گل همیشه بهار

نام علمی گیاه: Calendula officinalis
نام انگلیسی:Pot marigold
نام فارسی: همیشه بهار
تاریخ به روز رسانی: ۱۳۹۵/۰۸/۰۶
توسط گروه تحقیقات گیاهان دارویی دارویاب

اثرات درمانی: از اسانس گیاه همیشه بهار به همراه اسانس بابونه رومی و بابونه آلمانی،اسطوخودوس و گل سرخ در تهیه مخلوط های آروماتراپی استفاده می شود.گل همیشه بهار دارای خاصیت معرق،ضد گرفتگی عضلات،قاعده آور،التیام دهنده زخم های پوستی،ضد میکروب و ضد التهاب است و از آن به عنوان نیروبخش،ضد تشنج و رفع کننده قی استفاده می شود.این گیاه دارای خاصیت کوگلوک (منقبض کننده کیسه صفرا) قابل ملاحظه ای است،لذا برای تحریک ترشح صفرا و افزایش فعالیت کبد استفاده می شود (6-4).فلاونوئیدها و ساپونین های موجود در گل همیشه بهار از آزاد شدن آنزیم های مضر و هیستامین که سبب حساسیت و تورم می شود جلوگیری کرده و سرخی و درد را بهبود و با کاهش نفوذپذیری مویرگ ها مانع ترشح پلاسما به داخل بافت ها می شود (7).این گیاه دارای فعالیت سایتوتوکسیک و کاهش تومور است و همچنین برای افزایش قاعدگی،درمان تب،راش پوستی و هپاتوتوکسیتی ناشی از تتراکلریدکربن و نفروتوکسیستی ناشی از سیس پلاتین استفاده می شود.از جوشانده همیشه بهار برای شستن چشم ها، غرغره کردن یا درمان ورم ملتحمه،التهاب گلو،استوماتیت،افتوس،التهاب دهان و لثه،تسکین اسپاسم معده و روده و رفع التهاب و زخم دستگاه گوارش استفاده می شود (11-8).

آثار فارماکولوژیک و مکانیسم اثر : اثرات ضد سرطانی همیشه بهار بر روی سلول های سرطان رده سلولی لوسمی،ملانوما ،فیبروسارکوما،پروستات،سرویکس،پانکراس و کولورکتال ثابت شده است،به طوری که عصاره این گیاه با مهار تقسیم سلولی در فاز G1 و فعال کردن آنزیم کاسپاز-3 باعث راه اندازی آبشار کاسپازی و آپوپتوزیس سلول های سرطانی می گردد،که این اثر را به ساپونین های این گیاه نسبت داده اند (12).عصاره این گیاه دارای خاصیت ضد ویروس HIV است.مصرف خوراکی عصاره گل همیشه بهار برای پیشگیری و درمان آفتاب سوختگی نیز مفید است،که این اثر به دلیل وجود کاروتنوئیدها و خصوصا بتاکاروتن است که نقش محافظتی ویژه ای در مقابل واکنش های حساسیت به نور ایفا می کند.استعمال موضعی این گیاه دارای اثرات مفید برای درمان سوختگی ها،سرمازدگی،رفع بثورات جلدی،زرد زخم و انواع مختلف درماتیت و اگزما است و مانع از التهاب و عفونت زخم می گردد.این گیاه دارای اثر وازوپروتکتیو (Vasoprotective) است،لذا در درمان اولسرهای واریسی به صورت موضعی به کار می رود.به طور کلی استفاده از فرآورده های این گیاه به طور موضعی اثر نرم کنندگی روی پوست دارد.از این گیاه همچنین به عنوان یک شستشودهنده و نرم کننده مو و یک حمام دیافورتیک استفاده می شود (16-13).این گیاه دارای اثر آنتی سپتیک (Antiseptic) نیز هست و عصاره آن همراه اریترومایسین به طور موضعی اثر قابل توجهی در درمان انواع پیودرماتیتیس مثل آکنه،ایمپتیگو و پیوریگو دارد (13،17).مکانیسم اثرات موضعی این گیاه دقیقا مشخص نیست،ولی با توجه به بررسی های انجام شده،خاصیت ضد التهابی این گیاه را به فلاونوئیدها و کاروتنوئیدهای موجود در آن نسبت می دهند.فلاونوئیدهای این گیاه خصوصا کوئرستین،کامفرول و روتین دارای خاصیت ضد التهابی بالایی هستند.روتین دارای اثر وازوپروتکتیونیز هست و نفوذپذیری مویرگی را کاهش می دهد و استفاده از آن برای درمان شکنندگی مویرگ ها مفید است.کاروتنوئیدهای گل همیشه بهار خصوصا بتاکاروتن پیش ساز بیوسنتز ویتامین A بوده و به همراه منگنز موجود در این گیاه اثر التیام بخش و ضد التهاب دارد.همچنین با توجه به اثر ضد میکروبی مشخص عصاره گل همیشه بهار که خصوصا بر علیه باکتری های استافیلوکوکوس اورئوس و انتروکوکوس فکالیس فعال است،می توان نتیجه گرفت که حذف عفونت به عنوان یک عامل تشدید کننده درماتیت آتوپیک،مکانیسم غیرمستقیم دیگری است که اثرات ضد اگزمایی این گیاه را توجیه می کند.همچنین در درمان بیماری های قارچی پای ورزشکاران، درد و ترک پا، سوختگی، کبودی و کشیدگی پوست شکم در دوران بارداری مؤثر است(20-18).

