مصرف کند تا از کمبود ویتامین جلوگیری شود.

۴. تأثیر بر داروهای ضد انعقاد (مانند وارفارین)

• خطر کاهش جذب ویتامین K: کاهش جذب ویتامین K (یک ویتامین محلول در چربی که برای لخته شدن خون ضروری است) می‌تواند باعث افزایش اثر داروهای ضد انعقاد خوراکی (مانند وارفارین) و افزایش خطر خونریزی شود.
• توصیه بالینی: در بیمارانی که وارفارین مصرف می‌کنند، پارامترهای انعقادی (مانند نسبت نرمال شده بین‌المللی یا INR) باید به طور مکرر و دقیق پایش شوند.

۵. مشکلات گوارشی ناشی از رژیم غذایی پرچرب

• عوارض گوارشی: شایع‌ترین عوارض جانبی اورلیستات، عوارض گوارشی ناخوشایند (مانند خروج گاز همراه با ترشحات چرب، مدفوع چرب/روغنی، و افزایش دفعات اجابت مزاج) هستند که در واقع نشان‌دهنده عملکرد صحیح دارو هستند.
• توصیه بالینی: به بیمار باید آموزش داده شود که این عوارض با مصرف یک رژیم غذایی کم‌چرب و کم‌کالری به شدت کاهش می‌یابند. این عوارض اغلب به عنوان یک "یادآوری رفتاری" عمل می‌کنند.

اوردوز اورلیستات و مدیریت آن
به دلیل مکانیسم عمل موضعی و جذب سیستمیک بسیار کم، خطر سمیت حاد و تهدیدکننده حیات ناشی از اوردوز اورلیستات بسیار پایین است.

علائم اوردوز

داده‌های بالینی در مورد اوردوز اورلیستات در انسان محدود است.

• عوارض احتمالی در دوز بالا: در صورت مصرف دوزهای بسیار بالا، انتظار می‌رود که عوارض گوارشی شایع (مانند اسهال شدید، مدفوع چرب، و درد شکمی) به طور شدیدتر و پایدارتر رخ دهند.
• سمیت سیستمیک: به دلیل جذب سیستمیک ناچیز، بعید است که اوردوز منجر به سمیت سیستمیک شود.

مدیریت اوردوز (درمان)

درمان اوردوز اورلیستات کاملاً حمایتی و متمرکز بر مدیریت علائم گوارشی است:

حمایت عمومی:

• بیمار باید به دقت پایش شود.
• در صورت لزوم، دارو باید قطع شود.

مدیریت علائم گوارشی:

• به بیمار توصیه می‌شود که از مصرف غذاهای حاوی چربی بالا اجتناب کند تا عوارض گوارشی کاهش یابد.
• مایعات و الکترولیت‌های از دست رفته (در صورت اسهال شدید) باید به صورت خوراکی یا وریدی جبران شوند.

نکته مهم:

• عدم نیاز به اقدامات خاص: به دلیل جذب سیستمیک بسیار کم، نیازی به اقدامات پزشکی تهاجمی مانند همودیالیز یا تسریع دفع نیست، زیرا بخش عمده دارو در دستگاه گوارش باقی می‌ماند و در نهایت از طریق مدفوع دفع می‌شود.

توصیه های دارویی اورلیستات

توصیه‌های دارویی مخصوص پزشکان

• انتخاب بیمار: اورلیستات را تنها برای بیمارانی تجویز کنید که متعهد به یک برنامه جامع کاهش وزن شامل رژیم غذایی و فعالیت بدنی هستند.
• بررسی سوابق: سابقه سنگ کلیه و بیماری‌های کبدی را به دقت بررسی کنید و در صورت وجود سابقه، تجویز را با احتیاط انجام دهید.
• پایش کبدی: بیمار را از نظر علائم آسیب کبدی (مانند زردی، خارش، ادرار تیره) پایش کنید و در صورت بروز، آزمایش‌های عملکرد کبد را درخواست دهید.
• پایش تداخلات: در بیماران تحت درمان با داروهای ضد انعقاد، سیکلوسپورین یا لووتیروکسین، دوز را بر اساس پایش سطح خونی دارو یا پارامترهای مربوطه (مانند INR یا سطح تیروئید) تنظیم کنید.
• تجویز مکمل: تجویز یک مولتی‌ویتامین حاوی ویتامین‌های A، D، E و K و تأکید بر زمان مصرف آن (با فاصله از دوز اورلیستات) را در برنامه درمانی بیمار قرار دهید.

 

توصیه‌های دارویی بیمار

• زمان مصرف: دارو را سه بار در روز همراه با هر وعده غذایی اصلی که حاوی چربی است، مصرف کنید. اگر یک وعده غذایی فاقد چربی بود، نیازی به مصرف دارو نیست.
• دوز فراموش شده: اگر مصرف دارو را همراه با وعده غذایی فراموش کردید، می‌توانید آن را تا یک ساعت پس از وعده غذایی مصرف کنید. اگر بیش از یک ساعت گذشت، دوز فراموش شده را رها کنید و دوز بعدی را طبق معمول مصرف کنید.
• رژیم غذایی: مصرف یک رژیم غذایی کم‌چرب و متعادل ضروری است. مصرف وعده‌های غذایی بسیار پرچرب (مانند فست فودها) باعث تشدید شدید و ناخوشایند عوارض گوارشی (مدفوع چرب، اسهال) می‌شود.
• مکمل‌ها: مکمل مولتی‌ویتامین خود را حتماً با فاصله حداقل دو ساعت از اورلیستات یا هنگام خواب مصرف کنید.
• علائم هشداردهنده: در صورت مشاهده علائم زردی پوست یا چشم، ادرار تیره یا درد در ناحیه راست بالای شکم، مصرف دارو را قطع کرده و فوراً به پزشک اطلاع دهید.
• عوارض گوارشی: بدانید که عوارض گوارشی رایج دارو نشان‌دهنده عملکرد صحیح آن هستند و با کاهش چربی در رژیم غذایی، این عوارض به مرور زمان کاهش می‌یابند.