علف چای

Hypericum perforatum L
اسم انگلیسی : St Johns wort
نام فارسی: گل راعی - هوفاریقون - گل شهناز - هزار چشم - چای کوهی - گل تره - چای چوپان
ترکیبات اصلی و دارویی این گیاه : 1- مشتقات آنتراکینونی (نفتودیانترون ها) شامل هیپریسین و پسودوهیپریسین و پیش ماده ی آن ها پروتوهیپریسین ، پروتوپسودوهیپریسین و ترکیب نادر سیکلوپسودوهیپریسین هستند. 2- فلاونوئیدها شامل : فلاونول ، فلاون ها ، بی فلاونوئیدها و کاتشین ها . 3- فلوروگلوسینولهای پرنیله شده شامل : هیپرفورین ، ادهیپرفورین و آنالوگ های اکسیژنه هیپرفورین. 4- تانن ها (که در بذر ، گل ها و ساقه ی این گیاه به مقدار زیاد وجود دارد و نوعی از تانن شبیه تانن چای می باشد که مقدار آن در گل ها بیشتر و در ساقه کمتر است) ، 5- فنل ها شامل : کافئیک ، کلروژنیک ، پارا- کوماریک ، فرولیک ، پاراهیدروکسی بنزوئیک و وانیلیک اسیدها ، 6- روغن های فرار که بخش عمده ی روغن های فرار در گیاه ، متیل – 2- اکتان (هیدروکربن اشباع شده) می باشد. دیگر اجزای این گیاه شامل اسیدها ، کاروتنوئیدها ، کولین ، نیکوتین آمید ، پکتین ، بتا – سیتوسترول ، هیدروکربن های اشباع شده ، ژرانیول ، میرسن ، لیمونن ، کاریوفیلن ، پالمتیک و استئاریک می باشد. آلفاپینن ، آلفا ترپینن و اوسیمن از دیگر ترکیبات موجو در اسانس این گیاه است. ماده ی قرمز رنگ هایپرسین بویژه در بذر این گیاه اثر ضد افسردگی در انسان دارد. روتن ماده ی ارزشمند دیگری است که بر تراوایی غشاها تأثیر دارد و در درمان غده های مغزی به کار می رود. داروهای تهیه شده ی صنعتی از این گیاه بر حسب دو ماده ی هیپریسین و پسودوهیپریسین استاندارد می شوند.

آثار فارماکولوژیک و مکانیسم اثر : فلاونوئیدهای موجود در این گیاه (کوئرسیتین ، آمنتوفلاون ) همراه با پسودوهیپریسین و هایپرفورین ترکیبات اصلی ضد التهاب در گیاه گل راعی هستند. این ترکیبات مهار تولید واسطه های پیش التهابی نظیر پروستاگلاندین ، فاکتور نکروز دهنده ی تومور آلفا و اینترلوکین را از خود نشان می دهند. هایپرفورین یک مهارکننده ی دو منظوره سیکلواکسیژناز – 1 و 5 – لیپوکسیژناز عمل می کند (6). این گیاه می تواند به عنوان یک داروی خانگی محبوب در بهبود جراحات ، سوختگی های سطحی و همچنین زخم های داخل معده به کار رود (7). هایپیران از جمله داروهای گیاهی است که خواص ضد افسردگی دارد. این دارو از عصاره ی هیدروالکلی گل راعی به دست می آید و حاوی 25/0 میلی گرم هایپریکوم است. هایپریکوم به دلیل داشتن هایپریسین و فلاونوئیدها دارای اثرات آرامبخش ، مسکن و ضد التهاب می باشد. مکانیسم عمل هایپیران در درمان افسردگی از طریق ایجاد وقفه در بازجذب سروتونین و آزادسازی دوپامین صورت می گیرد (9، 8). در واقع هایپیران از طریق مهار آنزیم منوآمین اکسیداز موجب بروز اثر ضد افسردگی می گردد. از این رو نحوه ی عمل هایپیران بر روی افسردگی را مشابه فلوکسیتین می دانند (10).