ترکیبات اصلی و دارویی این گیاه :مهمترین مواد مؤثره همیشه بهار فلاونوئیدها،ساپونین ها،تانن ها و کاروتنوئیدها است.فلاونوئیدهای این گیاه شامل ایزورامنتین-3-O-B-D گلوکوپیرالوزید،کوئرستین-3-O-B-D روتینوزید کامفرول، نارسیسین،ایزوکوئرستین،ایزورامنتین،کوئرستین،روتینوزید،ایزورامنتین نئوهسپریدوزید می باشد.همچنین گل های این گیاه حاوی کاروتنوئیدها شامل بتاکاروتن،لیکوپن،ویولاگزانتین،فلاوگزانتین،روبی گزانتین و گاماکاروتن است.این گیاه حاوی ساپونین،اسیدهای آلی،رزین،صمغ،آلبومین و ماده ای تلخ به نام کالندولین است که ترکیب اصلی و دارویی این گیاه می باشد.ساپونین همیشه بهار یک ساپونین تری ترپنوئیدی به نام کالندولا ساپونین- اسید،تری ترپنوئید است که قابل هیدرولیز به اسید اولئیک،اسید اولئونیک،گلوکوز و گالاکتوز است (3-1).

مصرف خوراکی فراورده های همیشه بهار با داروهای آرامبخش، در بیماران با فشار خون بالا و بیماران دیابتی منع مصرف دارد.

این گیاه در دوران بارداری و شیردهی نباید استفاده شود، و در افراد با سابقه آلرژی، ایجاد حساسیت و درماتیت می کند (4).

منابع
1-Adela P, Constantin B, Sanda, A,Carmen S.(2003). HPLC analysis of carotenoids in four varieties of Calendula officinalis L. flowers. Acta Biologica, Vol 47:37-40.

2-Bako E, Deli J. Toth G.(2000). HPLC study on the carotenoid composition of Calendula Products. Journal of biochemical and biophysical methods, 53: 241-250.

3-Delia Loggia R; Tubaro A; Sosa S;Becker H; Saar St, Isaac O.(1994). The role of triterpenoids in the topical anti-inflammatory activity of Calendula officinalis flowers. Planta Medica, , 60: 516- 520.

4-Dinda ,. Craker, LE. Growers Guide to Medicinal Plants. HSMP Press. Amherst: 1998 35-37.

5-Dellaloggia R,Beeke O,Isaac,and AA;Tubaro.(1990).Topical anti-Inflammatory activity of calendula officinalis extraction,plants Med.56:658.

6-Hinddie,V.A;et al.(2002).The Performance of young pigs fed different amounts of marigold Calendula officinalis meal.apilot study.Netherlands.Journal of Agricultural Scince,50.83-94.

7-Rezaee HO. Traditional medicine strategy. Tehran: Tehran University Pub; 2005.

8-Boucaud-Maitre Y, Algernon O,Raynaud J.(1988).Cytotoxic and antitumoral activity of Calendula officinalis extracts. Pharmazie;43:220 –1.

9-Preethi KC, Kuttan R.(2009). Hepato and reno protective action of Calendula of_cinalis L. _ower extract. Indian J Exp Biol;47:163-8.

10-Montvale NJ, Fleming T. PDR for herbal medicines. Medical Economics Company Inc1988.

11-Mozherenkov VP, Shubina LF.(1976).Treatment of chronic conjunctivitis with Calendula. Med Sestra;35:33-4.

12-Jimenez-Medina E, Garcia-Lora A, Paco L, Algarra I, Collado A, Garrido F.(2006). A new extract of the plant calendula officinalis produces a dual in vitro effect: cytotoxic anti-tumor activity and lymphocyte activation. BMC Cancer; 6: 119.

13-Gafitanu,E;F;Dima,I;Popovici,A;Vasilescu,and Z;Petersca,Pharmaceutical Containing erythromycin for the terat ment of piodermatitis.Rom.Ro 88,712,28,1986,Appl.113,978,19 Mar 1984.

14-Goodman Gulman,A;T.W.,Rall,A.S.,Nies,and P.,Taylor.(1991).pharmacological Basis of there peatios,Sth End,vol.2,Max well Macmillan International Edition,Pergamon Press.1443,1553.1574-9.

15-Kalvatchev,Z.,R.,Walder,and D.,Garzoro.1997.Anti-HIV activity of extracts from Calendula officinalis flowers flowers Biomed,Pharmacother,176-180.

16-Martin,D.,(1989).The Extra Pharmacopoeie,29th edition,London,The Pharmaceutical Press,872-902,1257,1322-4.

17-Omel chuk,M.A.,B.A.,Krirut,A.I.,Voroshilov,A.V.,Gaevskii,and N.I.,Grinkerich.(1984).Effect of drying Conditions on the quality of Calendula officinalis raw material for pharmaceuticals,khim Phorm zh,18 (3),39-31.

18-Sartoratto L, Vera, Delarmelina C, Figueria GM, Adilson.(2005).Anti-andida activity of Brazilian medicinal plants.Ethnopharmacol. 97(2):305-311.

19-Mozaffarian V, ed. Names of plants dictionary. Tehran: Farhang Moaser Publication; 1996. p.91.[In Persian].

20-Hamburger M, Adler S, Baumann D, Förg A, Weinreich B.(2003).Preparative purification of the major anti-inflammatory triterpenoid esters from marigold (calendula officinalis). Fitotherapia; 74: 328-38.