اثرات درمانی : ضدکرم معده و روده و گرفتگی صدا را باز می کند ، مؤثر در بیماری آترواسکلروز ، مؤثر در درمان اختلالات عصبی ، هیستری ، صرع ، حالت تشنج ، عدم تعادل عصبی ، تسکین دردهای عصبی و نشاط آور ، ضد افسردگی ، نیرو دهنده ، قابض ، هضم کننده ، اشتهاآور ، ضد نقرس ، مؤثر در درمان روماتیسم و اسپاسم های مزمن گوارشی ، صفرابر ، مؤثر در بیماری های عفونی مانند : سفیلیس ، سل ، اسهال خونی ، سیاه سرفه ، مالاریا ، عفونت مجاری ادراری و اختلالات کلیوی ، مؤثر در درمان سندرم پیش از قاعدگی و دارویی مؤثر با عوارض کم در درمان انزال زودرس ، برای درمان اختلال بیش فعالی با کمبود توجه در کودکان (ADHD) ، تقویت دستگاه تنفسی و رحمی ، رفع التهاب سرخرگ ها ، برطرف کننده ی قولنج های کبدی و کلیوی ، زردی ، تپش قلب ، بد رفتاری ، بدخلقی ، وسواس. از دیگر موارد مصرف این گیاه ، درمان برص و نیش حشرات خزنده ، کمک به ترک دخانیات ، فیبرومیالژیا ، سرطان ، کم خونی ، هپاتیت و ایدز است.

استفاده ی طولانی مدت این گیاه فعالیت داروهای حیاتی مانند مهارکننده های پروتئاز برای HIV و داروهای ضد وازنش پیوند را که بعد از پیوند اعضاء مورد استفاده قرار می گیرد بلوک می کند. بهتر است از این گیاه با غذاهای دارای مقادیر زیادی تریپتامین مانند پنیر ، داروی فلوکسیتین ، مهارکننده ی MAO ، داروهای ضد ایدز ، داروهای قلبی حاوی دیژیتوکسین استفاده نشود ، چون ممکن است اثرات آن ها را کاهش دهد. استفاده از این گیاه برای درمان افسردگی در دراز مدت جواب می دهد و طول دوره ی درمان 3-2 ماه است. از مصرف همزمان فرآورده های حاصل شده از گل راعی با داروهای سیکلوسپورین و تاکرولیموس به این دلیل که ممکن است موجب در حاد پیوند شود اکیدا خودداری شود .گیاه هوفاریقون سبب الفای عملکرد سیتوکروم های کبدی شده و از طریق افزایش میزان متابولیسم دارو ، ممکن است سبب کاهش سطح خونی برخی داروها و عدم بروز اثر درمانی شود . بنابراین در صورت مصرف هر گونه فرآورده دارویی ، قبل از مصرف این عصاره حتما با پزشک خود مشورت نمایید . به دلیل تداخلات احتمالی با داروهای مورد استفاده در بی حسی موضعی و بیهوشی عمومی ، حداقل از 5 روز قبل از اعمال جراحی ، مصرف این فرآورده ها باید قطع گردد (1، 2، 3، 4). مصرف همزمان این گیاه با داروهای ضد بارداری خوراکی باعث متابولیسم بیشتر اتینیل استرادیول ، یعنی ترکیب استروژنی این داروها می شود ، و ممکن است لکه بینی رخ دهد. با این که هنوز دلیل محکمی مبنی بر آنتاگونیزه شدن اثر داروهای ضد بارداری خوراکی توسط گل راعی وجود ندارد ولی بهتر است خانم هایی که به هیچ وجه قصد باردار شدن ندارند از مصرف تؤام این دو خوداری کنند. گل راعی ممکن است سطوح پلاسمایی داروهای دسته وارفارین مثل فنپروگمون و دی کومارول را کاهش دهد. بنابراین افرادی که از ضد انعقادهای دسته ی وارفارین استفاده می کنند در صورت استفاده از گل راعی باید فاکتورهای انعقادی خود را کنترل نمایند. عصاره ی این گیاه اثر خواب آوری و مخدر الکل را زیاد می کند و اثر رزرپین را آنتاگونیزه می نماید. داروهای دیگری که در اثر مصرف همزمان با گل راعی ممکن است غلظت سرمی آن ها را کاهش دهد شامل : آنتی هیستامین های غیر خواب آور مثل لوراتادین ، سیتریزین و ترفنادین. مهارکننده های کانال های کلسیم مثل نیفدیپین ، آملودیپین و وراپامیل ، داروهای کاهنده ی چربی خون از خانواده ی احیاکنندگان HMGCOA مثل سیمواستاتین ، آتروواستاتین ، ولووستاتین ، باربیتورات ها مثل فنوباربیتال و پریمیدون ، بنزودیازپین ها مثل دیازپام ، لورازپام ، کلرودیازپوکساید ، آلپرازولوم ، آنتی بیوتیک های ماکرولید مثل اریترومایسین ، داروهای کاربامازپین ، کتوکونازول و کورتیزون می باشند .مصرف همزمان اتوپوزاید با گل راعی به دلیل وجود هایپریسین منجر به تحت تأثیر قرار گرفتن اثر ضد سرطانی اتوپوزاید می شود و بهتر است بیماران سرطانی گل راعی را همراه با داروهای شیمی درمانی حاوی مهارکننده ی توپوایزومراز مثل اتوپوزاید و تنی پوزاید مصرف نکنند (5).

احتیاط مصرف در این گیاه : مصرف این گیاه موجب حساسیت نوری در انسان می شود ، بنابراین در صورت مصرف زیاد گل راعی و یا داروهای مشتق شده از آن باید از قرار گرفتن در معرض نور شدید آفتاب خودداری شود.بنابراین مصرف همزمان این گیاه با داروهایی که توانایی ایجاد این حالت را دارند مثل امپرازول ، پیروکسیکام ، فنوتیازین ها ، سولفونامیدها و تتراسایکلین زمینه ی ایجاد این حساسیت را بیشتر می کند . و افرادی که به طور همزمان این دو گروه دارو را با هم مصرف می کنند به مدت طولانی در معرض نور خورشید نباید قرار بگیرند.

منابع:
1- صمصام شريعت. درمان با گياه. انتشارات روزبهان . 70ص.

2 - لابراتور داروسازي گل دارو

3- zargari A.1990.medicinal plants. Sixth Ed. Vol 1.Tehran. Tehran university press , PP.72-166.

4- Omidbaigi R.2006.processing and production of medicinal plants. 3rd ed. Astan Ghods Razavi press.Iran..PP:347.

5- ضيايي سيدعلي و مسگرپور بيتا. احتياط مصرف و تداخلات دارويي گياهان دارويي بر اساس شواهد و مستندات. چاپ اول.، موسسه فرهنگي انتشاراتي تيمورزاده - نشر طبيب. 1384 . صفحات 135-9.

6-Albert, D., Zündorf, I., Dingermann, T., Müller,W.E., Steinhilber, D., Werz, O. Hyperforin is a dual inhibitor of cyclooxygenase-1 and 5-lipoxygenase. 2002. Biochemical pharmacology. 64(12): p. 1767-1775.

7- Süntar, I., Akkol E.K., Keleş, H., Oktem. A., Can K.H., Yeşilada E. A novel wound healing ointment: a formulation of Hypericum perforatum oil and sage and oregano essential oils based on traditional Turkish knowledge. 2011.Journal of Ethnopharmacology. 134(1): p. 89-96.

8-Rush AJ, Trivedi MH, Wisniewski SR, Stewart JW, Nierenberg AA, Thase ME, et al. Bupropion-SR, sertraline, or venlafaxine-XR after failure of SSRIs for depression. N Engl J Med 2006; 354(12): 1231-42.

9. Lustman PJ, Freedland KE, Griffith LS, Clouse RE. Fluoxetine for depression in diabetes: a randomized doubleblind placebo-controlled trial. Diabetes Care 2000; 23(5): 618-23.

10-Sewitch MJ, Blais R, Rahme E, Bexton B, Galarneau S. Pharmacologic response to depressive disorders among adolescents. Psychiatr Serv 2005; 56(9): 1089-97.

11- Harrer G, Schulz V.,Clinical investigation of the anti-depressant effectiveness of Hypericum .J.Geriatr psychiatry Neurol,1994,7:S 6-8.

12- Leite A. M, Lima E. O, Souza E. L, Diniz F. F. M, Trajano V. N and Medeiros I. L. Inhibitory
effect of -pinene, α -pinene and eugenol on the growth of potential infectious endocarditis causing
Gram-positive bacteria. R. B. C. F. 2007; 43: 58052 - 230